Jules Pascins triomf
STRINDBERG EN
HET HUWELIJK
Renteverhoging!
Bij de NMB nu al
41/2%op gewoon
spaartegoed
V
51%
7%
6%
Slik de
pijn weg.
I In het Huis der Duitse Kunst
Maanvaart in RAI
ysyp?)
ereklburger
asteloos
lekasin
Opzegtermijn 1 maand: rente 4!4%
Opzegtermijn 3 maanden: rente 5%
de bank waar ook zich thuis voelt
Pirelli gaat
weer open
Weer incidenten
in Londonderry
VRIJDAG 26 SEPTEMBER 1969
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA U
(ADVERTENTIE)
(Door André Glavimans)
MÜNCHEN (GPD) Triomf van de rechtvaardigheid. In
elfde zalen van het Haus der Kunst in Munchen waar vijf-
idertig jaar geleden de Führer met zijn trawanten langs een
ehaag van door Frühlingserwachen en heldenverering trans-
rerende Germaanse troela's wandelde om de schilderijen van
met opgeheven rechterarm voor hun produkten opgestelde
aszuivere" schilders te bekijken, hangt thans het levenswerk
in de Joodse schilder Jules Pascin, wiens kunst destijds als
ntaard" uit de Duitse musea werd weggehaald.
jjn eigenlijke naam was Julius
fdecai Pincus. Hij werd in 1885
oren als het zevende kind van
Beer welgestelde koopman. Later
Ügde de familie zich in Boeka-
André Warnod, die een mensen-
jjd kunstcriticus van Le Figaro
reweesi, maar die nooit vervelend
jeworden, heeft veel over Pascin,
wie liij bevriend was, geschre-
In zijn „Les berceaux de la
de péiniture" noemt hij hem on-
andere „de laatste incarnatie
de wandelende jood, vandaag
morgen ergens anders. Maar
wandelende jood van onze tijd,
de ene dag de Steamer en de
Wnn neemt het was 1925
in zijn zak steeds de vijf stui-
van Isaac Laquédem. vijf stui-
die hij telkens weer tegen de
koers weet te wisselen, een I
der dat hij kan verrichten met 1
tekenpen". En verder: ..Georges
9 is voor alles een Duitser en
5 Laborde Fransman, maar Pas-
blijft de man van nergens, d.w.2.
overal. Men vindt het beeld van
opa, van de gehele wereld in zijn
n ngen Hij is het voorbeeld
de volmaakte internationale be
eping, hj spreekt vijf of zes ta-
Hij is de intellectueel van onze
één, waarin de grenzen steeds
r vervagen Pascin leidt het
en wanneer hij daarbij zijn
isie laat werken is het com-
t. Het is de hemel en de hel, het
de feeën en de goden. De my-
jgie host met de Heilige Schrift
radities en legenden worden be-
Zijn schilderkunst is de ge-
re afspiegeling van zijn gevoe-
■id. Met honderden laat hij zyn
psels zijn doeken bevolken".
sein is inderdaad een wereld-
er geweest. Van 1895 tot 1901 is
Sn V/enen op school geweest. Een
leer naar huis in Boekarest
ikte, hij was te zeer aan zijn
lie ontgroeid. Daarna Boedapest.
ien. München waar hij een
ract kreeg voor tekeningen in
weekblad „Simplicissimus"
ijn en tenslotte in 1906 Parijs,
voor de Eerste Wereldoorlog
II hij nog in Brussel en Oostende
11 bnd. In de laatste stad vond hij
even voor zijn schetsboekbladen,
iter in de bundel „Ein Sommer"
opgenomen .Ir 1914 bü het uit-
f»n van de oorlog is hij in Lon-
W\ Dan vlucht hij naar New York.
warmere streken op zoals New
Jan« en Florida. Na 1920 keerde
J prug naar Parijs en tot aan zijn
V zelfmoord in 1930 blijven hem
jaar voor reizen naar de Euro
hoofdsteden. weer terug naar de
nigde Staten, reizen naar Tune-
m Marokko.
1(j larbij een leven vol nostalgie en
jlukkige liefde voor twee vrou-
Voor de schilderes Hermine Da-
met wif hij tijdens de oorlog in
rika was getrouwd, en voor Lucy
met wie hij in 1911 had kennis
^Jaakt en die hij na de oorlog te-
pirnasse en Montmartre trok. Daar
bij een onverdroten werker, die heeft
getekend en geschilderd zolang het
dag voor hem is geweest.
Helaas niet al zijn goede grafiek
maar wel veel van zijn beste schil-
dtrijen hangen nu in München, de
stad waar hij het dient erkend
zestig jaar geleden werd geëerd toen
de ..Simplicissimus" hem het voor
uie tijd ongekende salaris van 400
mark per maand betaalde voor vijf
tien tekeningen per jaar. Trouwens,
tct aan zijn dood heeft hij hande
laars en verzamelaars in Duitsland
gehad.
De vrouw .s zijn geprefereerd sujet
geweest, alleen in haar eenzaamheid
of ook wel met andere vrouwen sa
men.
Die uit de zogenaamde halve we
reld hadden zijn voorkeur. Hii heeft
haai vaak meedogenloos geobser
veerd, maar toch blijft er meestal
or»k iets van de inscheping naar
Cvthera, de reis naar het geluk. Een
aantal van zijn schilderijen zijn
grote composities vol figuren, die
soms even karikaturaal gezien schij- i stad of een land. waar Pascin toe-
nen maar waar de genegenheid van vallig verbleef. Maar verdei- heeft hij
de schilder voor het menselijke de I overal zijn wereld, zijn mythologie,
visie verzacht. Af en toe vindt men zijn paradijs met vrouwen gevonden
het anecdotische, een motief van een I en geschilderd.
Een pentekening van Jules
Pascin: Lucy Krohg voor het
venster.
August Strindberg;: Het Kloos
ter (vertaling), Meulenhoff
(Amsterdam).
tmd in Parijs als vrouw van zijn
id, de schilder Per Krohg.
11 sein is een rusteloze geweest,
I royale vriend voor vele collega's,
wie hij op tafel hield en met
hij door de nachten van Mont-
August Strindberg (1849—1912» is
tegenwoordig bepaald in de belang
stelling. Enkele van zijn romans en
toneelstukken zijn in een nieuwe
vertaling verschenen en kort geleden
is er een toneelstuk van deze Zweed
se schrijver over de t.v. uitgezonden.
Deze teruggekeerde belangstelling
is eigenaardig als men de kwalitei
ten en eigenschappen van deze toch
duidelijk negentiende-eeuwse Zweed
bekijkt. Strindberg was ten eerste
een pessimist op het melodrama
tische af. Gelijk zijn landgenoten
was hij egocentrisch en geen bijzon
der fijn psycholoog. Hij was bezeten
van eigenlijk maar één aspect van
j het menselijk bestaanhet huwelijk,
i Hij was eenzaam, hy was wantrou
wend. niet tot vriendschap in staat en
bovenmate kritisch. Hy voelde zich
miskend en uitgesloten.
Zowel zijn romans en verhalen als
zijn toneelstukken zyn in wezen op
tendens gebaseerd. Dat hij een voor
ken was is ongetwijfeld juist, toneel
technisch was hij een schrijver van
het zuiverste water Gezien deze in
het kort opgesomde eigenschappen is
de hedendaagse belangstelling wel
iets om even bij stil te staan. Wat
trekt de lezer van vandaag aan in
deze sombere Zweed? Zijn egocen
trisme? Zyn pessimisme? Zijn doffe
rancune? Zijn vrouwenverachting?
Zijn schuldgevoelens? Indien dit
Inderdaad de zaken zijn die de lezer
van heden boeien dan geeft dat wel
te denken als men tenminste van
I het standpunt uitgaat dat men de
j mens aan de keuze van zijn boeken
I kan leren kennen.
I Strindberg stamt uit de naturalis
tische school. Het determinisme is
hem als het ware aangeboren. En
weer is men verbaasd wat heeft
de hedendaagse mens hiermee van
doen? Er zit een andere kant aan
zijn werk die mogelyk weieens de
oorzaak van de hedendaagse voor
keur zou kunnen zijn. Hij heeft in
de eerste plaats nog altijd een zeker
waas van geheimzinnigheid om zijn
naam en vervolgens is hij gemak
kelijk te lezen en gemakkelijk te be
grijpen. Zijn huwelijksdrama's zyn
In wezen allemaal op hetzelfde stra
mien gezet: de domheid en geslepen
heid van de vrouw, het slachtoffer
schap van de man en de ingeboren
haat tussen de geslachten. Met deze
gegevens het autobiografische ele-
1 ment is duidelyk werkt hy han
dig ntaar m.i. ook met grove steken
In deze roman „Het Klooster" tre
den deze eigenschappen duide-
lijk aan de dag. Daar is de „hij" die
evident Strindberg zelf is, in Berlijn
terecht gekomen Hij is zijn eigen
land ontvlucht enerzijds wegens zyn
echtscheiding, anderzijds wegens zyn
publikaties in vferband daarmee. Hy
leidt nu het leven van de artiest
zonder geld en brengt het grootste
deel van zyn tyd door in „Het Kloos
ter" dat helemaal geen klooster is
maar een enorm, fantastisch be
schreven kunstenaarscafé.
Literaire kroniek
door
Clara Eggink
De beschrijving hiervan is wel het
beste deel van het hele boek. Hy ont
moet een jonge schryfster en jour
naliste van wie hy van het begin af
aan een afkeer heeft en dat niet ten
onrechte. Desalniettemin trouwt hy
haar. Een dergelyk voorval vinden
wy by een andere vrouw die hem
een ogenblik van de eerste afhoudt.
Ook hier Is de directe afkeer duide
lijk want hy beschrijft haar als
volgt: „Ze bleek een lange, ge-
slachtsloze blondine te zyn, uitge
mergeld door ziekte; ze sprak met
droefenis en wanhoop in haar stem,
met een slepende tongval en haar
ogen hingen dof in hun kassen"
Hoewel er in het verdere verloop van
deze episode niets positief betreffen
de dat personage te voorschyn komt.
is „hy" toch een tydlang door haar
aangetrokken. Nu zou er in wezen
tegen deze beide gevallen van op het
oog onverklaarbare voorkeur niets in
te brengen zijn, indien zij psycholo
gisch verantwoord werden. Dat laat
ste nu gebeurt. We krijgen een ve-
val opgediend waarin het noodlot,
dat gemakkelijke en onverklaarbare
lot waar nu toch niemand meer aan
gelooft, in dodeliike ernst geno en
wordt. Ik meen dat deze ouderwetse
verklaring van ongeluk toch iets is
dat de moderne mens niet meer
wenst te nemen. Hoe dan ook. hy
trouwt met nummer één en het ge
volg is natuurlyk een ramp en een
naargeestige ramp ook. Het huwelijk
gaat aan geaijf om niets en aan fa-
mi liebemoeizucht ten gronde. Alweer,
ik wil niet zeggen dat deze gang van
zaken niet nog altijd geldig zou kun
nen zyn, maar niet gepresenteerd op
deze manier. Zo wordt men byv. vol
komen in het onwetende gelaten over
de seksuele gedragingen van de bei
de echtelieden Het kind dat geboren
wordt, komt dan ook op onvervalst
Victoriaanse wyze letteriyk uit de
lucht vallen.
Nee. ik wil niet ontkennen dat
Strindberg een goed toneelschryver
is. hy kent dat vak. Maar om hem
nu nog te lezen is hy my te eenzy-
dig. te oppervlakkig, te ouderwets en
misschien ook te Zweeds.
Amsterdam kreeg gisteren
zijn beeld van Rembrandt. Het
kunstwerk, vervaardigd door de
beeldhouwer H. M. Wezelaar,
staat aan de Amsteldijk, dicht bij
de Riekermolen.
ADVERTENTIE
de snelle en zekere pijnverdrijver
Jules Pascin, een karikatuur
Br oca.
Voor u nu nog hogere rente
bij de NMB. De 4% spaar
rekening wordt nu 41/2%.
Praktisch vrij sparen: 2500,-
direct opvraagbaar. Voor de
rest 1 maand opzegtermijn. De
rente op de spaarrekening
met een opzegtermijn van
3 maanden nu 5% in plaats
van 41/2%. De NMB heeft
ynog veel meer aantrekkelijke
spaarvormen waaruit u een
f~ keus kunt maken - tot aan 7%
toe. Voor u is er nóg een be-
langrijke reden om naar de NMB
ije stappen: de prettige, vlotte
behandeling, de deskundige
voorlichting, kortom de
ai%
de heer C. H. M. Mackaay.
Voorlichting Centraal Kantoor
voor Amsterdam.
Eerste inleg ten minste 10,-.
Tot 2500,- per maand direct opvraagbaar.
Eerste inleg ten minste 100,-.
Opzegtermijn voor gehele tegoed: 3 maanden.
Opzegtermijn 6 maandenrente 51%
Eerste inleg ten minste 100,
Opzegtermijn voor gehele tegoed
6 maanden. Bij-stortingen en opnamen
bedragen ten minste 100,
Opzegtermijn 24 mande*: imb 7%
Eerste inleg ten minste 100.—.
Opzegtermijn voor gehele tegoed:
24 maanden. Bij-stortingen en opnamen
bedragen ten minste 100,
Opzegtermijn 12 maanden: rente 6%
Eerste inleg ten minste 100,
Opzegtermijn voor gehele tegoed
12 maanden Bij-stortingen en opnamen
bedragen ten minste 100,
NEDERLANDSCHE MIDDENSTANDSBANK
Leiden: Breestraat 61-63. Katwijk aan Zee: Voorstraat 39. Noordw^k
aan Zee: Palaceplein. Sassenheim: Poatwljkkade 1. Alp hen a/d Rjjn:
Julianastraat 65. AJphen a/d Rtyn-Noord: Winkelcentrum aan de Dia
man tstraat.
AMSTERDAM «ANP» In nau
we samenwerking met de Nasa. het
[Smithsonian Institute, US. National
Air and Space Museum en U.S. In-
I formation Agency, zal van donder-
j dag 9 t/m zondag 19 oktober onder
het motto „Maanvaart '69" de groot
ste ruimtevaartentoonstelling, die
tot dusver in Nederland is gehou
den, in de Amsterdamse RAI plaats
vinden.
Het hoogtepunt van de tentoon
stelling. die onder auspiciën van Phl-
MILAAN «AFP» De directie van
cp Italiaanse bandenfabi'iek Pirelli
i heeft zich bereid verklaard, haar
voornaamste ïabriek in Milaan van
daag te heropenen. De fabriek was
woensdag gesloten, nadat arbeiders
vernielingen hadden aangericht uit
verbolgenheid over de Invoer van
buitenlandse banden. Pirelli had de
ze banden geïmporteerd om het pro-
duktieverlies te compenseren dat
was ontstaan door korte stakingen en
de weigering van de arbeiders om
overwerk te doen. Het feit dat het
bedrijf weer opengaat, beschouwen
ce vakbonden als een grote overwin
ning. Een voor vandaag afgekondig
de staking werd afgelast. De bonden
verklaarden echter dat zij de strijd
voor hogere '.onen en prest at iet oesla-
gen zullen voortzetten.
lips tot stand kwam. wordt ongetwy-
feld de originele Apollo-VIII capsule,
waarin kolonel Borman en zyn bel
de metgezellen tydens de kerstda
gen van vorig jaar rond de maan
cirkelden. Ook zal een 135 m hoog
model va:i de Saturnus-raket wor
den geëxposeerd,
Uniek is ook de serie van 17 kleu
renfoto's in stereo door de astronau
ten op 15 cm afstand van het maan
oppervlak genomen, waarop duide
lyk de structuur van de maanbodem
is te zien. De officiële kleurenfilm
van de maanreis met eigen opna
men van de astronauten zal doorlo
pend ln een filmzaal worden ver
toond. Talryke andere objecten, zo
als een dwarsdoorsnede van het hit
teschild van een uit de ruimte te
ruggekeerde capsule, een groot mo
del van de maanlander, een geluids
theater waarin men geconfronteerd
wordt met de geluidsontwikkeling
tijdens de start van 'n Saturnusra-
ket. ruimtevaartkostuums en voedsel
zullen deel uitmaken van de ten
toonstelling. Een schat van grote
kleurenfoto's en ander informatie
materiaal completeren het geheel.
LONDONDERRY (AFP) In da
Noordier se stad Londonderry, waar
woensdag by onlusten een dode en
verscheidene gewonden vielen, moes
ten Britse troepen gisteravond weer
tussenbeide komen om te verhinde
ren dat groepen jonge rooms-katho-
lieken een protestantse wyk binnen
drongen. De betogers bekogelden po
litieauto's met stenen. De Britse
soldaten legden een kordon tussen
de rooms-katholieken en de politie,
die de rit. wijk Bogslde sinds de bloe
dige onlusten van vorige maand niet
meer binnen mag. Op aandringen
van leiders van de burgerwacht en
priesters verspreidde de menigte zich
tenslotte.
De regering van Ulster heeft giste
ren een nieuw ministerie ingesteld
voor de betrekkingen tussen de ge
loofsgroepen. Tot hoofd daarvan is
benoemd het unionistische parle
mentslid Simpson, een 46-jarige arts.
VrUgelaten Het Griekse kolo
nelsbewind heeft de vryiating be
kendgemaakt van 52 politieke
gevangenen die sinds de staatsgreep
van april 1967 vast hebben gezeten.
De gevangenen 42 mannen en
10 vrouwen zyn in vryheid ge
steld op aanbeveling van drie rech
ters die op last van de regering een
onderzoek instellen naar politie- we* en ^el),5en naar schatting 500
i ke rechtszaken. I personen het leven gekost.
Onrust houdt aan In de buurt
van Ahmedabad zUn isteren ten
minste elf personen om het leven
gekomen toen een menigte een pas
sagiers trein aanviel. De onlusten in
en om Ahmedabad tussen hindoes en
mohammedanen duren reeds een
