Amerika in bemande ruimtevaart
ver voor
AARDE - MAAN - MARS EEN
KOSMISCHE DRIELING?
Geen ticker-tape maar
strikte quarantaine
Naar
zon
1981 -ERDAO 12 JULI 1969
LEIDSCH DAGBLAD
PAÜINA to
Mercury
Wostok
Gemini
Sojoez
Apollo-LEM
In de afgelopen negen maan
den hebben zowel Amerikanen
als Russen enkele bemande
ruimtevluchten gemaakt,
waardoor in totaal 17 mensen
een ruimtevlucht maakten: 5
Russen en 12 Amerikanen. In
geen enkele periode in de ge
schiedenis van de ruimtevaart
werd dit aantal in zo korte
tijd gehaald. De hervatting
van de bemande ruimtevlucht
kwam na een periode van op
merkelijke rust op dit gebied,
zowel in het westen als oosten.
In bijna twee jaar was voor
dien slechts één man in de
ruimte geweest, de Rus Koma-
row, die zijn vlucht bovendien
nog met de dood moest beko
pen als gevolg van een mis
lukte landing.
Toen in oktober j.l. zowel Russen
als Amerikanen hun bemande vluch
ten hervatten, was de „wedloop
naar de maan" nog een open strijd
voor de niet-ingewy den (en dat wa
ren de Amerikaanse ruimtevaartspe-
cialisten ten aanzien van de Russen
ook). Wel had Amerika zich door
een enorme activiteit met de twee
mans Geminicapsules al een voor
sprong verworven die eerbied af
dwong, maar de gewoonte van de
Russen om in grotere sprongen voor
waarts te gaan dan de voorzichtiger
..schuifelende" Amerikanen maakte
de afloop van de race toch nog een
dubieuze kwestie.
Nu de Amerikanen de weg naai
de maan hebben opengelegd en er op
de drempel staan, de overwinning als
het ware in hun zak hebben, is het
leerzaam de stand in de ruimte wat
betreft bemande vluchten nog eens
te recapituleren. En dan zal blijken
dart; van de aanvankelijke voorsprong
van de Russen helemaal niets meer
over schijnt te ztfnwanneer zij
niet enkele troeven achter de hand
hebben gehouden. De volgende cij
fers hebben betrekking op de situa
tie vóór de maanlandingsvlucht van
de Apoilo-XI.
De Amerikanen hebben in 20
vluchten 4576 uur en 22 minuten
man-uren aan ruimte-ervaring op
gedaan, de Russen in 12 vluchten 866
uur en 10 minuten. Bij het aantal
Amerikaanse vluchten zijn de twee
w>o vluchten van de maan taxi (in
maart j.l.) niet apart geteld.
De Amerikanen ondernamen 6 een-
mansvluchten, de Russen 9, de Ame
rikanen hebben 10 tweemansvluchten
op hun naam staan en de Russen 1,
terwijl tenslotte 4 driemansvluchten
voor rekening van de Amerikanen
kwamen en 2 voor Russische reke
ning.
In totaal hebben de Amerikanen
38 maal een man in de ruimtege-
bracht tegenover de Russen 17. Maar
vele ruimtevaarders hebben meer
dan één vlucht gemaakt, zodat 23
Amerikanen in de ruimte zijn ge
weest en 16 Russen. Van deze Ameri
kanen maakten 7 tweemaal een
vlucht en 4 driemaal, van de Russen
slechts 1 tweemaal, namelijk Koma-
row die by de tweede vlucht om het
leven kwam.
De langste bemande vlucht staat
op naam van de Amerikanen, name
lijk 330 uur en 35 minuten, waarin
9.2 miljoen kilometer werd afgelegd.
De langdurigste Russische vlucht
was die van Bykowsky in juni 1963,
die 119 uur en 6 minuten in de ruim
te volmaakte.
De Amerikanen zyn de enigen ge
weest. die met een snelheid van tegen
de 40.000 km per uur in de aardse
atmosfeer ziin teruggekeerd, namelyk
na de maanreizen van de Apollo's
VIII en X. Vanuit een baan om de
aarde bedraagt de retoursnelheid
slechts ongeveer 28.000 km per uur
en het is juist het probleem van de
zeer hoge retoursnelheid dat een
maanvlucht extra bemoeiiykt.
De Russen zijn in hun bemande
vluchten niet verder dan ongeveer
490 km van de aarde geweest, de
Amerikanen tydens hun rondjes om
de maan meer dan 400.000 km.
Ruimtekoppelingen van een be
mand met een al of niet bemand
ander ruimtevaartuig (zeer essen
tieel voor de maanlandingsoperatie)
zijn door de Amerikanen veel eerder
en veel meer (10 maal) tot stand
gebracht dan door de Russen (1
maal) de tüd van ruimtewandelen is
voor de Amerikanen tientallen malen
groter dan die van de Russen hoe
wel hun aantal slechts driemaal zo
groot is.
By de beoordeling van deze cijfers
moet er echter rekening mee wor
den gehouden, dat de Russen het ac
cent leggen op automatische van de
aarde of door boorcomputers ge
leide ruim te-operaties waarby de
mens niet in de ruimte aanwezig be
hoeft te zyn, terwyl de Amerikanen
veel belang hechten juist aan
de menselyke activiteit in de ruimte.
Het gaat hier om twee verschillende
visies omtrent methodieken en doel
einden van de ruimte-exploratie. Het
voordeel van de Amerikaanse metho
de is dat de mens. ondanks vele te
kortkomingen vergeleken by moderne
elektronische apparatuur, onver
wachte situaties en gebeurtenissen die
niet in het programma van een
mechanisch brein kunnen worden
ingebouwd, beter kan beantwoorden.
Maar het voordeel van het Russische
systeem is, dat men de apparatuur
niet zo verfynd hoeft te bouwen, dat
het risico van een menselevens kos
tende mislukking vrijwel is uitgeslo
ten, terwyl veel minder gewicht in
de ruimte behoeft te worden ge
bracht, namelyk de mensen zelf en
de middelen als lucht, water, voedsel
en alle benodigde levensapparatuur. I
Dit kan een aanzienlyke besparing
op de kosten meebrengen of voor
hetzelfde geld kan veel meer wor
den gedaan.
Er zyn de laatste tyd ook in Ame
rika wel gezaghebbende stemmen op
gegaan die wat meer nadruk op de
onbemande en minder op de beman
de gelegd zouden willen zien. Dat
was niet alleen een gevolg van de
noodzaak tot bezuinigen in verband
met de kosten van de Vietnamese
oorlog, maar ook omdat men meent,
dat er wat meer geld zou kunnen
worden besteed aan andere, aardse
urgente projecten als opheffing van
de armoede in Amerika en elders
in de wereld, het op peil brengen van
de ontwikkeling in de achtergebleven
gebieden of fundamenteel onderzoek
ten aanzien van de aantasting van
het leefmilieu of kankeronderzoek
etc.
Door deze stemmen hebben de
Amerikanen zich echter niet laten
verleiden, de wedloop naar de maan,
ontketend door wylen president
Kennedy, gewonnen te geven. Er zyn
ook in de ruimte, nog prestigekwes
ties
Na de vlucht van de Apol-
lo-X, als generale repetitie
voor de maanlanding, heb
ben de Russische en Ameri
kaanse ruimtevaarders er te
zamen ongeveer 150.000.000
man-kilometers in de ruimte
opzitten. Dat is de afstand
van de aarde naar de zon
ofwel 375 maal de afstand
van aarde naar maan.
AAh!VANK£lMKE.
MASSA »N "Rotatie.
aarde
aarde
aak DE
I
I
if
MARS
Is de Stille Oceaan een enorm litte
ken dat de aarde heeft overgehou
den aan de geboorte van de maan?
Misschien, maar de oorsprong van
de maan is nog steeds een van de
onopgeloste vragen waarop het ant
woord wellicht diohterby wordt ge
bracht door onderzoek van maan-ma
tariaal, dat binnenkort voor het eerst
op aarde zal worden gebracht door
Armstrong, Aldrin en Collins.
Dit materiaal immers heeft veel
minder aan erosie blootgestaan dan
aardse gesteenten en formaties. De
maan kent geen lucht, dus geen ero
derende wind en regen, geen opper
vlaktewater dat de bodemgesteldheid
voordurend verandert, geen leven
van planten en hogere diersoorten
die verantwoordelyk zyn voor zoveel
wijzigingen op de aarde. De maan
biedt ons daardoor als het ware een
kykje in de kraamkamer van haar
eigen leven, wellicht in de kraamka
mer van het planetenstelsel, het zon
nestelsel en het heelal.
Veelheid van theorieën
De theorieën omtrent het ont
staan van de maan zyn talryk.
Om er enkele te noemen: zy kan te
gelijk met de planeten gevormd zyn
(en ook daarover zyn de theorieën
legio», zy kan direct by de aarde
behoord hebben, zij kan later als
„collega-planeet" in het zwaarte-
De terugkerende maanlanders zul
len niet zoals hun voorgangers uit
de ruimte uitbundig gehuldigd wor
den wanneer zy weer vaste aardse
grond onder de voetene hebben,
maar veeleer behandeld worden als
levensgevaarlyke monsters: met gro
te zorg worden zy twee ter. drie we
ken in quarantaine gehouden.
De kans van enige levensvorm op
de maan is uiterst miniem. Maar
die kans mag toch niet verwaarloosd
worden. Er is geen mogelykheid dat
er grotere levensvormen aan de op
pervlakte worden gevonden, maar de
kans op bacterieel leven is niet ab
soluut nul. Van aardse levensvormen
is bekend, dat enkele byzonder ex
treme temperatuurverschillen zo
als die op de maan voorkomen, kun
nen doorstaan, dat zy zich zonder
vrije zuurstof in het leven kunnen
houden en dat zij ook voor ander
aards leven dodelyke straling kunnen
verdragen. Het zou mogelyk zyn, dait
zich op de oppervlakte of vooral
dicht onder de oppervlakte van de
maan waar veel minder ex
treme temperaturen heersen, de ge-
vaarlyke zonnestraling wordt afge
schermd en misschien eenvoudig ge
bonden zuurstof vry gemaakt zou
kunnen worden» toch bacterieel le
ven bestaat, waarmee de maanlan
ders besmet kunnen worden. In hun
geheel nieuwe omgeving van de
ruimtecapsule en op of in de licha
men van de ruimtevaarders zou
den zy zich eventueel zelfs explosief
kunnen vermeerderen in korte tyd,
Het kunnen levensvormen zyn die
waarschynlijk geheel van de aardse
verschillen en waartegen het aardse
leven geen afweermiddelen heeft
Wanneer zy de aardse atmosfeer of
de aarde en haar bewoners zouden
besmetten, zouden de gevolgen niet
te overzien zyn.
Daarom is besloten tot rigoreuze
quarantaine maatregelen voor de te
rugkerende maanreizigers.
Vele biologen en „exo-biolo-
gen" (mensen die zich met levens
problemen buiten de aarde be
zig houden) hebben hun bezorgd
heid geuit over recente verlichtin
gen van de absolute quarantaine
door de NASA.
Aanvankelyk heeft het in de be
doeling gelegen, de gelande Apollo-
capsule onmiddellyk in te kapselen
in een hermetisch gesloten plastic
huid. deze daarna met de ruimte
vaarders aan boord door een
helikopter te laten opvissen en het
geheel via een even hermetisch ge
sloten gang naar een afgeslo
ten container op het vliegdekschip
te brengen. Vandaar moest de con
tainer naar Houston worden ge
voerd. waar capsule en mannen
twee tot drie weken zouden verbly-
ven in een gerieflyk, ook weer her
metisch afgesloten gebouwtje, in
gezelschap van enige artsen en be
dienend personeel. Levensmiddelen,
water en zuurstof zyn daar reeds
opgeslagen voor een periode van veel
langer dan drie weken quarantaine
voor het geval dat zich inderdaad
besmettingsverschijnselen door bui
tenaardse levensvormen zouden
voordoen en deze nader zouden
moeten worden bestudeerd.
Later heeft de NASA deze aan-
vankelyke quarantaine-procedure
enigszins verlicht op grond van een
reeks overwegingen. In de eerste
plaats wordt de kans op het be
staan van leven op de maan zeer
klein geacht. In de- tweede plaats
zou de gevolgde procedure van het
inkapselen van de Apollo zeer na
delig kunnen zyn voor de ruimte
vaarders, die dan veel langer bloot
gesteld zouden worden aan de
zeeziekteverschynselen die de mees
te ruimtevaarders na hun landing
ondervonden, waardoor wellicht ook
hun weerstand tegen opgedane aan
doeningen zou verminderen In de
derde plaats meent men, dat even
tueel maan-leven aan zo extreme
omstandigheden is gewend, dat de
Apollo-capsule zelf ook van buiten
al besmet kan zyn en dat de be
smettende bacteriën dan ook wel de
vurige terugkeer door de dampkring
zullen overleven, vooral in het eer
ste stadium wanneer de tempera
tuur nog niet te hoog is opgelopen.
De bovenste lagen van de atmosfeer
zouden dan toch al „besmet" zyn,
zodat quarantaine dan niet meer
effectief is. Bovendien, tenslotte,
overwogen de NASA-deskundigen
dat de inkapseling van de Apollo
geen zin meer heeft, wanneer die al
enige tyd in het water van de
oceaan heeft gedobberd en dit wa
ter besmet kan hebben
Niettemin ztfn biologen niet hele
maal gerust over een mogelyke
comtaminatie van de aarde door
(hoogst onwaarschynlyk» maan-le
ven.
De procedure na de landing van
de Apollo zal thans zyn, dat de
maanreizigers in de capsule hun
ruimtepakken verwisselen voor ont
smette hermetisch sluitende gesteri
liseerde plastic pakken, daarin door
een helikopter naar het vliegdek
schip worden vervoerd voor een
gang door een plastic buis naar hun
container. De Apollo zal nadien in
gekapseld worden en eveneens aan
boord van het vliegdekschip in qua
rantaine worden geplaatst.
Ook al het materiaal, dat van de
maan zal worden meegebracht,
blyft in strikte afzondering, zelfs
langer dan de mannen die het mee
brachten, namelyk drie maanden.
Wel zal in quarantaine het eerste
onderzoek naar dit materiaal plaats
vinden, omdat men vóór alles wil
voorkomen, dat het door aardse bac
teriën zou worden besmet, zodat la
ter niet meer met honderd procent
zekerheid uitgemaakt kan worden of
er in dit materiaal levensvormen
van de maan worden aangetroffen.
Honderd procent zekerheid kan
daar overigens toch niet over ver
kregen worden, want het materiaal
is dan al op de maan, zy het met
ontsmette tangen, door de maan
landers in ontsmette plastik zakken
opgesloten. Om de risico's van be
smetting in de éne of andere rich
ting te voorkomen is besloten, dat
de maanreizigers hun schoenen en
handschoenen en gereedschappen
voor hun terugkeer in de maantaxi
op de maan bodem zullen achterla
ten.
Een en ander betekent wel. dat de
meest toe te juichen ruimtevaarders
nog tot enkele weken na hun lan
ding zullen moeten wachten op
de „rode loper" en de ticker-tape
parade.
krachtveld van de aarde zyn inge
vangen, zy kan ook uit de aarde
zyn losgerukt door de centrifugale
krachten en getyde-bewegingen van
een snel roterende nog niet geheel
gestolde aarde.
In dat laatste geval, zo wil de theo
rie die de Leidse geoloog Esoher in-
dertyd mede opbouwde, zou de maan
uit de aarde geslingerd zyn en daar-
by de Pacific als wonde hebben ach
tergelaten. Men heeft deze theorie
lang in ere gehouden, mede op
grond van het feit dat de gemiddel
de dichtheid van de maan ongeveer
overeenkomt met die van de aard
korst, niet met de veel grotere van
de aarde als geheel.
De laatste tyd hebben gecompli
ceerde berekeningen aangetoond, dat
ontstaan van de maan zonder meer
uit de aarde op de zojuist omschre
ven wyze hoogst onwaarschynlyk is.
Allerlei overwegingen van mechani
sche en dynamische aard maken het
vrywel onmogeiyk, dat aarde en
maan hun huidige onderlinge be
wegingen en banen zouden hebben
kunnen bereiken, wanneer ook niet
geheel andere invloeden in het spel
zyn geweest. Zo is de massa van
de maan veel te klein voor het be
reiken van de huidige situatie.
Er is thans een nieuwe theorie op
gesteld, die wel in overeenstemming
met de wetten der mechanica is en
die mogelyk een verklaring zou ge
ven voor andere nog onbegrepen za
ken.
Drie uit een
Volgens deze theorie hebben aarde,
maan en Mars circa vier miljard
jaar geleden samen één enkele pla
neet-in-wording gevormd. Dyna
misch is het mogelyk, dat uit deze
veel grotere oer-planeet een groot
brok is losgeslagen door snelle wen-
teling en getydebewegingen onder
invloed van de zon. De massa van
I Mars (diameter ruim de helft van
I die van de aarde) en maan (dia
meter ruim een vierde) tezamen is
wed aannemelijk voor een dergelijke
spl i tsin gs - proced ure
Bovendien zou hieruit verklaard
kunnen worden waardoor Mars een
baan om de zon heeft die thans in
enkele opzichten belangrijk afwykt
van die van de andere planeten: op-
merkeiyk veel meer elliptisch en ex
centrisch en bovendien in een vlak
dat uitzonderlyk sterk afwykt van
het vlak van de andere planeten-
banen. Een uitzondering moet wor
den gemaakt voor de buitenste van
de negen planeten van de zon, Pluto.
Ook deze vertoont dergelyke merk
waardige eigenschappen, waardoor
men al eerder tot de theorie was
gekomen, dat Pluto aanvankelyk een
maan van de planeet Neptunus is
geweest maar aan diens invloed is
ontsnapt om een eigen planeet-be
staan te gaan leiden. Een merkwaar
dige overeenkomst tussen theorieën
die onafhankelyk van elkaar tot
stand zyn gekomen.
Nog geen antwoord
Wellicht zou op deze wyze ook te
verklaren zyn, waarom de maan aan
de .aardse" zijde veel meer zeeën
of mark telt dan aan de ach ter-
zyde" Wanneer deze maria enorme
inslagkraters zyn van grote brok
ken kosmisch puin kunnen zy de
littekens zyn van de inslag van
brokken, die tydens het scheldings-
proces van aarde, maan en Mars
tussen aarde en maan terecht zyn
gekomen in geleideiyk veranderen
de banen. De grote brokken die op
aarde vielen hebben daar dan ook
wonden geslagen, waarvan de litte
kens allang door erosie onherken
baar zyn geworden, terwyl voorts
deze littekens op de veel grotere en
minder snel stollende aarde minder
indrukwekkend zouden zyn dan op
de kleinere sneller stollende maan.
Kleinere brokstukken zouden ook de
.Achterkant" van de maan hebben
kunnen tekenen, maar de grote
brokken zouden toch de „voorzyde"
van de maan hebben getroffen.
Een deel van het kosmisch puin
van deze geboorte van drie hemel
lichamen uit een oer-planeet is on-
I getwyfeld meegetrokken in het kiel
zog van Mars, die aan de aardbaan
ontsnapte en een zelfstandige pla
neet ging worden. Die restanten van
de scheiding zouden verantwoordelyk
kunnen zyn voor een deel van de
kraters, die op Mars zyn waargeno
men door het Amerikaanse ruimte
vaartuig Mariner-IV.
In bygaande tekening hebben wy
het procédé volgens deze nieuwe
theorie trachten te schetsen aan de
hand van gegevens, die onlangs door
dr. R. A. Littleton van het St. John's
College in Cambridge (Engeland)
zyn gepubliceerd. Dr. Littleton houdt
zich in het byzonder bezig met de
studie van planeten en hun manen
benevens hun ontstaansgeschiedenis.
Een kykje in het slaapvertrek van
de maanreizigers, waarin zy gedu
rende twee weken in quaran
taine zullen verbiyven alvorens de
wereld bloot te mogen stellen aan
de gevaren van een eventuele be
smetting met maan-bacterieën. De
zes bedden zyn voor de drie astro
nauten, twee medici en een algeme
ne assistent.
