Lerarenprotest groeit
Irene en Carel
Hugo stralend
in ons land
Geschiedenis kabinetsformaties 1918-1924
'WAT WIL IK VAN
DIT LEVEN'
Laatste
zitting
proces
bezetters
riher
Tegen beleid minister Veringa
Teach-in
Holland
over het
Festival
Escalatie
Geen besluit
In Roemenië
tekort aan
vlees en
groenten
KANSEN VOOR
DE OPPOSITIE
IN PORTUGAL
PUCHINGER SCHREEF FASCINEREND BOEK
KONINGIN
WILHELMINA
ONTHULLINGEN
ZATERDAG 28 JUNI 1969
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 7
Wielrennen Zwolle krijgt op
11 juli een primeur voor Nederlana.
De Overijsselse hoofdstad zal dan
kennismaken met een zogenaamde
nacht-wedstrijd. Om twaalf uur in
d© nacht start een veertigtal gese
lecteerde amateur-wielrenners voor
de Grote Prijs van Zwolle.
HEERLEN (GPD) Het protest onder de leraren van mid
delbare scholen tegen het beleid van minister Veringa van
Onderwijs en Wetenschappen begint hand over hand toe te
nemen. Nadat als eerste het Twickelcollege in Hengelo had
besloten het nieuwe schooljaar straks te openen met een 24-
uursstaking, hebben gisteren in verscheidene plaatsen leraren
corpsen zich met deze actie solidair verklaard.
Prinses Irene en Prins Carel
Hugo stralen bij hun aankomst
op Schiphol, waar zij werden af
gehaald door Koningin Juliana.
ADVERTENTIE
KOELKASTEN
DIEPVRIEZERS
n n ;iM mW
WASAUTOMATEN
AFWASMACHINES
UEBHEHR NE DE Rl Af
ONV 020-946287 AMSTERDAM
De overgrote meerderheid van de
leraren van het Grotius college in
Heerlen zond een telegram naar de
minister, waarin zij pleiten voor een
beter contact tussen leraren en over
heid en verklaren dat zij in augustus
onderling verder zullen overleggen
wat de beste vorm van adhesie met
de actie van het Twickelcollege kan
zijn.
In Haarlem besloten gisteren twee
lerarenkorpsen zich eens te verklaren
met de protestactie. Zowel aan het
Mendelcollege als aan het Triniteits-
college zal het nieuwe schoolseizoen
begonnen worden zonder lessen. De
leraren zullen wel aan school ver
schijnen, maar verder geen activi
teit ontplooien.
Zoals we deze week al berichtten,
heeft in Leiden het onderwijzend
personeel van de St. Agnes-scholen-
gemeenschap besloten unaniem te
protesteren tegen de langzame „ver
krachting" van de Mammoetwet. In
cie loop van het nieuwe cursusjaar
zullen zy gedurende één of meer da
gen niet voor de klas verschijnen.
alle leraren van de rijksscholenge
meenschap zich solidair verklaard
met het Twickelcollege. Men beraadt
er zich nog over een eigen actie.
De leraren van het tweede vrijzin
nig christelijk lyceum in Den Haag
konden nog niet tot 'n besluit komen
omtrent de aard van een te voeren
actie: zij besloten deel te nemen „aan
elke hun gerechtvaardigd voorko
mende actie" en zonden minister Ve
ringa een brief waarin zij protes
teren tegen „de nog steeds bestaande
grove onrechtvaardigheden in de
rechtspositieregeling" van de lera
ren.
Zij spraken de mening uit dat door
de ambtenaren van Veringa een on
derhandelingstactiek wordt gevoerd
die men niet meer „behoorlijk" kan
noemen, of getuigend van goede
trouw.
Afschriften van de brief gingen
ook naar de ouders van de leerlingen.
Tenslotte hebben gisteren in Gouda
De leraren van het Twickelcollege
hebben hun ideeën per brief aan alle
middelbare scholen in het land toe
gestuurd, om daarmee de „escalatie"
van hun actie te bewerken. Zy
schrijven dat iedere leraar hun grie
ven kan aanvullen.
Onder de klachten die zy zelf heb
ben, noemen zy: de slecht voorbe
reide invoering van de Mammoet
wet, het te geringe aantal uren dat
besteed kan worden aan de begelei
ding van de brugklas, te weinig mo
gelijkheden om zittenblyvers zonder
schade van het oude naar het nieu
we mammoetsysteem over te brengen,
onvoldoende faciliteiten voor leidin
gen van scholen om de organisatie de
noodzakelijke perfectie te geven, ten
slotte de voortdurende onzekerheid
over de vorm en de inhoud van de
eindexamens.
j De leraren vragen een overlegor
gaan waarin de leraren en overheid
op voet van gelijkheid kunnen onder
handelen, zodat een einde komt aan
„de ontmoedigende situatie dat ons
I de ene na de andere niet gewenste
maatregel wordt opgelegd".
AMSTERDAM (ANP) Op de
laatste zitting van het proces tegen
de bezetters van het Maagdenhuis,
dat twaalf dagen heeft geduurd, is
gistermiddag de 28-jarige adjunct
wetenschappelijk ambtenaar Huib
Riethof door de politierechter we
gens lokaalvredebreuk veroordeeld
tot een boete van f 350 en drie we
ken voorwaardelijke gevangenisstraf
met een proeftijd van drie jaar.
Het was de hoogste in dit proces
opgelegde boete. De officier van jus
titie, mr. J. J. Abspoel, die aanvan
kelijk een gevangenisstraf van zes
weken onvoorwaardelijk had geëist,
omdat hy de verdachte als leider
had aangemerkt, kwam bij de voort
gezette behandeling van de zaak
hierop terug en veranderde zijn eis
in een boete van f200 en drie weken
voorwaardelijk.
De politierechter, mr. A. Oosterbaan
ging echter boven deze eis uit om
dat naar hy zei de verantwoordelijk
heid van de heer Riethof als weten
schappelijk ambtenaar groter is dan
van de andere bezetters.
Er waren 545 bezetters gedagvaard.
Twee politierechters hebben circa
500 zaken behandeld. Een aantal za
ken is voor onbepaald tijd aange
houden, enkele dagvaardigingen wer
den nietig verklaard, twee zaken
werden naar de instructie verwezen
en tegen een vijftal dagvaardingen
zyn bezwaarschriften ingediend.
Tot nu toe is in circa 200 zaken
hoger beroep aangetekend.
De officier van Justitie merkte in
gin van het proces had uitgespro-
zyn requisitoir op dat hij bij het be
ken dat het benauwend was dat on
geveer zeshonderd verdachten
studenten en niet-studenten die
meenden te moeten pleiten en de
monstreren voor democratisering
van het hoger onderwijs daar
bij juist de grondbeginselen van de
mocratie met voeten treden. „Het is
nog benauwender thans, na een pro
ces van twaalf dagen, te moeten
constateren dat deze verdachten óf
wH geen flauw idee hebben van die
beginselen óf wel botweg weigeren
deze te erkennen", aldus mr. Ab
spoel.
Bezetters van het Maagden
huis hebben gistermiddag voor de
laatste zitting van de Amsterdamse
politierechter in het paleis van justi
tie begon, „vrouwe Justitia ter aarde
besteld" in de Prinsengracht, waar
aan het gerechtsgebouw ligt. Een
groep van circa 40 man, van wie een
aantal in het zwart was gekleed,
droeg een kist naar het Maagden
huis. Later keerde mer terug naar
de voorzijde van het paleis van jus
titie waar de kist in de gracht werd
neergelaten.
WENEN (Reuter) De Roemeen-
I se staatsraad heeft de minister van
Levensmiddelenvoorziening, Simon
Bughici, onslagen, kennelijk in ver
band met het op het ogenblik in
Roemenië bestaande tekort aan
j groente en vlees.
Dat er in Roemenië een tekort aan
voedsel is, drong eerder deze maand
tot de buitenwereld door toen de
Roemeense pers uitvoerig melding
maakte van het bezoek van presi
dent Ceausescoe aan de groentemarkt
in Boekarest om daar de situatie in
ogenschouw te nemen. De pers schreef
dat er moeilijkheden waren bij de
groentevoorziening en dat er maat-
regelen werden genomen om die te
overwinnen. Al weken lang zou er
in Boekarest geen vlees meer te
krijgen zyn. Westelijke waarnemers
menen dat de populariteit van de
regering en het partijbestuur gevaar
loopt als er niet spoedig verbetering
in de voedselpositie komt.
Het tekort valt samen met een
campagne van de Roemeense rege
ring om de export te bevorderen van
levensmidldelen in blik naar het
Westen, speciaal West-Duitsland, om
dat Roemenië harde valuta nodig
heeft om industriële produkten te
kunnen kopen.
Wielrennen Jaap Oudkerk is
gisteravond voor ongeveer 1000 be
zoekers winnaar geworden van een
internationale prof stayerswedstry d
in Nijmegen. De Belg Leo Proost
werd tweede.
Hl'
IÉ*
3?
f»!
fm»
i?
V,
3L,
LISSABON (AP) De regering
van Portugal heeft gisteren bekend
gemaakt, dat voortaan kandidaten
van de oppositie gebruik zullen mo
gen maken van de kiezerslijsten by
verkiezingen. Gedurende 40 jaar
was dit niet toegestaan. In novem
ber zullen in Portugal verkiezingen
voor de nationale vergadering wor
den gehouden.
SCHIPHOL (ANP) Bly met het
grote nieuws, dat zy over acht
maanden moeder zal worden, is
Prinses Irene gisteravond om acht
uur uit Parijs op Schiphol aange
komen, om zondag in Paleis Soest-
HILVERSUM (GPD) —De teach-
in die de VARA-televisie maandag
avond in het Amsterdamse Belle-
vue belegt, over de zin en betekenis
van het Holland Festival, zal van
zeven tot acht uur op het scherm te
volgen zijn. Henk de By, eindredac
teur van dit uurtje discussiëren,
hoopt duidelijkheid te bereiken in
een zaak die velen, ook de minister,
de kamer en de kunstenaars, erg
zwaar ligt.
,Het wordt een objectieve bena
dering. Er is discussie tussen pro en
contra's. Zelfs in de redactie van
deze uitzending zitten uitgesproken
voor- en tegenstemmers. Men moet
ons openbaar debat niet zien als
een hetze, zoals een bepaald och
tendblad dat op het ogenblik voert,"
aldus De By.
Tydens de discussies er nemen
politici, kunstenaars, critici en over
heidsvertegenwoordigers aan deel
zyn ook filmfragmenten te zien. Het
zyn opnamen van gesprekken met
mensen, die de openings-galavoor-
stelling in het Holland Festival in
Den Haag hebben bijgewoond.
Aan de heer Zwolsman wordt bij
voorbeeld gevraagd of hij het wel of
niet jammer vindt dat de smoking
verdwijnt. Hij zegt dan: „Ja, heel
jammer. Toen ik nog op het schel
linkje moest zitten, had ik er ook
nog geen."
Er is ook een gefilmd vraagge
sprek tussen Koos Posthuma en de
voorzitter van het Holland Festival,
de 70-jarige mr. H. J. Rein ink. Die
film gaat vermoedelijk de kern van
de discussies worden. Maandag
avond om acht uur gaat de NOS-ra-
dio zo nodig met de teach-in door,
in elk geval haakt men er op in.
dijk de 58ste verjaardag van haar
vader mee te vieren.
Begeleid door Koningin Juliana,
die haar van de luchthaven kwam
afhalen, aan haar rechter-, en haar
echtgenoot Prins Carel Hugo aan
haar linkerzijde, poseerde de slanke
prinses, lichtelijk blozend van ver
legenheid, voor de uitgebreide scha
re fotojournalisten, die tengevolge
van de blijde tijding weer als van
ouds massale belangstelling voor
haar toonden.
De fotografen kregen ruimschoots
gelegenheid deze „blijde inkomst" te
vereeuwigeneerst bij de uitgang
van de aviobrug in de pier, waar de
prinses met een gelukkige gilimlach
tussen de al even blijde koningin en
Prins Carel Hugo ditmaal met vreug
de ail het flitsende licht doorstond,
vervolgens nogmaals buiten vlak voor
het instappen in de hof auto.
Als voorheen oogstte Prinses Ire
ne, gekleed in een zacht rose japon,
met haar verschijning op de lucht
haven veel succes. Hoe lang zij dit
maal in ons land za'l blijven is nog
niet bekend.
Atletiek Het Haagse Sparta
heeft gisteren in Den Haag een
Nederlands record op de 4 x 400
meter jongens gevestigd. De tijd
van René van de Garde, Eltjo Zuid-
hoff, Rob op 't Hof en Henk Streek
van 3 minuten 24,7 seconden was
0,3 seconden onder de limiet die de
KNAU voor deze afstand had ge
steld.
vaak voel ik mij alsof ik
in een grote plastic zak midden
op straat sta: ik hoor, zie. voel
alles, maar kan nergens aan
deelnemen. Er is steeds iets
tussen.
.een weg om jezelf duide
lijker te gaan zien: jouw rol in
de gebeurtenissen en de plaat
sen die de anderen in je leven
innemen. Om vertrouwen in je
zelf te hebben, moet je weten
waar je staat, wat je wil!
Vraag jezelf eens: wat wil ik
van dit leven?
Wat is gebeurd in mijn leven
tot nog toe? Wat heb ik ge
daan? Heb ik de dingen gedaan
die ik werkelijk wilde? Blijf in
ieder geval niet passief. Los
niet op in de regelmaat van dit
systeem. Wees jezelf zonder je
zelf af te sluiten
Uit: Lessen in overleving,
brieven uit het huis van bewa
ring, door Steve Davidson.
Steve Davidson, sinds zijn
16de jaar verslaafd aan verdo
vende middelen, werd tot an
derhalf jaar veroordeeld wegens
diefstal van palfium en andere
„dope" uit apotheken, verval
sing van recepten. Het eerste
citaat is uit een brief aan Sam-
kalden, destijds minister van
Justitie, het tweede uit een
brief aan medegevangenen.
Bijna een jaar geleden was ik
in Roemenië. Het is zondagmid
dag. Tegenover me een 29-jarige
docente aan een universiteit,
's Morgens was zij in de kerk,
als de tolk voor de staatssecre
taris van eredienst die als
marxist een bijzonder vrien
delijk verhaal kwam bijdragen
aan de bijna vijf uur durende
viering van het vierhonderd ja
rig bestaan van het. by zyn ont
staan in 1568, eerste vrye
en ondogmatische kerkgenoot
schap binnen de christenheid.
Ik vraag I liana of zij vaker in
kerken komt. Dat is niet het
geval. ..Wat vond je ervan, van
morgen?" ,Jk vond het lang,
natuurlijk. Wat hebben mensen
veel woorden nodig." Zy denkt
even na. „Je bouwt met al die
woorden een soort tweede wer
kelijkheid op. God, liefde, vrij
heid. broederschap. vrede,
vooruitgang. Maar er is een
glazen wand tussen de woorden
en de werkelijke waarden waar
mee wij leven. Al meende ieder
een wat hij vanmorgen gezegd
heeft, toch klopt de werkelijk
heid waarin wij leven niet met
al die woorden. Onze woorden
wereld heeft te weinig wortels
in de wereld om ons heen."
Ik
vraag haar of de woorden on
echt waren, woorden waarmee
wij onszelf bedriegeneen
vlucht in woorden uit een te
kleurloos, a.h.w. één-dimensio
naal bestaan. „O nee, gelukkig
niet. Onze woorden bewegen
zich tastend tussen een werke
lijkheid waarin wry gevangen
zyn en waaruit wij ons moeten
bevrijden, en een andere werke
lijkheid waartoe wij nog niet be
vrijd zijn."
Een week later ben ik terug
in Leiden en kijk naar televisie
beelden uit Praag. Ik zie een
volk dat verbijsterd, ontgoo
cheld, woedend is. Jonge men
sen bestrijden er met woorden
tankbemanningen.
Onze woorden zijn a.h.w.
bruggetjes die wy naar elkaar
toebouwen. Iedere toenadering,
iedere verstandhouding tussen
mensen is tenminste ook afhan
kelijk van woorden. Maar on
der bepaalde omstandigheden
zijn wij veel intenser in onze
woorden aanwezig dan anders.
In ons gewone leven van alle
dag zijn wij vaak zelf is ons
„hart" vrijwel afwezig in te
veel van wat wry zeggen en
doen.
Ook en soms juist in de grote
woorden investeren wry te vaak
niet zo heel veel van onszelf.
Wij spreken nog vrij makkelijk
over God, maar wij kunnen niet
meer knielen. God komt zelden
meer werkelijk tevoorschijn in
ons praten over Hem, op en on
der de kansel. In Praag belaag
de een vlok jonge mannen in
uniform met het woord vrij
heid. Het woord had daar een
volstrekt andere geladenheid
dan wanneer het in een gepo
lijste redevoering tijdens een
kerkelijke redevoering wordt
gebruikt, of wanneer wij hier
praten over onze vrijheid.
In Praag was „de glazen
wand tussen onze twee werke
lijkheden" verdwenen. En daar
mee verdwijnt de glazen wand
tussen mensen. Men stond in
Praag zeker niet meer „in een
grote plastic zak midden op
straat: alles horende, ziende,
voelend, maar niet in staat om
ergens aan deel te nemen."
Men wist immers een antwoord
op die vraag van Sterve David
son „Wat wil ik van dit leven?"
De glazen wand was verdwe
nen. omdat de mensen een le
vensdoel hadden. Daardoor
werden hun woorden opgeladen
met een nieuwe echtheid. Hier
verhullen wij ons te vaak in on
ze woorden, zij blijven te vaak
zweven boven de werkelijkheid
waarin wij leven. God, liefde,
vrijheid, broederschap, vooruit
gang, vrede. Juist de taal van
het geloof waar in de mens uit
spreekt welk levensdoel en wel
ke levenszin hij met hart en
hoofd heeft leren kennen, juist
die taal is zo vaak „leeggelo
pen."
In een vorige bydrage aan de
ze rubriek werd gedacht op pa
pier n.a.v. de vragen die zich
nu aandienen rond abortus pro-
vocatus. In al wat daarover
wordt gezegd en geschreven, in
de juridische en medische taal
waarin deze zo vaak kwellende
problematiek voor talloze vrou
wen en op een andere ma
nier ook voor artsen wordt
gevangen, hoe wordt daar die
term gebruikt waar alles om
draait „eerbied voor het men
selijk leven"? Hoe kunnen wij
in wat wij denken, zeggen en
schrijven recht doen aan de si
tuatie van mensen, hoe kunnen
wij mensen ervoor behoeden om
slachtoffer te worden van om
standigheden of van regels en
wetten? Door in de woorden
waarmee wy denken en spre
ken die „glazen wand" te door
breken.
Dr. A. W. Cramer,
Rem. predikant in Leiden.
LEIDEN Wie zich hier te
lande met moderne geschiedenis
bezighoudt, stuit bij zijn onder
zoekingen veelal op de neiging
van vooraanstaande figuren in
onze samenleving te buiten te
gaan. Al dat mysterieuze gedoe
baat op den duur toch niet. Een
sprekend bewijs levert het proef
schrift waarop G. Puchinger gis-
steren aan de Vrije Universiteit
in Amsterdam het doctoraat in
de letteren heeft behaald.
Hierboven heb ik de dissertatie
vermeld aangezien het 600 bladzijden
tellende boekwerk dat als eerste titel
draagt „Colyn en het einde van de
coalitie" in feite vrijwel alleen loopt
over hetgeen, die ondertitel aangeeft,
hoe aan Colyn als vooraanstaand
staatkundig figuur pas in 1939 en
tevens aan de coalitie van de chris
telijke partijen een einde is gekomen,
hoopt dr. Puchinger nog in twee vol
gende delen te behandelen.
De auteur heeft ook bijzondere
aandacht besteed aan de totstandko
ming van het extraparlementaire ka
binet Cort van der Linden, dat van
1913 tot 1918 aan het bewind is ge
weest en uitsluitend vrijzinnigen in
zyn midden telde.
Puchinger is erin geslaagd ontzag
lijk veel nieuwe aan het licht te
brengen doordat hy tot heden geheel
of bijkans geheel onbekende archief
bronnen heeft aangeboord. Daar zyn
bijvoorbeeld het archief van dr. A.
Kuyper. eens de grote AR-man
wiens directe opvolger Colyn is ge
weest, het archief Idenburg (ook
AR), enige malen minister van Ko
loniën en vijf jaar lang gouverneur-
generaal van Nederlands-Indië, het
archief van mgr. dr. Nolens, jaren
lang leider van de rJ:. Staatsparty,
het archief van jhr. mr. A. F. de Sa-
vornin Lohman, die tot de twingtiger
jaren de „grand old man van de c.h.
was, en niet te vergeten afgezien
nog van allerlei andere zowel het
archief Colyn als het archief Ruijs
de Beerenbrouck.
Men krijgt tc lezen welk een grote
activiteit Koningin Wilhelmina bij
meer dan een gelegenheid ontplooide
Ik denk hier aan een nota van haar
hand van 12 juni 1918, waarin zy te
genover De Savornin Lohman er al
lesbehalve een geheim van maakte
dat zij het iiefst nog voor de stem
busstrijd in 1918 het kabinet-Cort v.
d. Linden zag verdwijnen. In dat do-
kument ging het staatshoofd een
ogenblik zelfs zo ver, dat Lohman in
een eveneens in het proefschrift af
gedrukte brief het toch wel nodig
achtte, natuurlijk in keurige bewoor
dingen. Hare Majesteit erop te wijzen
dat zij moest oppassen niet de consti
tutionele weg te verlaten.
Een van de merkwaardige onthul
lingen waarmee Puchinger voor de
dag komt, is dat wanneer in 1922 na
heel wat onderhandelingen er einde
lijk tussen de drie rechtse partijen
een akkoord met betrekking tot de
vorming van een rechts kabinet on
der Ruijs op papier wordt gezet, de
inkt van dat stuk nog nauwelijks
droog is of het blijkt dat een van de
ondertekenaars ervan zich in feite
toch weer enigermate losmaakt van
de gesloten overeenkomst. Hier volgt
iets uit de brief door Colyn, toen
A.R.-fractieleider, van zyn buitenver
blijf „De Hoogstraat" te Leersum op
7 september aan Ruijs geschreven
„Waarde Ruijs, Uit waarachtige be
langstelling nog éénmaal een waar
schuwend woord Gy zyt er niet
met een sluitend budget waarbij de
middelen geraamd zijn op 550 mil
joen. Tijdens uw Kabinet zakken zij
nog minstens een verdere 100 mil-
lioen en daarom hebt ge thans niet
alleen medewerkers te zoeken die be
reid zyn om te komen tot een slui
tend budget op de basis van 550 mil-
lioen, maar die het straks ook zullen
zyn op de basis van 450 millioen.
Als ge daarmee nu niet rekent, loopt
ge over een jaar reeds vast en ver
vallen we in een nieuwe crisis. Dat
is erg op zichzelf maar nog erger met
het oog op het voortbestaan van de
coalitie. Ze kan wel veel, maar niet
alles verdragen Ruijs ontwoordde
hierop die brief te hebben ontvangen
veertien uur, nadat „de kogel door
de kerk was"! Ik zal dus moeten
roeien met de gekozen riemen
en dan volgde er nog zijn hoop bin
nenkort mondeling zijn plannen aan
Colijn te zullen meedelen. „Dan zal
't U ik ben er zeker van mee
vallen".
Gegeven de uit deze opmerkingen
van een der ondertekenaars van het
gesloten „akkoord" wel blijkende
zwakheid van de tot stand gekomen
overeenkomst, ging dus het tweede
kabinet-Ruijs niet onder een geluk
kig gesternte in zee Ruim een jaar
later leed het schipbreuk door de
verwerpingen van de Vlootwet op 26
oktober 1923 met 49 tegen 50 stem
men.
Nu iets over Puchingers onthullin
gen omtrent het vele. dat er te doen
is geweest, toen in 1923 het kabinet-
Ruijs wegens de verwerping van de
slootwet ontslag vroeg. Nadat er al
heel wat vergeefse pogingen waren
ondernomen om een nieuw kabinet
geformeerd te krijgen ontving de Ko
ningin op 8 december 1923 de rooms-
katholieke voorman dr. Nolens voor
de zoveelste maal. haar voornemen
besprekend om een tweemanschap
met de vorming van een ministerie
te belasten, en wel het duo Colijn-
Ruys. Dit initiatief mislukte, maai er
was tenminste een goed ding aan
verbonden, dat hierover niets ge
openbaard was. Hierna kwam het
staatshoofd op het denkbeeld een op
dracht te geven aan de rechter
zijde, gelijk eens, in 1907, echter zon
der succes was geprobeerd. In een
onderhoud met Nolens vroeg deze
haar, wie in dat geval nu eigenlijk
formateur zou zijn, waarop de Ko
ningin antwoordde: „Ik kan één of
meer formateurs benoemen, ook de
rechterzijde. Het is niets nieuws er
is een antecedent: in 1907". Nolens:
„Maar moet U dan niet de formateur
aanwijzen?" De koningin: „Dat is
reeds geschiedt: de rechterzijde".
Slotcommentaai van Nolens: ,Jk kan
mij niet voorstellen hoe dat lopen
moet", waarop het staatshoofd alleen
reageerde met te zeggen: „Dat is de
zaak van de rechtse groepen". Thuis
gekomen maakte Nolens een notitie,
welke duidelijk zyn verbolgenheid
weergaf, dat het staatshoofd hem
niets had gevraagd, doch hem voor
een voldongen feit had geplaatst.
Het is kostelijk, zoals Puchinger,
dank zy al wat hij uit archieven,
aantekeningen enz. aan het licht
heeft weten te brengen er in ge
slaagd is de lezers de geschiedenis
van weleer ten volle tot leven te
brengen. Geheel waarheidsgetrouw
schreef Colyn in die dagen aan zyn
vrouw: ,Dat H.M. zou trachten de 3
biggetjes" d.w.z. de drie rechtse
groepen „weer by elkaar in één
hok te krijgen". De opdracht aan de
rechterzijde, „een volstrekt persoon
lijk initiatief van de Koningin", zo
als de auteur van het proefschrift
opmerkt, een initiatief, dat in feite
iedereen afkeurde, liep op niets uit.
De oud-minister-president, minis
ter van Staat, Cort van der Linden,
schreef op 3 januari 1924 in zyn. hem
door de kroondraagster gevraagd ad
vies tenslotte: De eenig moge
lijke oplossing schijnt mij de vorming
van een nieuw parlementair Kabi
net. Nadat hy die gedachte ver
der had uitgewerkt, eindigde Cort:
„Men heeft ook gedacht dat Uwe
Majesteit ontslag van het zittend
Kabinet zou kunnen weigeren. Ik
acht dit echter niet wel te verdedi
gen. Het Kabinet zou iederen be
staansgrond missen en ook ieder ze
delijk gezag. Het zou een parlemen
tair Kabinet zyn zonder parlemen
taire meerderheid: een Kabinet uit
de rechterzijde waarvan de eenheid
is gebroken. Het zou regeren terwijl
het verklaarde de verantwoordelijk
heid der regering niet te kunnen dra
gen".
Maar toen een andere oplossing ook
geen uitkomst had gebracht, zag ook
Cort er tenslotte niets anders meer
op, dan met het oog op het landsbe
lang de crisis niet langer te laten
voortduren en daarom door het
staatshoofd het door Ruys en diens
ministers gevraagde ontslag te laten
weigeren Dat is op 9 januari 1924
gebeurd.
Uit het machtige werk van Pu
chinger heb ik niet meer dan een
paar voorbeelden weergegeven, van
de grote schat aan onthullingen op
het gebied van onze staatkundige ge
schiedenis, waarmee hij al degenen,
die daarin belangstelling hebben, een
uitzonderlijke dienst heeft bewezen.
Natuurlijk behoeft men het helemaal
niet eens te zijn met alles, wat hij
zelf zo nu en dan als zijn zienswijze
te boek heeft gesteld om toch een
onbegrensde bewondering te kunnen
koesteren voor dit meesterwerk van
zijn hand.
DR. E. VAN RAALTE
