Oude Leidse molen in Z.W.
moest wijken voor flats
Nederlandse kastelen
in oude ansichten
„Lettres de mon moulin
91 nfgRDAG 14 JUNI 1969 LEIDSCH DAGBLAD PAGINA M
van de molenaar. Diens
'e uders en grootouders hadden eer-
L'ds in het molentje gewoond, vóór
door het polderbestuur een huisje
aast was gezet.
Dat molentje was „parterre'' pre-
03 in tweeën gedeeld; in de ene
B *lft draaide het water-schoeprad,
a de andere, dat maar een piep-
i' tan kamertje met een bedstee be
woonde eertyds het gezinne-
|e. Met een ladder kwam men op
gehéél ronde „eerste étage" waar
eneraties kinderen hadden gesla-
*n, Kortom een romantisch geval!
Nu nog weer eens de vrienden
en Donkerman, u ként ze
uit vorige verhalen in het L.D.!
Op zekere dag fietsten ze langs het
om in „Allemansgeest" een
te gaan drinken, toen beider
n> tadingrijke geest werd getroffen
jfl ta>r dat rustieke molentje midden
uiiphet land.
Z|j sloegen dus rechtsaf het voetpad
PP tot zij met een luid „óver!!" de
tolenaarsvrouw met een paar kin
eren aan de schortband uit haar
deden komen. Ze gaf
het bruggetje 'n draai, zodat de be
ef* bekers op het molenerf konden ko-
s ben „Och juffrouw wat woont U
hier aardig en stil! Mogen wij eens
itfPmolen van binnen bekijken?"
ja, gaat uw gang heren. In
molen is mijn man net bezig, hoe-
er nu in de droge zomer niets te
Wen valt!"
van 't zomer huren om er dan in te
wonen?!"
„Daar heb ik niks over te zeggen,
dat moet u maai- vragen aan 't pol
derbestuur, 't is mij best
Op de vraag wie de voorzitter was
en waar deze woonde, wees de mole
naar in de verte, waar men de hui
zen van de Haagweg in 't verschiet
kon zien. „Daar. bij de houtzaagmo
len van Noordman!"
Nu, er werd toen door de twee vrien
den niét naai- „Allemansgeest 24 ge
reden maar zy gingen naar „mijn-
j heer de voorzitter" die direct zyn
I toestemming namens het bestuur
I gaf„Neen, U behoeft óns niet te be
talen, maar geef de molenaar een
kleinigheid voor zijn ongerief!"
Besloten werd dat Schepers daar
in de zomermaanden zyn intrek zou
nemen, doch Donkerman, wiens
ouders te Amsterdam woonden, zou
zo nu en dan wel een weekje ko
men logeren.
Schepers trof het geweldig wat de
menage betrofde molenaarsvrouw
was vóór haar trouwen „keuken
meid" geweest by de familie Moll
van Charante, die vlak by „de Vink"
op huize „Ter Wadding" resideerde,
alwaar zy goed had leren koken. Te
gen een geringe vergoeding zou zy
wel voor meneer een landelyk mid
dagmaal koken. En bakken, „want
ziet U, omdat we hier zo vér van
de weg wonen, komt er geen bakker
en nu bak ik zélf om de andere dag
een paar tarwebroden. Als meneer 't
daarmee wil doen, dan bak ik er een
méér voor Maar tsja, U moet
ADVERTENTIE
koelkasten
diepvriezers
zyn „zomer-residentie", 's Avonds zat
hy, een pyp rokend, by het mole
naarsgezin op het erf.
Al gauw was dit bekend geworden
by deze en gene en men vond het
leuk deze „robinsonnade" te bezoe
ken. Doch. omdat men op de mo
len al gauw van vér bezoekers door
een verrekyker zag aankomen en er
verscheidenen waren die Schepers
liever niét te gast had. bleef het
draaibruggetje „open" en konden de
bezoekers nét zo lang „oooooover
roepen tot ten slotte de geïnstrueer
de molenaarsvrouw naar buiten
kwam aan haar kant van de sloot en
vertelde dat „meneer net niet thuis
was", waarop de kykgragen dan
maar afdropen! Maar zag Schepers
door zyn verrekijker gréag-geziene
vrienden of vriendinnen aankomen,
dan draaide hy als 'n gulle gastheer
het bruggetje naar de overkant, zo
dat men hem en de molen kon be
reiken.
Men lag dan urenlang in het gras
op het erf te filosoferen en bleef 'n
boterham mee-eten.
Leiden in Indië
Nu had Schepers wel eerder in „De
Preangerbode" te Bandoeng, waar
van hy de hoofdredacteur Jan Fa-
bricius kende, zo nu en dan een ar
tikel geplaatst. (Dezelfde Jan Fabri-
cius vader van de bekende schry-
ver Johan Fabricius die ook
enige toneelstukken als „Dolle Hans".
„De rechte lyn" en „Totok en Indo"
op zyn naam had en die ere-burger
was van zyn geboortestad Assen.
Dus ging er een brief naar Ban
doeng met de vraag of Fabricius
Sr. er voor voelde een wekelykse by-
drage te plaatsen. De hoofdredacteur
stemde toe en zo verschenen er iede
re week in de Preangerbode artike
len uit Leiden onder de van Daudet
gestolen titel „Lettres de mon mou-
lin". Zoals zyn gewoonte was. onder
tekende Schepers de artikelen met
enkele initialen.
Ze handelden over doodgewone din
gen van alle dag uit Nederland en
KASTELEN spreken tot de ver
beelding. Ze zijn omgeven door
een waas van romantiek, van
edelen en schone jonkvrouwen.
Tal van Nederlandse kastelen of
hun bewoners hebben een be-
langrijke rol gespeeld in de va
derlandse geschiedenis.
By de Uitgevery Europese Biblio
theek in Z altbommel is een buiten
gewoon interessant boekje versche
nen getiteld „Nederlandse kastelen
in oude ansichten." In dezelfde
reeks verscheen het vorige jaar
eveneens „Leiden in oude ansich
ten."
De schryvers van het kastelen-
boekje (prys f 17.50', de heer A. I.
J. M. Schellart. directeur Neder
landse Kastelen Stichting, en Theo
de Vries, schryver-journalist, schre
ven ons. dat de reeks door de uitge
ver is bedoeld om karakteristieke
afbeeldingen (zoals deze op oude
Gelukkig telt het Zuidhol- I Prentbriefkaarten voorkomen» van
landse landschap nog molens ge- ou<*e gebouwen, straattafereeltjes,
noeg. Zoals deze prachtig gelegen vervoersmiddelen en overzichten
molen, loaarvan een KODAK- van ^paalde plaatsen byeen te
filmteam uit de Ver. Staten een brengen en in monografieën uit te
geven.
Het herkennen van situaties, die
men zich mogelijk uit zyn Jeugd
f'é.
r- te
luchtfoto maakte.
herinnert, is al een plezier op zich-
j zelf. Daarnaast kan een verzameling
uit één periode het begin van de
ze eeuw waardevolle gegevens
bevatten voor een beoordeling van
die tyd, die al meer dan twee we
reldoorlogen achter ons ligt.
Het kastelenboekje bevat een 150-
tal reprodukties van oude ansichten
van Nederlandse kastelen en land
huizen. Nederland telt nog veel meer
kastelen dan de hier afgebeelde; de
collectie i6 dan ook slechts een
greep uit een grote hoeveelheid.
Op tal van foto's ziet men het oude
bouwwerk geheel anders afgebeeld
dan het er thans uitziet. Veel is op
gelukkige wyze gerestaureerd, ook
wel bedorven en tevens vinden wy
in het boekje platen van kastelen of
landhuizen, welke nadien gesloopt
zyn, omdat de tand des tyds er zo
aan geknaagd had, dat restauratie
een te kostbare aangelegenheid zou
zyn geworden. In dit boekje herleeft
het verleden; we zyn er van over
tuigd dat men met genoegen naar de
afbeeldingen zal kyken.
Uit Leiden en omgeving ziet men
ook enkele oude bouwwerken afge
beeld. Men treft er een foto aan van
het hek van de Burcht. De Leidse
Burcht is een belangrijk monument
uit de vroegere middeleeuwen van
het Graafschap Holland. In de
twaalfde eeuw werd een gekamteel-
de ringmuur gebouwd, op een opge
worpen heuvel welke omspoeld werd
door de Rijn.
Eveneens is afgebeeld het oude
stamhuis van het geslacht Van Poel
geest in Oegstgeest Het middel
eeuwse kasteel „Oud-Poelgeest"
werd verwoest en op de funderingen
werd in 1668 het statige landhuis ge
bouwd. Later werden de bovenste
verdiepingen van de beide torens
toegevoegd met de speelse bekronin
gen.
Een ander slot Poelgeest, bekend
Ruïne van Huis Dever bij
Lisse.
In Koudekerk stond het slot
..Groot-Poelgeest"waarvan
slechts bedroevend weinig meer
over is. De foto met torentje bij
de ingangspoort dateert van 1904.
onder de naam „Groot-Poelgeest"
stond in Koudekerk Van deze ronde
burcht is maar bedroevend weinig
over. Een torentje flankeerde de in
gangspoort. Het terrein waarop een»
het kasteel stond is nog omgracht.
In de omgeving van Lisse kan men
nog steeds de ruïne van het Huis De-
ver (de Ever) aanschouwen. Het
staat eenzaam en verlaten midden,
in het land. De hierby afgebeelde
tekening uit 1904 verschilt nauwe-
lyks van de tegenwoordige toestand.
De woontoren heeft een unieke plat
tegrond in de vorm van een hoef*
ijzer. De toren stond er aanvanke-
iyk alleen; in de 17de eeuw werd er
een landhuis tegenaan gebouwd. In
1848 stortte een deel van het huis in,
dak en gewelven van de toren be
zweken in 1862 en sindsdien staat de
grote steenklomp verlaten en bloot
gesteld aan weer en wind.
Uit Ryswyk is een foto opgenomen
van het Huie te Hoorn. Er is inder
tijd veel moeite gedaan om het ge-
I bouw, dat aardige bouwkundige de-
tails had. te redden Maar helaas
bleek sloping onvermydeiyk
Omgeven door bollenvelden staan
in Sassenheim de resten van het
slot Teylingen, dat vooral bekend
geworden is doordat Jacoba van
Beieren, gravin van Holland. er
haar laatste levensjaren doorbracht.
Ze verbleef overigens niet in de op
de foto afgebeelde toren, maar in
een voorburcht die een grote woon-
I vleugel bezat; die vleugel is al lang
geleden afgebroken. De bomen.
evenals het grootste deel san de
gracht op de ansicht afgebeeld, zijn
I nu verdwenen.
Zo zyn er uit alle provincies voor
beelden van kastelenbouw. welke
beelden oproepen uit een ver verle
den.
dek
4 Veen 't gaat nu echt niet om de „Lettres de mon moulin"
1* (Brieven vanuit mijn molen), die de Franse schrijver
Alphonse Daudet in 1869 aan zijn vrienden zond, die nu
elnkele jaren geleden op een Pathé-lp, gesproken door Fernan-
itt jel, zijn uitgebracht. Maar enfin, daarover straks!
Ruim 38 jaren geleden stond er een kleine watermolen,
«jpidden in het land aan een sloot bezijden de Vliet. Bij de iets
ii oudere Leidenaars wel bekend.
Ak men lanes het iaaeoad lien
kb rel eens „de bedstede van jong-Lei-
jen" genoemd in de richting van
ng Allemansgeest", dan, net vóór de
rerweg van de Blauwe Tram-zali-
•nagedachtenis, ontwaarde men
10j de haag van struikgewas even
rerd onderbroken door een heel smal
jjjj oetpaadje, zó smal dat men échter
n ;taar moest lopen om op het mulle
.jj, udpad be blyven. Na een 300 me-
kwam men dan aan voormeld
itermolentje, dat aan de andere
int van de sloot gelegen alléén
ïdkbaar was door een twee-planks
ruggetje.
molenerfje stond de kleine
Beiden stapten via de onder- en
bovendeur, die met een primitieve
klink was gesloten, de molen binnen
enwaren er toen direct enthou
siast over. Daar ging by Schepers
ineens 'n lichtje branden: „Och mo
lenaar, U woont met uw gezin hier
naast. Staat de molen nu leeg?"
Logeren in de
molen
„Zoals u ziet heren", was het la-
konieke antwoord, waarop Schepers
meteen inhaakte; „Kan ik die molen
zélf voor borden-en-zo zorgen, want
ik heb maar net genoeg voor myn
gezin!"
Nu. dat vond Schepers bést! In een
bazar aan de Haarlemmerstraat
kocht hy wat borden en schalen van
grof aardewerk, eenvoudige bestek
ken en 'n paar klapstoelen voor op
het erf. In ,een manufacturenwinkel
ernaast verschafte hy zich een paar
meter blauw-wit geblokt katoen
waarvan een vriendin 'n paar tafel
lakens naaide, terwyl hy van thuis
wat beddelakens en slopen meekreeg,
Hy huurde een mannetje met een
handwagen af. waarop hy een flin
ke stapel boeken en zyn huishoude-
lyke inkopen laadde en zo escorteer
de hy zyn wagenhulp naar de molen.
Dit alles borg hy op in de bed
stede beneden en betrok op de ron
de „le étage" zyn slaapvertrek, waar
nog een oud houten ledikant met 'n
strozak stond, terwyl hy een andere
strozak op de grond legde als „ker
misbed" als zyn vriend Donkerman
kwam logeren.
Met stralend zonneweer betrok hy
speciaal over het dagelijkse leven in
Leiden en omgeving.
Bedenk wel, dat alle „bestuurs
ambtenaren" van controleur BB tot
resident en hoger in Leiden gestu
deerd hadden, zodat de artikelen veel
belangstelling trokken. Ook zonden
veel gegoede „Inlanders" zoals ze
toen heetten hun kinderen naar
Nederland voor hun opvoeding ln
Europees milieu. Bovendien kwamen
alle employees van de cultures uit
Paitria: de zeer beschaafden, maar
ook de minderbeschaafden, waarvan
de onsterfelyke Louis Davids in een
„Brief van Mina uit de Gouds
bloemdwarsstraat" en nadien in In
dië, schreef
Me man is in pesisie bij de rub
ber
Dat noemen ze hier employé
Overdag dan werkt-ie zich de
blubber
En as 't er wat te delen valt, dan
deelt is mee
Jaren en Jaren later toen Sche
pers een „oud-Indtschgast" ontmoet
te. zei deze nogal enthousiast: „Och
waren die stukjes van jóu?! Nou 'k
heb ze altyd met een tikje weemoed
naar Holland in de rimboe gelezen!"
Nu is sinds 1958 dat molentje af
gebroken en staan er ryen hoge
flats, zodat alle romantiek, gelyk het
méér gaat, voor de „nieuwe zake-
ïykheid" moest wyken!
Wel aardig is het over dit molentje
„een ronde stenen bovenkruier met
rieten kap en ingebouwd scheprad",
zoals dat molen-technisch heet, enige
historische gegevens te lezen.
Op een eenvoudige gevelsteen bo
ven de ingang stond vermeld
DE EERSTE STEEN GELEYT
DOOR I. VAN GENTEN
ZIJN TWEELINGSZOON
GERARDUS L. N. WILLEM
OP DEN 6 AUGUSTUS 1802
VEREENIGT MET DEN GAST
HUISPOLDER IN SEPTEMBER
DAARAAN (volgende)
En tenslotte enige berichten uit
het Leidsch Dag-blad over deze mo
len:
28 november 1939: Molenaars
vrouw was niet tegen den storm op
gewassen. gevolg dat de geheele bo-
venkap een meter verschoof en een
a nmerkely'ke restauratie moest vol
gen.
In de loop van de maand Januari
1940 w»6 de molen weer geheel her
steld.
13 roei 1953: De restauratiekosten
van de molen, die sinds enkele ja
ren met meer in gebruik is, bedra
gen zo hoog, dat de omslag met f 10
per H.A. zou moeten worden ver
hoogd.
Besloten werd de bevoegde instan-
I ties op het gevaar van de bouwval-
lige molen te wyzen.
28 mei 1958: Molen in de Bos- en
j Gasthuispolder wordt gesloopt. „De
i molen in de Bos- en Gasthuispolder,
i omgeving Vyf Meilaan, die binnen
kort zal worden gesloopt. De reden
was de voortschrydende werkzaam
heden betreffende het bouwryp ma
ken van de gronden in het uitbrei
dingsplan „Leiden-Zuidwest". De
aankoop van de molen was voor de
gemeente van belang en de prys be
droeg f 1500".
Maar nóg denkt Schepers wel eens
aan die heerlyke zomer en enige zo
mers daarna, toen hy daar ook lo
geerde enaan zyn „Lettres de
mon moulin"
Oude Leidse molen in de
Bos- en Gasthuispolder, in de
omgeving wat nu Vijf Meilaan is.
welke in 1958 werd gesloopt.
De gegevens voor dit artikel sftn
verstrekt door de voorzitter van de
Rijnlandse Molenstichting, de beer
A. Bicker Caarten.
Voor de lezers die mogelijk méé wil
len weten over de molens rondom
Leiden, wordt verwezen naar Jh».
L. F. Teixeira de Mattoe „De wa-
terkeeringen. Waterschappen en Pol
ders van Zuid-Holland" 1906, waarin
ook uitvoerige gegevens betreffende
bovengenoemde molen.
DOLF SCftNAAR
WASAt/TOMATEN m
afwasmachines m
liebherrróederi-andn v ó20-!
