ijf en zestig worden
en actief blijven
„GERIATRIE moet
specialisme worden"
Taf eitje dekje" Probleem ligt tussen keuken en kamer
E
IN LEIDEN 70, HO, 90 W ORDEN
Dr. R. J. van Zonneveld (soc. geneeskunde)
Ambassadeur Leiden
dag n rm i9es
trlDSCH BACKTAB
PAOWA 11
EIDEN „We bouwen in Nederland bejaardentehuizen voor vijftig jaar, maar hoe groot
e toekomstwaarde van zo n gebouw? De eisen veranderen en waarom zouden we langza-
rhand niet naar een systeem gaan, waarbij we de bejaarden weghalen uit de altijd win-
:ge omgeving van Leiden en tehuizen bouwen op de Veluwe, waar meer te genieten valt?"
us een uitspraak van mej. A. J. van Nienes, die het Leidse Rijn en Vliet leidt.
Door omstandigheden ben ik in Lisse gaan wonen, maar echt naar mijn zin heb ik het er
T0:,Leiden, waar ik ben geboren en getogen, blijft me trekken en daarom ben ik elke week op
oejaardensoos in Leiden en niet in Lisse. Als ik de kans krijg, kom ik terug". Een uitspraak,
in tegenspraak is met die van de Rijn en Vliet-directrice en afkomstig is van mevrouw De
et-Lancel, bestuurslid van de Algemene Bond van Bejaarden in Leiden.
teren legt., staat versteld van het
enthousiasme en de strijdlust, die
tachtigers nog aan. de dag leggen.
Praat even door en dan komen de
problemen van het bejaardenleven.
Het zyn in het. algemeen geen klach
ten over het wonen, maai- veel klei
nere zaken. Het gaat vaak alleen
maar om moeilijkheden als bood
schappen doen en de vuilnisbak bui
ten zetten.
Financiële zorgen? Natuurlijk zijn
die er. Enkele uitspraken:
Van mijn AOW kan ik net le
ven. maar meer niet.
Als je er een klein pensioentje
by hebt. is ook met alles, want dan
liggen de tarieven van zieken
fonds en zo meteen een stuk hoger.
De bijstandswet? Mooi hoor.
maar mij niet gezien. Het begint al
met het invullen van die grote pa
pieren. Daar ben ik bang van
Conclusie na een flink aantal ge
sprekken met bejaarden: ondanks
alle pogingen blijkt de voorlichting
aan boven 65-jarigen vaak tekort te
schieten. Daarom kan Leidens oud
ste bevolkingsgroep blij zijn met het
initiatief voor de oprichting van
dienstverleningscentra. Die kunnen
veel dingen opvangen, die nu de mist
ingaan. Die kunnen het zo lang mo
gelijk zelfstandige bejaardenleven
een stuk veraangenamen.
'n Kaartje en een sigaartje,
twee dingen die horen bij het ge
zelligheidsleven in de bejaarden
sociëteit van de Algemene Bond
van Bejaarden.
venals toi de „warmlng-up" voor deze bejaarden- OoOF HailS MclkcTt
pagina publicatie van wat de gemeente Leiden
doet en wil doen aan de bejaardenzorg in onze
stad kijken we om de hoek op een hofje. Daar zit een
dametje, 84 jaar oud. in een gemakkelijke stoel in het
gazon tussen de bloemen te genieten van het zonnetje.
Ze heeft hier een klein en gerieflijk gemaakt huis, dat
ondanks haar leeftijd niet de vijand wordt van de be-
bejaarde. Dat is één van de onderwerpen, die op deze
pagina aan de orde komen.
Ze ziet kinderen langs spelen en keuvelt met andere
bewoonsters van het hofje, een vorm van bejaarden
sociëteit, waaraan wij ook aandacht besteden.
Ze denkt terug aan de tijd, dat ze ziek was en ver
zorging nodig had, toen ze niet zelf haar potje kon koken
en een beroep deed op Tafeltje Dekje", waarmee twee
punten zijn aangesneden, die belangrijk zijn in het be
jaardenleven en dus ook onder de loep worden genomen:
de medische kant en de hulpverlening.
Foto's LD Holvast
LEIDEN Een gesprek met dr.
R. J. van Zonneveld, wetenschappe
lijk hoofdmedewerker van het Insli
jt gesprekken met boven 65-ja-
d blijkt, dat ze in het algemeen
plaats-gebonden zijn en niet
ig naar een andere omge
gaan. Die mening is ook toege-
Leidens oud-wethouder A.
i^tongeleen. de 75-jarige voorzitter
het bestuur van Rijn en Vliet
«n sprekend voorbeeld van de in
bejaardenzorg alom verkondigde
l vijfenzestig worden en actief
ten.
ie 65 wordt, is niet bejaard, zegt
Van Nienes. De grens van be-
d zijn is globaal te stellen boven
achtig. Wie deze grens, die som-
in later overschrijden, "nog niet
't bereikt, is niet toe aan volle-
verzorging. aan opneming in een
orgingsteliuis dus. De tijd is
bij. dat we boven-65-jarigen
naai in een rusthuis wilden
directrice vervolgt: Velen, die
15-jarige leeftijd naderen of be-
raken in een soort paniek-
id. Ze willen dan beslist op
lijst en kloppen links en rechts
terzorg>ngstehuizen aan. Het is
iljjk deze mensen te vertellen,
ze zeker nog tien jaar gewoon
krs moeten leven dan ze zich
Hen voorgesteld. M.i. is noodzake
dat er een analyse wordt ge-
ikt van boven 65-jarigen, die niet
voor de werkers in de bejaar-
nrg moet zijn, maar ook als
lichting kan dienen voor allen,
de pensioen-leeftijd bereiken,
moet ermee leren leven en
dichting is heel belangrijk.
Faarom uit het eigen huis gaan
men een bepaalde leeftijd be
lt0 Het is zaak ervoor te zorgen,
het huis geen vijand wordt. Een
bij of in de sfeer van een ver
zorgingstehuis aan welke inrichting
velen nog niet toe zijn en tallozen
eigenlijk nooit toekomen, is een huis.
dat je vijand niet kan worden door
dat allerlei dingen aan de leeftijd
zijn aangepast. Maar de boven 65-
jarige blyft er zelfstandig, blijft er
actief.
Mej. Van Nienes. die ervan over
tuigd is. dat ouderen in zo'n flat lan
ger vief blijven dan in bijv. een oud
en groot huis, noemt de bejaarden
flat een combinatie van veiligheid en
privacy, twee zaken, waarop de mens
ook op hogere leeftijd prijs stelt
Ze is ervan overtuigd, dat er be
jaarden zijn. die beter op hun plaats
zijn in een bejaardenoord, waar een
grotere gemeenschap bestaat. De
vereenzaming is een punt apart en
daartegen wordt in de verzorgingste
huizen gewaakt. Maar de behoefte
aan eigen woningen voor boven 65-
jarigen. huizen, die geen vijand wor
den. is het grootst. Onderzoeken
hebben geleerd, dat slechts acht van
de 100 bejaarden beslist in een ver
zorgingstehuis moeten.
Die verzorging is in Rijm en Vliet
anders geregeld dan in de mees
te andere bejaardentehuizen. Als
voorzitter prijst de heer Jongeleen
het door de directrice gevolgde sys
teem. waarbij slechts zes vaste
krachten in dienst zijn en de rest
van het werk wordt verzet door huis
vrouwen in parttime-dienst. Hier lig
gen een taak en een kans voor o.a.
kraamverzorgsters, die zich een aan
tal uren in de week nuttig kunnen
maken. Het voor Nederland voor zo
ver men weet unieke systeem bevalt
best. Eén ding vindt mej. Vam Nienes
noodzakelijk. Ze geeft de dames hun
eigen taak en werk. zodat ze niet
vandaag dit en morgen dat doen.
Aller aandacht is gericht op
de schijven en de gaten in de
sjoelbak. Een beeld van een be-
jaardensoos. waar ook de dames
best aan hun trekken komen.
Die band tussen ouderen en jon
geren wordt ook gelegd in de meeste
van de vele bejaardensociëteiten, die
Leiden kent. Vanuil kerkelijke of
maatschappelijke organisaties wor
den deze sociëteiten gehouden en
vrijwilligsters geven er hun tijd aan.
Zo gaat het niet met de sociëteit
van de Algemene Bond van bejaar
den. die vier soosmicldagen ...in de
week heeft in een oud pand aan de
Pieterskerkgracht. Daar maken de
bejaarden zelf de dienst uit. By na
1400 leden telt de Leidse afdeling en
uit hun midden wordt het bestuur
gekozen, dat zich bezighoudt met de
organisatie van de soos. van kaart-
concoursen. uitgaansdagen en gezel
lige avonden.
Kjjk de bestuursleden aan en
je hebt het bewijs. dat actief zyn
jong houdt. Mevr. Franke-Van Ga
len, de 80-jarige secretaresse, is er
een voorbeeld van. En ook de actieve
voorzitter J. Beekman, een zeven
tiger, die zijn gehele leven in het
vereniginswerk (speeltuin o.a.» heeft
gezeten en nu zorgt, dat in de
grootste bejaardensociëteit van de
stad alles reilt en zeilt.
In de grote achterkamer van het
oude huis zien gebeeldhouwde engel
tjes van boven de schoorsteen neer
op het klaverjasgewoel. waarin de
heren zich vier middagen in de week
storten. En in de voorkamer moet
het biljart worden opzij ge
schoven om de dames de ruimte te
geven bij het sjoelen.
Wie rondkijkt en zijn oor te luis-
LEIDEN Vrijdag 6 juni wordt
in de Lakenhal een bijeenkomst ge
houden ter gelegenheid van het ver
schijnen bij de Alphende uitgevers
maatschappij Canaletto van het boek
„Kabinet van Rijnlandse gezichten".
Het eerste exemplaar aal worden
aangeboden aan ambassadeur W. R.
Tyler van de Verenigde Staten. De
samensteller van het. boek. th Lau-
rentius, zal anekdotes uit de geschi-
denis van Rijnstreek vertellen.
tuur voor sociale geneeskunde van
de Leidse universiteit en hoofd van
de werkgroep bejaardenonderaoek
van de Gezondheidsorganisatie TNO,
geeft een duidelijke onderstreping
I van het gemeentelijk standpunt, dat
op het gebied van de bejaardenzorg
het verkrijgen van verpleeghuizen in
Leiden het meest urgent is. Hij kan
zich verdiepen in de vraag waarom
1 Leiden behalve een aantal parti
culiere deze instellingen nog niet
I bezit, maar is vooral verheugd over
de plannen om nog dit jaar met de
bouw van twee verpleeghuizen te
starten, een gemeentelijk in Leiden
en een interkerkelijk in Leiderdorp.
Het doet merkwaardig aan, dat een
stad met een universiteit en een aca-
i demisch ziekenhuis geen ver
pleeghuizen bezit, maar de in Oegst-
geest wonende arts kent de geschie-
denis van Leiden, waaruit men de
oorzaken kan afleiden van het ont
breken van verpleeghuizen, die niet
helemaal, maar toch wel voor tach-
I tig procent bestemd zijn voor boven
65-jarigen.
Het gebrek is niet alleen een Letds
probleem Dat blijkt uit de cijfers.
Voor bejaarden zyn ln Neder-
land plm 40.000 verpleegbedden no
dig om te kunnen voldoen aan de
i vraag van rond drie op de honderd
boven 65-jarigen en er zijn er niet
meer dan 15.000 (erkende).
In veel gevallen kan een bejaarde
op dezelfde wijze worden behandeld
als een jongere patiënt, maar een
samenkomen van ouderdomsver-
6chijnselen met mekten of gebreken
maakt in veel andere gevallen een
speciale behandeling noodzakelijk.
Dr. Van Zonneveld is één van de
voorstanders, die de geriatrie willen
maken tot een specialisme. Zyn pak-
i ket van voorwaarden voor een op-
j leiding tot geriater komt ongeveer
overeen met wat de vereniging van
deze artsen wil. Die opleiding zou ge
deeltelijk moeten liggen in de inter
ne geneeskunde, maar daarnaast ook
j in de psychiatrie, neurologie, revali
datie en reactivering en de sociale
geneeskunde. Die combinatie i6
jmm
LEIDEN Tweemaal in de
week gaan tussen de middag in
Leiden auto's rond met bijna
vijftig warme maaltijden
met soep vooraf en iets toe
in principe bestemd voor ie
dereen, die deze service nodig
heeft, en in de praktijk meest
voor beiaarden, die zelf moei
lijkheden hebben met koken.
Drie jaar geleden is Tafeltje Dek
je begonnen, georganiseerd door dc
Unie van Vrouwelijke Vrijwilligers
en gesubsidieerd door de gemeente.
Wie niet in het ziekenfonds zit, be
taalt voor deze vorm van dienstver
lening het volle pond, wie de groe
ne kaart wel heeft, krijgt korting.
Tweemaal in de week krijgen be
jaarden zo een in de keuken van de
psychiatrische inrichting Endegeest
uitstekend bereide maaltijd, een por
tie, waarmee de meesten twee dagen
kunnen doen. Dan blyven er nog
drie warme-maaltijd-loze dagen in
de week over en mevr. Verhey van
Wyk, de presidente van de UW. is
de eerste om toe te geven, dat dit te
veel is.
Mevr. Polderman, die deze tak van
het UW-werk organiseert, doet het
probleem uit de doeken. Het is geen
kwestie van niet kunnen bereiden,
Op de foto's beelden van
het inladen van de etensbussen
rechtsin het busje, en een be
jaarde mevrouw, die zelf niet kan
koken en. haar eten thuis krijgt
links).
maar het probleem ligt tussen de
keuken (van Endegeest en de ka
mer (van de afnemers". Het trans
port is de moeilijkste kant van de
zaak. Het grootste deel van de stad i
wordt afgereden door een gemeente-
busje en verder zyn er enkele vrij-
willigers (sters), die met hun auto
rondgaan.
Dit laatste aantal zou groter moe
ten zijn. Dan is hel rondbrengen van
enkele maaltijden een klein karwei
tje. De UW vraagt zich terecht af
of er geen dames met auto's of ge
pensioneerde heren met wagens zijn,
die tussen de middag een uurtje
kunnen vrijmaken.
Nu moet zo nu en dan een taxi
met eten worden uitgestuurd, maar
dat is niet te betalen voor een orga
nisatie, die zich moet bedruipen van
wat contribuanten bijeenbrengen.
Het rondbrengen is dankbaar werk.
De bejaarden staan vaak al achter
de deur om met blijdschap de pan in
ontvangst te nemen of wachten in
de kamer op de „voedselvoorziening".
noodzakelijk, omdat Juist by ziek*
ten op hoge leeftijd medische en so*
ciale factoren vaak nauw met elkaar
zijn verweven.
Er zijn in ons land enkele zieken*
huizen met een geriatrische afdeling,
maar omdat het specialisme nog niet
Is erkend, wordt er in andere geval*
len veelal een andere naam aan ge-
geven. Dr. Van Zonneveld is ervan
I overtuigd, dat het nog niet erkennen
I van het specialisme remmend werkt,
ook op de opleiding. Wie wordt geria-
ter als de meeste ziekenfondsen geen
vergoeding geven, omdat de geriater
geen erkende specialist is?
De zorg voor zieke bejaarden 1m
geen zaak voor de gewone ziekenhui*
zen en men is in Nederland niet voor
het Belgische systeem, dat speciale
bejaardenziekenhuizen kent. In ons
land staat voorop: geen afzondering
van de bejaarden. Daarom zal men
bejaarde patiënten in hun eigen om*
geving moeten behandelen, verplegen
en verzorgen als er uit geneeskundig
of sociaal oogpunt geen noodzaak
i bestaat tot opneming,
j Opneming in een verpleeghuis
I vindt dr. Van Zonneveld noodzake
lijk voor vele chronische zieken, dis
j waarschijnlijk voor de rest van hup
leven in een ziekeninrichting mooter^
blyven. Reactivering en revalidatis
zijn noodzakelijk en daarop moeten
personeel en apparatuur gericht zyn.
Dit gaat gebeuren in de ook hier t*
stichten verpleeghuizen en dat om*
breekt in de meeste gevallen in dé
particuliere verpleeghuizen.
Er is een tussenweg tussen huis en
ziekenhuis enerzijds en verpleeghui*
anderzijds. Dat is de behandeling lp
een reactiveringscentrum, dat onde#
het dak van een verpleeghuis past.
Hier wordt men niet blijvend opgenoe
men, maar wordt op specialistisch
niveau gewerkt aan de reactivering
of revalidatie Dit kan bijv. nodig
zyn na behandeling in een ziekerv*
huis.
Een verlengstuk hiervan li hoé
dagverpleeghuis, met welke daghoe*
pitalen vooral in Engeland goede re*
I sulfaten zijn bereikt. De patiënten
I verblijven hier overdag som*
maar enkele dagen per week en
worden hier gereactiveerd en specia
listisch behandeld.
Deze laatste vorm, die ook bij he|
gemeentelijk verpleeghuis in Leiden
komt, heeft een moeilijkheid dood
het transport van de bejaarden van
huis naar het dagverpleeghuis en te*
rug, maar daarvoor zijn ook elders
oplossingen gevonden en waarom dus
hier niet? Het grote voordeel voor ds
bejaarde is, dat hij in zijn omgeving
blijft en dus deel blijft uitmaken van
de gemeenschap.
Dr Van Zonneveld te er ran over*
tuigd. dat dit laatste de behande
ling ten goede komt. Therapeutisch
is immers van groot belang de hou*
ding van de patiënt. Als hij wil mee*
werken, zal het proces zich veel snel*
Ier voltrekken. Doet hij dat niet, dan
gaat het veel langzamer.
In dat laatste geval bouwt do be*
jaarde een soort van muur om sicb
heen. Voor de arts ligt er dan de op
gave hier doorheen te breken. Dr,
Van Zonneveld ziet dat als een taak
voor de geriater in de sfeer van do
kliniek, die hy ziet als een specialist.
En hij kan met recht voor erkenning
van het specialisme pleiten, omdat
hij zelf geen geriater is, maar wei
werkt op het ingewikkelde terrein
van de veroudering en de ouderdom,
dat ook medisch gezien steeds meer
aandacht krijgt.
Een praatje is dan gauw gemaakt,
even heeft ook de zieke of hulpbe
hoevende contact met do bulten we*
reld, Dit contact zou sterker kun*
nen zijn als degenen, die rondbren
gen. een kleinere wijk hadden en dus
meer tijd voor een gesprekje.
Op die manier kan Taf eitje Dekje
meer worden dan alleen een o
zo nuttige serviceverlening met het
verstrekken van son vierduizend
maaltijden per jaar.
