Goede voorlichting of
nieuwsgaring beperkt
Yolkerak
fase
in
dicht: nieuwe
Deltawerken
i A A
DIVIDENDEN GEVEN GEFLATTEERD BEELD
riber
FINANCIEEL
WEEKOVERZICHT
Ministeriële gesprekken „onder de roos'''
VISSEMELK
IN CHILI
PAGINA 6
LfclDSCH DAGBLAD
ZATERDAG 26 APRIL 1969
(Van onze parlementaire redacteur dr. J. J. Vis)
DEN HAAG (GPD) In Amerika, waar de maatschappe
lijke ontwikkeling op veel gebieden ongeveer een kwart eeuw
voor is op die van Europa, wordt de politieke journalistiek wel
eens aangeduid als „de vierde macht", die naast de uitvoe
rende macht (de president), de wetgevende macht (het Con
gres) en de rechterlijke macht het staatsrechtelijk en poli
tieke gebeuren beheerst.
in dienst die het bestuurlijk beleid
zo goed mogelijk proberen te „verko
pen". Ze laten hun redevoeringen
schrijven door mensen die weten
welke zinnen de kranten halen. Ook
de politici zijn zich tegenover de pers
aan het versterken.
Steeds meer Kamerfracties kopen
bij de dagbladen ervaren journalis
ten weg die ze gebruiken om hun pu
bliciteit te laten verzorgen, hun re
devoeringen te bewerken, uittreksels
voor de kranten te maken. Juist deze
journalisten, die met him vroegere
collega's op een vriendschappelijke
basis kunnen omgaan, worden steeds
belangrijker pionnen in het politieke
spel.
Ze weten waar de kranten belang
stelling voor hebben, ze kennen de
vreemde golfbeweging in het nieuws,
ze weten door welke factoren de
nieuwspresentatie beïnvloed wordt.
Eigen ervaring
Deze mensen, die het journalistieke
ambacht uit eigen ervaring kennen,
hebben de bestuurders en de politici
ook geholpen aan het wapen van de
„vertrouwelijkheid". In onze demo
cratie is het hele optreden van het
bestuur in principe geheim, tenzij het
uitdrukkelijk vrij voor publikatie
wordt verklaard.
De journalist die aan „vrije
nieuwsgaring" doet is daarom op een
voortdurende voet van oorlog met
het bestuur. Wat hij te weten komt
krijgt hij veelal via persoonlijke re
laties, via zijn bronnen die hij dik
wijls door jarenlang moeizaam wer
ken heeft verzameld, door een reeks
kleine gegevens en aanwijzingen te
combineren tot een volwassen jour
nalistieke primeur.
Deze manier van werken staat bij
de overheid niet in een bijster goed
blaadje. Het kan voorkomen dat ge
gevens in de openbaarheid komen die
de overheid nog even achter de hand
wil houden, terecht bijv. omdat
nog niet alle betrokkenen zijn ge
raadpleegd of omdat onderhande
lingsposities worden geschaad, ten
onrechte omdat men blunders
liever geheim wil houden.
Een middel om ongewenste publici
teit tegen te gaan kan het verstrek
ken van vertrouwelijke gegevens zijn.
Een minister die aanwijzingen heeft
dat journalisten een stuk nieuws op
het spoor zijn, schrijft een perscon
ferentie uit, waarop rüj de hele kwes
tie uit de doeken doet, maar met de
toevoeging dat zijn mededelingen
vertrouwelijk zijn en dat er dus nog
niet over geschreven kan worden.
„U zult begrijpen heren, dat onze
onderhandelingspositie in internatio
naal verband publikatie op dit mo
ment niet toelaat". Het effect van dit
optreden is duidelijk: de betrokken
journalisten zijn tot een zwijgplicht
gebonden. Ook die ene journalist, die
bijna alle gegevens verzameld had
De term „vierde macht" wijst er op
dat de politieke journalist daar meer
is dan alleen maar waarnemer en be
schrijver, maar zelf een min of meer
actieve rol speelt, een rol die bestaat
uit het beoordelen van het optreden
van bestuur en volksvertegenwoordi
ging op soms nogal onbarmhartige
wijze, het blootleggen van motieven
die door de president en de volksver
tegenwoordiging niet rechtstreeks
genoemd worden, het beoordelen ook
van personen die zich met het be
stuur en het vertegenwoordigen van
het volk bezighouden.
Natuurlijk leidde deze manier van
werken tot een tegenactie van zowel
bestuur als volksvertegenwoordiging.
In Washington deed daarom de
„perschef" al heel vroeg zijn intrede.
Het bestuur probeerde zijn handelin
gen zo goed mogelijk in de pers te
verkopen, parlementsleden begonnen
in hun optreden zoveel mogelijk re
kening te houden met de pers.
Amerikaanse presidenten hadden
en hebben er een flink handje van
om journalisten bij hun voornamen
te noemen. De wekelijkse persconfe
renties van vele presidenten ont
wikkelden zich tot gebeurtenissen
van politiek belang. Woordvoerders
van het Witte Huis, zoals James Ha-
gerty en Pierre Sallinger kregen we
reldbekendheid.
Beïnvloeding van de pers, door het
nieuws op een bepaalde manier en
op bepaalde momenten te presente
ren, „news managing", werd een
apart vak en een apart probleem.
Ontwikkeling
Wie de Nederlandse kranten een
beetje volgt zal het opvallen dat wij
hier aan een ontwikkeling bezig zyn
die sterke overeenkomst vertoont met
de Amerikaanse. Het voornaamste
verschil is het ontwikkelingstempo
de richting is dezelfde. De achter
stand om dat woord maar te ge
bruiken hoewel we er geen waarde
oordeel mee willen uitspreken
hangt een beetje samen met de (nog
steeds bestaande) aanwezigheid van
beginselen in de Nederlandse politiek.
Het is wat moeilijk om over per
soonlijke drijfveren van politici te
schrijven zolang ze hun optreden
vooral baseren op partij-politieke
principes. Waarom gaat iemand in
de politiek? Waarom wordt iemand
minister? Kan hij het werk wel aan
of is hij een waardeloze prutser?
Laat hU zich inpakken door zyn col
lega's, zijn ambtenaren, het parle
ment? Dat zijn vragen die in de Ne
derlandse politieke journalistiek nog
weinig worden gesteld en beantwoord
maar het begint te komen.
Om het Amerikaanse voorbeeld te
volgen: ook de nieuwsmanipulatie,
de „news managing", is geen onbe
kend verschijnsel meer. Alle minis
ters hebben voorlichtingsambtenaren
en op het punt stond zijn verhaal te
publiceren. Wèg is de primeur.
Inpakken
Een buitenstaander zal zeggen dat
de journalisten indien zij van me
ning zijn, dat publikatie beslist nood
zakelijk is zich dam maar niet op
deze manier moeten laten inpakken.
Dat is waar maar in de praktijk
is het vrij moeilijk om je er tegen
te verzetten. De betrokken ournalist
moet tijdig in de gaten hebben wat
de minister zal gaan vertellen, hij
moet opstaan en de conferentie ver
laten.
Moeilijker nog wordt het als Jour
nalist a van krant x de persconfe
rentie bijwoont en journalist b van
dezelfde krant de man was die het
nieuws bijna „rond" had. In de dis
cussie ter redactie wint collega a het
dan meestal want schending van het
vertrouwen kan voor lange tijd een
heleboel relaties die voor de toe
komst in stand moeten blijven
verzieken. Soms is collega b de win
naar en dan ontstaat er een rel in
het politieke en journalistieke we
reldje.
Zoiets is begin deze week gebeurd
toen miniter Den Toom (Defensie)
op een vertrouwelijke bijeenkomst
van journalisten ineens nieuws begon
te vertellen: de Nederlandse aarze
ling om deel te nemen aan de ont
wikkeling van het nieuwe gevechts
vliegtuig MRCA '75. De vraag of Ne
derland nog mee zal doen aan deze
opvolger van de Starfigbter was al
geruime tijd een interessant punt.
Het dagblad Trouw was met zyn
journalistieke speurwerk al heel ver
en vertikte het om zich te laten gij
zelen door de vertrouwelijke medede
lingen van de minister. Gevolg: een
rel. Het bestuur van de Parlementai
re Pers Club, dat als gastheer voor
de ontmoeting met de minister was
opgetreden, vond dat Trouw het ver
trouwen geschonden had, dat daar
door de vereiste grondslag van ver
trouwen aan het vertrouwelijk over
leg met ministers was komen te ver
vallen en trad af.
Het was een gebeurtenis die enige
aandacht trok ook al omdat er
deze week aan het Binnenhof toch
niets anders te beleven viel. Maar het
kan meer zyn dan een incident, mo
gelijk een symptoom van een scher
pere verhouding tussen bestuur en
politici enerzijds en politieke journa
listiek anderzijds.
WILLEMSTAD (GPD) De gisteren voltooide sluiting van de j tekent^de^aanleg van de Haringvliet-
Valkerakdam is de meest spectaculaire gebeurtenis van de
Deltawerken sinds de totstandkoming van de Grevelingendam.
Spectaculair was trouwens het afzinken van elk van de twaalf
caissons waarmee onmiddellijk na Pasen een begin werd ge
maakt.
Gistermiddag werd de laatste cais- van twee tot vier meter oplopen en
son stevig op de drempel gezet en
kwamen stortvaartuigen langszij om
naast de onderkant van de kolos la
dingen steen te laten vallen. Aan één
kant bleef een gat van vier meter
breedte over en aan de andere kant
een spleet van een meter. Daarin
werden in de loop van de middag
stalen netten neergelaten die opge
vuld zullen worden met stenen.
Maandagmorgen wordt de „ope
ratie Volkerak-dam" afgesloten. Om
precies acht uur worden de stalen
schuiven in de caissons neergelaten.
Bij de Deltadienst van Rijkswater
staat, spreekt men over de Volkerak-
dam als een secondaire dam. Toch
zal de dam in het geheel van de Del
tawerken een belangrijke functie
hebben en zelfs zullen onmiddellijk
na de sluiting zich al belangrijke ge
volgen voordoen.
Zo zal het verschil tussen hoog en
laag water ten zuiden van de dam i het Volkerak gesloten.
zal door het weerkaatsen van de
vloed vanuit het zuiden, tot op grote
afstand in de Zeeuwse wateren nieu
we stromingen optreden.
Maar de Volkerakdam is maar een
schakel in het geheel. Een belang
rijke schakel, want als de dam er is
zal Nederland niet meer kunnen aar
zelen met de voortzetting van de
overige Deltawerken. De directeur
van de Deltadienst, ir. J. Volkers,
zei hierover tijdens een uiteenzetting
van de werken„Zolang niet alle
werken zyn uitgevoerd, is er nog
geen sprake van veiligheid in het
Deltagebied. (Een herhaling van de
ramp in 1953 is nog steeds mogelijk).
De Volkerakdam is echter een span
nende fase in ons werk. Wy moeten
nu voort in een snel tempo. Dat be-
Door het invaren en afzinken
van de laatste caisson is gisteren
ADVERTENTIE
dam. Verder moet met spoed worden
gewerkt aan de afsluiting van het
Brouwershavensegat, om de ongun
stige invloeden van de Volkerakdam
weg te nemen en tenslotte rest ons
dan het grootste karwei: de afslui
ting van de Oosterschelde".
Op andere fronten
Rijkswaterstaat werkt op vele fron
ten, dank zij het feit dat de regering
niet heeft geknibbeld aan de finan
ciën. In het Haringvliet zijn de spui-
sluizen van de nieuwe dam al ge
reed. De noordelijke helft van het
tracé wordt volgend jaar gesloten als
via een kabelbaan betonblokken in
het water worden neergelaten.
Het Brouwershavensegat zal
eveneens met door een kabelbaan
De nieuwe Volkeraksluis met
daarachter de twaalf caissons die
inmiddels een plaatsje hebben ge
kregen. Op de achtergrond is vaag
de Haringvlietbrug te zien.
aan te voeren betonblokken in
1971 worden gesloten. Wat de Oos
terschelde betreft, dus de dam tus
sen Schouwen-Duiveland en Noord-
Beveland. moeten eerst drie werk-
eilanden worden aangelegd, waarvan
het eerste, dat op de Roggeplaat,
binnenkort wordt gebouwd. De slui
ting van de Oosterschelde is voor
zien in 1978.
De Volkerakdam krijgt een belang
rijke invloed op de waterhuishou
ding, omdat reeds direct na de feite
lijke sluiting het nutteloos afvloeien
van Rijn- en Maaswater wordt ver
hinderd. Hierdoor kan meer water
naar het IJsselmeer worden gediri
geerd ten behoeve van midden- en
noord-Nederland.
En in perioden van lage water-af
voer meer water langs Rotterdam
naar zee worden gevoerd als tegen
druk tegen de opdringende verzilting.
Via de inlaatsluis in de Volkerak
dam zal, na afsluiting van de Oos
terschelde, Rijnwater in het Zeeuwse
meer worden gelaten om daar een
zoetwatervoorraad te vormen voor
geheel zuidwest-Nederland.
WERELDWONDER fN PARUS
Vrijheid»- Eiffel- Pufeauxforen S.
beeld in toren fn»rii«1 (5
New York Jm
De bouwer van het Atomium te
Brussel heeft een wereldwonder ont
worpen in de vorm van een 725 me
ter hoge metalen toren. De toren
hoopt men te bouwen in het kader
van het uitbreidingsplan van Pu-
teaux- een voorstad van Parijs.
Deze toren de grootste van de
wereld kan men bouwen voor een
bedrag van 20 miljoen dollar. Diver
se bankinstellingen te Parijs willen
de bouw financieren. De toren moet
komen te staan op de Place de la
Défense. In de top van de toren is
een draaibaar restaurant en uitzicht
platform ontworpen. De toren zal te
vens dienst doen als radio- en tele
visiezender. Voor de toegang tot de
toren zal men een toegangsprijs hef
fen. Aangezien de toren is ingepast
in een bouwobject met flats, winkels
en wegen is de uitvoering afhanke-
kelijk van de nodige bouwvergun
ningen. Komt het project tot uit
voering, dan heeft de befaamde Eif-
feltoren afgedaan als „handelsmerk"
van Parijs want de nieuwe toren is
ruim tweemaal zo hoog!
Het ziet er uit als melk, 't smaakt
als melk en het bevat meer eiwitten
dan melk. Het wordt gemaakt van
vis.
Dit nieuwe vervangingsmiddel voor
melk is door Chileense visserij-des
kundigen ontwikkeld voor het voe
deren van kalveren in Chili.
Het vervangingsmiddel kan,
dien juist behandeld, ook door men
sen worden gebruikt. Het aantal toe
passingen is groot.
Het middel heeft de vorm van
witte poeder, die evenals gewone
melkpoeder wordt aangelengd met
water. Het nieuwe poeder is volko
men geurloos en doet op geen enkele
wyze aan vis denken.
Volgens de voedsel- en landbouw
organisatie (FAO) der Verenigde
Naties worden in Chili per jaar
350.000 kalveren geslacht omdat de
melk die zij moeten drinken, hard
nodig is voor de mensen. Nu kun
nen de kalveren de nieuwe vissemelk
krijgen en in leven blyven totdat zij
groot genoeg zijn voor de slacht.
Onder juiste hygiënische omstan
digheden kan de vissemelk ook wor
den gebruikt voor de vervaardiging
van kaas, roomijs en andere levens
middelen, die gewoonlijk van koe
melk worden gemaakt.
Op het ogenblik wordt de visse
melk gemaakt van kabeljauw, maar
minder dure vis kan even goed wor
den gebruikt voor de produktie.
Het vervangingsmiddel voor melk
is ontwikkeld, dank zy een subsidie,
die de Verenigde Naties hebben ver
leend aan het Chileense instituut
ter modernisering van de Chileense
visserij.
WASAUTOMATEN
AFWASMACHINES
LIEBHERR NEDERLAND N V 020 946287 AMSTERDAM
In werkelijkheid is het vermogen
echter veel groter dan het geplaatste
aandelenkapitaal weergeeft. Door
reserveringen en andere ingehouden
winsten beloopt het eigen vermogen
ruim f 110 min, dus vier en half
maal zoveel. Daarnaast wordt nog
gebruik gemaakt van de zogenaamde
vreemde middelen, waal-mede het
geleende kapitaal wordt aangeduid.
Telt men dit erbij dan komt men
op een totaal vermogen van f 323
min. Stelt men daar de winst van
i 15.9 min tegenover, dan komt men
op een percentaeg waarvoor elke
bankdirecteur graag middelen op
lange termijn zou aantrekken. Kom
tegenwoordig maar eens met een
rente van 5 procent als het bedrijfs
leven bereid is voor kortlopende le
ningen meer dan 7 1/2 procent te
betalen.
Heel wat voordeliger zijn de on
dernemingen uit met het risicodra
gende kapitaal. Al is het wel zo dat
de vergoeding voor het geleende
kapitaal voor bijna de helft wordt
gedragen door de fiscus. Betaalde
rente is een aftrekpost bij de aan
gifte voor de vennootschapsbelasting,
terwijl het dividend pas betaald kan
worden uit hetgeen er overblijft als
ed fiscus ten behoeve van de ge
meenschap een portie van 46 pro
cent in de wacht heeft gesleept. Dat
daarna over de uitbetaalde dividen
den nog eens inkomstenbelasting
moet worden betaald is weer een
andere kwestie.
Uiteindelijk kan men zich afvra
gen wat de aandeelhouder per saldo
netto overhoudt, want doorgaans zijn
dat mensen uit hogere inkomens
groepen, die een flink deel van hun
inkomen in de vorm van inkomsten
belasting moeten offeren.
Deze overpeizing drong zich op bij
het lezen van het jaarverslag van de
Koninklijke Rotterdamsche Lloyd.
Door reserveringen heeft de grote
scheepvaartmaatschappij een vermo
gen geaccumuleerd van f 301 min,
hoewel het geplaatste kapitaal niet
meer beloopt dan f 40 min.
Over het vermogen van f 301 min
ontvangen aandeelhouders tezamen
f 4 3/4 min dividend, of even meer
dan 11/2 procent. De fiscus ontvangt
ruim een milroen meer dan alle aan
deelhouders met elkaar, maar boven
dien mag worden aangenomen dat
van hetgeen de kapitaalverschaf
fers in handen krijgen ook nog bij
na de helft, dus f 2 min in de schat
kist verdwijnt. In feite bedraagt het
netto loon voor het beschikbaar ge
stelde vermogen minder dan 1 pro
cent.
Zonder de omvangrijke investerin
gen, welke het bedrijfsleven in de
afgelopen jaren heeft gedaan, veelal
met ingehouden winsten, zou het in
de verste verte niet mogelijk zijn
om de kostenstijgingen op te van
gen, welke stijgingen nog onvermin
derd voortgaan. Bij een bedrijf als
Hoogovens wordt er rekening mee
gehouden diat de loon- en sociale las
ten per werknemer in de komende
drie jaren met 30 procent zal toene
men.
De gemiddelde personeelskosten
per werknemer in IJmuiden (in to
taal 17.620 mam bedragen f 19.150
per jaar. Tien jaar geleden behoef
de er per werknemer maar f 8000 te
worden uitgegeven.
Gedurende de laatste tien jaar
heeft Hoogovens voor f 2.117 min.
uitgegeven aan nieuwe produktle-
middelen, waarvan in de laatste drie
jaren bijna de helft van dit bedrag.
Het einde is nog lang niet in zicht,
want als de plannen voor de bouw
van een hoogoven- en staalbedrijf op
de Maasvlakte gerealiseerd worden
zullen er nog vele honderden mil
joenen bijkomen.
Risicodragers
Hoogovens ziet echter wel aanko
men dat het niet mogelijk zal zijn
een dergelijk bedrijf uit de grond te
stampen als de financiering afhan
kelijk zou zijn van hetgeen aandeel
houders op tafel kunnen leggen.
Het rendement is te laag als ge
meten wordt naar het dividend dat
nu al jaren achtereen op 20 procent
wordt gehandhaafd maar dat op het
werkelijke vermogen niet meer be
draagt dan 2Vt procent. De spaar
bank geeft voor direct opvraagbaar
geld al 3% procent en daarbij loopt
men dan nog niet eens het onderne
mersrisico dat met een aandeel in
herent is.
Pijnlijke gevolgen
De kostenstijgingen van de laatste
maanden hebben tot gevolg gehad
dat in alle bedrijven naarstig wordt
gezocht naar mogelijkheden om te
genwicht te bieden. In sommige ge
vallen komt dit neer op reorganisa
ties. welke vooral voor oudere werk
nemers vaak pijnlijke gevolgen heb
ben.
Het voornemen van het bestuur
van Thomassen en Dryver-Verblifa
om geleidelijk een aantal fabrieken
te sluiten ten einde tot meer effi
ciënter produktie te kunnen geraken
heeft al heel wat stof doen opwer
pen. De blikfabrieken zijn er slechts
enige uit de ry van bedrijven welke
de laatste jaren door verhoging van
de efficiëncy tot inkrimping en over
schakeling van personeel moesten be
sluiten.
De Koninklijke Nederlandsche Pe
troleum Mij, die deze week in het
nieuws was door de mededelingen.
welke in de aandeelhoudersvergade
ring werden verstrekt.
Gestreefd wordt naar een jaarlijkse
winstvermeerdering van 10 procent,
hetgeen noodzakelijk is om gelijke
tred te kunnen houden met de in-
vesteringseisen van deze tyd. Dat het
niet gemakkelijk is blijkt wel uit de
mededelingen die in de vergadering
werden gedaan over de belastingdruk
op een liter benzine.
De schatkist vaart er wel bij, want
van elke liter, diie aan de pomp 59
cent kost gaat 41.3 cent naar de fis
cus. De pomphouder moet er ook wat
aan verdienen en uiteindelijk houdt
de Koninklijke/Shell groep een net
toresultaat over van 1.1 cent per li
ter verkocht produkt. Daarvoor moet
de ruwe olie van heinde en ver wor
den aangevoerd, kostbare raffinade
rijen in tact worden gehouden en
enorme bedragen worden uitgegeven
voor het verkoop, en distributie-ap
paraat.
De Koninklijke heeft de krachtige
winststijging va/n de afgelopen jaren
kunnen bereiken door omvangrijke
investeringen en zeer grote verbete
ring van de efficiëncy. Het aantal
werknemers dat in 1959 nog 219.000
man beliep is ingekrompen tot
171.000 man, maar de personeelskos
ten zyn gestegen van f3.2 miljard
tot f 4.3 miljard.
(Van onze financiële medewerker)
LEIDEN (GPD) Uit de stroom jaarverslagen kan men
lezen dat de meeste bedrijven erin slagen om een redelijk
lijkende winst te behalen. De totale winstbedragen doen een
gewoon mens soms naar z'n hoofd grijpen, maar als dan gelet
wordt op hetgeen ervoor moet worden gepresteerd qua omzet,
dan valt het resultaat vaak bitter tegen. Neem alleen maar een
jaarverslag als dat van Albert Heijn, dat de laatste jaren enor
me kapitalen heeft uitgegeven voor de inrichting van super
markten, maar die moet werken met een winstmarge van niet
meer dan 1,7 procent. Op een totale omzet van ƒ888 min. per
jaar bedraagt de nettowinst niet meer dan 15,4 min. Ver
gelijkt men dit bedrag met dat van het geplaatste aandelen
kapitaal, dat nominaal f23,5 min. bedraagt, dan dringt de ge
dachte zich op, dat het bedrijf toch niet zo slecht boert.
