De beelden van Vigeland
zijn 'n machtig monument
alfa
„Fiesta Gitana" vol
technische perfectie
Wie was nu eigenlijk
Ina Boudier-Bakker
lentemode
Concertgebouworkest
vierde verjaardag
Noors kunstenaar eeuw geleden geboren
EL-MIOR
Orgelconcerten in de Kloosterkerk
voor iedere vrouw!
Basketbalduel
Leiden-Oxford
Literaire kroniek
door
Clara Eggink
Bernard Haitink Officier
VRIJDAG 11 APRIL 1969
LETDSCH DAGBLAD
PAGINA 21
ADVERTENTIE
vanaf f 15.90
HERENMODE
ONFEKTIE
LEIDEN
GANGETJE 6
DEN HAAG (ANP) In de Kloos
terkerk in Den Haag zullen dit jaar
tenminste twaalf concerten worden
I gegeven, waarbij het orgel centraal
staat. Het concertprogramma is opge
steld door de Culturele Commissie
Kloosterkerk in samenwerking met de
stichting Pro Organo. welke stich-
1 ting een subsidie van de gemeente
Den Haag heeft gekregen. De initia
tiefnemers denken voor het komende
seizoen nog over bijzondere uitvoerin-
ren in de Kloosterkerk, b.v. van wer-
cen voor koor, orkest en orgel.
De concerten zullen op zaterdag
avonden worden gegeven, het eerste
op 19 april, het laatste op 20 decern»
ber (kerstconcert). Bij vier concerten
zal het orgel worden bespeeld door
Gerard Akkerhuis, bij de overige door
Wim van Beek. Albert de Klerk,
Charles de Wolff, Jet Dubbeldam,
Jan Welmers, Louis Toebosch en mo
gelijk door Olivier Messiaen, die hier
toe is uitgenodigd. Aan de concerten
zal voorts medewerking worden ver
leend door de trompettist Arend van
der Knaap, de fluitist Koos Verheul,
de alt-mezzo Elisabeth Cooymans, het
Rotterdams Kamermuziekensemble
en de bariton Bernard Kruysen.
HILVERSUM (GPD) Van
daag precies honderd jaar gele
den werd niet al te ver van de
Noorse hoofdstad een jongetje
geboren, dat later de meest bi
zarre schepping zou maken die
ooit een beeldhouwer heeft ver
eeuwigd. Zijn leven lang heeft hij
in een groot park in Oslo beelden
en beeldengroepen geschapen, die
nu een wonderlijk geheel vormen.
In steen en brons staan die schep
pingen van hem daar, stuk voor
stuk gewijd aan de mens, in al
zijn vreugde en verdriet. Honder
den beelden en reliëfs, in een
park dat 850 meter lang is, met
terrassen, bekroond door een
fontein en daarachter, hoog naar
de hemel priemend, een zuil uit
één stuk graniet, 17 meter, be
dekt met 121 stenen lichamen.
Deze Gustav Vigeland moet be
zield zijn geweest van een bijna on
tembare scheppingsdrift. Veertig jaar
heeft hij aan deze beelden gewerkt.
Waar is de kunstenaar die dit eve
naart? Wie heeft zo'n geweldig
oeuvre als hij? Zijn beelden, groepen
en reliefs munten uit door de sublie
me beheersing van het materiaal en
door het artistiek inzicht. Zeker, het
zijn allemaal naturalistische beelden,
maar dan van zeer hoge kwaliteit.
Natuurlijk toont het ene beeld meer
inspiratie dan het andere, terwijl men
ook niet kan verwachten dat gedu
rende al die jaren de aandacht altijd
even fel gespannen was. Wel kan
men in de kwaliteit van het werk
een zekere ontwikkeling opmerken.
Opleiding
Vigeland werd op 11 april 1869 in
Mandal geboren. Mandal is het zui
delijkste stadje van Noorwegen, aan
de kust. Het is ook nu nog een klein
plaatsje, met alleen maar wat oude
huisjes. Vigeland vandaar de naam
is een klein dorpje dichtbij. Even
verder ligt het zuidelijkste punt van
Noorwegen: Kaap Lindesnes met de
oudste vuurtoren van dit land, in 1655
gebouwd. Het landschap is er ty
pisch zuidnoors, ruig maar zeker ook
lieflijk.
In deze omgeving groeide de jonge
Gustav op. Hij leerde er het vak van
schrijnwerker, dat ook zijn vader en
andere familieleden beoefenden. Zijn
jeugd was niet gemakkelijk. Vaak was
schraalhans keukenmeester. De mo
gelijkheden voor ontwikkeling waren
niet groot. Hij leerde van zijn vader
tekenen, van de ooms beeldsnijden
uit hout. Om zijn algemene ontwikke
ling en zijn leesvaardigheid te ver
groten las hij elke dag in de Bijbel,
of in de boeken van Dante en Home
ros. Hierdoor werd. zo deze al niet
aanwezig was, de kiem gelegd van
(ADVERTENTIE)
Op en top Italië!
Licht en gracieus
lentepumpje.
In blauw, beige
en zomers-
wit.
Zeer chique pnmn
met elegante
hak. Modieuz
slingband.
Geheel leer
gevoerd.
Mauw
leuke vlechtpump mei
makkelijke wandelhak.
In room- en
blauw
chroomleer.
Den Haag Spuistraat 14,
Leiden Haarlemmerstraat 53
Rotterdam .Schiedam Vlaardingen
Dordrecht Breda Tilburg
het heroische element in zijn karak
ter.
De vader merkte dat zijn zoon op
merkelijk meer talent bezat dan wie
ook in de familie. Daarom besloot de
familieraad tenslotte het financiële
offer te brengen: de jongen ging op
15-jarige leeftijd in de leer bij de
beeldhouwer Fladmo in Oslo. Het was
opmerkelijk hoe zijn talent zich toen
ontplooide. Vijf jaar later (1889) zond
Fladmo hem naar de beeldhouwers
Bergslien en Skiebrok, die destijds
de beroemdste van geheel Noorwegen
waren. Bü dit tweetal leerde Gustav
twee jaar lang tot ook zij moesten
erkennen de inmiddels meerderjarig
geworden knaap niets meer mee te
kunnen geven op het artistieke pad.
Ervaring
Gustav moest alleen nog wat inter
nationale ervaring opdoen. Gelukkig
kwam er wat geld voor hem los. Hij
reisde naar Kopenhagen, waar hij in
het atelier van professor C. G. V. Bis
sen mocht werken. Na een jaar kwam
hij terug. Iedereen stond er versteld
van hoe de jonge kunstenaar zich
had ontwikkeld. Het was geen vraag
meer of hij opnieuw zou gaan rei
zen. Hij moest, zo vond men, zich ver
der bekwamen in Frankrijk en in
Italië. Het „heimwee naar het zui
den", door zoveel Scandinaviërs al er
varen, had ook hem gegrepen. In
1892 was hij in Parijs, waar hij in het
atelier van Auguste Rodin werkte.
Als Gustav Vigeland voorgoed te
rugkomt (in 1902), werkt hij, om in
zijn levensonderhoud te voorzien, aan
de restauratie van de kathedraal van
Trondheim, waarvoor hij de beelden
maakt. Ook ontwerpt en maakt hij
standbeelden, zoals dat van Beetho
ven.
Maar tegelijkertijd werkt hij de
conceptie uit van een groot beelden
park dat hij wil scheppen in het des
tijds aan de rand van Oslo gelegen
Frognerpark (het heet nog steeds zo,
hoewel men U in de Noorse hoofd
stad beter de weg wyst als U naar
het Vigelandpark vraagt).
In het jaar 1906 stelt hij een ma
quette van dit beeldenpark ten toon.
Men wordt enthousiast voor het idee
en stelt hem in staat er aan te wer
ken.
De eerste schets voor de fontein,
waar zes man met moeite een grote
schaal omhooghouden, was reeds in
1900 gemaakt. De laatste groep werd
in de jaren 19341936 gemodelleerd.
In de tussenliggende jaren is heel het
beeldenpark met de grote fontein, de
brug, het terras en de granietzuil ont
staan. De fontein werd in 1914 opge
richt en sindsdien is het werk ge
staag voortgegaan.
U moet het zelf gezien hebben om
het overwedigende van dit gehele
oeuvre te kunnen begrijpen. Stel U
voor: een groot park, waar achter de
I ingang een brede laan ligt. onder-1
broken door een brug. een fontein,]
I een terras met daarbovenop ronde
trappen, bekroond door de zuil, en
j dan nog een afsluitende beeldengroep
1 geheel aan de achterkant van het
park. Alles vól beelden en beelden- j
groepen, nauwkeurig overdacht, stuk
Verwachtingsvol kijkt de
jeugd het leven tegemoet een
van de motieven van Vigelands
indrukwekkende beeldencollectie.
voor stuk meesterwerken. Deze beel
den zijn naakten. Het is één overwel
digende hymne aan de schoonheid
van het menselijk lichaam.
Flamenco-dansen in Leidse Stadsgehoorzaal
LEIDEN Steeds meer Neder
landers brengen hun vakantie in
Spanje door. Dat betekent dat
steeds meer Nederlanders zich
gaan interesseren voor de fla
menco-kunst. Tegenover dit ver-
heugende verschijnsel staat ech
ter dat de flamenco-dans com
merciëler wordt naarmate het
toeristische bezoek aan Spanje
toeneemt. Het strekt de Haagse
platenimporteur Herbert da Silva
tot eer. dat hij elk jaar opnieuw
veel moeite doet om een keur van
flamenco-artiesten bijeen te
brengen voor een tournee door
Europa. Dat hij met zijn Fiesta
Gitana de ene keer wat beter
slaagt dan de andere, behoeft
geen verwondering te wekken.
Het twaalfde zigeunerfcest, dat op
het ogenblik in ons land volle zalen
trekt, voldoet zeker aan redelijke
eisen, hoewel het de verwachtingen
niet overtreft. De nadruk wordt na
melijk gelegd op de „samengestel
de" dans. hetgeen moeilijk is voor
dansers en danseressen die gewend
zijn om solistisch op te treden. Het
flamenco-gezelschap van dit jaar
liet zich gisteravond zien in de
Stadsgehoorzaal, waar het door een
opgetogen K. en O.-publiek luid i
werd toegejuicht. Aan passie heeft
het de dansers en danseressen op
deze .Leidse" avond niet ontbroken.
In hun ongeremdheid openbaarde
zich evenwel een zeldzame techni
sche perfectie. Zeker, er kwamen
af en toe wat theatermaniertjes aan
te pas. maar een door fel schijn
werper licht gevangen gehouden po
dium is nu eenmaal wat anders dan
een Andalusisch dorpsplein of
-kroeg. De meeste bewondering ging
uit naar Curro Velez, die een bril-
jante danstechniek en een volledige
llchaamsbeheersing paart aan een
groot expressief vermogen. Zijn op
treden werd zelfs bij de moeilijkste
zapateado's gekenmerkt door een
I nobele houding en een verbluffende
precisie. Van de danseressen trok
Carmen Cassarubios, wier interpre
tatie van de flamenco-dans voort-
i komt uit de klassieke school, de
j meeste aandacht. Vooral haar arm-
bewegingen waren van een grote
stijlzuiverheid. Als voordrachtskun-
stenaresse voldeed Carmen Cassaru
bios veel minder. Haar loflied op de
beroemde Carmen Amaya klonk
nogal theatraal en had wat Mij be
treft achterwege kunnen blijven. Een
verrassing daarentegen was het
stemgeluid van Naranjito de Tri ana,
die gespecialiseerd bleek te zijn in
de oerzangen van de flamenco zo
als de soleares en La Cana. Hoewel
het bij de pure flamenco-zang niet
zozeer op de kwaliteit van de stem
aankomst, ontpopte deze Andalusi-
sche artiest zich als een zanger met
een zeer zuivere en verdragende
stem. Trouwens ook de gitaristen El
Poeta (de dichter) en Lis Amador
hadden een zeer belangrijk aandeel
in het welslagen van de voorstel
ling. Maandagavond as. volgt er,
eveneens onder auspiciën van K. en
O., een tweede optreden van de
Spaanse dansgroep in de Leidse
Stadsgehoorzaal
PIETER C. ROSIER
Carmen C asarrubios
ster-danseres van
Fiesta Gitana
LEIDEN The Bona Stars zou
den dit weekeinde voor de basket-
balcompetitic de laatste wedstrijd
spelen en wel tegen SVE. Dit duel
is een week verzet in verband met
de ontmoeting LeidenOxford. Aan
deze uitwisseling nemen voor het
eerst basketballers deel. Zaterdag
avond om kwart over acht wordt in
de Vijf-Meihal deze stedenontmoe-
ting gespeeld.
Het Leidse team is samengesteld
uit. jeugdspelers van 1621 jaar van
Bona Stars, Blitz en Essor.
Opstelling: J. v. Berge Henegou
wen, C. v. Diest, H. v. Haasteren,
M. de Jong. C. Droogh en H. Bosse
van Bona Stars. Grobbe en Schultz
van Blitz en C. Verhoeks en R.
Betcke van Essor. Coach is C. den
Hollander.
Programma Vijf Meihal: zater
dagavond: 18.45: TBS 2Vodo 2,
Blitz—Jumpers 2; 20.15 uur: Leiden
—Oxford.
Vrijdagavond: 18.50 uur: Jumpers
2—TBS 4 (dames), 20.10 uur: Jum
pers—TBS 3 (dames).
Ik heb zo'n vermoeden dat vooral
veel jongeren op de vraag wie nu
eigenlijk Ina Boudier-Bakker was
niet of nauwelijks een antwoord we
ten. In de eerste plaats is men tegen
woordig geneigd alles wat niet van
vandaag of op zijn hoogst gisteren is,
op een hoop te gooien en zoal niet
met de gemeente-reiniging mee te
geven dan toch naar de bibliotheken
te verwijzen en te bestemmen voor de
enkele specialist die er zich om welke
reden dan ook in wenst te verdiepen.
Ten tweede is er een onoverzienbare
hoeveelheid nieuw werk van nieuwe
schrijvers, waarin en dat ligt voor
I de hand de hedendaagse lezer zich
gemakkelijker herkent dan in werk
van voor de tweede wereldoorlog.
Of deze redenen van afwijzen ge
grond zijn. ja of nee, wil ik daarlaten.
Ik constateer alleen de gang van
zaken. Het is, gezien de wel heel ster
ke veranderingen die er in de laatste
jaren zijn opgetreden, begrijpelijk dat
iemand op het ogenblik niet direct
naar een roman of novelle van Ina
Boudier-Bakker grijpt als hij iets wil
lezen. Zelfs niet als hij of zij iets wil
lezen dat ouder is dan dertig jaar.
Deze schrijfster (18751966) toch
staat bekend als een „dames-schrijf
ster", blijkbaar het meest verfoeilijke
dat een mens die schrijft zijn kan.
Een schrijfster bovendien voor „da
mes". Nu ik dit werk na jaren ik
beken het weer hier en daar her
lezen heb. krijg ik eens te meer de
indruk hoe ten onrechte dat begrip
„dame" en dan in de afkeurende zin
van het woord, gebruikt is. Zeker,
haar hoofdpersonen zijn veelal vrou
wen en lijdende vrouwen op de koop
toe. In gedachte nemend dat Ina
Boudier-Bakker in het begin van deze
eeuw is gaan publiceren, moet men
niet verbaasd zijn over het soort van
problemen waaraan haar vrouwen lij
den. De tijd van haar jeugd was de
tijd van de vrouwenemancipatie. De
tijd waarin de vrouw openlijk haar
geestelijke en zedelijke vrijheid be
gon te krijgen. Dat dit dus een tijd
van conflicten was, zal niemand ver
wonderen. Want al was het niet zo
dat alle vrouwen zich opeens op uni
versitaire studie wierpen of zich in
een onzedelijk leven stortten, er hing
in de lucht een stemming van onlust,
van protest, van realisatie, ook bij
hen die in hun binnenhuizen bleven.
Ina Boudier-Bakker heeft zich zeker
niet aan de kant van de emancipatie
in extenso geschaard. Dat kan men
lezen in haar essay „De moderne
Vrouw en haar Tekort". Maar juist
daardoor verstond zij zo goed het
vage conflict, het hangen tussen
vrouw-en-moeder en het andere le
ven. waarin de gemiddelde vrouw
gewikkeld was.
En om nog even terug te komen op
dat woord „dame": het merkwaardige
is dat zij dat zelf gewoonlijk met een
lichte hoon gebruikt. En dat terwijl
dat woord voor haar toch nog de oor
spronkelijke betekenis gehad moet
hebben van niet anders dan „een be
schaafde vrouw". In deze zin was zij
zelf een dame en als zij in haar werk
voor één ding oog had dan was het
wel voor de beperking die dat woord
later gekregen heeft en niet ten on
rechte soms. Dat het langzamerhand
een soort scheldwoord geworden is,
moet zij ook nog meegemaakt hebben.
Ina Boudier-Bakker
Nu vindt men het eigenlijk alleen nog
op een bepaalde deur waarvan de te
genhanger „Heren" heet; kenmer
kend voor wie even nadenkt.
Men heeft Ina Boudier-Bakkei ver
weten dat zij enkel en alleen over
haar eigen klasse kon schrijven. Dit
lijkt mij een eigenaardig verwijt,
want dat deed iedere sociaal bewogen
schrijver min of meer, dat zich be
palen tot een bepaalde klasse. De een
koos de materieel misdeelden, een an
der zag en beschreef de eenzaamheid
bij de gegoede middenklasse. Men kan
zeggen dat deze groep van Ina Bou
dier-Bakker niet interessant of be
langrijk is. Maar die zo spreken ver
geten dat zij met deze afwijzing de
zelfde beperking toepassen die zij de
schrijfster verwijten. Want deze mid
denklasse heeft, speciaal in Neder
land, een machtige en grondige in
vloed gehad en heeft die eigenlijk
nog. Wie verder kijkt dan zijn neus
lang is. zal zien dat de normen van
burgerschap nog steeds de overheer
sende zijn. Alweer, ik constateer al
leen en wat Ina Boudier-Bakker be
treft: zij heeft haar burgers en bur
geressen heus niet verheerlijkt. Zeker,
in haar milieus, in haar spreekwijze,
in haar moraal is veel aan te wijzen
dat de mens van heden vreemd is,
maar het was nog niet zolang geleden
dat deze houdingen en verhoudingen
de gangbare waren en men vindt er
de sporen nog allerwege van terug.
Maar naast dat verouderde, beter er
achter, zit het diepere wezen van dit
werk dat werkelijk van alle tijden is.
Voor wie belangstelling heeft: een
paar jaar geleden is er een soort
bloemlezing verschenen getiteld .Boe
ket uit het werk van Ina Boudier-
Bakker" «Van Kampen Amsterdam)
waarin geen fragmenten van haar
werk zijn opgenomen maar komplete
romans en novellen o.a. haar mees
terwerk „De Straat".
De schrijver Hans Edinga heeft de
ze biografie ..Tien Huizen, duizend le
vens" genoemd. Een juiste titel, hoe
wel die even doet denken aan de ti
tel „De tienduizend Dingen" van Ma
ria Dermout. Het boek is deugdelijk
werk waarin men het leven van de
schrijfster volgen kan, althans voor
zover zij er iets over los heeft willen i
laten. Zij was wat haar persoon be-1
treft een gesloten mens, die het niet
nodig vond haar intieme zaken aan
de grote klok te hangen. Ondanks
haar gevoel van eigenwaarde was zij
in wezen bescheiden. Deze biografie
geeft met de schrijfster als middel
punt, bovendien een goed tijdsbeeld
waarin b.v. haar vriendin en evenknie
Top Naeff een grote rol speelt. Per
soonlijk vind ik het wat jammer dat
de auteur zich sterk heeft laten lei
den door die overmaat van verbor
genheid die de beschrevene ongetwij
feld toegejuicht zou hebben. Daar
echter dit boek nu geschreven is.
meen ik dat Edinga zich mogelij k wat
meer persoonlijk had kunnen engage
ren, zijn eigen gedachten gerust, had
mogen uitspreken. Hij was m.i. vrij
geweest zijn conclusies te trekken
uit wat hij zag en hoorde en had zo
doende de figuur van de schrijfster
misschien wat meer kunnen uitdie
pen. Want wat ik zie als de diepe
grond van al haar werk, de funda
mentele eenzaamheid van het indi
vidu die bijna al haar sujetten tot on
gelukkige mensen maakt, moet toch
zijn oorsprong gevonden hebben in de
schrijfster zelf, waar en hoe dan ook.
Maar misschien eis ik teveel bij een
werk over iemand als Ina Boudier-
Bakker en er is werkelijk voldoende
om te waarderen.
Het werk is geïllustreerd met vele
foto's die over het algemeen meer
roerend of amusant dan indrukwek
kend zijn.
Hans Edinga: Tien Huizen, dui
zend Levens. (Het leven van Ina
Boudier-Bakker), P, N. van Kam
pen, Amsterdam.
AMSTERDAM (ANP) Met een
gala-avond, waarbij Prinses Margriet
^n Pieter van Vollenhoven als gas
ten aanwezig waren, heeft het Con
certgebouworkest gisteravond in
eigen huis zijn tachtigste verjaardag
gevierd. De heer dan 2.000 aanwezi
gen waren getuige van een perfecte
vertolking van de ouverture Die
Weihe des Ha uses van Van Beet
hoven onder leiding van Bernard
Haitink. Een verrast auditorium
vernam tijdens de pauze van minis
ter-president De Jong dat de Ko
ningin de 40-jarige dirigent heeft
benoemd heeft tot Officier in de
Orde van Oranje-Nassau. De zaal
beloonde dit met een staande ova
tie.
De ouverture waarmee de feeste
lijke avond werd geopend, werd
tachtig jaar geleden eveneens ge
speeld. toen het Amsterdamse Con
certgebouw plechtig werd ingewijd.
Als solist trad op Yehudi Menuhin,
een graag gehoorde gast in het Con
certgebouw snds hij hier in 1932 on
der leiding van Willem Mengelberg
op 16-jarige leeftijd voor het eerst
optrad.
De Deens-Amerikaanse muzikale
kunstenaar Victor Borge. die tien
jaar geleden de wereld verbaasde
met een geheel nieuwe muzikale hu
mor, zorgde na de pauze voor een
goed stuk amusement, waaraan het
orkest zijn willige medewerking gaf.
Zowel de opbrengst van de recette
als de tijdens de pauze gehouden
loterij zijn geheel bestemd voor de
restauratie van het gebouw.
„Officier" Haitink in gesprek
met de minister-president.
