WIL OVER ONTSPANNING WIL
PRATEN. MOET STERK STAAN"
De „nieuwe ogen" van de NAVO
rfBÜi
I
A
uintig jaar NA VO onder het motto
Ü3
NAVO in namen (Engels)
KOSTEN EEN
MILJARD
'f
^ER]
DAG 5 APlrtW M69
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 19
ge
in de Amerikaanse
küSSEL/CASTEAU (GPD) Op 4 april
B tekenden twaalf landen (de V.S., Cana-
Engeland, de Benelux, Frankrijk, Italië,
Noorwegen, Denemarken en IJs-
Jdt waarbij zich later West-Duitsland, Grie-
fond en Turkije voegden) in Washington
tyoordatlantische Verdragsorganisatie.,
indaag viert de NAVO haar twintigste
fyrdag, eveneens
Istad.
«daag. op de twintigste ver j aar-
5an het kostbaarste militair-po-
bondgenootschap uit de ge-
jdenis. is het begin-élan in som-
n 1 lidstaten duidelijk verflauwd
Lk en Denemarken met name),
jgn de kosten nog steeds (denk
de beruchte f 225 miljoen) en
de krachtsvergelyking met de
'stische tegenhanger, het
i-pact, onverminderd nade-
r het Westen uit.
j bestaat anno 1969 echter nog
b geen afdoend bewijs voor het
diegenen, die de NAVO nu
willen opheffen.
Wat heeft de NAVO in die twintig jaar van
haar voornemens verwezenlijkt? In de ver
dragstekst staat, dat de leden zich verhinden
„om de vrijheid, het gemeenschappelijk erf
deel en de beschaving van hun volken, die
zijn gegrondvest op beginselen van democra
tie, persoonlijke vrijheid en rechtsorde, veilig
te stellen, en om hun krachten te verenigen
voor de gemeenschappelijke verdediging en
voor het behoud van veiligheid en vrede".
os signaal
de zomerzitting van de
id in IJsland (juni 1968)
[AVO de Russen het bef aam-
kjavik-signaal": Wij zijn be-
n te maken met het zoe-
Inaar mogelijkheden tot weder-
k wapenvermindering en ont-
NAVO (met of zonder Griekenland
en Portugal) sinds de oprichting van
de organisatie verlegd van het af
slaan van een aanval naar het
voorkomen daarvan. Daaraan
ligt deze filosofie ten grondslag: zo
lang er een respectabele NAVO-
macht bestaat heeft een beperkte
conventionele actie van de vijand
geen zin ze zou met gelijke munt
kunnen worden betaald. Een grote
aanval, waarbij het Warschau-pact
door zijn numerieke overmacht aan
vankelijk ongetwijfeld succes zou
boeken, resulteert bijna onvermijde
lijk in een antwoord met kernwa
pens. Daarmee graaft een agressor
zijn eigen graf.
Generaal Lymon Lemnitzer
opperbevelhebber van de
j,j-JO in Europa sinds 1 novem-
[1952. Hij wordt dit jaar opge-
door generaal Goodpaster.
jezMng. Deze eerste voorzichtige
pg tot detente (voortvloeiende uit
(rapport van de Belgische minis-
'Harmelwerd twee maanden la-
in Tsjecho-Slowakije zonder kan-
op misverstand beantwoord mid-
de Brezjnjew-doctrine, die de
ilistische souvereiniteit boven elk
Dnaal individualisme stelt, al
dat gewapenderhand worden
■fctigd. Sindsdien staat het War-
u-pact massiever tegen NAVO's
[rens „aangeleund" dan ooit te-
NAVO. die de invasie militair
maai- politiek beschouwd voor
ialfcelijk had gehouden, vergat Reyk-
i en verhoogde opnieuw de pa-
heid, hoewel het in augustus 1968
'"■"Ier was van het feit dat de Russi-
ingreep" niet tegen liet Wes-
was gericht. Dat gold drie maan-
later ook voor de in NAVO-krin-
volstrekt serieus genomen moge-
eid van een Tsjecho-Slowaakse
mg" in Roemenië, hoewel men
m dissel en Casteau ontkent dat de
P Reforger-manoeuvres in ja-
r d iets met die potentiële dreiging
l^aken hadden.
m ander bezwaar tegen opheffing
de NAVO (of eenzijdige uittre-
i) is de voortdurend versnelde de-
fe-budget - vergroting van de
Khau-pact-landen de opvallend
versterking van Ruslands ma-
macht en de permanente
van Ruslands offensieve
«lel. Elk strategisch doel in
•Europa (havens, industrie-ge-
militaire objecten) mag reke-
op zjjn „eigen" startklare Russi-
kernraket. Overigens moet Rus-
interesse voor de Middellandse
in het kader van zyn maritieme
si niet worden overschat. Het me-
leel van de Russische schepen die
I raltar en de Bosporus passeren,
r t dat in normaal Russisch oef en-
-T^d. Een deel van de Sowjet-
he vloot wordt gebouwd en
't als thuishaven in het noorde-
Moermansk. maar oefent in de
«e Zee, terwijl een ander deel
Jdessa thuishoort, in het
hien oefent. Deze wisselwerking
tiet nieuw, wel echter geïntensd-
rd.
I oor komen
Evenwicht
handhaven
Zo handhaven NAVO en Warschau
pact een militair evenwicht. Beide
partijen weten dat een grootscheepse
aanval tegen de ander niet haalbaar,
qua mensenlevens te „duur" is. Elke
eenzijdige verzwakking van een der
partijen zou de ander echter kunnen
verleiden tot uitbreiding van de in
vloedssfeer met alle gevaren van
dien.
Het bestaan van dit machtseven
wicht is daarnaast de enige reële ba
sis van waaruit een toekomstig ge
sprek over ontspanning kan plaats
vinden. Dit is geen paradox. Er is
nog nooit in de geschiedenis een re
delijk akkoord gesloten tussen onge
lijkwaardige tegenstanders. Wie over
ontspanning wil praten, moet sterk
staan.
Maar om sterk te staan is inspan
ning vereist. Mankracht, materieel,
training, dus geld. Nederlands jongste
defensiebegroting beliep 3.37 miljard
gulden. Na Tsjecho-Slowakye' kwam
daar voor de komende drie jaar bij
voorbaat nog eens de beruchte 225
miljoen bij (voor Leopard-tanks en
treincarriers daarvoor). Defensie
werd beschuldigd van misbruik ma
ken van de gelegenheid om extra
middelen los te krijgen. In het poli
tieke NAVO-hoofdkwartier in Brussel
en op SHAPE (het militaire hoofd
kwartier» in Casteau ziet men dat
anders: „Die extra-uitgave is prach
tig. maar voor een reëel machteven-
wicht een druppel op een gloeiende
plaat".
Generaal Lemnitzer van SACEUR,
de bijna 70-jarige opperbevelhebber
ven de NAVO in Europa, die deze zo
mer zal worden opgevolgd door gene
raal Goodpaster, geeft grif toe dat
het Warschau-pact sterker is dan de
NAVO. Zyn klachten: geldgebrek,
onvoldoende training ,te weinig echt
parate troepen, te korte dienstplicht
en ontoereikende uitrusting. Voor
beelden voor het gebrekkige even
wicht zijn er.
Mankracht
Ten eerste de mankracht. In Oost-
Europa staan, buiten de USSR, 32
Russische divisies. Een gemotoriseer
de Russische infanteriedivisie be
staat uit 10.000 man plus een onbe
kend maar groot aantal bevoorra-
dings- en ondersteuningstroepen, een
tank divisie uit 8000 man plus aan
hang. Van die 32 liggen de 20 best
getrainde in de DDR, dus het verst
vooruitgeschoven. De andere zijn ge
stationeerd in Polen (2), sinds augus
tus 1968 in Tsjecho-Slowakye 0.
(waarvan 2 rond Praag. 2 in Slowa
kije en de andere 2 verspreid, veelal
aan de westelijke grens), en in Hon
garije (4). Daarnaast tellen de zoge
naamde satellietstaten samen 62 di
visies (15 Poolse. 13 Tsjechslowaakse.
12 Bulgaarse. 10 Roemeense, 6 Hon
gaarse en 6 OostduitseDat zijn er
alleen al buiten Rusland 94 samen.
Op Sowjet-Russisch grondgebied
staan er dan nog eens 90. hoewel
grotendeels gelegen in de Oeral toch
direct inzetbaar en 20 in Siberië
(o.m. aan de grens met China).
Daar staan 57 NAVO-divisies in
Europa tegenover. Althans op papier.
Paraat zyn het er minder. Nederland
beschikt over twee parate divisies,
waarvan slechts één brigade volledig
paraat op zijn (Duitse) oorlogsbestem
ming staat. In geval van oorlog ech
ter is het een kwestie van enige tien
tallen uren voor beide divisies, plus
nog een-en-eenderde reservedivisie
inzetbaar op de oorlogsbestemming
staan.
Die inzet-moeilijkheden zijn voor
Rusland en Amerika aanzienlijk gro
ter. Een Russische-divisie heeft vier
dagen nodig om uit de Oeral-kazer-
AFC
AFCENT
AFNORTH
AFSOUTH
MARAIRMED
NATO
SACEUR
Allied Forces Europe
Allied Forces Central Europe (Brunssum)
Allied Forces Northern Europe (Oslo)
Allied Forces Southern Europe (Napels)
Maritime Air Forces Mediterranean.
Onlangs opgericht als NAVO-antwoord op
Russische invloedsuitbreiding in de Middel
landse Zee.
NATO Air Defence Ground Environment,
lucht-waarschuwingsysteem van Noorwegen
Turkije.
North Atlantic Treaty Organization.
Supreme Allied Commander Europe (Lem
nitzer). De opperbevelhebber is overigens vol
komen afhankelijk van politieke beslissingen
der lidstaten. Hij heeft nooit rechtstreeks be
vel over aan de NAVO toegewezen eenheden.
Om 'n Hollandse soldaat bij wijze van spreken
in de houding te zetten, heeft hij toestem
ming nodig van minister Den Toom. Lem-
nitzers voorgangers waren Eisenhower, Ridg-
way, Grünther, Norstad.
Supreme Headquarters Allied Powers Europe
(militair NAVO-hoofdkwartier bij Bergen».
Daarnaast nog het Atlantisch hoofdkwartier
onder leiding van Saclant in Norfolk, V.S.,
het Kanaal-hoofdkwartier in Engeland en
het Amerikaans-Canadese hoofdkwartier in
Washington en Ottawa. SHAPE is onderver
deeld in AFCENT, AFNORTH en AFSOUTH.
nes in centraal-Europa te belanden
(bij welke trip ze overigens vrij
nauwkeurig door westelijke inlichtin
gendiensten wordt gevolgd van bivak
tot bivak! Rusland kan in oorlogstijd
zo per dag vier divisies aan het front
brengen. Amerika heeft met zijn „big
lifts en „reforgers" intussen nog
niet bewezen dat de verplaatsingsmo-
gelijkheid van zijn troepen evenre
dig is aan de getoonde goede wil bij
die .transport- manoeuvres
Een goed voorbeeld van de snelle
verplaatsingstechniek van de Wars
chau-pact-troepen was de invasie in
Tsjecho-Slowakye. De meeste troe
pen waren weliswaar al in de buurt
voor „manoeuvres", maar niettemin
stonden er binnen een dag 23 divi
sies op Tsjecho-Slowaaks grondge
bied. De overmacht was bijna onzin
nig, maar ze sloot elk risico op mis
lukking uit. Het merendeel van die
troepen kwam vanuit de DDR en
werd daar direct weer vanuit Rus
land aangevuld. Van die 23 divisies
zijn er intussen 17 vertrokken.
Materieel
Vervolgens een materieel-vergelijk.
De NAVO beschikt in Europa over
4000 gevechtsvliegtuigen, het War
schau-pact over 15.000 Russische en
5200 Oosteuropese. Er staan 300 oor
logsschepen In West-Europa tegen
over 3000 in het oosten (waaronder
410 onderzeeërs, waarvan er 130 zyn
uitgerust met kernwapens). De tank
verhouding is 5.700 tegen 26.000 in
het NAVO-nadeel. Bovendien be
schikt de Sowjet-Unie over 7100
kernraketten van diverse capaciteit
(1000 daarvan zijn intercontinen
taal)-
De militaire geoefendheid is in het
oosten eveneens groter. Een Rus
sische soldaat is drie jaar lang pa
raat. de Nederlandse ongeveer ander
half jaar, de Rus gaat in die tyd
nooit met verlof, de Nederlander vrij
wel elk weekeinde (of 14-daags)De
Russen houden manoeuvres met soms
10 divisies tegelijk (onlangs rond
Berlyn»; de Nederlanders zelden met
meer dan één bataljon.
De westerse militair Is ook veel
kostbaarder dan zyn oostelijke „col
lega". Een Nederlandse soldaat kost
het ryk per jaar f 13.000. een Ameri
kaan zelfs f 23.000, terwyl Rusland
voor één man maar f 6500 nodig
heeft. Die goedkope Russische soldaat
ls bovendien effectiever By een
NAVO-bataljon lopen 30 medische
verzorgers mee, by een soortgelyke
Russische eenheid maar 3. Dat zyn
„voor hetzelfde geld" 27 man meer
met een geweer in handen.
Het Warschau-pact heeft, met ande
re woorden, vechttroepen, gespeciali
seerd in rivier-kruising, nachtgevecht
en mobiliteit, de NAVO slaat daaren
tegen geen gek figuur met de verzor
ging van zyn personeel.
Waar de Russen wapens kopen, al
thans zoveel mogelijk, voor hun de
fensie-miljoenen, is in Nederland 81
pet van de totale defensiebegroting
ls het accent in de argu-
itering voor handhaving van de
|^e weigering van Frankrijk om
nog buitenlandse militaire een
heden toe te laten op Frans
grondgebied is in 1966 een lelijke
streep geweest door de rekening
van de strategische plannenma
kers van de NAVO. Het was een
slag voor de toch al ondiepe ver
dedigingslijn van West-Europa,
dat de verbinding met Zuid-
Europa via Frankrijk werd ver
broken.
Maar Frankryk trok zich niet in
alle militaire opzichten terug. Eigen
belang zal er niet vreemd aan zyn
geweest, maar de Fransen bleven
deelnemen aan NADGE, het NAVO-
luchtverdedigingssysteem. dat is aan
gepast aan de eisen en mogelykheden
van ons „supersonisch tydperk".
Hierby wordt uitgegaan van het
verrassingselement dat de moderne
aanvaller als voordeel kent. Bom
menwerpers en raketten van nu heb
ben een snelheid, welke die van het
geluid gemakkelyk tweemaal over
treft. De verdediger is gedwongen
sneller te reageren.
Die uitdaging heeft de NAVO aan
vaard. Een geautomatiseerd en vol
strekt gecoördineerd luchtverdedi
gingssysteem ls het antwoord in het
NADGE-programma (De letters
NADGE staan voor Nato Air Defence
Ground EnvironmentDeze „nieuwe
ogen van de NAVO" zyn wel een
kostbare zaak (een slordige één mil
jard gulden I. maar ook byzonder ef
fectief.
Voordat NADGE ontstond, verde
digden de afzonderlyke leden van de
NAVO elk hun eigen luchtruim. Het
doel van de verschillende NAVO-
commandanten een soepele, aaneen
gesloten defensie werd niet bereikt.
Maar het NADGE-piogramma on
der leiding van de Franse generaal
W '--V,
•SÜ' T
5' ii'
Een radarstation in het
noordelijke deel van Noorioegen,
dat altijd paraat is.
A cc art is gebaseerd op een stategisch
denken dat de Europese lidstaten be
schouwt als één geheel. Het systeem
loopt van Noorwegen, via Denemar
ken. West-Duitsland. Nederland. Bel-
gië. Frankrijk, Italië en Griekenland
I naar Turkye. Om geografische en
strategische redenen is Engeland een
aprate eenheid, maar het Britse sy
steem kan gemakkelyk worden inge
schakeld en verbindingen leggen met
NADGE
In de eerste plaats bestaat NADGE
uit verbeterde radar-installaties, com
puters en by behorende elektronica;
NADGE kent geen nationale grenzen
Radar brengt zyn boodschap blik
semsnel naar computers en die geven
op him beurt aanwy zingen aan de
piloten van onderscheppende vlieg
tuigen, of aan de geleide-installaties
van verdedigingsraketten. De elektro
nische gang hoeft maar een momen
tje onderbroken te worden als men
vanuit een controlecentrum de situa
tie nog eens wil beschouwen alvorens
een beslissing te nemen.
Integratie k"n dus beteken dat
er ergens in Noord-Duitsland een
j Duitse computer staat, die zyn gege
vens ontvangt van Deense radar, die
wordt bestuurd door een Belg of een
I Engelsman, terwyi de computer de
vlucht van een Amerikaanse piloot
I regelt. Frankryk ls in dit systeem op-
I genomen zolang als het gaat om het
verkrygen van gegevens. Maar de
Franse gevechtseenheden en raketin
stallaties staan onder Franse con
trole.
bestemd voor exploitatie, «Lw.z. per
soneels-salarissen, pensioenen,
brandstof en voeding. De Nederland
se militair behoort tot de duurste (en
bestbetaalde) van de hele NAVO.
Een ander groot nadeel voor de be
velvoering in de NAVO is het terrein.
Behalve op het westelijk halfrond
moet de NAVO haar verplichtingen
nakomen in een 7500 km lange Euro
pese gordel van de Noordkaap tot de
Kaukasus. In die gordel zit een im
mens „gat', ontstaan door Frankrijke
uittreden uit de militaire integratie.
Aangezien ook Oostenrijk en Zwit
serland niet tot de verbonden landen
behoren is de NAVO juist in het
centraal-Europese hart. uitermate
kwetsbaar, temeer daar de hoofd
macht van het Warschau-pact wel in
dat centrum staat opgesteld. Boven
dien is de westeiyke defensiegordel
(waar behalve Amerika en Canada
ook IJsland, dat trouwens alleen
maar als militaire basis dienst doet.
maar verder geen cent aan de defen
sie uitgeeft. Frankryk en Portugal
buiten vallen) nergens „dieper" dan
elkele honderden kilometers, terwyi
Oost-Europa zyn strijdkrachten op
een veel compacter en dieper stuk
territoir kan samenbundelen.
Dat Franse .gat", zowel in de ver
dedigingslinie als in de gehele defen
sieplanning. is voor SACEUR. zelfs
twee jaar na de Franse uittreding,
nog een dagelykse zorg.
In vredestyd kan Lemnitzer by zijn
planning niet op de half miljoen
Franse soldaten rekenen en in oor-
logstyd moet hy nog maar afwachten
of het Ely see een deelname politiek
juist acht. Dat betekent voor de op
perbevelhebber de noodzaak van een
defensie-planning in duplo, één voor
het geval hy wel op Frankryk kan
rekenen, de ander by het tegenover
gestelde geval.
Voorts is er de permanente onze
kerheid omtrent de NAVO-verbtndin-
gen. die voor een belangrijk deel op
Frankryks medewerking berustten.
Er worden nog steeds adequate ben-
zine-opslagmogelijkheden buiten
Frankryk gezocht, de oliepypleiding
vanuit Normandië behoeft een ver
vanger (er wordt ondermeer in de
Benelux naar mogelykheden gezocht;
bovendien bestaan er al afspraken
met de maatschappyen die civiele
pyplynen buiten Frankryk beheren
om in geval van nood de leidingen
gedeeltelyk voor militaire doeleinden
te gebruiken). Tenslotte is SHAPE
niet voor 100 pet zeker van zyn recht
om in geval van oorlog het Franse
luchtruim te mogen gebruiken.
Verhuizingen
En dan spreken we nog niet eens
van de tyd en geld verslindende ge
volgen van de noodzaak tot verhui
zing van het NAVO-hoofdkwartier.
SHAPE en AFCENT uit Frankryk.
België (NAVO In Brussel-Evere en
SHAPE in Bergen-Casteau» en Ne
derland (AFCENT in Brunssum)
hebben die problemen inmiddels ver
holpen. maar de extra inspanningen
die de gehele NAVO en de twee Be-
nelux-landen ln het byzonder zich
door De Gaulles beslissing hebben
moeten getroosten waren reusachtig.
Intussen functioneren de drie hoofd
kwartieren weer als vanouds. Het feit
dat met name onze zuiderburen ln
precies 6 maanden en 5 dagen een
compleet nieuw politiek en militair
hoofdkwartier letterlyk uit de grond
hebben gestampt, wekt in NAVO-
kringen nog steeds bewondering
(SHAPE by Bergen kostte f 115 mil
joen).
Onder politieke leiding van secre
taris-generaal Brosio en onder mili
tair opperbevel van Lemnitzer
(straks Goodpaster) gaat de NAVO
nu, gebukt onder de nodige proble
men. maar overtuigd van haar nood
zaak. haar 3de decennium in. Met als
ambivalente opdracht: doorgaan met
het zoeken naar wegen tot Oost-
West-ontspanning en anderzUds een
voortgezette inspanning tot verster
king van het bondgenootschap onder
het motto: „Wie over ontsn?r<ning
wil praten, moet zelf sterk staan".
