Wetenschap te wapen tegen oorlog
VVD wil geen wijziging Kiesstelsel
Pleidooi van Leids medicus- polemoloog pro f. dr. J. J. Groen
MASSA-AGRESSIEDRIFT
TEGEN DE EIGEN SOORT
BIOLOGISCH INGEBOUWD
OF DOOR DE CULTUUR
ONTSTAAN FE
JATERDAG 5 APRIL 1969
LEÏDSCH DAGBLAD
PAGINA 18
wa
(Van een onzer redacteuren) i logisch gevolg va/n het bestaan van
het verschijnsel oorlog. Wat is die
LEIDEN Is de menselijke agressie jegens de eigen soort een georganiseerde en tot massale des
tructie gekanaliseerde massa-agres-
siviteit jegens de eigen soort? Wij
kennen dit verschijnsel in de natuur
vrijwel alleen bij de mens. bij geen
andere diersoort. Dat probleem op te
lossen is onze taak en als weten
schapsbeoefenaren is het onze taak
het via de weg van de wetenschap te
doen."
Elders in de natuur komt de
strijd binnen eenzelfde soort
toch ook voor? Wij kennen
toch uitdrukkingen als „vech
ten als kemphanen" en derge
lijke?"
„Zeker, maar dat ligt op een an
der terrein. Het gaat dan niet om een
massale strijd binnen de soort, maar
altijd om individuele verdediging
van een bezit, een territorium, een
wijfje, of om het individueel verkrij
gen van begeerlijk voedsel. Die indi
viduele agressiviteit zal ook bij de
mens wel blijven bestaan, al kan zfj
heid wordt geacht? Bestaat er door de cultuur, de wetgeving, en
dan niet zoiets als een „recht- desnoods door het machtsapparaat
vaardige oorlog" in dienst der politie en de rechtspraak beteu-
waarvan de wetenschapsbe- geld worden en in andere banen ge-
oefenaar zijn kennis wel mag leid zoals in alle culturen op een an-
stellen? Was de ontwikkeling dere wijze gebeurt. Bij dieren be-
van nieuive wapens als radar, staat die individuele agressiviteit ook.
atoombom etcin de tweede- Bijvoorbeeld by twee roodborstjes die
wereldoorlog door weten- j eten van eenzelfde voederplankje.
schapsbeoefenaren dus eigen- Het gaat daar om een territoriale
lijk onjuist? Maar zou de hele j stryd. In andere gevallen gaat het
wereld dan niet ten prooi zijn om het individuele bezit van een
gevallen aan het verderfelijke j wijfje. Maar meestal zyn dat maar
nationaalsocialisme?korte dreigingen of gevechten waarbij
biologische eigenschap of een cultuurverschijnsel, is zei primair
of is zij een uiting van angst voor reële of vermeende bedrei
ging door agressie van de ander?
Het zijn de basisvragen van de psychoiogische ontleding van
het verschijnsel, waarin de agressiviteit culmineert: de oorlog,
die de mensheid heeft geteisterd zolang zij zich heugen kan.
Het is naar veler inzicht deze wetenschappelijke ontleding
door onderzoekers op uiteenlopende terreinen, die meer dan
zhH enige andere activiteit kan bedragen tot uitroeiing van de
oorlog die steeds afschuwelijker vormen aanneemt en de mens-
als soort op de rand van de zelfvernietiging heeft gebracht:
een uniek verschijnsel in de levende natuur.
Tot die velen behoort ook de Leidse hoogleraar in de metho
dologie van het psycho-biologisch onderzoek prof. dr. J. J.
Groen die onlangs zijn Leidse leerstoel aanvaardde na tien jaar
hoogleraar te zijn geweest in Israël.
Prof. Groen, met wie wij een on
derhoud hadden over deze en aan-
mfc verwante problemen, heeft kort voor
lijn ambtsaanvaarding tijdens het te j
Leiden gehouden landelijke congres
gea van het Verbond van Wetenschappe- j
[^Onderzoekers een voordracht ge-1
houden over de beroepsethiek van de
arts en de natuuronderzoeker. Hy I
vroeg zich in deze lezing ondermeer
af of de arts niet op grond van zijn
beroepsethiek verplicht was evenzeer
tegen de oorlog als geweldige contra-
medische activiteit te strijden als
Kei. voor de gewonden op het slagveld
el0K en voor de gezondheid in het alge
meen. In dezelfde rede stelde hij, dat
eigenlijk alle academisch afgestudeer
den, niet alleen medici, maar ook
natuurkundigen, chemici, biologen,
sociologen en anderen, door een eed I
aan zekere algemene beginselen van
'Pen' beroepsethiek gebonden zouden j
moeten worden.
Een van de consequenties van een i
dergelijke eed zou dan worden, dat zij
de morele taak hebben in gezamen-
3tijl lijke inspanning het verschijnsel van j
Bij" de oorlog te analyseren teneinde de
l(te. vegen te vinden, waarlangs hy kan
worden uitgeroeid.
„Kan zulk een beroepseed
enige praktische waarde heb
ben", zo vroegen ivij prof.
Groen, wanneer niet de be
roepsuitoefening in andere we-
tenschapstakken dan de ge
neeskunde evenzeer onder
defensieve doeleinden of hoog
stens als aanvalsrvapen tegen
over een macht, die een wezen
lijke bedreiging van de mens-
Prof. Groen, die zowel als Ne-
'mrheidsconiroïe staat en derlander. als Jood en als over-
wettelijk wordt beschermd als
voor de medici het geval is?
Wanneer niet de naleving van
de beroepseed met wettelijke
sancties kan worden afge
dwongen?"
„Dan kan even goed. By de medici
tuigd voorstander ener de gehele
wereldomvattende democratie in
de bezettingsjaren het nodige te
lijden heeft gehad en in Israël als
medicus de recente zesdaagse oor
log heeft meegemaakt, aarzelt
niet met zijn antivoord.
,Niet rechtvaardige maar gerecht.
i, de beroepsethiek geleidelik ge-
groeid, vanuit de gryze oudheid. Net1 6 6 J
nog; dat is een harde les die wy allen
S,eldeUl de n^e™g hebben moeten leren. Ik heb ook niet
«rtrole van de eigen beroepeorgani- d d wetenschaps-
E dr^ beoefenaar reeds thans strijden moet
tegen elk wetenschappelyk werk dat
in betrekking tot de bewapening
staat. Maar het gaat niet in de eer
ste plaats om die bewapening, hoewel
onder controle van de overheid. De
«d zou. zoals voor medici, in alge
mene termen gevat kunnen zyn, b.v,
dat men er naar zal streven de we-
tachappeiyke verworvenheden ten dlf s(eeds fer destructleve gevaren
1Wjo von rlo croiinlo moncnoiH to oo.
bate van de gehele mensheid te ge
bruiken. Ethisch gedrag in deze zin
behoeft beslist niet in de eerste plaats
te worden afgedwongen door over-
heidssancties die wellicht voor an
dere wetenschapstakken dan de ge
neeskunde moeilyker te hanteren
zouden zyn maar door persoonlijk
normbesef, dat in opvoeding en op
leiding kan worden by gebracht en la-
tegenover een soortgenoot. Denkt U
eens aan insecten etende vogels.
mee kan brengen".
„Het gaat om de oorlog zelf. Het
I gaat om het ten goede aanwenden
van wetenschappelijke kennis door Maar ook bij de roofdieren is er een
het opsporen van de oorzaken van groot verschil tussen jachtgedrag en
de oorlog als verschijnsel om deze, op vechtgedrag. Leeuwen die eikaars
grond van die kennis, uit onze sa-autoriteit individueel bevechten vol-
menleving te kunnen uitroeien. Hetj gen daarbij een heel ander gedrag
is eigenlijk niet anders dan wat de j dan wanneer zij een prooi proberen
gf ter verder ontwikkekfbe organisaties I medici met vele infectieziekten heb-1 te bespringen. Studies in Afrika heb-
van wetenschapsbeoefenaren kunnen j ben gedaan en wat wij thans bezig ben uitgewezen dat chimpansees van
daar veel toe bijdragen, onder andere ZÜ" bv- met coronaire hartziekten: j stokken en knuppels gebruik maken
ad door by overtreding van de beroeps-1 bun oorzaken opsporen. Dat wil dus zelfs bij groepsgevechten tegen an-
nt* eed een intern tuchtrecht toe te pas- zeggen niet alleen de slachtoffers be-dere diersoorten, maar nooit in on-
sen zoals dat ook by de medici ge- treuren, ons emotioneel uiten, even- i derlinge gevechten. Zo zyn er voor-
beurt. Wat betreft overheidssancties: tueel protesteren maar zich weten- beelden te over",
de beroepseed, de persoonlijke en al- schappelijk bij het bestaan van de
gemene beroepsethiek en de wette-ziekte neerleggen".
ijlt voorschriften behoeven elkaar 1 .natuurlijk veroordeel lk het wan-
wlfs niet altyd te dekken. Er zynneer een wetenschapsbeoefenaar uit-
voorbeelden van medici die na diep- sluitend om geldelyk gewin of omdat I
giand onderzoek de in de eed ver- de militaire instanties hem een an-
plichte en volgens de ethiek voorge- ders onbereikbare wetenschappelijke!
schreven geheimhouding (zolang op- outillage ter beschikking stellen zijn
heffing niet in rechte wordt gevor- arbeid stelt in dienst van een militair
project. Maar dat komt niet veel voor.
Meestal is de wetenschappelijke on
derzoeker zich niet bewust van de
militaire consequenties van zijn werk
of hij acht zich daartoe geroepen om
dat hij eerlijk meent daarmee zyn
land tegen dreiging van anderen te
verdedigen. En dat dit nodig is heeft
Juist de tweede wereldoorlog bewe-
a wykingen van de norm uit (wellicht zen. Maar in wezen schuilt de oor-
Mdere dan beroeps-ethische) gewe- zaak van het gevaar niet in de mo-
«nsoverwegingen zonder meer wor- derne bewapening; de zogenaamde
zelden dodelijke slachtoffers vallen.
De een bewijst zijn meerderheid, de
ander wijkt, en daarmee is het afge
daan. Het gaat bij de dieren nooit
om een massale vooraf georganiseerde
stryd binnen de eigen soort die uit
loopt op massa-slachting of zoals
thans voor de mensheid dreigt to
tale zelfvernietiging van de soort".
„In het verleden zijn toch
wel diersoorten volkomen uit- prof. dr. J. J. Groen, de Leidse hoogleraar in de me-
geroeid doordat zij ten prooithologie van het psycho-biologisch onderzoek, werd in
vielen aan andere? Is dat niet1903 in Amsterdam geboren. Na zijn studie in de medi-
in wezen hetzelfde?" j Cynen aldaar werkte hij enige tyd bij biochemische
..Neen, voor zover wy weten niet. laboratoria in Londen om daarna weer naar zyn ge-
De studie van het diergedrag heeft boortestad terug te keren als assistent aan de Amster-
aangetoond. dat er een groot ver- damse Universiteitkliniek voor Inwendige Ziekten. Hij
schil bestaat tussen het jachtgedrag promoveerde in 1935 en verrichtte daarna een jaar we-
van een dier dat een of meerdere tenschappelyk onderzoek aan het Thorndike Memo
exemplaren van een andere soort rial Laboratory van de Harvard-universiteit te Boston,
aanvalt, en het agressiviteitsgedrag In 1937 werd hij in Amsterdam hoofdassistent met
leeropdracht en later mede-leider van de kliniek voor
inwendige ziekten. Eind 1940 werd hij door de bezetters
gedwongen zijn universitaire werkkring op te geven. Na
de bevrijding leidde hij gedurende vier maanden een
ziekenhuis voor teruggekeerde zieken uit concentratie
kampen. In 1945 werd hy benoemd tot afdelingshoofd
van het Wilhelmina Gasthuis te Amsterdam.
In 1958 vertrok prof. Groen naar Israël als hoogle
raar in de inwendige geneeskunde en hoofd van de
afdeling interne ziekten van het Hadassah-Universi-
teitsziekenhuis te Jeruzalem. In september j.l. keerde
hij naar ons land terug als hoogleraar te Leiden.
Behalve als internist van internationale reputatie is
prof Groen ook bekend als een van de pioniers, die
in ons land de psychosomatische benaderingswijze in
de geneeskunde tot ontwikkeling hebben gebracht. Hij
heeft zeer veel gepubliceerd en zijn verdiensten zyn
erkend door de verlening van een groot aantal binnen-
en buitenlandse onderscheidingen.
derd) in het algemeen belang heb
ben verbroken, of omgekeerd wan
neer de wet opheffing vroeg daaraan
geen gevolg hebben gegeven. Het gaat
er om, dat er ethische normen zijn,
dat naleving van deze normen plech
tig wordt beloofd, dat in brede kring
over deze normen nagedacht en ge
discussieerd wordt, en niet alleen dat
een biologisch ingebouwde van de mens gaat. Persoonlijk acht val vóór de ontwikkeling van de
drift? Per slot van rekening ik een andere theorie waarschijnlij-landbouw met zijn noodzakelijke ne-
heeft het verschijnsel oorlog deker. Dat is de opvatting dat de mens derzettingen voor langere tijd. Wan-
mensheid geteisterd zolang door een hogere intelligentie dan bij neer deze theorie juist zou blijken, is
haar historie naspeurbaar is. andere levensvormen wordt aange- oorlog dus niet een fundamentele bio-
Zovele diersoorten tonen on- troffen, als enige, zijn jachtgedrag logische eigenaardigheid van de
derling fundamentele verschil- tegenover andere soorten in dienst mens, maar een in de loop der cul-
len. Kan dit niet een funda- heeft leren stellen van het agressief '^uur ontstaan verschijnsel. En dan
menteel biologisch kenmerk gedrag jegens de eigen soort. Pas toen is er ook hoop, dat er wat aan ge-
van de mens zijn. en daarmee ontstond uit een persoonlijke aanval daan kan worden zonder het wezen- j schapsbeoefenaren tezamen, uit vele
onuitroeibaar zonder zijn we- of dreiging de in groepen uitgevoerde iüke in de mens te veranderen, disciplines en over de nationale gren
zen aan te tasten?" oorlog. Dit verschijnsel kan zijn op- Slechts onze cultuur dient dan „ge- zen heen. ter hand wordt genomen,
getreden in de prehistorische periode nezen" te worden, niet onze natuur". hoe sneller en krachtiger, des te be-
,Dat is juist een van de kernvra- waarin de mens nog uitsluitend van
agressiviteit met alle middelen gen waar het om gaat. Het is beslist de jacht en het vergaren van onge- - Is dus eiQenlljk de kern-
ook tegen de eisen soort en niet bewezen, dat het hier om een rultiveerd voedsel leefde in ieder ge- vraag: Is de agressiedrang te-
massaal uitleeft als gevolg van1 fundamenteel biologische eigenschap gen de eigen soort bij de mens
een biologisch of een cultureel
verschijnsel?"
..Het is inderdaad een belangrijk®
vraag. Daarnaast is zeker even be
langrijk de vraag, of de zogenaamde
agressiedrift tegen de eigen soort pri
mair is of secundair, namelijk een af-
weer-reactie op grond van materiële
of vermeende agressieve bedreiging
door anderen. Het antwoord op deze
vragen vereist een diepgaande studie
van wetenschapsbeoefenaren van al
lerlei aard. Hier zie ik een belangrijk
werkterrein voor alle academici die
zich van hun ethische verantwoor
delijkheid bewust zijn. dus ook voor
psychologen, sociologen, juristen en
economen. Daar raken beroepsethiek
en polemologie elkaar. Het is dan met
hen als met de artsen van wie ik sug
gereerde, dat hun beroepsethiek hen
eigenlijk evenzeer de verplichting op
legt tegen de oorlog te strijden al a
voor de gewonden t* zorgen."
„Ziet U een mogelijkheid,
dat deze vraagstukken bijtijds
worden opgelost en dat in ana
logie met het geval van de me
dici en de infectieziekten een
bestrijdingsmogelijkheid van
de oorlog wordt gevonden
vóórdat de mensheid zichzelf
om zeep heeft geholpen?"
„Dat is een open vraag, maar
daarom juist dringt de tijd en is het
zo nodig dat allen dit gaan inzien.
Er zijn echter wel lichtpunten. In
landen met een hoogontwikkelde po
litieke en sociale democratie zoals de
Scandinavische landen en Nederland
is er een zo grote invloed van het
individueel en groepsdenken van de
gehele bevolking op de gestes van de
uitvoerende macht die het gedrag van
de staat bepaalt, dat het ondenkbaar
zou zyn dat conflicten tussen deze
landen nog met wapengeweld worden
opgelost in plaats van door overleg,
hoe langdurig en moeizaam ook. Het
grote probleem is echter, dat er door
de ongelijkheid in de ontwikkeling
der verschillende streken der aarde
minder democratisch geregeerde na
ties zijn waar de zeggenschap en de
macht bij een enkeling of een kleine
groep berusten en niet gecontroleerd
worden door het oordeel van de be
volking. Is massa-agressiviteit inder
daad slechts een angstreactie, dus 'n
„secundaire drift", dan moet het mo
gelijk zijn door intensiever onderling
contact tussen mensen over de gren
zen heen deze angsten weg te nemen
en door bevordering van democrati
sche opbouw ook te zorgen, dat indi
viduele agressiedriften (ook al zijn
die secundair) aan de top niet leiden
tot werkelijke massale agressies. Ook
daar ligt een belangrijke taak voor
wetenschapsbeoefenaren, die regel
matig internationaal contact hebben,
ook over de scheidslijnen van poli
tieke conflicten heen met elkaar
hierover te spreken."
Brengt een dergelijke be
wuste beïnvloeding niet het
gevaar mee, dat in die demo
cratisch „minder ontwikkelde"
landen juist aan de autoritaire
top angst voor inmenging en
gevaar voor eigen (indivi
duele) positie ontstaat, waar
door de afweeragressie gesti
muleerd wordt? Met andere
woorden wordt dan niet juist
het tegendeel van het beoogde
bereikt?"
..Die kans zit er in, maar een an
dere weg is er niet. Maar dat hoeft
niet eens het voornaamste doel te
zyn. In wezen gaat het om het uit
roeien van de oorlog door weten
schappelyk zyn wezen en oorzaken
op te sporen. Dat is een wetenschap
pelyk vraagstuk en het moet moge
lijk zyn dat dit door alle weten-
„Zou men daaruit dus moe-
ten opmaken dat de mens als
een ander, in dit opzicht wel
licht uniek schepsel wèl zijn
ter. Het is vurig te hopen dat dit lukt.
Want met protesteren en klagen al
léén zal het niet gaan
P. BOK
den gestrafd".
,J)e steeds grotere bezorgd
heid van vele wetenschapsbe
oefenaren over mogelijk mis
bruik van door hun werk ver
dorven kennis geldt in sterke
mate de ontivikkeling van
nieuwe wapens en de steeds
groeiende gevaren van een
menselijke collectieve zelf
moord in een volgende oorlog.
Deze bezorgdheid is een van de
motieven waarom in weten
schappelijke kringen voortdu
rend meer ivordt geivezen op
de noodzaak van bezinning
over de consequenties van het
natuurwetenschappelijk onder
zoek, bezinning op middelen
om GEbruik van kennis en
kunde mogelijk, maar Mis
bruik onmogelijk te maken.
Wanneer U stelt, dat de weten
schapsbeoefenaar plechtig zou
verklaren, zijn kennis alleen
ten goede te zullen gebruiken,
houdt dit dan in dat de weten
schapsbeoefenaar zich verre
dient te houden van bewape
ningsprojecten? Er worden
toch, ook in de jongste tijd,
vele nieuwe en krachtiger wa
conventionele wapenen waren en zyn
al erg genoeg. De bewapening is een
(Van onze parlementaire redacteur)
DEN HAAG (GPD) De VVD zal niet meewerken aan een
verandering van het huidige kiesstelsel. Voor de liberalen blijft
handhaving van de evenredige vertegenwoordiging een abso
lute voorwaarde voor deelneming aan de regering. Ook na de
verkiezingen van 1971 zal de VVD deze eis blijven stellen.
Nieuwe uitgaven
Tempel van Zeus. Gedichten van
Jan Elemans. Uitg.: Nijgh Van
Ditmar. Den Haag/Rotterdam.
„Een verandering van h et kies-
I stelsel zullen we niet accepteren",
I aldus de liberale fractievoorzitter
j mr, E. H. Toxopeus in een vraagge
sprek dat wij dezer dagen met hem
hadden. Hij geeft toe dat het kabi
net over het vraagstuk van het
kiesstelsel niet eensgezind is en dat
Van bloemen, byen en ooievaars,
dooi- Gerard Hoffnung. Uitg.: Zomer '"of**»"' voor verandering dan ook
1 nnet te verwachten zyn.
Zolang de situatie zo is. moet er
ook in de Kamer niet openbaar over
verandering van het kiesstelsel wor
den gesproken. „Zo'n debat zal niets
opleveren" is de mening van de
heer Toxopeus, „Voor egen enkele
verandering is in de Kamer een
Keuning. Wageningen.
Sieraden van kralen, door M
Schafheutle. Serie Vaardige Handen
(Zomer Keuning).
Wind en avondrood. Het geslacht
Wiardl I, door Theun de Vries. Uitg
L. J. Veen. Amsterdam.
geslacht Wiarda II, door Theun de
Vries. (Veen)
De Freule; De bijen zingen. Het meerderheid te vinden en het kabi
net zal er dan wezenloos bij zitten".
Geplaatst in het kader van de hui
dige partypolitieke constellatie bete
kent de opvatting van de VVD
die onlangs al duideiyk tot uiting
kwam by de interpellatieVan
Thyn toen de liberale woordvoerder
mr. Geertsema mede namens de an-
Geïll
De verstotene, door P. M. Dosto-
jewski (Veen)
Sportvissen van voorn tot haal,
door P. Hendriks en E. Blok.
2de druk. (Veen).
Bloemen op het balkon, door Rob dere regeringspartyen verklaarde
Herwig. (Veen). I niet aan het debat te zullen deelne-
De man die James Bond uitvond, men dat er in de naaste toekomst
Pens ontwikkeld (en dat gold door John Pearson. Uitg.: A. W
zelfs voor de atoombomvoor Bruna Zoon, Utrecht.
de PvdA zitten de confessionele
partyen aan de VVD vast en de
VVD wil geen verandering.
„Ik heb altijd gezegd dat er m dit
land op het ogenblik helemaal geen
roep om verandering van de de
grondwet en van het kiesstelsel is"
zo motiveert mr. Toxopeus het stand
punt van de VVD. „Je kunt de toe
stand van nu niet vergelyken met
byvoorbeeld de toestand die bestond
voor de invoering van het algemeen
kiesrecht en het vrouwenkiesrecht
Toen was er wèl een roep om ver
andering. Wyziging van de grondwet
zal daarom in hoofdzaak technische
zaken kunnen omvatten. Daarom heb
ik indertyd als minister van Bin
nenlandse Zaken de proeve la
ten maken".
aan het kiesstelsel niets zal verande-
1 ren. Door de recente uitspraak van
Door de recente uitspraak van de
PvdA inzake samenwerking met de
KVP is de positie van de VVD ver
sterkt. Het aanbod van de WD om
in 1971 het kabinet- De Jong tot in
zet van de verkiezingen te maken I verkiezingen een duidelyke
heeft daardoor reële betekenis gekre- boekt en de andere verliezen,
gen. „Als het kabinet tot inzet van de dan de politieke samenstelling van
verkiezingen wordt gemaakt, zou het het kabinet niet veranderd worden?
Mr. E. H. Toxopeus
openlyk zeggen het beleid te zullen
steunen en dta de ministers hun por
tefeuilles niet zoals nu gewoonte
is ter beschikking stellen".
Toch is het tot inzet van de ver
kiezingen maken niet zo'n simpele
zaak. Wat moet er byvoorbeeld ge
beuren als een van de partyen by de
winst j
Moet
zou het ook dan niet veranderd hoe
ven te worden. Ik weet wel dat we
door deze houding een stemmenver
lies riskeren. Maar ik vind de duide-
lykheid voor de kiezer belangryker.
Als je van te voren afspreekt het ka
binet niet te zullen veranderen af
gezien van eventuele personele ver
andering dan moet je je daaraan
houden.
Het kabinet tot inzet maken van
de verkiezignen is dus iets anders
dan het sluiten van een stembusak
koord. By zo'n akkoord zouden win
sten en verliezen by de verkiezingen
wel moeten worden verreken".
Hoe reageert de WD op de recen
te uitspraak van de PvdA over de
KVP? Mr. Toxopeus: Onze positie is
versterkt, maar dat ga ik niet uitbui
ten. Ik ga me .niet breed maken en
zeggen: zonder ons kunnen jullie
niet. Ik geloof wel dat by de confes
sionele party en de uitspraak van de
PvdA een schrikreactie oplevert, zo
In de geest van: nou zullen we eens
laten zien dat we niet aan ze vast
zitten".
Door dat alles heen speelt natuur
lijk de positie van de D'66. Ik wil er
wat onder verwedden dat men in de
confessionele partyen D'66 als een
alternatief voor de WD gaat zien".
minister van Financiën, Witteveen.
de mogeiykheid geopend om de ver
laging in twee stukken door te voe
ren. In hoeverre acht de fractie zich
gebonden aan de party uitspraak?
Mr. Toxopeus: „Ik ga er primair
van uit dat we in de Kamer stemmen
zonder last of ruggespraak. Je bent
als fractie niet zonder meer aan par
tij-uitspraken gebonden. Wel is het
zo dat de party by afwyking van de
parby-uitspraak de samenstelling
van de kandidateniyst in aanmerking
kan nemen.
Dat is de sanctie die er op staat.
Overigens ie 90 miljoen van de verla
ging nu al verschoven in verband
met de bydrage aan de NAVO.
Mr. Toxopeus is bepaald niet on
gelukkig met de uitspraak van zyn
party. Ze (dat zyn de anti-revolutio
nairen) moeten maar eens weten dat
we op nakoming van de overeen
komst staan. Eigeniyk heeft de ARP
de motie van de party uitgelokt.
Mr. Toxopeus vindt dat de hoofd
moot van de verlaging in januari
1970 moet worden doorgevoerd. Als
er conjuncturele bezwaren zyn, kan
er „en klein deel" naar 1971 wor
den verschoven.
Volgens de liberale fractievoorzit
ter bestaat er binnen het kabinet
De algemene vergadering van de 1 over de belastingverlaging geen en-
WD vrijdag en zaterdag jl. te kei verschil van mening. Als er moei-
Groningen heeft zich uitgesproken I ïykheden komen dan zullen die in de
voor integrale doorvoering van de1 Kamer ontstaan. Maar ik hoop en
belastingverlaging op 1 januari 1970. j verwacht dat de verlaging gewoon
betekenen dat de regeringspartyen Mr. Toxopeus. „Wat ons betreft Maar veel eerder al had de liberale door de Kamer zal komen.
