Leidsch Dagblad | 1969 | 2 april 1969 | pagina 21

Concertgebouw orkest viert
zijn tachtigste verjaardag

Pak de Poet!

BEZORGER

Voetbal menu

Herkenbare en

onherkenbare

grafiekvormen

Bij Sotheby worden de
zaken fors aangepakt

Publiek wilde vroeger een biertje tijdens de uitvoering

Familieberichten

Regeling van
stakingsrecht
in de Kamer

LEIDSCH

DAGBLAD

Vakmanschap

is

meesterschap

WOENSDAG 2 APRIL 1969

PAGINA 21

(ADVERTENTIE)

10 x f 1000,- en 1000 x f 10,- met één woordje
in het Knorr altijd-prijs-letterspel.
Vraag deelnemersformuliercn
bij uw Knorr leverancier

AMSTERDAM (GPD) Op
10 april zal het Concertgebouw
orkest met een feestelijke gala
avond in het Amsterdamse Con
certgebouw het 80-jarig bestaan
herdenken. Het concert, onder
leiding van Bernard Haitink,
zal worden geopend met Beetho-
vens ouverture „Die Weihe des
Hauses", waarmee het Concert
gebouworkest op 1 maart 1889 op
dezelfde plaats het eerste geluid
na de geboorte gaf.

Op die eerste avond stond als
dirigent mr. Henri Viotta voor
het orkest. In de zaal, keurig aan
tafeltjes, zaten de toehoorders,
tijdens het concert roepend om
een koffie of een biertje, kennis
sen groetend en de laatste nieuw
tjes uitwisselend. Het respect van
het publiek moest nog gewonnen
worden, evenals de goede naam
in de wereld. Het één zowel als
het ander is gelukt: onder Willem
Kes, Willem Mengelberg, Eduard
van Beinum, Eugen Jochum en
Bernard Haitink heeft het Con
certgebouworkest zich geschaard
onder de beste orkesten van de
wereld.

Het is allemaal begonnen met Jo
hannes Brahms, die in 1879 op uit
nodiging van enige muziekliefheb
bers naar Amsterdam kwam om er
zijn derde symfonie te dirigeren Het
hiervoor gevormde ensemble bracht i
het er zo slecht af, dat Brahms ver-1
zuchtte: „Ihr seid liebe Leute, aber
slechte Musiker

De Amsterdammers trokken zich i
dit erg aan. Men musiceerde thuis en
af en toe werden concerten gegeven
in Felix Merit us of in de Parkzaal
Maar in 1882 werd het Parkgebouv
gesloten en ontstond er behoefte aan j
een andere concertzaal. Dit, plus de
oprichting van de Wagnervereniging
en de stichting van het stedelijk con-
servatorium, deed de plannen ont
staan voor de bouw van een concert
gebouw voor 2000 personen. Er was
grote belangstelling voor. En ook een j
plaats: een stuk grond in de pol
der, zuidelijk van de stad, te berei
ken via een grintweg. Van niet min
der groot belang was dat een
groepje lieden zioh beijverde om te
gelijk met een nieuw concertgebouw
ook een nieuw symfonie-orkest te j
hebben.

Het laatste plan mislukte, mis
schien wel door de strijd van des
kundigen onderling over het be
staansrecht van zo'n orkest. De te
genwerking was er oorzaak van, dat
mr. Henri Viotta, die opdracht had
het gezelschap samen te stellen, te
laat gereed kwam, met als gevol?
dat de jubilea van het Concertge
bouworkest altijd een jaar later zul
len worden gevierd dan die van her,
Concertgebouw.

Moeilijk begin

De geboorte van het Concertge
bouworkest was moeilijk. Mr. Viotta
gaf er al spoedig de brui aan. Hv
droeg de leiding van het orkest over
aan Willem Kes, om vervolgens in
een maandblad te verklaren dat het
nieuwe Concertgebouw geheel onge
schikt moest worden geacht om sym
fonische muziek tot klinken te bren
gen.

Willem Kes, Dordtenaar van ge
boorte, slaagde erin het jonge or
kest tot grote hoogte op te voeren
Hij nam ook modern werk op het
repertoire, zoals Richard Strausv
Maar hij was niet zo geliefd bij het
publiek. Men nam het Kes kwalijk,
dat hij het biinenkomen van mensen
verbood als het concert was begon
nen. En eens brak hij een symfonip
af, omdat de dames in de zaal zo
luid zaten te kakelen, dat de solist
zioh niet verstaanbaar kon maken

In 1895 kreeg Willem Kes een be
noeming tot dirigent in Glasgow. Hij
werd opgevolgd door een 24-jarige
jongeman, die als dirigent in Luzern
had gewerkt: Willem Mengelberg
Ook deze Willem ging in dezelfde
lijn voort. Ook hij wenste van de
concertzaal geen café te maken De
tafeltjes verdwenen uit het Concer. -
gebouw. Wie wilde komen had ook
de plicht te luisteren en zijn mond
te houden.

gebouw tot een drukbezochte mu
ziektempel. Hy was eigenwijs in zijn I
muziekopvattingen, hij was een on-1
gemakkelijk mens in de omgang me
de musici en tijdens de Tweede We-
reldoorlog was hij zo Duits georiën-
teerd, dat het nodig werd gevonden
hem in 1945 te schorsen. Dat alteo
neemt niet weg, dat Mengelberg een
groot aandeel heeft gehad in de we
reldfaam van het orkest.

Max Reger, Claude Debussy, Mau
rice Ra-vel, Gustav Mahler en tien
tallen andere bekende musici en di
rigenten, die naar Amsterdam kwa
men, roemden het Concertgebouw
orkest.

Het orkest ging ook op toemee:
in 1889 al naar Rotterdam, Arnhem
Haarlem en Den Haag. In 1898
bracht Mengelberg zijn orkest op uit
nodiging van Grieg naar Noorwegen
Er volgden andere buitenlandse
tournees, onder andere naar Duits-1
land en Frankrijk

Het Concertgebouworkest heeft vele I
hoogtepunten gekend. Daartoe moet
het grote Mahler feest in 1920 tet
gelegenheid van het feit. dat Men-1
gelberg een kwart eeuw dirigent was
zeker gerekend worden.

Aanvankelijk stonden de zondag-
middagconcerten in het teken vai.
de lichte muze. Dat verdween gelei
delijk. Oorspronkelijk voerden Wag
ner. Brahms en Beethoven in de uit
voeringen de boventoon, maar latei
kwamen ook de modernen, alsook
het Nederlandse repertoire van on
dermeer Diepenbrock, Wagenaar, Pij
per en Badings.

Een archieffoto van het oude Concertgebouw in Amsterdam.

Tournees

Na de Tweede Wereldoorlog heeft
Eduard van Beinum de traditie van
het orkest voortgezet en na diens
dood kwamen Eugen Jochum en
Bernard Haitink voor die taak te
staan. Het orkest is nu dikwijls op
tournee, tot in Amerika en Japan
toe. Overigens is de grammofoon
plaat voor het Concertgebouworkest
altijd een belangrijk communicatie
middel geweest.

Tenslotte ter vergelijking: de toe
gangsprijs op de openingsavond van
1 maart 1889 was f2,99. De toe
gangsprijs voor de gala-avond op 10
april bedraagt voor abonnee's van
het Concertgebouw f27.50 en voor
niet-abonnee's f45,—

Londense kunsthandel jubileert

In 't Duivenliuys

Mengelberg

Willem Mengelberg heeft een halve
eeuw voor het orkest gestaan. Hi]
maakte het Concertgebouworkest tot
een van de beste van Europa en het.

Victor Borge en
Yeliudi Menuliin

Op 10 april zal in het Am
sterdamse Conecrtgebouw op
een feestelijke gala-avond het
80-jarig bestaan van het Con
certgebouworkest worden ge
vierd. Het orkest staat onder
leiding van Bernard Haitink
die echter tijdens het concert
zijn plaats zal afstaan aan
niemand minder dan de be
roemde musicus-komiek Victor
Borge.

In het vioolconcert van Beet
hoven is Yehudi Menuhin de
solist. Hij trad voor het eerst
op in het Concertgebouw in
1932 als 16-jarige knaap.

LEIDEN Galerie 't Duivenhuys
aan het Rapenburg herbergt tot eind
van deze week het werk van twee
jeugdige Hagenaars, Auke de Vrie»
en Marijke de Wit.

Hij (31) maakt grote etsen mei
onherkenbare vormen, zij (25) kleine
etsen met herkenbare vormen. Voor
wat Auke de Vries betreft is hier
mee de essentie van zijn kunst aan
gegeven. De vormen die hij weer
geeft zijn door hem bewust onher
kenbaar gemaakte voorwerpen. Op
zijn etsen doen deze, ontdaan van
hun materiale functie, slechts dienst
als middel om een doel te bereiken.1
namelijk het weergeven van pui"
vorm. Dat dit op veel manieren kan
gebeuren, laat De Vries, die autodi-
dakt is, duidelijk zien. Door bijvoor
beeld met schaduwen te werken laat
hij nieuwe vormen verschijnen, die
dan op het vlak een even belang
rijke plaats innemen als het voor
werp zelf. In de drie jaar dat De
Vries op deze manier werkt zijn zij.ii

(overgenomen uit andere kranten)

Geboren: Mathilde Marjolijn, d. v.
Reeders- Bessem, Bussum; Sophia
Geertruida Catharina, d. v. Kofman-
ter Kuile, Rijswijk, Annechientje, d.
v. Krusin ga - Poppinga, Amsterdam;
René Gerij an, z. v. Kranendonk-
Fasse, Nieuwerkerk a. d. IJssel; Ro
bert Frederik Willem, z. v. Nljeboer-
Hartholt, Lymm, Engeland; Tom
IJsbrant, z. v. Janse- de Ronde Bres-
ser, Amsterdam.

Overleden: mej. B. Bruinsma (64),
Groningen; M. A. Broekhuijsen-
Elias (63), Amsterdam; jhr. drs. M.
C. van Wei Ier (66). AmsterdamC.
Ringeling (93), Rijswijk; ir. F. Wes
tendorp (89), Delft; H. J. J. Brezet
(68), Den Haag; M. E. Sitsen-Rus-
ser (84), Zeist; J. Worp (62), Zwolle.

etsen „landschappelijker" geworden
De massa's vormen werden steeds
meer tot een landschap van punten
en rondingen, dat weinig of geen
band heeft met de realiteit.

De typisch vrouwelijke etsen van
Marijke de Wit zijn poëtisch van
aard met een breekbare sfeer.

Dick Bloemendaal.

LONDEN (AP) Tweehonderd-
vijfentwintig jaar geleden werd in
Londen een kleine winkel geopend
voor de in- en verkoop van schilde-
rijen en andere kunstvoorwerpen. In j
het eerste jaar van zijn bestaan had
die winkel een omzet van 900 pond
(toen ongeveer gelijk aan 4500 he
dendaagse dollars).

Nu is de omzet van Sotheby. zo j
heette die winkel, zonder meer „as
tronomisch." Sotheby heeft filialen
in New York. Parijs. Edinburgh.
Toronto Melbourne, Johannesburg,
Los Angeles. Buenos Aires, Rio de
Janeiro en Florence. Het twaalfde
zal binnenkort worden geopend in
München,

Hoe groot de zaken van Sotheby
zijn, blijkt wel uit het feit dat de fir
ma in de laatste zes maanden van
het vorige jaar voor 22 miljoen
pond (52,8 miljoen dollar» aan schil
derijen, juwelen, tekeningen, antiek
meubilair e.d. heeft omgezet.

De directeur van Sotheby is de
56-jarige Engelsman Peter Wilson,
die men wel 's werelds vermaardste
veilingmeester kan noemen.

Wilson die zijn carrière begon als
journalist kwam in 1936 bij Sotheby
in dienst en sinds dat jaar heeft hij
er persoonlijk kunstvoorwerpen ter
waarde van 60 miljoen pond „door-
gehamerd."

Peter Wilson veilt in twee talen
(Engels en Frans), maar hij" werkt
nu hard aan zijn Italiaans. In het fi
liaal in Florence wordt in juli as.
een voorname veiling gehouden en
die wil hU persoonlijk leiden. Later
dit jaar organiseert Sotheby een gro-

Een van de werken die tot
eind van deze week in 't Duiven
huys te zien zijn.

te veiling van impressionistische
schilderkunst in Tokio.

Wilson heeft in zijn lange loop
baan bij Sotheby genoeg beleefd om
er een boek over te kunnen schrij
ven. Zo ging h\j eens naar een En
gels kasteel waai- hij een zilveren
eetservies zag dat hem bijzonder
aantrok. Hij kocht het voor 3.000
pond. maar zijn voorgevoel was
juist: het bleek het enige overgeble
ven Franse servies van voor de
Franse revolutie uit de hele wereld
te zijn. Het werd later bij Sotheby
geveild voor 207.000 pond.

En zo kwam er eens een oude da
me die geld nodig had en haar spul
letjes wilde verkopen. Er was een
schilderijtje bij dat. dacht zij, mis
schien wel 200 pond zou opbrengen.
Maar dat viel mee. Het schilderij,
het Ooi-deel van Paris van de 17de
eeuwse Franse meester Claude
Lourrain werd verkocht voor 175.000
pond.

Betaald voetbal

Maandag:

Eredivisie:

NECVolendam

Holland SportDOS

TelstarAjax

l-C TwenteFort/Sitt

FeijenoordSparta

MVV—NAC

DWS-Go Ahead

PSV—GVAV

AZ 67—ADO

Eerste divisie:

Willem IIHelmond Sport

SC CambuurEindhoven

VeendamBlauw Wit

WageningenRCH

BBC—DFC

HVCVitesse

De VolewyckersHeracles

FlinkwijkFC Den Bosch

HaarlemSVV

Tweede divisie:

BaronieEDO

Hermes DVSZFC

AGOVV—Roda JC

Zwolse BoysFortuna VI

De GraafschapExcelsior

FC VW-NOAD

LimburgiaPEC

VeloxSC Drente

GooilandHeerenveen

Amateurs

Eerste klasse B:

EBOH—LFC. Olympia—CVV, Papen-
arechtOvermaas, RoodenburgDe
Musschen, NeptunusUVS, Unitas
Gouda.

Tweede klasse A (West I)

Hollandia—Alom. Victrix, Zandvoort-
meeuwenWSV '30, VVBKon. HFC
ZaandijkHillegom, RipperdaPur-
mersteijn, Vitesse '22DEM.

Tweede klasse A (West II):
VUC—DHL, RVCODB, Laakkwar
tierAlphen. VFCLeonidas, ODS
HBS. Blauw ZwartAlblasserdam.

Derde klasse A:

TellingenES DO, LugdunumTe-
diro, WilhelmusSpel. Lisse, Celeri-
tasHMSH, Van NispenRKAVV,
ArchipelON A

Vierde klasse A:
DOCOSWarmunda, AlphiaVTL,
Ni colaas BoysSJZ. SJCDOSR,
Rij pwetConcordia.

Vierde klasse B:

HDVWassenaar, ASCConcordia,
Wit Blauw—DSO, Rijswijk—'Tonegido
Westerkw.Oliveo.

Vierde klasse C:
DONKBodegraven, Woerden
Eergambacht. Waddinxveen BCG
FJoreant. ESTOVEP, Groeneweg
Moordrecht-

Zaterdagvoetbal

Tweede klasse A:

Arnemuiden—Rijnsb. Boys.

Tweede klasse B:

RVVH—DOTO. HBSSNDSMZuid
vogelsNoordwij k.

Derde klasse B (West I):
SS VU—ARC, DOSCVVOP, DestO—
Altius.

Derde klasse B (West II):

RCLCapelle, Pelikaan-IBarendrecb
LoosduinenNaaldwijk, UnicumDie
Haghe.

Vierde klasse A:
HVO—'s-Gravenzande, Semper Alti
usRozenburg, TSBMW '27. De
LierDe Zwervers.

Vierde klasse B:

Haz. Boys—RSM, Omas—Katwijk.

Vierde klasse C:

Rouwkoop—UVS. WieldrechtJodan
Boys. SportlustPiershil, Oegstgeest-
Maasdam.

Reserves KNVB

Res. 2de klasse A: VIOS 2Quick
Steps 2; VCS 2—Quick 2; UVS 2—
Roodenburg 2; Spel Lisse 2VUC 2;
Scheveningen 2Laakkwartier 2 j
DHC 2—HBS 2.

Res. 2de klasse B: ONA 2de Hol-
landiaan 2; SW 2—Hillegersberg 2:
Hermes DVS 3—CKV 2; CW 3—HOV

2.

Res. 3de klasse A: Alphen 2—SJC
2; Lugdunum 2Wassenaar 2; Roo
denburg 3Teijlingen 2; Blauw
Zwart 2—Wilhelmus 2; LFC 2DO-
COS 2.

Res. 3de klasse B: GDA 2BEC 2t
BMT 2Celeritas 2; Archipel 2—
Laakkwartier 3; TOGB 2—Lugdunum

3.

Res. 2de klasse A: ARC 2RWH

2; Noordwijk 2—DOTO 2; Monster 2
Zwart Wit 2; Capelle 2Katwijk 2»
Die Haghe 2's-Grav. SH 2

Res. 3de klasse A: ARC 3Scheve
ningen 2.

Res. 3de klasse B: JAC 2—HBSS 2:
Ter Leede 2Rijnsb. Boys 2; Quick
Boys 4—RCL 3; 's-Gravenzande 2—
TSB 2; Zwaluwen 3—CSVD 3.

DEN HAAG (GPD) Minister
Polak van Justitie heeft gisteren in
de Eerste Kamer meegedeeld dat hij
uiterlijk 1 mei met een wetsontwerp
op het stakingsrecht hoopt te ko
men. Hij hoopt binnenkort ook een
interim-rapport van de c ommissie-
Van Binsbergen te publiceren, waar
in wordt voorgesteld de toepassing
van geldboeten uit te breiden tot de
licten waarvoor nu nog vrijheids
straffen worden opgelegd

Fighting Mack kon
draai niet vinden

BELFAST (ANP) De Neder
landse kampioen in het wel terge
wicht Fighting Mack, heeft dinsdag
nacht in Belfast op punten verloren
van de Ier Gus Farrell. Mack begon
uitstekend en al na acht seconden
in de tweede ronde moest Farrell
voor acht tellen naar het canvas. De
Ierse kampioen herstelde zich echter
uitstekend, nam "t initiatief over en
had aan het einde van de ontmoe
ting zoveel punten verzameld, dat
aan zijn zege geen moment kon wor
den getwijfeld. Mack verklaarde la
ter in de kleedkamer, dat Farrell de
overwinning volkomen had verdiend.
„Ik kon mijn draai niet vinden", al
dus de oud-Suropees kampioen, „ik
kan voor mijn nederlaag dan ook
geen enkel excuus vinden".

(ADVERTENTIE)

ADVERTENTIE

Voor ons krantenbedrljf zoeken wij
een

van minstens 15 jaar.

Bezorgtijd tussen 16 en 18 uur.

WIJ BIEDEN een goed loon.

WIJ VRAGEN verantwoordelijkheids
gevoel. accuratesse en het bezit van
een fiets.

U kunt zich persoonlijk aanmelden
op werkdagen van 8.3017.30 uur
bij de heer J. Breedeveld.

WITTE SINGEL 1

LEIDEN

Bierkenners
vragen

Wielrennen Piet Hoekstra is
gisteren in de wielerronde van An-
naba voor amateurs de leiderstrui
kwijtgeraakt. De Nederlander kwam
in de tweede etappe, 5 minuten en
54 seconden na de winnaar, de Oost
duitser Dieter Grabe, over de streep.
Een andere Oostduitser. Dieter
Mickein, nam de leiding in de alge
mene rangschikking over.

Levenslang voor
31 lïomaanslagen

MONTREAL (Reuter) Pierre-
Paul Geoffroy (25) is in de Canade
se stad Montreal tot levenslang ver
oordeeld in verband met 31 bomaan
slagen in Montreal en omgeving. HU
bekende te hebben gehandeld in op
dracht van een lid van het Frans-in
gestelde „Bevrijdingsfront van Que
bec". Doden zyn er by de aanslagen
niet gevallen. De rechter vond dat
er een voorbeeld moest worden ge
steld.