Handjesvol verzen
In Koelen Bloede:
de zinloze straf
Amateurtoneel breekt
met de Toneelschuur
^Een paar dollars
Van Powezie en Freud
Literaire kroniek
door
Clara Eggink
NATIONAAL
LANDJUWEEL
Charlie Bubbles VOOF Django"
Films
in
Leiden
Zwoele nacht
met heel wat
blote
scenes
VRIJDAG 28 MAART 1989
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 29
In Amsterdam-West is men
begonnen met de plaatsing van
een aantal speelplastieken van de
Amsterdamse beeldhouwer Wong
Lun Hing. De plastieken zijn van
gepolychromeerd metaal. De kos
ten worden bestreden uit de zo
genaamde tuinstadskredieten van
de gemeente Amsterdam. De Am
sterdamse kunstenaar houdt zich
al jaren bezig met de beweging in
plastische vorm. waarbij het
speel-element een belangrijke
plaats inneemt.
ADVERTENTIE
in diverse stoffen en dessins, leuke
vlotte modellen. Nu, als uitzonder-
I lijk laag geprijsde voorjaarsaanbie-
I ding, 6-16 jaar, alle moten.
Serie 1 van voor
I Serie 2 van W*0T-voor
ROTTERDAM f.Vt-nl
ROTTERDAM Kjlcndr Uqclii|l
IJSSELMONDE Winkelcentrum Groot IJv.fir
HOOGVLIET Winkelcentrum
SCHIEDAM Hoogitrwt
VLAAROINGEN Winkelcentrum Lrcsve'd
ZEIST Slotlwn
ARNHEM Winkelcentrum PrcsAhuf
Wim Hazeu: Dankdag voor het ge
was, Nijgh en van Ditmar (Den
Haag). Hans van Waarsenbrug: Niet
dat powezie nu zo belangrijk is, Syt-
hoff (Leiden). Louis Ferron: Zeg nu
zelf, is dit ontroerend?, Arbeiders
pers (Amsterdam). Dirk Christiaens
Atoll, A. Manteau (Brussel). C. Win
kler: Freud is een voyeur. Arbei
derspers (Amsterdam).
Bij de keuze van de bundels heb ik
mij laten leiden door de namen van
de uitgevers om verscheidenheid
van opvatting te krijgen betreffende
wat goed geacht wordt voor publica
tie en wat niet. Alleen de Arbeiders
pers treedt met twee bundels naar
voren en wel uit de Giraffe-reeks:
een wat omineuze titel, want het mo
ge waar zijn dat de giraffe met zijn
lange hals boven zijn omgeving uit
steekt zijn kopje is uitermate
klein in verhouding tot het geheel.
Het lezen van deze vijf bundels
bij het werk van dichters toch soms
mag verwachten. Een listige benoe-
mer van de euvelen der dagelijks
heid is Wim Hazeu in zijn bundel
„Dankdag voor het Gewas". Een
voorbeeld van de beperktheid die ik
zojuist noemde, is het eerste vers
van deze bundel dat „Democratie"
heet. Dat begint zo: „Voor de beeld
buis/toont hij zijn buik met het lit
teken/van een geslaagde operatie".
Ik geloof dat men niemand te kort
ivcrvii ti doet als men zich afvraagt of een
van jonge dichters is. hoewel boeiend 1 dergelijk ..fait diversvoldoende re
den tot een vers is. Bovendien zul
len velen zich het geheugen af moe
ten pijnigen om zich te herinneren,
dat dit slaat op het belachelijke ge
baar van iemand die Johnson heet
en die eens president van de V.S.
was. Beter is het tweede, het t&tel-
vers; een hoon aan het adres van
de plattelands kerkgangers die „op
sokkelvoeten (de tekenaar Irrah)
gaan luisteren naar hun dominee die
.slaat een danklied''uit de vioolkist
Israëls". Spitsvondig ja .maar is het
sentiment er achter een vers waard?
Goede, soms aangrijpende impres
sies staan er in de delen „Rotter
dam" en vooral „Herfstschade,
maar wat ik doen moet met de re
gels „Een ontspoorde lente-/avond,
onweer van acteurs/ onder de rok
ken/van een Scheveningse/vis
vrouw" weet ik niet. Het vers ver
der lezend kom ik wel op een spoor
maar ook niet meer dan dat. Toch
waardeer ik deze dichter om een on-
der-het-vers-doorlopende gebonden
heid met de aarde, met groei en een
taai worstelen met wat eens een ge
loof was..
„Niet dat powezie nu zo belangrijk
is" noemt Hans van de Waarsen
brug zijn bundel. Och, behalve dan
dat poëzie het summum van mede
deelkracht behoort te zijn, kan men
poëzie niet belangrijk noemen „of
gewicht in de schaal van acht tot
vijf/zou kunnen leggen". Maar deze
dichter zegt ook. „want er zijn
meer wanden en wouden/er is mis
schien meer wereld dan wij dach
ten". Deze erkenning doet het beste
hopen. Louis Ferron heeft een der
gelijke titel: „Zeg nu zelf, is dit ont
roerend?" Zijn bundel zou men
voor de geïnteresseerde soms ook
wat teleurstellend. Geboeid wordt
men over het algemeen door het lis
tig woordgebruik, door de krachttoer
soms, door de spitsvondigheid, door
het bereikte effect. Deze kundige ef
fecten worden veelal bereikt zonder
de thans uitgestoten middelen zoals
rijm (behalve bij C. Winkler, maar
daarover 'later), maat en het ritme
(soms); dus via associaties, woord
spelingen, niet gangbare betekenis
sen en nieuwe woordcombinaties,
waardoor de verzen of onderdelen
daarvan, iets van cryptogrammen
krijgen. Dat rijm, vorm e.d., herge
boren gebruikt kunnen worden be
wijst bijv. de dichter G. J. Resink,
want. dat deze middelen onbruik
baar zouden zijn geworden, staat
nog te bezien. Ik ben er trouwens i
van overtuigd dat dit verachtelijk
afwijzen en op de belt gooien niet al
tijd te goeder trouw gebeurt, uit bit
tere ervaring wetend waar een
dichter in zijn eentje (hij is tenslotte
de enige die weet wat hij doet of ge
daan heeft) toe komen kan.
Boeiend is dus over het algemeen
het werkstuk wel. Doch daar tegen
over staat dat het medegedeelde
weieens teleurstellend is. Het is tref
fend tot welk een beperkt terrein de
dichter van heden is teruggekeerd
en hoe klein zijn adem is. Ik zal het
niet hebben over de verzen-over-ver-
zen, resp. de verzen-over -het - dichten
of de verzen-over-de-dichter-als-dich
ter; drie soorten waarvan men er in
de hedendaagse poëzie ontelbare
kan aantreffen. Die wil ik buiten be
schouwing laten omdat, een enkele
keer daargelaten, juist deze vijf
dichters zich hier niet door laten in
is. Hij is een virtuoos in het laden
van nuchtere begrippen met een
licht poëtisch gehalte, zoals bv. In
het vers .Ruimtevaart", waarin hij
spreekt van een „hemeltergend uit
stapje". Plezierig om te lezen, ver
makelijk ook en soms toch ook wel
„ontroerend".
Dirk Christiaens geeft zijn bundel
„Atoll", de zware lading mee van
Eluard, Hölderlin, Auden. Guardini,
Lope de Vega. John Donne en Bert
Schierbeek, als om te bewijzen dat
hij zich bewust is van de wortelstok
van de verskunst. Deze dichter is
het meest geneigd tot opvlucht, tot
een mvstiek verband met de elemen
ten water, aarde, geboorte, wouden,
(schiereilanden, radium, dood. De
ze opvlucht kan de dichter tot tref
fende dingen brengen zoals in het
vers „Poëzie is vorm," vooral in de
derde strofe. Het vers „Geboorte"
is een geslaagde verantwoording ge
worden van het levensbegrip van de
ze dichter.
Tenslotte C. Winkler met „Freud
is een voyeur", niet omdat hij min
der zou zijn, maar omdat hij —dat
zei ik al een eigen functie voor
het rijm gevonden heeft nl. om er
spot door te laten klinken. Zelfs een
wat vrij sonnet kan hij voor zijn doel
gebruiken (Thema con variazione)
Deze verzen gaan eigenlijk sterker
nog dan die van Ferron, de levens
liedkant uit daar de dichter diep so
ciaal geëngageerd is en soms heel
geestig. Dit spreekt duidelijk in een
vers dat ..Het moet" heet. met zijn
goed werkende varianten. Goed, zijn
terrein hout zich vast op de aarde,
maar dat is zijn directe, duidelijke
doel en hy wringt zich niet in boch
ten om te doen alsof dat niet zo zou
zyn.
Vuf dichters die jong zijn en zeker
hun eigen geluid hebben; zijn tasten
rond en grijpen nog niet toe maar
wat wil men vandaag de dag?
spireren. Met de opmerking dat het de richting van het levenslied kun-
poëtisch terrein beperkt is. bedoel nen duwen, want zyn verzen zijn zui-
ik dat zij hun inspiratie of aanlei- ver de verdichting van dagelijkse
ding zo men wil. meestal vlak in de
buurt vinden, thuis om zo te zeggen.
Het is de onlust, de afkeer die de
gebeurlijkheden, vertaald in lichte
ironie. Ironie die als het goed is na
vrant wordt en op een minder gegre-
j dagelijksheid hen inboezemt en die pen moment toch altyd nog grappig
zij honend en listig benoemen kun-
nen. Doch men treft zelden een vers (ADVERTENTIE)
aan dat door rijn eigen veerkracht
uitkomt boven een wat drabbige ne
der landsheid; goed verwoord dik
wijls. dat wel, maar niet bepaald
iets om je ogen bij uit te wryven of
de rilling langs de ruggegraat te
voelen, twee ervaringen die men m.i
Goudvisje op toneej mishandeld
(Van onze correspondent»
HAARLEM (GPD) Het Neder
landse amateurtoneel heeft met de
Haarlemse Toneelschuur (waai- met
het moderne toneel wordt geëxperi
menteerd) gebroken wegens mis
handeling van een goudvisje op het
toneel.
In 'n da-da-show van leerlingen
van de Amsterdamse toneelschool
werd dit visje uit zyn element, het
water gehaald. De spelers trokken
zich terug en wachtten de reactie
van het publiek af. Het spartelende
diertje werd gered door een jonge
man uit de zaal. die na een paar
spannende seconden het toneel op
stormde.
Het NCA (Nederlands Cen
trum voor Amateurtoneel) heeft de
actiegroep Toneelschuur in Haarlem
in een brief meegedeeld, dat heit
„zich zo weinig verwant voelt met
een dergeiyk wijze van theater be
drijven. dat het zich wel distantiëren
van deze actiegroep" en het heeft
aan de heer Geiyn Moulier. provin
ciaal toneeladiviseur van het NCA
afdeling Noord-Holland, te kennen
gegeven, dat hy zich uit de actie
groep moet terugtrekken.
Elk A.N.V.R. reisbureau
zal het u
graag bewijzen
Van zaterdag 29 maart tot en met
28 april zullen in het Noordbrabants
Museum in Den Bosch ruim hon-
derdvyftig ikonen worden tentoonge
steld uit de zestiende, zeventiende en
achttiende eeuw. Het is voornamelyk
werk uit de Russische orthodoxie.
Deze tentoonstelling moet worden ge
zien als een handelstentoonstelling.
Het werk is te koop.
IJMUIDEN (GPD) De finale
van het toneelconcours voor het Na
tionaal Landjuweel, met als prijs de
door Koningin Juliana beschikbaar
gestelde wisselbeker begint zaterdag
12 april in de Haarlemse stads
schouwburg met een opvoering van
de „Duivelshaan" door het .Reizend
Zeeuws Volkstoneel" uit Hulst „Dui-
j velshaan" is een Iers toneelspel van
Sean O'Casey.
J Zondag 13 april komt Maastricht '46
uit Maastricht met een opvoering
van Molières ..George Dandin".
Maandag 14 april geeft de toneelver.
..Justus van Maurik" uit Amster
dam een opvoering van .JEen
draad in het donker", een oorspron-
j kelyk toneelspel door Hella Haasse.
Het Leidse Litteris Sacrum komt
dinsdag 15 april aan de beurt met
i Neil Simon's bekende biyspel „Met
blote voeten in het park Vervolgens
wordt woensdag 16 april door de Ko-
ninkiyke rederijkerskamer Ten
Kate uit Leeuwarden Leslie Stevens
biyspel „Huwelykslessen" gege
ven. Dondei-dag 17 april speelt de
Nieuwe Toneelgroep uit Rotterdam
„Oog om oog en oor om oor" twee
eenakters door Peter Shaffer. Ten
slotte komt vrijdag 18 april
ADO-DVS uit Den Haag, welke ver
eniging. zoals bekend, de beker in
1963 heeft, gewonnen, deze trofee ver
dedigen met een opvoering van „Ma
dame de Sade" een toneelspel door
de Japanse auteur Yukio Mishima.
De jury voor deze toneelwedstrijd
bestaat uit mr P Cleveringa oud-
voorzitter van de voormalige Neder
landse Amateur Toneelunie. Arent
i Hauer en Jan Velzeboer van het
Nederlands Centrum voor het ama
teurtoneel, de actrice Truus Snyders
en de regisseur Berend Boudewyn.
Provinciale Staten van Zuid-Hol
land hebben besloten het subsidie
van de provincie aan het Geweste-
lyk Orkest voor Zuid-Holland voor
1969-1970 te verhogen met f 175.000
tot f 375.000. Het orkest ontvangt
voorts subsidie van een aantal ge
meenten in Zuid-Holland. GS wil
len voor de volgende jaren een gron
dig onderzoek laten instellen naar de
perspectieven voor het orkest.
REX Er worden wel eens
boeken geschreven die iets aan
de wereld veranderen. Zo'n boek
was Harriet Beecher-Stowes
De Negerhut van Oom Tom
(slaven), zo'n boek kan ook In
Koelen Bloede van de Ameri
kaan Truman Capote worden.
De verschyning ervan beteken
de in 1965 in de Verenigde Sta
ten een sensatie. Capote zette
zich helemaal af tegen de
wraakgedachte waarop voor
al de rechtspraak daar nog be
rust. Zün uitgangspunt was
veelbetekenend: de realiteit.
Zes jaar voor de verschoning
van In Koelen Bloede werd in
Holcolmb in de staat Kansas
een gruweiyke moord gepleegd
op een boerengezin de Clutters,
de daders de 36-jarige Perry
Smith en de 33-jarige Dick
Hickock werden niet lang daar
na gegrepen. Van begin tot het
eind (dat was de dood door op
hanging» heeft Capote deze
zaak meegemaakt geanalyseerd
en tenslotte ondergebracht in
rijn roman.
Met als enige onontkoombare
conclusie: de straf was net zo
zinloos als de misdaad die be
straft werd. Perry Smith en
Dick Hickock moordden niet uit
reeële motieven (geld. macht*
maar omdat hen geen andere
weg meer open stond om con
tact te maken met een maat
schappij die hen had uitge
stoten. Geweld is ook een vorm
van contact.
Richard Brooks heeft van Ca
potes boek een nog schokkender
film gemaakt, waarby hy met
een ander procédé het gewens
te documentaire-effeot bereikt.
Zijn film is onderverdeeld in
een aantal fasen.
Moordenaars op weg. de Clut
ters by hun dageiykse bezighe
den; moordenaars op de vlucht
de speurtocht naar hen etc.) via
flashbacks met jeugdherinnerin
gen schildert Brooks het totaal
beeld van de daders. De climax,
de moord op de Clutters komt
pas tegen het slot en direct
daarop de anti-climax met de
daders in de dodencel en ten
slotte hun terechtstelling.
Brooks film geeft nergens het
idee van een speelfilm. Waar
door zij een grotere indringend
heid krijgt. De acteurs 'op een
uitzondering na geen enkele ster)
leveren daarbij formidabele
prestaties. Robert Blake als Per-
Louis de Funes
CAMERA De Franse film-
komiek Louis de Funès blijft pu
bliek trekken. In zyn dwaze
creatie als gendarme in de
mondaine badplaats Sant Tropez
kunt u hem zien in „Op Vryers-
voeten". Leiden prolongeerde de
film voor de vierde week.
ry Smith en Scot Wilson als
Dick Hickock suggereren niet
alleen wy zy zyn maar zyn het.
Een scène uit In Koelen
Bloede: Smith en Hickock ar
riveren temidden van re
chercheurs bij het gerechts
gebouw in Kansas.
STUDIO Charlie Bubbles
is hèt grote succes voor Albert
Finney. De man die met Tom
Jones al veel triomfen oogstte
overtreft ditmaal zichzelf met
een rake typering van een jong
succesvol schrijver, die in feite
„de eenvoudige jongen" is ge
bleven. De rol schynt hem op
het ïyf te zyn geschreven.
Finney ontpopt zich als een
karakterspeler van allure. Maar
hij doet meer. Het scenario van
8helagh Delaney. de vrouw die
ook A taste of honey schreef,
werd met kundige hand gere
gisseerdalweer door Albert
Finney. De hele film ademt een
sfeer van gedempte melancho
lie. Het alledaagse leven, waar
in het gebrek aan contact met
de medemens zo vaak blykt,
wordt byna op een pynhjke
manier in treffende beelden
vastgelegd.
Het beeld van Charlie Bubbles
is somber, maar uiterst mense
lijk. Dat blykt wanneer de
schrijver het ellenlange relaas
moet aanhoren van de mensen
die zyn financiële belangen be
hartigen. Het gaat volkomen
langs hem heen. De luxeuze
bungalow en het gesloten tv-
circult vormen een aardige om
geving maar ze blijven verre
van Charlie's ziel.
Die komt pas aan bod wan
neer hy in een deftig restau
rant een oude vriend ontmoet.
Het wordt een stukje slapstick
van de bovenste plank. Maar
pas wanneer ze elkaar zinloos
besmeuren met allerlei heerly-
ke schotels en wanneer ze later
op de avond flink doorzakken
voelt Charlie rich in zyn ele
ment.
Een andere poging om het
contact, te verbeteren is een her
nieuwd bezoek aan zjfn ex-
vrouw en zyn zoontje. Alle po
gingen strandden echter. Be
klemmend is te zien hoe Char
lie faalt als vader en echtge
noot. Hoe hij zyn zoontje ook
tegemoet treedt, het ls verspilde
energie.
Charlie wordt op een klein
stukje grond teruggedrongen en
dan staat het hem duidelyker
dan ooit voor ogen hoe doelloos
zyn leven eigenlyk is. Het slot
van de film is vol symboliek.
Charlie stygt op met een bal
lon die hy toevallig de volgen
de ochtend ontdekt niet ver van
zyn huis. Charlie Bubbles is een
film. die kwalitatief gezien tot
een genre behoort waarvan we
er in Leiden maar te weinig te
zien krygen.
LIDO De western, eens de
onuitputtelyke inspiratiebron
van Hollywood, is de laatste ja
ren in toenemende mate het
speelterrein geworden van de
Italiaanse filmindustrie. En
daarmee is de ontwikkeling die
dit genre film in de loop der ty-
den had gemaakt gestagneerd,
om niet te zeggen naar het ver
leden teruggedraaid. Al weer heel
wat jaartjes geleden maakte
Cary Cooper een boeiende docu
mentaire („The West how it
really was"), waarin hy uiteen
zette dat de West in de pionier-
tyd in de eerste plaats het ter
rein was geweest van hard ploe
terende mensen, die allerminst
de tijd hadden zich als revol-
verheld te gedragen. Schurken
waren er uiteraard —waar niet?
maar de helden ontbraken.
Dat waren uitvindsels van de
filmindustrie. Mede als gevolg
daarvan werd Hollywood steeds
soberder met zyn westerns tot
dat men er totaal op uitgekeken
was.
De laatste jaren hebben de
Italianen de draad weer opge
vat; in een stadium wel te ver
staan dat Hollywood al lang te
boven was: het wilde geschiet en
het dreigende geïntrigeer vanuit
de niet te vermyden saloon. Zo'n
film nu is .Ren paar dollars
voor Django". een Italiaans-
Spaanse produktie en waar-
schynlyk in zyn soort niet eens
de slechtste.
Al in de eerste vyf meter film
vallen de doden sierlyk en by
bosjes en dat biyft, met tussen
pauzen. zo doorgaan. Het aantal
stoffelyke overschotten is op de
duur niet meer te tellen. Held is
ene Regan, bygenaamd Django,
die aan de kost komt met het
neerschieten van misdadigers op
wier hoofd de overheid aanzien
lijke bedragen heeft gezet. Zo op
het eerste gericht geen plezierig
heerschap, maar by nader in
zien is hfj toch onmiskenbaar de
ruwe- bolster- blanke- pit figuur
waarop een samenleving zo
heeriyk kan gedyen. Op zekere
dag wordt hy op een wat bizar
re manier sheriff van een kleine
plaats, Miles City, waar heftige
twisten zyn tussen boeren en
veefokkers. Regan manoeuvreert
al schietend door de moeiiykste
situaties en verovert aan het slot
alles wat er maar te veroveren
is (vrouw, mooie baan, veel eer
en ontzag)
fllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltff
TRIANON Een hernieuwde
kennismaking, zo zouden we de
terugkeer van de film Cleopa
tra in het filmtheater aan de
Breestraat kunnen noemen.
Het is de rolprent waarin de
groten van het filmdoek zoals
Richard Burton. Elizabeth Tay
lor en Rex Harrison hun ac
teertalenten presenteren. Voor
het eerste tweetal waren de op
namen nog om een heel andere
reden enerverend. Burton en
Elizabeth bleken zich goed bij
elkaar thuis te voelen en het
verslag van de belevenissen van
het Griekenland even voor de
geboorte van Christus werd dan
ook mede aanleiding voor de
eerste romance tussen het film-
paar. Wat de film betreft: we
kunnen volstaan met een oud
gezegde: goede wyn behoeft
geen krans.
ALBERT FINNEY
LUXOR Een inbreker on
derwerpt twee trip tease-meisje»
aan zyn wil. Zo luidt één van
de slagzinnen voor de film, die
deze week onder de titel „Een
lange zwoele nacht" in het thea
ter aan de Stationsweg draait.
Zowel de slagzin als de titel
suggereren een sappig seksver-
haal. Nu is in deze kleurenfilm
inderdaad aardig wat bloot te
zien. Het merkwaardige feit
doet zich echter voor dat het in
de lange, zwoele nacht met het
driftleven van de inbreker nog
al mee valt. Veeleer zyn het de
striptease-meisjes, die zich niet
helemaal aan de bekoring van
deze stoere en tot de tanden toe
gewapende man kunnen ont
trekken. Juist op het moment,
dat men de meisjes er van ver
denkt een lesbische verhouding
met elkaar te hebben komt de
man op de proppen. Het blykt
dan al gauw dat de man. hoe
wel hy van moord op zyn jonge
vrouw wordt verdacht, geen
misdadiger is. Hy is een door de
politie op de hielen geze
ten vluchteling op zoek naar
geld. Terwyi de meisjes zich in
hun kamer afwisselend aan- en
uitkleden vertelt de vluchteling,
die nog aan een hartkwaal ïydt
ook. hoe en door wie zyn vrouw
tje is vermoord. En wat er dan
in flash-backs aan bedscènes
wordt vertoond kan men rustig
ongeremd noemen. Wie voor het
bloot naar deze film gaat komt
wat deze scènes betreft volledig
aan zyn trekken. Het verhaaltje
heeft weinig om het lijf. Maar
de striptease-meisjes hebben af
en toe helemaal niets om het
ïyf. „Een lange, zwoele nacht"
stelt in dat opzicht beslist niet te
leur. ..Deze film is zo bloot, blo
ter kan het niet" zou een pas
sende slagzin kunnen zyn
