at ik
n vrij man
ben'
Gekrioel in
de isolatie
k hou ervan te denken Mademoiselle: beeld
van bitter isolement
idereen
ieft
g
fgen hel
Dagboek van puber
Ingetogen rol van Jeanne Moreau
z'n
Fighting Mack
weer in ring
Ik
LElD^CtJ DAGBLAD
i (Van onze correspondent)
STERDAM (GPD) In 1966 werd literair Nederland op-
kt do°r het roman-debuut van de Poolse Amerikaan
Kosinski. „De geverfde vogel" ging als een wervelstorm
ons rustige literaire wereldje. „Een schok van herken
een confrontatie, een schuldgevoel", noemt Kosinski het
5 zijn jongste verblijf in Amsterdam.
ijschrikkende omzwervingen van een zesjarig jongetje tijdens
tig in Oost-Europa was veel lezers te machtig. Kosinski's beeld
mens in de tweede wereldoorlog kwam als een vuistslag. Een
itraat van gruwel, sadisme en onmenselijkheid. Ervaringen
een nachtmerrie voorbijtrekken. Droog weergegeven door de
an een niet-begrijpend kind, in de ik-vorm en zonder één en-
Woog. Alleen om dit laatste punt was „De geverfde vogel" al
erair unicum.
zelf vindt weinig macabers
aan zyn werk. ..Mis
komt „De gevergde vogel"
het macabere als je er van
t dat de tweede wereldoorlog
ewoon verschijnsel is. Maar
oricus en socioloog zeg ik.
een gewoon verschijnsel, een
iat en dat zal het in de toe-
V"raarschynlijk blijven. Voor die
zyn de ervaringen van die
normaal. Je vindt ze terug in
•logservaringen. Natuurlijk is
hel, maar zoals Sartre zegt:
ide ander".
968 publiceert Kosinsk i een
lybundel. Het zzijn over-
naar aanleiding van
roman „Steps". Een
I De hel is de mogelijkheid
ontsnappen aan anderen die
I meer bewijzen dat je bent
zien. De hel is ook de on-
ïeid om alleen te zijn, om
zien zoals je werkelijk bent",
vult dat aan: „Er is een
de realiteit en de wijze
wij de realiteit willen zien.
:ren de werkelijkheid te zien,
ook het sterke verzet tegen
verfde vogel" en „Stappen",
ïptomatisch voor onze angst
altijd denken dat ellende en
bedoeld zijn voor iemand an
deren er iets mee te maken
En dit afwijzen van elke
ieid, elke medeplichtigheid,
dijk. Wij zijn medeplichtig
verschrikking, waar ter we-
Door te ontkennen dat wtf
moordenaar gemeen
of er bij betrokken zijn, ver-
we ons meteen van het
t. De verantwoordelijkheid
rer doorgegeven aan iemand
En dat is de werkelijke hel.
leid. Het zijn de „stappen"
ervaring",
wordt Kosinski een soort on-
„Maar het recht is on-
dat bewijst de geschie-
De mens die vandaag zijn ogen
morgen worden gedwongen
inen".
een vraag naar mogelijke ver-
lap met de schilderijen van
Bosch of Goya of Dante's In-
antwoordt Kosinski: „Ik zou
raag geloven, want ik hou erg
het werk van Jeroen Bosch,
als de verwantschap er is, dan
ie kant van de kijker en lezer,
gthet verband Heeft het recht
|n eigen hel. Ik heb de mijne
ben bang (grinnikt) dat jij er
een hebt".
woord De Sade valt. Veel cri-
ebruiken in hun onmacht om
rerk te plaatsen de beruchte
e markies.
t denken van De Sade heeft
ijn werk niets te maken. Het
vaak verondersteld door de
t Maar De Sade's visie is een
fale, die pijn en marteling in
peciale positie brengt. Het is
reven, verwijderd van ieders
■agse) werkelijkheid. Het we
reld van een boudoir en een
kamer. Ik heb daar niets mee
token. Die filosofie is grotesk,
l*"assen, seniel en voor de kin-
li Ik heb het gevoel dat het al-
voor de kinderen is geweest,
«museert me altijd als ik gecon-
rerd wordt met vragen over
standpunt tegenover De Sade.
enige wreedheid van de we-
die van De Sade was. zou dat
regen zijn".
hoeverre gaan Kosinski's ro-
over eigen ervaringen, jeugd-
toeringen?
Il«s wat je schrijft heeft iets
je leven te maken. Maar het
111 gepubliceerd als een roman.
een verband is dan is het
connectie die je zelf legt en dan
11 niets met 't boek te maken.
»u er van te geloven dat het
blijft bestaan, lang nadat ik
*enen ben. Verbinding leggen
60 de schrijver en het boek Is
hr. is roddel, is het bedenksel
wn kolommenschrijver Het
1 staat op zichzelf. Als dat niet
"ou zijn, dan zou er iets mis zijn
het boek. Vanaf het moment dat
roman publiceert ben je er-
Bwcheiden. Je betaalt geen ali-
Jtotie, er zijn geen kinderen, Je
olets meer met elkaar te ma-
TV-INTERVIEW
De VPRO-tv zal morgen
avond om vijf voor elf in een
extra uitzending een gefilmd
gesprek uitzenden bussen de
Pools-Amerikaanse schrijver
Jerzy Kosinski en Harry Mu-
lisch. Aanleiding tot dit ingelas
te programma is het feat, dat
Kosinski onlangs is onderschei
den met de belangrijkste literai
re prijs van de Verenigde Sta
ten: The American National
Book Award.
Kosinski, die elf jaar geleden
van Polen naar de VS emi
greerde heeft, deze prijs ontvan
gen voor zijn roman „Steps".
varingen van anderen in zijn verha
len?
„Myn inhoud is mijn verbeelding.
En dat is net een oud pakhuis. Je
hebt er allerlei dingen in opgeslagen.
Dingen van Jezelf, uit Je eigen wo-
j ning, dingen die je leende en niet te-
ruggafdingen die niet opgehaald wer-
1 den. Het is een kerkhof van dingen.
En je componeert er mee. De eigen
domsrechten zyn niet meer te onder
scheiden. Wat is van jezelf? Wat is
van het avondblad? Wat behoort tot
de werkelijkheid? Wat tot de droom?
Ik weet het niet meer en ik geloof
dat je het ook niet moet weten".
Musical
Louis Bunuel heeft er wel eens over
gedacht „De geverfde vogel" te ver
filmen. Waarom is het er nooit van
gekomen?
„Behalve van Bunuel heb ik nog
zevenenveertig verzoeken tot verfil
ming gehad. Maar ik kon me t boek
niet als film voorstellen. Ik denk in
woorden en zinnen, niet in beelden.
Kosinski heeft een boek geschreven
en geen film. Ze wilden er trouwens
ook een musical van maken. Stel Je
voor! En „Stappen" heeft nu al een
entwintig filmaanzoeken gehad.
Ik ben nu eenmaal niet zo commer
cieel. Verfilming interesseert me niet.
Ik vind het fijn als mensen geïnteres
seerd zijn in mijn werk. Zoals in Ne
derland waar het publiek nauw be
trokken is bij de literatuur, waar je
zoiets geweldigs hebt als een boeken
week. Natuurlijk Is succes pret
tig. „De geverfde vogel" werd in één
entwintig landen vertaald en „Stap
pen" in achttien. Maar nu wil ieder
een een derde roman. Ik weet het
niet. Ik denk er wel over. maar wei
ger contracten af te sluiten. Ik ben
j een vrij man. Als ik zin heb. doceer
ik aan een universiteit, maar ik wil
i zelf uitmaken waarover. Ja. ik hou er
van te geloven dat ik een vrij man
ben".
(ADVERTENTIE)
Tc^?wh«?k"g
en bij zware of
hardnekkige verkoudheid
POTTER'S CATARRH
PASTILLES
Alleen bij apothekers en drogisten
pw<
,erkt de schrijver wellicht er-
ROTTERDAM (GPD) De boks
vereniging „Westland" heeft zioh er
voor ingespannen om Fighting Mack
op 29 april in Rotterdam in de ring
te brengen.
„Uit idealistische motieven en niet
met het oogmerk geld be verdienen".
Dat zegt de woordvoerder van
„Westland", de bekende boksinstruc-
teur Luc van Sinderen.
De Westlanders willen Fighting
Mack het eerste duwtje geven op de
weg terug naar het Europese kam
pioenschap, dat hij verspeelde aan
de Italiaan Bertini. Bovendien ge
ven zij een deel van de recette aan
het spastische kind.
ZU hebben de keus uit drie sterke
Engelse welters: Bob Coffee, John
ny Cooke en Peter Coblah. Meer prof-
partijen dan één mogen ze niet op
hun programma brengen.
JERZY KOSINSKI
Jacobes Bos en Peter Gestel
„Gods doel is de doelloosheid
Maar voor geen mens is het wegge
legd dat bij voortduring te beseffen"
schreef Nescio een halve eeuw gele
den. Het ziet er wel naar uit dat
men dat hoe langer hoe minder gaat
beseffen, want als men een deel van
de moderne schrijvers mag geloven
dan is doelloosheid de ziekte van de
hedendaagse mens. Een doelloosheid
die ze. als in Het verstoorde Mie- j
rennest (Kees van Bruggen), door
elkaar laat draven op zoek naar al-
les wat ze afgewezen hebben: con- i
tact met en belangstelling voor de
medemens, god, moraal en ben slotte I
zichzelf. Sex en beat schijnen toch I
niet genoeg te zijn. Dat is wel dui-
deliik als men het ene boek na het
andere in handen krijgt, waarin de
begrippen isolatie, vervreemding,
identiteitsverlies de thema's zijn. De
buitenwereld, voor zover nog aanwe
zig, neemt vijandelijke vormen aan.
De gedachte is belangrijker dan het
ervarene. De figuren zijn geconditio
neerd in een nachtmerrie-achti-
ge omgeving. Er is een wereld die
zich hoe langer hoe meer terug
schijnt te trekken, die leeg raakt
en die, met dat gekrioel erop, een
groteske aanblik biedt. We weten
wel dat het o.a. Kafka, Joyce eh
Beckett zijn geweest, die de schrij
vers daarop hebben gewezen.
De beide nieuwe (jonge?) schrij
vers van wie ik hier ieder een bun
del korte verhalen voor mij heb lig
gen. Jacob us P. Bos met „Ik ga voor
niemand uit de weg", (De Bezige
Bij, Amsterdam) en Peter van Ges
tel met „Een Kanjer van een Ka
ter" (Paul Brand, Bussumi zijn be
woners van deze „afgescheiden" we
reld en zü hebben de eigenschap
pen van de vervreemden. De een
wat meer de ander wat minder. Hun
verhalen hebben het groteske zowel
als het nachtmerrie-aohtige; een
combinatie die ongetwijfeld boeiend
is.
Van deze twee is Jacobus Bos zon
der twijfel de sterkte, de gevarieerd-
ste en hfj is verbaal het meest be
gaafd. Hij begint zijn eerste verhaal
als volgt: „Er is een nieuwe tijd
aangebroken, waarin de dagbladlezers
hun eigen goedgelovige ogen niet
meer zullen geloven en de avontuur-
HJke sensatiezoeker stil thuis blijft
en zijn ramen verduistert, de mu
ziekliefhebber zijn oren dichtstopt
met weerzin en zangzaad en alle te-
levisiebezitters verbeten 'n wak hak
ken in hun beeldbuis en de knop
pen van het toestel slaan, communi
catie ls onmogelijk en overbodig, de
eenzamen zijn eenzamer dan ooit
terwijl de pretmakers nooit méér
plezier hadden, want wie vertelt hun
het verschil tussen vreugde en ver
driet. wie trouwens trekt de grens".
Dit merkwaardige wereldbeeld gaat
een tijd zo door ln het chaotische
tot aan een hoogst vreemdsoortige
omwenteling waarna men bijvoor
beeld „met de uitwerpselen van die
ren of met een glas regenwater"
betalen kon. want niemand dae wa
ter had als geld.
Of dit de overpeinzingen zijn van
de Weduwnaar Vlagsteen om wie het
in het verdere verhaal gaat. Is mij
niet duidelijk, mam- het komt er niet
zo op aan. De heer Vlagsteen zit in
gesloten. wordt achtervolgd en ge
kweld door een vrouwelijk monster
dat Vogeltje heet en spreekt zijn
ellende uit tegen dokter Zielvreug-
de. Zielepyn, Zielevuur. Zielenood,
Zieleleed. Zielestrijd, Zielerust en
Zielenheil.
Van de zeven verhalen gaat mijn
voorkeur uit naar „De natuur van
Jean-Jacques ln een sprookjeswon-
dertuin van Henri le Douanier:
zelfs zondags schuilt tussen ieder
gras wel een addertje. Rousseau.",
dat met een griekse Held het even
ironische als aandoenlijke verhaal-
over-twee-kinderen „Op Zoek naar
God" en „De eenzame, zeer verlegen
liefde van Franz Kaf ka voor mevr.
M. J. over de grens van de zojuist
opgesomde eigenschappen heen gaat.
Deze verhalen zijn meer dan grotes
ken van een vervreemde wereld.
Zij hebben een bodem van hernieuw
de menselijkheid en warmte. Voor
belangstellenden nog het volgende
als men de omslag van dit boek he
lemaal uitslaat krijgt men een lieve
pin-up dame met een niets aan be
halve een gele roos.
Peter Gestel houdt zich strakker
aan het recept van de Isolatie. Zijn
wereld is beperkter en zijn taal min
der gevarieerd. We ontmoeten de
heer Cham, die gaat logeren by ou
de vrienden die hy in jaren niet ge- j
zien heeft. Victor, de man, was in
Amsterdam zijn vriend en weldoener
Laura is eens zijn geliefde geweest
De heer Cham is een gifkikker en
het is onbegrijpelijk dat het echt- j
paar hem uitgenodigd heeft. Verma
kelijk is dat zowel Victor als Laura
bij alle gratuite gal die Cham uit
spuwt, aldoor net doen of ze niets i
horen.
Het tweede verhaal is een compe
tent geschreven jeugdherinnering
met niets opvallends. Het derde is de j
geschiedenis van een warenhuisdief.
Een gescheiden man. Thomas, doet
een poging het contact tussen aich
en de dingen weer te herstellen door
ze weg te nemen zonder betalen, i
Dit lukt niet want het scheerappa-
raat ls niet van hem maar zijn glad
de kin 's morgens wel. De expresso-
kan ls niet van hem. net zoals de
kofiebonen, het kopje en het
theelepeltje, maar het aardige is dat
de smaak van de koffie nu weer
juist helemaal van hem is. Typeren- i
de opmerkingen. Thomas is op zoek
naar zijn identiteit door een grote
reeks van schijngestalten heen en
eindigt volkomen begrijpelijk in een
psychiatrische inrichting waar
hij zich aan het schrijven zet. Dat
dit schrijven mogelijk ook voor de
auteur een onheilig moeten is. ls
wel duidelijk.
Clara Eggink
STUDIO Isolement kan
leiden tot frustraties, wanhoop
en kwaadaardigheid of het
nu om een groepering in een
grote samenleving gaat of om
een individu in een uiterst klei
ne. In ..Mademoiselle", een aJ
weer enigszins op jaren gekomen
film van Jeanne Moreau. krijgt
dat isolement een dubbele wer
king. Allereerst is er dat Franse
dorpje, waaruit nauwelijks ver
bindingen naar de gewone we
reld schijnen te lopen. Het wordt
bewoond door een stel eenvou
dige. eigenlijk nog primitieve
boeren. In dit samenlevinkje is
er dan weer een isolement aan
de top voor zover je daarvan
mag spreken en helemaal on
deraan de gemeenschap. Aan de
top staat de onderwijzeres van
de dorpsschool, met respect door
de inwoners Mademoiselle ge
noemd. Zij ls wat intellect be
treft de boeren veruit de baas
en dat betekent dan tevens dat
zij volledig apart blijft staan in
het dorpje.
Er ls zoals gezegd, ook een iso
lement helemaal onderaan de
ladder. Het betreft een Italiaan
se houthakker en zijn zoontje;
een man die zelden lang op één
plaats vertoeft. De dorpsge
meenschap ziet hem als een in
dringer. die beter maar zo snel
mogelijk kan vertrekken. En
juist tot deze man. de verper
soonlijking van de brute natuur
kracht. voelt Mademoiselle zich
sterk aangetrokken. Maar het is.
uit haar positie, moeilijk om de
brug te slaan. Bovendien raakt
zij ten prooi aan verwarring,
walging en seksuele frustratie als
zij ziet dat de houthakker met
allerlei vrouwen aanpapt. Zij
verhaalt al haar verbittering op
het bij haar school gaand kind
van de houthakker ook al
weer een aan een triest isole-
mens overgeleverde knaap. Ten-
Uitroeiings-
commando
REX Met oorlogsfilms is
het als met de sterren aan de
hemel: ze zijn ontelbaar. Vele
tientallen jaren na de oorlog
duiken er nog steeds verhalen-
in-beeld op. waarvan vele de
pretentie hebben echt te zyn
gebeurd. Het doet weinig terza
ke. Het maakt de film immers
wel authentieker, maar niet. al
tijd beter. De filmmakers gaat
het erom een rolprent te maken,
die iets van de verschrikkingen
van de oorlog op de toeschou
wers in de gemakkelijke bios
coopstoel kan overbrengen. De
voortdurende confrontatie met
de dood, de zenuwslopende
spanning, de gruwelijke onge
makken van het leven aan het
front, de ontberingen, de ellen
de. Een leven dat slechts kei
harde avonturiers zouden kiezen
maar waaraan de gewone-bur
ger-in-uniform wordt bloot ge
steld. In dat opzicht wijkt Uit-
roeiingscommando niet af van
het gebruikelijke stramien, maar
het heeft alles te bieden wat de
liefhebbers van dit genre graag
wensen. George Montgomery en
Tom Drake spelen de hoofdrol
len
slotte gaat de zo gerespecteerde
Mademoiselle over tot een serie
gewelddadigheden (brandstich
ting, het vergiftigen van dieren)
die wel moet leiden tot een nog
groter isolement van alle bui
tenbeentjes.
Het dorp raakt beangstigd, het
speurt naar de schuldige maar
krijgt hem maar niet te pakken.
Het verdenkt direct de Italiaan,
hoewel de man zijn onschuld
kan bewijzen. De verdachtma-
Gevecht in de hel
LIDO Geen oorlogsfilm, zo
als de titel misschien doet ver
moeden. maar een keihard ge
vecht tegen brandende oliebron
nen. Een levensgevaarlijke strijd
en juist daarom door Chance
Buckman (John Wayne) en
Greg Parker (Jim Hutton) zo
bijzonder aantrekkelijk. Niet ie
dereen kan de spanning van het
blussingswerk verdragen. Daar
om is Madelyn Buckman (Vera
Miles) kort na de geboorte van
hun dochter Tish (Katherina
Ross) bij haar echtgenoot weg
gegaan. Nooit meer hebben va
der en dochter elkaar gezien.
Tot op een dag Chance door de
onoplettendheid van een t.v -
verslaggever. wordt gewond.
Greg waarschuwt zijn vrouw en
dochter. Tish Buckman wordt
evenals haar vader gefascineerd
door de branden. Natuurlijk ver
hinderen grote oliebranden niet,
dat Greg en Tish op elkaar ver
liefd worden en snel ln het hu
welijksbootje stappen.
Ook Buckmans ex-vrouw komt
weer op de proppen. Zij weet
hem over te halen de zaak aan
Greg over te doen. Als voor zyn
schoonzoon echter de nood aan
de man komt en hij het karwei
niet meer af kan. springt Chan
ce toch weer bij. Madelyn weet
met behulp van Tish haar grote
angst voor de branden te over
winnen Buckmans en Co zal
blijven bestaan.
Gevecht in de hel. is een aan
trekkelijke film. Het verhaal is
eenvoudig. Het zijn niet de su
perfiguren die het doen, maar
hardwerkende mannen met durf
en karakter.
CAMERA Op de foto Mi
chel Piccoli als Benjamin, de
auteur van het dagboek van een
puber en Catherine Deneuve als
de jonge vrouw, die hem helpt
de laatste regels in dat boek te
schrijven. Maar het heeft in de
film nogal wat voeten ln de
aarde voor het boekje kan wor
den dichtgeklapt.
Geen wonder, als een volledig
onwetende wees krijgt de na
ïeve knaap onderdak in het kas
teel van zijn tante, waar de wel
gestelde bewoners de mateloze
verveling proberen te verjagen
met een intensieve beoefening
van het liefdesspel. Iedereen
doet daar openlijk aan mee. ook
de talrijke aantrekkelijke dien
stertjes. De jongeman blijkt erg
bevattelijk. HIJ is een vlotte
leerling van de vele lonkende
dames, maar door allerlei won
derlijke verwikkelingen krijgt hy
steeds net niet de kans examen
te doen. Tot de resolute Anna
•Catherine Deneuve) zyn lot in
handen neemt. Maar dat doet
zij alleen om de hartstochten
van de minnaar van Benjamins
tante (Michèle Morgan) hoger
te doen oplaaien. Tot groot ver
driet van tante zelf. die moet
ervaren, dat ze de strijd met de
tyd heeft verloren.
Ziedaar ln het kort het nogal
onwezenlyke verhaaltje, dat re
gisseur Michel Devile luchtig
jes in beeld heeft gebracht. Een
brokje ietwat pikante roman
tiek. waarbij men zich niet ver
veelt maar dat ook geen blijven
de herinnering achterlaat. Of
het zouden de toch altijd weer
fascinerende persoonlij kheden
van Catherine Deneuve en M'-
chèle Morgan moeten zijn.
Jeanne Moreau als de
dorpsonderwijzeres in „Ma
demoiselle".
kingen berusten volledig op irra
tionele gronden: de man hoort
niet in het dorp en zyn succes
by de vrouwen zint de manly ke
bevolking niet. Het komt ten
slotte tot de onvermydelyke ont
moeting tussen de houthakker
en de onderwyzeres. Zy brengen
samen een woeste nacht door in
het veld. Dit, gevoegd by de
verdenkingen die by de boeren
al lang de vorm van bewezen
feiten hebben aangenomen, zal
leiden tot een dramatische ont
knoping voor de Italiaan.
Mademoiselle is in heel zyn
negativiteit een boeiend werk
hier en daar misschien een
beetje traag, maar uitstekend
van sfeer. Jeanne Moreau speelt
de onderwyzeres met haar ge
voeligheden en kwaadaardigheid
werkelijk voorbeeldig, met heel
die soberheid die er voor vereist
ls.
Op vrijersvoeten
LUXOR De belangstelling
voor de Franse komiek Louis de
Fun es b lijft dermate groot dat
de Luxor-directie besloot hem
nog een weekje „Op vryersvoe-
ten" te laten. Typische Franse
humor van de kleine gendarme
in het mondaine Sant Tropez.
een mannefjuin
TRIANON Voor één ding
willen we de regisseur van Ik
een mannequin wel pry zen en
dat ls voor zyn onvermoeibaar
streven om in een korte spanne
tyds een record-hoeveelheid
bloot op het witte doek te bren
gen, maar dat is dan ook werke
lijk zyn enige verdienste.
Voor de rest is *t een pretentie
loos stukje filmwerk vervaardigd
door cameramensen, die een
ryke ervaring met voyeur-sprak-
tyken moeten hebben. Het ver
haal hangt als los zand aan el
kaar Het draait om een les
bische modeontwerpster. die
haar genegenheid uit voor een
streng opgevoed meisje uit de
provincie.
De belofte van de modeont
werpster dat het meisje een gro
te toekomst als mannequin te
wachten st aat, lokt haar naar de
.grote stad' waar ze aanvanke
lijk op drift raakt. Ze huppelt
van bar tot bar en van nacht
club naar nachtclub en heeft
's nacht altyd wel een jongeman
die haar gezelschap wil houden
Het losbandige leven wordt
haar echter al gauw te veel en ztl
komt daardoor steeds dichter by
de lesbische ontwerpster, die
verbazingwekkende hoeveelhe
den alcohol naar binnen slaat.
Hoewel het er op ïykt, dat de
twee voortaan als toegewijde
lesbiennes door het leven zullen
gaan, komt er plotseling als een
soort „deux ex machina" een
Jongeman die de liefde van het
meisje weet te winnen. Maar het
„eind goed. al goed" gaat voor
deze Zweedse produktie beslist
niet op.
