Scheldwoorden hebben
geen betekenis meer
Magistraal samenspel
pianoduo Kontarsky
Vera Beths winnares vioolconcours
4
Leo Vroman schreef
nieuw toneelstuk
»r
Efri
HALF MOON-
TROFEE VOOR
NEDERLANDER
In twee talen
J»;
Sandberg lector
in Harvard
Waarom
„leedwezen"
over versiering:
STAKINGSLEIDER
WINT REFERENDl M
Dezelfde clubs in
finale FA-Cup?
gDAG 4 MAART 1969
PAGINA 13
lijkjia
c HAARLEM (GPD) Vrijdag a.s. gaat het toneelstuk
axFeijenoord van de 31-jarige Gerben Hellinga in
iremière bij toneelgroep „Centrum". Ajax verliest. Dat
5 voor Gerben Hellinga minder een probleem dan voor
Ljax-minnend Nederland, want de toneelmatch is een
econstructie van de verloren wedstrijd in november.
'iet hele stuk door zien we het publiek. Decor is de tri-
l*rfune van het Olympisch Stadion, althans een stukje
Utlaarvan, dat plaats biedt aan de acteurs en de toneel
uimte vult. Hieronder een vraaggesprek met Gerben
IQjjlellinga over zijn nog korte toneelschrijverscarrière.
f vorige st"k »Lekker blijven i maken. Voor Ajax—Feijenoord hao
maffen", niet te kort? j ik drie maanden. Het eerste van d-
i duurde een uur, elk idee heeft ^vee bedrijven had ik in drie dagen
dgen tijdsduur, dat geldt net zo Praktisoh klaar. Daarna heb ik het
""hii toneel als bii een roman I veranderd voor ik het tweede kon
een maand rond
gelopen. Toen was het ook in een
week af.
NEW YORK (ANPi Voor de
veertiende maal wordt in New York
de Half Moon-trofee uitgereikt
Deze jaarlijkse onderscheiding wordt
toegekend aan een geboren Neder
lander die naar de Ver. Staten is
geëmigreerd en die door zijn per
soonlijke inspanning bijdraagt aan
de goede naam van zijn geboorte-1
land in de V.S.
Op dinsdag 4 maart ontvangt de
heer Herman J. A. C. Arens deze
onderscheiding. De heer Arens werd
in 1914 in Nederland geboren. In
1938 vertrok hij naar het voormalige
Nederlands-Indië, waar hij tijdens de
Tweede Wereldoorlog als vlieg-ir.-
struoteur en testpiloot werkzaam was.
In 1947 emigreerde de heer Arem
naar de Ver. Staten. Hij studeerde
er aan de universiteiten van Miami,
Virginia en Chicago.
De afgelopen zestien jaar ls hij
verbonden aan de National Geo
graphic Society.
De prijs wordt uitgereikt door de
Nederlandse consul-generaal in New
York, de heer D. van Hamel.
bij toneel als bij een roman
*3ee van mijn vorige stuk, daar schrijven heb ik
meer in. Als ik het aange-
ntiehad aan de commercie, waren
tis ^gen higekomen die er niet in
ler fel. Ik ben een voorstander van
lerste economie. Bovendien was
>r kinderen, dan is een uur
Zijn er technische bijzonderheden?
Een monoloog geeft normaal com
mentaar op wat er gebeurd is. Bij
mij zijn er ook monologen, maar d»e
Arena-De Nieuwe Comedie j spelen zich af in de toekomst. De
het vaak twee keer achter el-
ïjlaiig is AjaxFeijenoord?
r de pauze een uur
pa*
ien, na de pauze ruim
tien
een
Ie wedstrijd het enige thema?
lllSPelen dertien mensen, geioof
hebben allemaal een eigen
gt: (schiedenis. Sommigen staan in
tot elkaar, zijn vader en zoon,
Dlbngen en zijn meisje, of men-
eerste 's avonds na de wedstrijd, de
tweede vier maanden later, de derde
en vierde een onbepaalde tijd late*-.
Het zijn geen flash-backs, maar
flash-forwards. Daardoor krijg je een
griezelige terugwerkende kracht va:i
toekomstige gebeurtenissen, je leert
dingen over de mensen die een ge
volg zijn van de wedstrijd. Meestal
denkt iemand terug, hier vooruit.
Een verplaatsing in de tijd. Tech
nisch is het een soort .Terzijde' ja
een onderonsje van een van de spe-
it dezelfde buurt. Dat is niet ierSi ^ie zich even van het ensembie
het Ajax-stadion zitte
1de groepen mensen altijd in
vak. Dat gaat ook voor het
Stadion wel op: ze kopen
taartjes altijd via dezelfde ka-
oor| een sigarenwinkelier bijvoor-
enlheeft zijn eigen vak. Die rela-
htwikkelen zich tijdens de wed
afwendt, met het publiek.
Is er invloed van de filmtechniek?
Ja. Het begin is een in-zoom zo
als je die bij veel Amerikaanse films
ziet: een totaalbeeld dat geleidelijk
overgaat in een close-up. Dan ge
bruik ik het bevriezingseffect van
Amerikaanse t.v.-series: de mensen
verstarren in de houding waarin ze
zijn. Ook is er het effect dat je
krijgt als je de tijd van de film evtjn
terugzet: eerst heb je bijvoorbeeld de
massa gezien, dan zie je de indivi
duen in dezelfde gebeurtenis. En dan
die flash-forward dat kun je ook
zien als een montage-grap.
rtoneer overneemt,, wera urge-1
l| IF Daar werd met opzet een' Vind je de tekst het gehele stuk
'■'I meoKfl.rnsrrh ce&'neel'rl Han I door belangrijk?
u«, In wezen weI- Pe tekst dicteert
JUfn de donder niet. Het is abso- het ntme van het ensemble. Dt
ftie, denio,-erend bedoeld acteurs houden zich letterlijk aan
mijn tekst, dat gebeurt bij andere
regisseurs lang niet altijd.
•jsinds een jaar oi vijl zes m
i Yiosplan. Er is een groep van Hoe regisseert Peter Oosthoek.
llde vijftig en de tachtig ma-: Ik heb alt«d ««damt dat regis-
lludenten. filmers, beeldende- seurstoneel de beste vorm was. Peter
is een stap verder. Hij is geen alwe-
wei gcnucti tende magister, die zijn visie projec-
KNjn te spelen. Dat gaat dan te- '«rt op de acteurs. Hij gaat uit van
%n café bijvoorbeeld, of tegen vakmanschap van zijn acteurs
Jing. Acteurs vroeger ook wel, geeft de lijnen aan, de boog, en
zijn, en terecht, bang voor j vraagt ze dan zelf in te vullen. Hij
^•es. zegt, dus niet: je moet het zo doen.
irfcj[Bij de opbouw van de voorstelling
aai bedoel je met het stuk. laat hij ruimte voor persoonlijke
Jtunt niet zeggen dat wat je I ra.eativiteit laat hij K vrij Uitein_
tvoren bedoeld hebt. Ik zie nu i deltjk komt de ym.m to in de de_
■taf. dat ik wilde proberen de tails vast te Ilggen Sollstische ac.
fegsheid van het leven te dra-lteurg_ die er e]ke avond wat anders
verder. Dat is niet helemaa'
zover zal dat meestal niet
UNIn één wedstrijd. Maar iets der-
j zou kunnen gebeuren.
N ^et een parodie?
l zeker niet. Je hebt een deel
In repetitie gezien waarbij Hep
^elft, die de rol van Allard vaa
pheer overneemt, werd inge-
j Daar werd met opzet een
mechanisch gespeeld. Dan
(iet een parodie, maar dat is
n de donder niet. Het is abso-
iiet denigrerend bedoeld,
ïl je zelf voetbal?
[sinds een jaar of vijf zes in
isplan. Er is een groep van
de vijftig en de tachtig mar:
identen. filmers, beeldende-
snaars, kantoormensen. Daar j
**4 er elke zaterdag wel genoeg
NEW YORK (ANPI De dichter
schrijver Leo Vroman, die als bioche
micus in Amerika we'zaam is. heeft
voor het Holland-Festival een to
neelstuk. „Voorgrond, achtergrond",
geschreven. Het stuk, dat in juni zal
worden opgevoerd, wordt geregisseerd
door Eric Plooyer.
In New York vertelde Vroman dat
hij enthousiast is over de keuze van
Plooyer als regisseur.
De auteur, die al jaren lang in de
Ver. Staten woont en werkt, is wat
zijn artistieke arbeid betreft sterk
verbonden met Nederland. Hij nam
daarom onmiddellijk de uitnodiging
aan voor het schrijven van een stuk
in het Holiand-Festival.
„Een toneelstuk is iets waarvoor ik
een uitnodiging moet hebben", zegt
hij, „uit mezelf kom ik er niet toe".
„Voorgrond, achtergrond" is Vro-
mans tweede toneelstuk. Enkele jaren
geleden schreef hij een stuk op uit
nodiging van de Utrechtse studen
tenvereniging Unitas. Kort voor de
opvoering in juni zal Vromans nieu
we stuk in boekvorm verschijnen.
„In het stuk", vertelt Vroman.
„wordt een film verwerkt die zal wor
den gemaa";t door s udenten van de
Filmacademie onder leiding van An
ton Koolhaas. De Amerikaan Bruce
Grey zal hieraan medewerking ver
lenen".
In „Voorgrond, achtergrond" voert
de schrijve* zichzelf ter. tonele wer
kend aan een toneelstuk als ook zijn
vrouw Tineke en hun twee dochters
met vrienden en vriendinnen.
De tekst is gedeeltelijk in het Ne
derlands. gedeeltelijk - in gesprekken
van en met jongeren - in het Ame
rikaans.
Vroman wil het stuk in deze twee
talen samen zien opgevoerd. Ge
vraagd of hij enkele repetities en de
première zal bijwonen, antwoordt de
auteur: „Repetities zeker niet. Dat
lijkt me voor beide partijen een be
zoeking. De première vermoedelijk
wel. als de uitnodiging daarvoor op
tijd komt. Bij mijn eerste toneelstuk
in Utrecht werd ik per zeepost geïn
viteerd. Die brief bereikte mij een
dag of acht na de eerste opvoering".
haar de dimensie geven
van maken, dat is ouderwets. Ik ge-
GERBEN HELLINGA
uiterste economie
telijke vrijheid, zijn belangrijker dan
de indivi'duelen. Daar wil ik graag
mijn individuele vrijheid aan opof
feren, al ben ik nog zo'n individua
list.
W. J. LUKKEN AAP.
ook werkelijk heeft. Het voet- Ioof invormgeving in het thea
was daarbij aanleiding. ter Maar d(_ projectiereg;„
ttt het iets te maken met „Lek- lijkt me een verouderd principe. Ik
ijven liggen maffen", je vorige heb met Hagen Miiller-Stahl ge-
j plaat, die een leerling van Brecht is.
vorm betreft wel, qua thema Uit wat hij vertelde maak ik op, dat
Dan is er de regie. Bij het vo- J ook Breoht al een vormgeving-regis-
^ituk was die consequent volgens'seur, geen projectie-regisseur nam.
^toattingen van Erik Plooyer. Die j Alleen is het Duitse toneel veel te
gingen waren niet de mijne, j grondig, het is tenslotte maar thea-
in hun consequentie kon ik ze j ter waar je mee bezig bent-. Dar
teren, Nu is het anders. De vi - geldt ook voor de literatuur. De
regisseur Peter Oosthoek politieke werkelijkheid is belangrijker
mijne voor honderd procent j dan de kunst op de kunst. Een kun-
invachten ook visueel enorme j stenaar wil allereerst zichzelf uit,-1
drukken, maar dat moet je wel rela
tief houden. De behoeften van de
massa, brood op de plank en gees-1
CAt het toneel de tribune voor?
dat betekent dat de zaal hei
Mveld is. Het publiek, dat zijn
elers. Als de acteurs de spelers
irbeeld voor klootzakken uit
ten, is dat tegelijk op de zaal
lit. Wat betreft die ruwe taal.
Qi eerste plaats gebruik ik op het
UI maar eenvijfde van wat je op
tbune hoort. De mensen die er
|f geshockeerd worden moeten
Jjmaar eens naar het stadion
j j In de tweede plaats hebben
IFoorden geen enkele betekeni-
jH Diegenen die ze gebruiken be
ll er niets mee, ze uiten er a!-
Ahun onlustgevoelens mee. Ik
naar gestreefd het gehele stuk
leenplaatsen te laten bestaan
opeenstapeling van cliché's
een nieuwe taal. Ik ben me
tooit zo bewust geweest, dat ik
aal bezig was dan toen ik dit
glschreef.
opt je begint te schrijven, heb je
igialles in je hoofd?
g fe, wel ga je, naarmate je bete»
inschrijven, de innerlijke logica
;bir beheersen. Goede voorbeelden
Win zijn: .The glass key' en ,The
van Hammet. en ,The long
van Chandler.
Willem Sandberg, oud-directeur
van het Stedelijk Museum in Amster-
dam. is benoemd tot lector aan de j
universiteit van Harvard
De heer Sandberg zal zijn functie
aanvaarden in september van dit
jaar voor de duur van één semester.
Hij bekleedt dan het Erasmus lec
toraat dat in 1967 aan de Harvard-
Universiteit werd opgericht met de
financiële steun van Nederlandse in
dustrieën en bedrijven, een regerings
subsidie en met steun van de Neder
landse gemeenschap in de Ver. Sta
ten.
Het Erasmus-lectoraat heeft tot
doel de Nederlandse economie, kunst
en geschiedenis te onderrichten.
DEN HAAG (GPD» Drs. E. C
Visser, lid van de Tweede Kamer
voor D '66, heeft minister Luns ge
vraagd of hij kan uiteenzetten waar
om hij het noodzakelijk vond in een
onderhoud met de pauselijke pro-nun
tius in Den Haag, mgr. Felici, het
„leedwezen" van de regering uit te
spreken over het karakter van be
paalde versieringen op het schrij-
versbal en of de uitspraak van de
minister berust op een kabinetsbe
slissing.
De Franse toneelspeelster Bea
trix Dussane. die in de jaren dertig
bij de Comédie Frangaise successen
oogsite in stukken als „Madame sans
góne" va nSardou en ..Madame quin-
ze" van Sarmont, is op 8G-jarige leef
tijd overleden. Na de oorlog organi
seerde zij letterkundige avonden in
de Comédie Frangaise en het Palais
Royal. Voorts schreef zu toneelkritie
ken.
LEIDEN Met een geheel ge
wijzigd, meer op jongeren inge
steld programma dan aanvanke
lijk in de bedoeling lag, presen
teerde zich op het jeugdconcert
van Toonkunst in de Zuiderkerk
het wereldvermaarde Duitse pia
no-duo Alfons en Aloys Kontars
ky. Het werd 's middags dus een
probleemloos, hoewel boeiend ge
heel. Dat kon bijna niet anders,
want de gebroeders Kontarsky
schudden al sinds jaren hun uit
gebreid repertoire heel exclusief
uit de mouw.
Er zijn slpchts enkele duo's, die
technisch zulk een briljante en gees
telijk zulk een volgrnpide indruk ma
ken, die met zulk een bewonderens
waardige klaarheid van exnressie en
in zulk een superieure eenheid, alsof
slechts één vleugel aan het woord is,
de aandacht voortdurend gespannen
houden. De jeugd hoorde 's middags
een van de sonates die in Bes gr. t.
van de beroemde 18de eeuwse compo- I
nist-pianist Mazio Clementi (1752-
1832». De zestien walsen voor vier I
handen van Joh. Brahms, aan de
venijnige criticus Eduard Hanslick
gewijd, een onbekend Rondo van
Chopin, het enige werk dat hij voor
twee piano's componeerde en als
feestelijk besluit het heerlijk-meesle- I
pende Scaramouche van Darius Mil-
haud. Deze was destijds als secretaris j
van de Franse gezant in Brazilië.
Vandaar de Zuidamerikaanse invloe
den, die in deze wellicht oppervlakkig
maar toch charmante muziek te on-
derkennen vallen. Scaramouche,
deels polytonaal geschreven, vindt
zijn hoogtepunt in de ritmisch pak-
kende „Brazileira", waaraan deze
compositie haar grootste succes te
i danken heeft.
In dit alles toonde het duo Kon-
i tarsky zijn nauwelijks of niet te
overtreffen kwaliteiten in een magi-
I straal samenspel, dat zo moge
lijk 's avonds, tijdens het concert
voor volwassenen, neg expressiever
uitdrukkingskracht verkreeg
Toen droeg het programma, al-
thans voor de pauze, een veel ge- 1
I avanceerder karakter.
Als inzet Debussy's uit 1915 date
rend, glashelder gespeeld capricieus
„En blanc et noir". Daarna een gro-
I te sprong voorwaarts: de door Stra-
winski tijdens de oorlogsjaren *43-'44
in Amerika met een geheel nieuw
geluid geschreven Sonate voor twee
klavieren, voor het eerst in het be
vrijdingsjaar in ons land geïntrodu
ceerd door het echtpaar Stokvis in
Amsterdam en Maastricht. Twee le
vendige en zonnige hoekdelen omlijs
ten 't gedragen middenstuk: een ko
raalachtig thema met vier variaties.
Geniaal gecomponeerd: de klank
is zodanig inééngevlochten, dat het
oor slechts één vloeiing van stem
men hoort.
De gebroeders Kontarsky, experts
in „avant-garde"-muziek als zij zijn,
kwamen hierna met een unieke in
troductie: de „Structures pour deux
pianos" (1962) van Pierre Bou-
lez. Gehouden in een aleatorische,
punctuele stijl, in tegenstelling tot
zijn „Structures" van 1952, welke
volkomen serieel zijn. In allerstreng
ste vormgeving gaat hiervan een
schokkende werking in een ongekend
rijke klankendifferentiatie uit, met
talrijke nieuwe ontdekkingen. Het
lste Chapitre draagt een expressief
het tweede een statisch karakter.
Welke formidabele moeilijkheden de
pianisten, wier partituur speciale no
tatie vereist, hier te overwinnen had
den, laat zich raden. De traditioneel
gebondene zal wellicht vreemd heb
ben opgekeken, want Boulez ook
Alfons en Aloys Kontarsky
als dirigent vermaard behoort tot
de nieuwlichters, wier vlucht duize
lingwekkend is. De vertolking voldeed
aan de hoogste eisen.
Tot slot de weg terug naar Brahms
diens walsen en van ongekend mees
terschap getuigende Variaties op het
St. Anthonikoraal van Haydn, met
de overweldigende climax, voorstudie
tot zijn Vierde Symfonie.
Wie kennis genomen heeft van het
alvermogen van deze twee pianisten
begrijpt dat een toegift, na het ova
tionele applaus niet kon uitblijven i
een kleine mars van Carl Maria von
Weber als markante afsluiting van
hun de grootste bewondering af
dwingend optreden.
Th. J. Hannema
jnan' va:
Kye' var
ftrijf je i
vlug?
zeggen ze. Ik heb een grote
Jktie, ik ben altijd wel met iets
maar vlug, nee, al is het we)
|dat ze dat denken,
werk je?
chrijf een deel, herschrijf hei.,
j dan weer een deel. Mijn nieu-
^tective heb ik bij uitzondering
elkaar doorgeschreven. Dat is
^leuker. Daarna moest ik weei
cr herschrijven. In veertien dagen
-tik de eerste visie. Je schrijft
onzin, het kostte me twee
om er een boek van lt
AMSTERDAM (ANP) Een stu
diebeurs ter waarde van 16.000 gulden
viel gisteravond als eerste prijs in het
tweede nationale vioolconcours 1969
ten deel aan de 22-jarige Vera Beths,
leerlinge van Herman Krebbers.
De prijs werd haar officieel uitge
reikt door de minister van CRM, mej.
dr. M. A. M. Klompé, in aanwezig
heid van onder meer Prins Claus, in
het Stedelijk Museum in Amsterdam.
De violiste eindigde 's middags in de
finale, waaraan werd deelgenomen
door de 18-jarige Christian Bor. de
24-jarige John Helstone, de 22-jarige
Vera Beths en de 18-jarige Mieke
j Biesta, als eerste.
Christian Bor, eveneens leerling
van Herman Krebbers, kreeg een prijs
j van duizend gulden en de Donemus-
j prijs ter waarde van eveneens duizend
j gulden. Mieke Biesta en John Helsto-
ne ontvingen eveneens een bedrag
van duizend gulden. Het Rotterdams
Philharmonisch Orkest heeft de eer-
ste-prijswinnares uitgenodigd om op
31 maart a.s. als soliste op te treden
j op een jeugdconcert onder leiding van
Edo de Waart.
j De Avro zal van Vera Beths een
recital uitzenden.
Het nationaal vioolcon-
I cours, dat over twee jaar opnieuw
I wordt gehouden, stond onder aus-
piciën van de stichting studiefonds
„Oskar Back" Op de foto wenst Prins
Claus de winnares geluk. Geheel
1 rechts Christian Bor.
ROTTERDAM (ANP) De Rot
terdamse stakingsleider L. van Os
in een conflict gewikkeld met an
dere bestuursleden van de niet er
kende vakbond Onafhankelijke Be
drijfsgroep Verkeer (OBV) heeft het
referendum gewonnen, dat onder de
leden van deze bond is gehouden.
De groep-Van Os verkreeg 253 stem
men, zijn tegenstanders 207 stem
men.
De heer Van Os deelde gister
avond mee. dat zijn tegenspeleis
niet bereid zijn de consequenties uit
deze uitspraax van de leden te trek
ken. dat wil zeggen, zij zijn niet
genegen de eigendommen van de
OBV aan de groep-Van O® over te
dragen.
LONDEN (ANP) De kans be
staat, dat. de finale van het toer
nooi om de FA-Cup zal gaan tussen
dezelfde clubs, die vorig jaar in de
eindstrijd zaten: bekerhouder West
Bromwich Albion en Everton.
De loting voor de halve finales
heeft namelijk uitgewezen, dat
Everton tegen Manchester City uit
komt en West Bromwich Albion de
winnaar van de wedstrijd Mansfield
j Town tegen Leicester City ontmoet.
Beide halve finales worden 22
maart op neutraal terrein gespeeld.
IJshockey Tsjecho-Slowakije
heeft gisteravond in Praag de
vriendschappelijke ijshockevwed-
strijd tegen Zweden met 32 ge-
wonnen.
