JCHING-LING «bouwde aan de Chinese revolutie sl n EXTRA™ HEifte Irie uitzonderlijkste zusters ter wereld (II) i ¥m(vrouw Sun Yat-sen) Door Roy MacGregor Hostie Leide, [ad. nsburj antooi !I1 Gij chEr urg 94 ag t/m hinevt een i uw centj jpara' g. nat issenh; iden oord i csver. fverdi 76, ook I wij onz manschappen konden aanvoeren om Desk rebellen veerstand te bieden. en df ids) 1 ïtTaJevair in Kanton geling dachtdat het voor hem wellicht bezwaarlijk ;n bij^ ziJn en vrouw by zich te hebben en drong 47 ÖP aan lat hy me achter zou laten Einde- 7.50 f' zag h in dat myn redenering verstandig was ^o^jgWertrol alleen, maar hy liet de gehele lijfwacht, iakkinltaande uit vyftig man, achter om het huis te ing koChermo. Een half uur na zijn vertrek klon- huwt geweeschoten in de nabijheid". 8 huis vaann de Sun's in Kanton woonden, ,sting halvervege de helling van een heuvel en was ing eit de reidentie van president Sun verbonden )r een jang die zich als een brug over stra- e i en fcuhen spande. De troepen van de opstandi- péclaa18ena*ail Tsjen beschoten het huis vanaf de ig. u'wivel van weerskanten. ?- Irfen d« dag aanbrak, beantwoordde de lijfwacht folder1 ®UI vuur met geweren en machinege- betuifen. ?sjen bracht drie kanonnen in de strijd, Venl(at biinen een uur een derde van de lyfwacht geschikeld was. Het bad van madame Sun, ze ten paar minuten tevoren uit gestapt was, ntie, r<1 stu; geschoten. fan dl achl uur controleerde kolonel Bow, een van a's aiies en aanvoerder van de lijfwacht, de ïetA'erjmunitle en constateerde dat deze snel minder- ^et°08 Er verd besloten cat de kolonel zou probe- l met madame Sun en twee manschappen door i strojgang naar de residentie te vluchten. De reste- irtstrafle nunschappen zouden achterblijven en ^erafhten de achtervolgers tegen te houden <ze l. öierden tenslotte in de pan gehakt). Jut edadane Sun vertelde: „We kropen met ons vie- j febij; dotr de gang. Df kogels floten ons om de De^Ff1' Tivee keer schanpte een kogel myn slaap oertjeTtselLig schreeuwde Kolonel Bow luidkeels en het Scbied itroomde langs zijn been het duurde ver- teó 3Vd,ne u*61* voor ve eindelyk de achtertuin van Ou® ptleis hadden kereikt. Een half uur daarna Leidfen we een steekvlam opschieten en een ge ilt* van de brug verd volkomen vernield", ïenst» Ger.i Ontsnapt Jaar, j •meent avontuur was nog niet afgelopen. Het paleis ontl de hele dag «nder granaatvuur en machine- 32tJHieervuur. Plafonds stortten in, muren werden loor v kogels dooraefd, alle ramen waren eruit. Om iren, t uur 's middafs werden de ijzeren paleishekken rouwejtormd en f oreerden de soldaten van Tsjen d» ja^Mdingang. Geükkig voor madame Sun hadden tenm. soldaten mee: belangstelling voor de buit dan uwelBf de vrouw ran de president. slaagde erin ondfmen met <vee soldaten te ontsnappen waar- id. 'ze de uniformpet van kolonel Bow en de re- ajas van hair man droeg. ijTe drongen loor gepeupel. Eindelyk waren we in ii klein staatje. Ik was totaal uitgeput en wooleekte de childwachten me neer te schieten, tar ze sleeïten me voort en steunden me aan rdeD lerskanten ze zeiden dat ik niet naar de lij- rden D moest tijken, omdat ik anders misschien -den luw zou vallei. Een half uur later, toen de ge- •den Oerschoten mnderden, kwamen we aan een klei- )ogsti boei-derij. D' boer trachtte ons weg te jagen hij bang was voor de gevolgen als hy ons istrafcerdak zou gven. Hij slaagde hierin niet door- 1,52 fit ik net op tij'flauw viel". *n het vure minderde, vermomde madame Bokseropstand ïoudtn fcwytsq xlden, us vei land gemai sezicht ls klrfn en rand- Het is heel teer- bij"» verfijnd, alsof het altijd heel goed j. ™en'rzorgd is en rooit ontberingen heeft gekend. In werkelijkheid is het 't gezicht van noVe3fl vrouw> die óijna haar hele leven in een sfeer van oproer en revolutie heeft ge- 'v'en kfd. Madame Sun Yat sen. geboren Ching-Ling soong, tweede dochter van de voor- tink. klige kruideiier uit Shanghai, is nu de machtigste vrouw in het „nieuwe China" van neriao Tse-toerg. Ze heeft het meest schokkende incident uit haar verbazingwekkende nsdagpen als volit beschreven: reken salon I D 15,tn ongeveer twee uur s ochtends op 16 juni 'and f' wekte fSun> mÜn echtgenoot, mij uit behadn zoete dJ>men en zei dat ik me vlug moest ij aankleden- W verkeerden in groot gevaar en ent-wkgten vluoten. Hy had telefonisch bericht onfc- faion aKen dat generaal Tsjen, die verondersteld n 15, fd een traw aanhanger te zijn van de voorlo- :e regerin van mijn echtgenoot, zyn troepen irempjj gestuun' om ons aan te vallen. We moesten Mei-ling spoedig en werd een vrolijk Ameri kaans schoolmeisje, hoewel ze trots op haar Chi nese afkomst was. Ching-ling was veel gereser veerder en hield zich meer afzijdig, hoewel se met enkele vrienden jarenlang benden onder hield. Ze werkte heel hard. en studeerde hoofdzakelijk filosofie. Ze schreef lange brieven naar vrienden in China, waarin se hen dringend vroeg haar op de hoogte te houden van de laatste politieke ont wikkelingen. Op intelligente wijze bepaalde ze haar eigen positie als de dochter van een ryke christen-Chinees, die een „buitenlandse" opvoe ding kreeg. Ze begon lange artikelen voor stu dentenbladen te echryven waarvan er een nog bestaat „over de invloed van in het buitenland op geleide studenten in China," waarin ze waar schuwde voor de gevaren van „buitenlandse in vloeden" Ze gaf hierin toe dat „progressieve ideeën" en de kerk de Chinezen hielpen bij de bestrijding van corruptie en het versnellen van de vrouwenemancipatie. Tot Ching-iing's grote spijt was te nog in Wes- leyan toen in 1911 de revolutie in China uitbrak, die culmineerde in de installatie van „oom" Sun ale eerste president van de voorlopige republikein se regering van China tl januari 1912). Sun zich als een oude boerin, en met de overle vende schildwacht (de andere was bij de boer derij neergeschoten), die als een marskramer ge kleed was, bereikte ze het huis van een vriend De volgende ochtend kwamen ze in Shameen en daar zorgde een andere vriend voor een kleine motorboot die hen naar een huis in Linnen zou brengen. Dee rivier lag vol schepen met oorlogsbuit, meisjes en allerlei goederen Diezelfde namiddag vertrok madame Sun uit Kanton en slaagde er tenslot te in zich aan boord van een schip weer bij dr. Sun te voegen. Ze gingen onmiddellijk beiden vermomd naar Hongkong. Ching-Ling soon, madame Sun Yat sen, heeft al tijd in dergelijke woelige omstandigheden geleefd. In 1893 geboren, groeide ze op in het huis in Shanghai dat eigenlijk al een geheime cel van nationalistische politici was- Haar vader was een uitgeverij begonnen waar zo genaamd methodisten by bels werden uitgegeven. In feite was Charlie Soong de belangrijkste druk ker en uitgever van opruiende pamfletten in een China dat smeulde van wraak over de buiten landse overheersing van de economie. De keizer in Peking was machteloos, hij stond zwaar in het krijt bij Engeland en Amerika, en de regerings ambtenaren van die landen eigenden zich de in voerrechten toe als gedeeltelijke betaling van die schuld. Het land verarmde en er was weinig hoop op een verbetering van de toestand. Eerst wist Ching-ling van dit alles niets. Zo nu en d*n kwam de nationalistische leider, dr. Sun Yat sen, op bezoek, maar voor haar was hij een „oom", een vriendelijke man, die haar com plimentjes maakte over haar zingen en de cake die ze had leren bakken. Ze was een dromerig, lief en gehoorzaam kind. Toen ze zeven jaar was werd die vrede en rust verstoord. In 1899 brak de Bokseropstand uit een opstand die geleid werd met de leuze: „Met de Mantsjoerijers dood aan de buitenlanders". In Shanghai was een grote buitenlandse gemeen schap en Ching-ling kon niet meer gaan wande len of ryden. In de straten vlakby haar huis werd gevochten tussen de soldaten die probeerden de buitenlandse inwoners te beschermen en sympa thisanten met de rebellen. De buitenmuren wer den met kogels doorzeefd. Ontsnappen was onmo gelijk In 1900 vernam Ching-ling dat dr. Sun was te ruggekeerd naar China van een reis door Europa om te proberen of de opstand in een beweging kon worden omgezet, die dan tot doel zou heb ben de macht der Mantsjoeryers omver te wer pen en de vreemdelingen te verdrijven. Ching-ling veraam dat dit de droom van alle „waarachtige Chinezen was" en ze twijfelde nooit aan de re delijkheid hiervan De Bokseropstand werd neergeslagen en in 1901 werd het leven weer normaal. Eh-ling, de oudste zuster van Ching-ling, werd naar een school in de Ver. Staten gestuurd. Ching-ling, die drie jaar jonger was, kwam op de McTyeire middelbare school aan de Hankowweg in Shanghai, waar ze vijf gelukkige jaren doorbracht. Haar leraressen noemden haar echter wel erg „twistziek." Ze had voor het grootste deel buitenlandse leraressen. Ze wilde nooit aannemen wat zy vertelden over Chi nese geschiedenis en in de schoolvakanties had ze heftige ruzies met de Engelse dame die haar En gels en Latijns onderwees. Haar zusje, Mei-ling (de toekomstige madame Tsjang Kai-Sjek), zes jaar jonger dan zij was, zei altijd tegen haar: „Ching-ling, je moet niet tegen spreken. Je moet geloven." In 1908 werd Ching- ling, met haar jongere zusje Mei-ling, ook als studente ingeschreven op het Amerikaanse Wesleyan College, Macen, in Georgia, waar haar oudste zuster al was. Net als Eh-ling, veranderde In een van haar artikelen noemt ze dit „de be langrijkste gebeurtenis van de twintigste eeuw". Ongeveer diezelfde tijd hield ze op met aan Sun Yat-sen te denken als aan een „oom" en begon hem te zien als een man voor wie ze zeer nuttig zou kunnen zyn, een man met wie het „een droom zou zijn te trouwen". Als vaderlandslievende Chinese was er maai- één man van wie ze kon hopen dat hy haar nodig zou hebben en ze smeekte haar ouders haar toe stemming te geven weer naar huis te komen Thuis was voor de Soongs in 1913 Japan. De re- lutie was „mis gegaan" en een van de tegen standers van dr. Sun had de macht gegTepen. Zijn vrienden waren naar Japan gevlucht, waar de „va der van de revolutie" zijn basis had en van waar uit hy van tijd tot tijd geheime tochten naar China ondernam om een verzetsbeweging te orga niseren. Ching-ling arriveerde bi het voorjaar van 1913 in Japan en begon een opwindend samenzweer- stersbestaan. Eh-ling, die tot dusverre de secreta resse van dr. Sun was geweest, was net getrouwd en het lag volkomen in de lyn der dingen dat de tweede zuster haar plaats innam Sun Yat-sen had nooit een trouwer volgelinge gehad. Het was duidelyk dat het meisje verliefd op hem was. Berst probeerde hfj haar te ontmoedigen, hij hield haar voor dat hij even oud was als haar vader, dat hy aJ een vrouw had en drie kinderen, zy het door eeen Chinees, niet-christelijk huwelijk. Ze luister de altijd heel geduldig tot hy uitgesproken was een vervolgde dan haar plan om zich onmisbaar bij hem te maken. Haar Engels was uistekend. Ze was politiek goed onderlegd. Ze was vastberaden. Tenslotte vertelde ze haar familie dat ze zich „gecompromitteerd had" door via een raam dr. Suns slaapkamer bin nen te klauteren en de nacht bij hem te blyven. Madame San Yat - sen 7j% was nog geen eenentwintig jaar toen ze ma dame Sun Yat-sen werd. Daarna had Ching-ling •nige tijd geen contact met haar familie. Ze maakte haar vader boos door hem te vertellen, dat hij niet boos op lijn oude vriend moest zyn. omdat deze de deehter des huizes verleid had." De verleiding was van haar uitgegaan. Haar moeder, een strenge methodiste. was ontzet. Haar zusters beweerden geschokt te zyn. Haar vrienden roddelden. Maar Ching-ling bleef onver stoorbaar. Ze was trots en gelukkig. Aan een vriendin schreef ze: „Ik probeer mijn man zoveel mogelijk met zyn Engelse correspon dentie te helpen, en myn Fran6 is zoveel ver beterd dat ik nu Franse kranten kan lezen en di rect kan vertalen. Je ziet dus dat het huwelijk voor my net zoiets is als naar school gaan, al leen hoef ik nu geen examen meer te doen." Maar het was geen gemakkelijk leven! Haar man leefde nog steeds in ballingschap en zyn rivaal Yuan scheen de teugels nog steviger in handen te hebben. Ching-ling leefde voortdurend in angst dat er een aanslag op haar man gepleegd zou worden, omdat hy het enige alternatief vormde voor de regering die de dromen van de republi keinen bespotte. Ze probeerde hem te bescher men, hem te verwennen, hoewel het „heel moei- ïyk was hem op tijd een maaltijd te laten gebrui ken en onmogelijk om onze vele huizen ordeiyk te houden." In 1915 deed Yuan iets heel doms; hy riep zich zelf tot keizer uit. Dr. Sun was bly en ook teleur gesteld teleurgesteld over dit laatste verraad aan de revolutie en blij by de gedachte dat hij he lemaal opnieuw kon beginnen en zyn eigen demo cratische regering kon opbouwen. Ongelukkigerwijs veroorzaakte Yuans proclamatie grote chaos in het land. De republikeinen waren in hun trouw verdeeld, legeraanvoerders en trouwe onderda nen van de Mantsjoeryers voelden dat het mo ment was gekomen om, óf de dynastie te her stellen. óf China op te lossen in een federatie van provincies die geregeerd werden door krijgslie den. In juni 1916 stierf Yuan en zijn volgelingen ver deelden zich in verschillende groeperingen. Nog meer chaoe! Dr. Sun trachtte de strijdende groe- peen te verenigen, maar slaagde niet. Een nieuwe president Li, die de republikeinse regering had hersteld, volgde en de oorlog werd aan Duitsland verklaard. In de zomer van 1917 vestigde dr. Sun een eigen voorlopige militaire regering in Kanton. De jaren 1917-T8 brachten persoonlijk leed voor Ching-ling. Haar stiefzoon keerde uit Amerika naar China terug en weigerde haar te erkennen hy had de Amerikaanse pers interviews toege staan waarin hy ontkende dat zijn vader van plan zou zyn dit „onwettige huwelijk" voort te zetten. Verzoend Weduwe Maar Ching-lings huiselijk geluk en status als „first lady" van China zouden niet lang duren- Uitgeput door een leven van strijd stierf dr. Sun hi de armen van zijn vrouw tijdens een reis voor het houden van spreekbeurten op 12 maart 1925. Hy liet een bedroefde weduwe achter, maar ook een vrouw die vastbesloten was te waken over de „winst der revolutie" en haar leven wilde wyden aan de uitbreiding van de communistische Invloed in China. In 1926 reisde Ching-ling naar Moskou om een beleefdheidsbezoek by Stalin af te leggen. In haar afwezigheid bewees Tsjang Kai-sjek een krachtig leider van de Kwo Min-tang te zyn. Hy bewoog zich echter in politiek voortdurend verder naar rechts, zover naar rechts als madame Sun Ching-ling, weduwe van dr. Sun Yat-sen^ gevierde vrouw in communistisch-China. naar links ging. Hy begreep dat hy de Kwo Min- tang van communisten moest zuiveren als hy zich ooit van Stalin en de Sowjet-adviseurs, die iedere beweging die hy maakte nauwlettend ga desloegen, wilde losmaken. Ching-ling was een obstakel op Tsjang Kai- sjeks weg. Haar invloed was zeer groot en ze genoot enorm respect als de weduwe van de grote dr. Sun. Bij haar terugkeer uit Mos~ kou, besloot Tsjang het probleem op te los sen" door haar ten huwelijk te vragen. Hij was de jonge leeuw van de republiek. Zij was de „first lady" van de revolutie. Wat een schitterend paar zouden ze vormen. Ching-ling was ontzet over het aanzoek. Ze wist dat Tsjang haar zuster Mei-ling ook al ten huwelijk had gevraagd en afgewezen was. Ze wist ook dat Tsjang al een vrouw (een zekere mej. Maohad en nog twee vrouwen in Kanton bezat. Maar wat veel belangrijker was: hoe kon hij zo ijdel en gevoelloos zijn om te verwachten dat hij de plaats van dt\ Sun zou kunnen innemen? Tsjatig*» v ijandin Toen, 3 mei 1918, stierf cto vader van Ching- ling aan kanker. Ze hadden zich verzoend om dat Charlie Soong had begrepen hoe toegewyd zijn dochter aan haar echtgenoot was, en de tweede dochter was diep bedroefd. Ook het maat schappelijk bestaan gaf weinig voldoening. Aan het einde van het jaar had haar man door allerlei intriges de macht verloren en tot 1920 woonden de Suns als vergeten burgers in hun huis aan de Rue Molière in Shanghai. In 1920 scheen dr. Suns fortuin ten goede te ke ren. Hy kreeg de uitnodiging om als president van een andere, zy het voorlopige, regering naar Kanton terug te keren en gedurende twee jaar leek het alsof hy de macht vast in handen zou krijgen. Toen, op het moment waarop de presi dent van de noordeiyke regering in Peking zich bereid verklaarde af te treden ten gunste van dr. Sun als president over geheel China, besloot ge neraal Tsjen, gouverneur van Kwantoeng, de re gering in Kanton omver te werpen, waarby hy er bijna in slaagde dr. Sim en diens vrouw tij dens de schermutselingen te doden Russische invloed Na de ooup van 1922 waarby se door het oog van de naald kropen, kwamen dr. Sun en Ching-ling voortdurend meer onder de invloed van de spe ciale agent van de Sowjet-Unie, Joffe. Joffe, die vooral Ching-ling fascineerde, vertelde hen dat hoewel dr- Sun de „geboren leidei-" der Chinese revolutie was. zyn organisatie gebrekkig was. Kijk, naai- wat de Sowjet-Unie in vyf jaar onder Lenin had bereikt! De buitenlanders waren ver- dieven en de jonge staat was blyven bestaan. De arbeiders van dr. Sun moesten herschoold wor den naar het voorbeeld van de Russische com munistische party. De arbeiders moesten als sol daten worden geoefend. Ching-ling drong er bij haar man op aan Joffe's hulp te aanvaarden by de training van kaders, van gewapende hulptroepen, van „propagandis ten." Tegen het einde van 1923 was de chaotische „Sun party" met Lenin's aanmoediging en de praktische steun van Joffe en Borodin omge schoold tot een hechte organisatie, de Kwo Min- tang. Toen Lenin in 1924 stervende was, kon hy met enige voldoening constateren: „we hebben vele vrienden in het oo6ten." De nieuwe regering-Sun had eigenlijk geen tegen standers. Intelligente jonge mannen, zoals Tsjang Kai-sjek. hadden een militaire en politie ke opleiding in Moskou ontvangen. Jonge studen ten zoels Tsjoe En-lai, waren als communisten naar China teruggekeerd om binnen de Kwo Min-tang, die de steun ontving van en geïnfil treerd werd door „eigen-kweek communisten" als Mao Tse-toeng, te werken. Voor de eerste maal zag Ching-ling haar echtgenoot gelukkig, toen hy dit geweldige apparaat, dat in de Sowjet- Unie gemaakt was. hanteerde. Vanaf dat moment werd Chtng-llng de gezworen vyandin van Tsjang Kai-sjek, hoewel ze een zetel aanvaardde in de centrale uitvoerende raad van de Kwo Min-tang (om een oogje op Tsjang te houden). Die vijandigheid werd nóg groter toen hy er tenslotte in slaagde haar zuster Mei- ling te huwen. Ze werd onherstelbaar toen hy in 1927 de Kwo Min-tang van communisten zui verde en in hetzelfde Jaar waarby hy haar zwa» ger werd, honderden en duizenden van haar vrien den en bekenden liet vermoorden. In 1930, na haar terugkeer uit Moskou waar heen ze in ballingschap was gegaan was zij aanwezig by de byzetting van het lichaam van haar echtgenoot ln een mausoleum, maar ze waar schuwde de wereld dat ze in haar bezoek geen hoop op verzoening met die „verraderlyke con tra-revolutionair" moest zien. In de oorlog met Japan van 1931 tot 1945, woonde Ching-ling meesttijds in China waar ze in zie kenhuizen werkte en by de verzorging van vluch telingen hielp. Ze was ook betrokken bij de tyde* ljjke verzoening en het verbond tussen de Kwo Min-tang en de communisten die in 1936 door Mao Tse-toeng geleid werden, maar ze maakte gaan geheim van het feit dat het verbond moest eindigen zodra de Japanner» verslagen waren. Tsjang verdreven Ze wa» dol van blijdschap toen Mao In 1949 Tsjang Kai-sjek van het Chinese vasteland ver dreef en de Volksrepubliek „naar het voorbeeld van dr. Sun" uitriep. Sedert 1949 woont madame Sun nu gelukkig in hei nieuwe China, geëerd als de weduwe van dr. Sun en om haar leven „ln dienst van de revolutie." Ze heeft vele officiële functies, en se is vicevoorzlt- ster van de staatsraad. Ze ziet er nog heel teer uit, hoewel niemand eraan twyfelt dat ze zo taal is als gedroogd bamboe. Niemand weet hoe Ching-ling over haar eigen fa milie denkt. Mei-ling is natuurlyk „een verraad ster van de revolutie" en woont met haar man op Formosa Eh-lings huwelyk met een andere „ver rader". en het fortuin dat ze in Wallstreet heeft gemaakt, vindt Ching-ling byna even schandelijk als Tsjang Kai-sjeks bewering dat hy „de mantei van dr. Sun zou hebben geërfd." Haar broers staan ook allemaal aan „de andere kant". Waarschyniyk heeft Ching-ling de raad van haar mend en voorzitter Mao gevolgd die ook „de oude familiebanden vergeten heeft bij het lid worden van de nieuwe grote familie van voor uitstrevende Chinese volken". Al te lang weduwe, al te lang alleen, zal ze waar schyniyk het kleine meisje vergeten zyn, dat het zo moeilijk vond haar haar te vlechten en dat het zo heerlijk vond om cake te bakken voor haar vader en voor de „oom", die haar gehele levens patroon zou wyzigen. Weekendbijlage Leidsch Dogblod LDEXTRALDEXTR ALDEXTRALDEXTRALD EXTRALDEXTRALDEXTRALDEXTRALDEX LDEXTRALDEXTRALDEXTRALDEXTRALD EXTR A T .TYEYTRAT .DEXTR A T .DEXTR ALDEX LD EX PI! 1 CRALD EXTR LI/ LA I AMILDEX LDEAI KAL.Ut;A'X KALiLfJlA I HrtLiL,r.A.rRALD EXTRALDEXTRALDEXTRALDEXTRALDEX LDEXTRALDEXTRALDEXTRALDEXTRALD EXTRALDEXTRALDEXTRALDEXTRALDEX LDEXTRALDEXTRALDEXTRALDEXTRALD Zaterdag 8 februari 1969

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1969 | | pagina 9