DNZE KERST
WORDT
iVINTERSER
Het Kerstfeest van de
oude boswachter
Feestelijk
menu
Vlekkeloos feest
ig
KSTB1JLAGE lüö8 VAN HET LËÏDSCH DAGBLAD
hebben ons de laatste jaren afgevraagd of de kerstdagen in West
opa, die gemiddeld als groen" en onbestendig bekend staan, wat win-
er gaan worden.
e vraag is niet 20 vreemd wanneer wij zien dat er plotseling een aantal
envolgende kerstdagen is voorgekomen met strenge vorst hetgeen met
ondering van 1938 tot ver in de vorige eeuw een bijzonderheid was ge
ren.
n ee
KNMI heeft al eens een gemiddelde be
rde! id van de temperaturen vóór en tijdens
;tbai }rst over een periode van 40 jaar. Dui-
valt daarbij een stijging op aan de
[edaivond van de kerstdagen. In Duitsland
warmtegolf tijdens de kerst bekend
n no Veihnacht-Tauwetter" (kerst-dooiweer),
bdi at je dan wel afvragen of hierin piot
een wijziging is gekomen wanneer je
n hjrier jaar achtereen tijdens de kerstda-
n ons land streng ziet vriezen. Dit ter
en J>ver een Periode van meer dan 100 jaar
geve ut alleen in 1938 op de kerstdagen stren-
*°ii rs^ was gemeten. In 1961 op tweede kerst-
seldi - 14.6 gr. c. op het vliegveld Twenthe, in
1 do( te Haamstede op tweede kerstdag
cü
|gr. c., in 1963 op eerste kerstdag 12.8
op het vliegveld Eelde, in 1964 op twee-
irstdag 12.7 gr. c. te Dedemsvaart.
)65 en ook verleden jaar zagen wij weer
pplsche temperatuurstijging vlak vóór de
dagen. Is dit een herstel van de tradi-
e tendens? De komende Jaren zullen dit
n bewijzen.
n in oude kronieken en oude dagbladen
pat bijzonderheden te vinden over win-
n de 18de en 19de eeuw, maar vrij zei-
ras er sprake van extreme koudegolven
of tijdens de kerstdagen. Daarvoor kwa-
In aanmerking de decembermaanden
1788, 1829 en 1844, 1879 en 1890.
De decembermaand van 1890 was op een na
de koudste van de laatste 250 Jaar met in
Utrecht (waar het KNMI toen nog was ge
vestigd) 18 ijsdagen waarop het kwik ook
overdag onder nul bleef. Op 4 december was
het al raak. „Veehandelaar Van Eijk te MuS-
den, vader van vijf kinderen ging naar het
Fort Pampus over de bevroren Zuiderzee om
melk te brengen. Bij een wak vond men alleen
zijn pet en eene ledige melkkan".
Werd de eerste officiële Friese Elfstedentocht
op 2 januari 1909 verreden, in december 1890
is men wellicht al op dit idee gekomen. Zo
lezen wij
„Op den 17den december werd op de Tey-
lerstichting in Haarlem de laagste tempe
ratuur van 24 graden onder nul gemeten.
Op 28 december reed de 27-jarige W. Mu
lder uit Haarlem (Fries van geboorte) door
11 Friese steden, een afstand van 180 kilo
meter. Een oud moedertje kreeg onverwacht
bezoek over het ijs van twee tantezeg-
gers in de leeftijd van 76 en 74 jaar. Op
oudejaarsdag (1890) was het ook bijzonder
koud. In Vlissingen vroor het 16 gr. c„ in
Groningen 20 graden".
Een pikante bijzonderheid uit de vroegere ijs-
en win terverslagen zijn de oorlogen met de
baanvegers en het vaak te overvloedig nutti
gen van warm bier en hete wijn op het ijs.
Een bericht uit de noordelijke pers: „Op 24
december (1890) gingen de baanvegers te
Hoogkerk, die zich bij de bruggen hadden op
gesteld en wat te veel hete wijn hadden ge
noten, een ieder die geen cent afstond met
de bezem te lijf". Daarop volgde een ingezon
den stuk met als passages: „Er staan tame
lijk veel zoogenaamde baanvegers, maar die
zijn liever lui dan moe en vegen te weinig.
Kan de gemeente hen niet ieder een baan
vak aanwijzen, zoodat zij voor het geld waar
voor zij de hand ophouden ook wat doen?"
Onze voorouders hadden vroeger tijdens kou
degolven rond kerst en oudjaar heel wat meer
perikelen dan wij. Er was veel armoede, er
werd veel kou geleden. Brandstof was schaars
en er was voortdurend herrie met baanvegers,
die blijkbaar meer naar zichzelf streken, dan
over het ijs.
aber 1829 staat op de derde plaats van
te decembermaanden in de laatste 250
Een courantebericht uit die dagen luid
den 18den December begaf predikant
8. Mantingh van Blankenham zich met
nog jeugdige vrouw op schaatsen her-
aarvLrt
over het ijs van de Zuiderzee om den
i tboi
van de laatste, die met zijn schip on-
Schokland lag ingevroren, met een be-
fc te verrassen. Hendrik Jongman, een
lenden visscher werd gehuurd om hen
aarts over het ijs eenen bekenden baan
\zen. Alle drie geraakten zij door het ijs
'dronken".
ctreem koude kerst was die van het
f844. Van de tweede kerstdag lezen wij
lende berichten
ïberigten over het ijs op onze groote
gren zijn zorgwekkend. Eene verbaazen-
Iftassa ijs heeft zich hier en daar vast-
ft. Bij Tiel zit het ijs van de Waal bij
tsen 90 cm dik".
•e kerst hebben onze ouders of groot-
beleefd in 1879. Een aardig bericht over
rijden uit die tijd: „In Loppersum
werden ijswedstrijden voor behoeftige
trs gehouden in het rollen van vaten
ijs waarbij de deelneemer eene hoge
moest dragen. Van de 34 deelnemers
er 32 ieder vijf pond puik schapen
en allen gingen dankbaar weer naar
(Ook die twee die niets wonnen?)
itste extreem koude periode van kerst
■jenlu nieuwjaar, die wat gelijkenis vertoont
1962, be «fde men in 1890 waarover Her-
BP
de Man zijn bekende streekroman „De
*r van 1890" schreef.
a
heb ik hiervan opgemaakt en ge-
p. tekend dit proces-verbaal op de
55 ambtseed bij de aanvaarding mij
ner bediening afgelegd".
De aloude slotzin van elk-proces-verbaal.
Hè, dat was gebeurd! Met een zucht van
voldoening keek hij neer op zijn werk.
Eindelijk had hij, Gerbrand Diederiks,
boswachter bij de Baron van Deeminck
en Hovelingen tevens onbezoldigd rijks
veldwachter in welke laatste functie
hij „opsporingsambtenaar" was en dus
gerechtigd een proces-verbaal op te ma
ken dan toch die stroper te pakken
gekregen
Lang had het geduurd, ontelbare hazen
en konijnen waren langs hem heenge-
glipt en in handen van de stroper Herin
van Dintel gebleven! Ja nooit had hij
het „wettig en overtuigend bewijs" ge
kregen, daar was den Herm te glad voor,
doch niemand anders dan deze kon de
beruchte stroper zijn! O Ja, wel had hij
vaak een lichtbak of een paar strikken
kunnen oprapen, maar nooit had hij den
Herm te pakken gekregen, den Herrn die
ermee gewerkt had in de donkere nach
ten wanneer de dorpelingen in hun bed
stede lagen te ronken dat je het op de
weg kon horen!
Maar nü had hij, Diederiks, den Herm
toch eindelijk gesnapt! Het was
een lopen van belang geweest, wat
hem die al een jaartje ouder werd. lang
niet gemakkelijk was gevallen, maar hij
moést nu den Herm hebben! Door struik
gewas en greppels was hij de dader ach
terna gesneld, maar eindelijk was deze
gestruikeld en zodoende had hij hem
kunnen vatten.
Geweer en haas waren in beslag geno
men, hij zou die als „stukken van over
tuiging behoorlijk gewaarmerkt depone
ren ter Griffie van het Kantongerecht"
te Overloon het kleine Brabantse stadje.
Wat had die beroerde kerel nog gezeurd
om de haas terug te krijgen. Niet eens
had hij gerept over het geweer maar
die haas, daarom ging het hem huist
die haüs, daarom ging het hem juist
déze haas met de Kerstmis op morgen
voor zijn eigen gezin was geweest, maar
daar had hij, Diederiks, geen bliksem
mee te maken: overtreding was over
treding en stropen stropen, of je dat nu
deed om zèf eens een lekker kerstmaal
te hebben, dan wel dat je de haas aan
een poelier in de stad verkocht!
Welgevallig bekeek hij het 20 Juist
geschreven proces-verbaal onder
de hand een kop koffie drinkend
en de laatste druppels opslurpend uit
zijn grote ruige snor.
Ja, zo'n stroper moest nu niet denken
dat hij, Diederiks, alleen maar bos- en
veldwachter was om de klusjes van de
Baron te doen. Hij was wed degelijk op
sporingsambtenaar en dat zou hij tónen
ook! Als de zaak voorkwam en de kan
tonrechter zou hem vragen hoe de ver
dachte bekend stond in de omtrek, dan
Stille nachtheilige nacht
zou hij prompt antwoorden „Slécht,
Edelachtbare! Bar slecht!" In het mid
den latend of dit sloeg op 's mans gehele
gedrag of alleen op het stropen wel
wetend dat, al was de kantonrechter
vaak zeer clement, juist bij het strópen
bij hem, die zélf een verwoede jager
was en dikwijls bij de Baron op een
jachtpartij kwam, heel, héél zwaar zou
wegen! „Slécht, bar slecht!"
Zo'n lamme kerel die Herm om nog te
soebatten de haas terug te mogen
hebben voor het kerstmaal van zijn
eigen gezin. Het mócht wat! Wat had hij,
Diederiks, te maken met het gezin van
de overtreder? Ja, zo'n haas was toch
wel een fijne bout! Onwillekeurig moest
hij terug denken aan de tijd toen hij
nét zo'n snuiter was geweest als nü de
knullen van den Herm! Zijn vader was
boerenarbeider met een groot gezin ge
weest; hij Gerbrand, had zich weten op
te werken tot boswachter en ja, „opspo
ringsambtenaar". Vader had altijd hard
moeten werken bij de boer, moeder was
uit bakeren geweest, maar toch één keer
per jaar was het met Kersmis een „vet
pot" bij hen geweest! Dan kwam er óók
een haas op tafel! Wat hadden zij ge
smuld van die jaarlijkse grote traktatie
om later weer terug te vallen in de sleur
van het dagelijkse schrale maal.
Maar eh hoe kwóm vader
toch eigenlijk aan die jaarlijkse
haas??? Kópen kon hij hem
toch ook niet van zijn magere loon
Kijk, dat was eigenlijk nooit tot hem
doorgedrongen. Juist nü, voor Kerstmis,
terwijl daar de haas voor hem op tafel
lag met een ambtelijke label aan een
poot. Vrienden of familie die er béter
bijzaten, hadden zijn ouders niet.dus
dan moest vader die haas óók gestroopt
hebben
SU1 zit de oude boswachter voor zich
uit te staren. Nooit heeft hij beseft,
nooit heeft hij eraan gedacht hoe
hij en de andere kinderen telken jare
met spanning de morgen tegemoet za
gen dat er ineens een haas in het schuur
tje hing!
Zo mijmert hij weg en denkt terug aan
die jeugdjaren. Ziet oude beelden voor
zich verrijzen terwijl buiten in de
nacht eerst één en dan even later nóg
een en nóg een, de kerstklokken begin
nen te luiden, overwaaiend het geluid uit
de dorpen in de omtrek, van verre zijn
oude beelden in sonore klanken accom
pagnerend
Ja, als kind had hij toch óók gesmuld
van dat verboden wild en zouden
dan niet de kinderen van den Herm?
neen, daar niet aan denken! Herm was
een stroper en moest gestraft worden
maar eh vader?!
Schoorvoetend, onwillig staat hij op.
grijpt zijn zware duffel van de
haak, stopt er de haas onder, slaat
het geweer over de schouder en stapt
met zware schreden de verlaten land
weg op tot hij bij het huisje van den
Herm komt. Dan sluipt hij nader, trekt
met een ruk de ambtelijke label van
de hazepoot en hangt het dier over de
deurklink, terwijl hij het geweer in het
gras laat vallen en geeft een schop te
gen de wankele deur: „Düér, voor Jullie
is het ook Kerstmis
Dan treedt hij ijlings terug en laat zich
even op de berm vallen, terwijl van verre
nog steeds de kerstklokken hun jubel
uitzingen over bos en ven
DOLF SCHNAAR
Zacht flakkerende kaarsen in glanzende
kandelaars, rood lint, hier en daar een
takje hulst, de lucht van dennegroen in
een behaaglijk warme kamer. De kerstdis
ziet er feestelijk uit. De gastvrouw inspec
teert voor de laatste maal de tafel. De eer
ste gang kan worden geserveerd.
Ook een genoeglijk huiselijk dinertje met
de kerst kan eenvoudig, doch stijlvol en ver
zorgd zijn. Alleen al een tot aanzitten noden
de tafel met hier en daar een versiering is
belangrijk voor het welslagen van het huise
lijk kerstdiner.
Waarom dan niet eens gedacht aan een ge
tekend, geplakt, geschreven of getypt kerst
menu naast ieder bord? Er is weinig méér
voor nodig dan een overgebleven dennetakje
of een plukje engelenhaar, een rood lintje of
wat kerstboomglitter en een pakje eenvou
dige correspondentiekaarten, wit of in een
pastelkleurtje, dat past bij het tafellinnen.
Al heel eenvoudig is het om de gerechten,
de wijn en een vrolijke kerstwens zo netjes
mogelijk onder elkaar op de kaart te schrij
ven of te typen. De versiering van de spijs
kaart kan zo eenvoudig en zo ingewikkeld
zijn als men wil: een rood lintje met een
takje groen met een nietje of door een gaatje
links bovenin gestrikt doet het alleraardigst.
De spijskaarten worden dan op of naast de
borden gelegd. Wilt u ze recht op zetten, dan
gaat dat heel gemakkelijk, door de kaart
dubbel te vouwen en maar op de helft het
menu te beschrijven. Iets open gevouwen
blijven de „kaarten" stevig staan.
Een andere mogelijkheid het menu te ver
sieren: „teken" met lijm de vorm van een
hulstblad. een ster, een kaars of een den-
neboom en strooi op de nog natte lijm een
beetje kerstboomglitter. Het blijft kleven op
de ingesmeerde plekken, de rest laat u er
weer afglijden. Een „zilveren" figuurtje
blijft op het menu achter.
Een grappig effect krijgt men ook door de
correspondentiekaarten te knippen in de
vorm van een denneboom, een kerstklok, een
dikke kaars-in-kandelaar of een hulstblad en
daarop aan te geven wat de kerstdis te bie
den heeft.
Nóg gemakkelijker, maar iets minder goed
koop is het om evenveel dubbele kerstkaar
ten te kopen als er gasten aan tafel zullen
zitten. Het is zaak er op te letten, dat de
binnenzijde onbedrukt is. Op de plek waar
u normaal de kerst- of nieuwjaarswens zou
schrijven, komt nu het menu.
In feite een eenvoudig, snel te realiseren
werkje, waarmee ook de kinderen op deze
avond vóór Kerst nog een uurtje zoet zijn,
wanneer de huisvrouw zich slechts kan be
zig houden met de kerstcake en de kalkoen.
Je zult het altijd zien; net als de kerststem
ming er aan tafel komt en de heer des huizes
de wijn inschenkt, stoot zoonlief een glas om
en komt de inhoudt op moeders nieuwe jurk
terecht. Laat door dit Incidentje uw kerst
feest niet bederven en raak niet in paniek,
want als u de Juiste middelen gebruikt, kunt
u alle vlekken verwijderen.
Bier: sopje biotex
Bouillon: sopje biotex
Jus: het weefsel omkeren en tussen
poreus papier uitstrijken,
of terpentine
of alcohol
Koffie: sopje biotex
Vette saus: terpentine
Vruchtensap: alcohol of brandspiritus
Wijn: alcohol of brandspiritus
Wilt u liever het zekere voor het onzekere
nemen, bestel dan bij het Instituut voor
Huishoudtechnisch advies van de Neder
landse vereniging van huisvrouwen door
overschrijving van 1,— op giro: 33 89 44, het
I.H.V.A.-vlekkenboekj e.
