Leidsch Dagblad | 1968 | 21 november 1968 | pagina 7

,K.V.P. pleegde moord met voorbedachte rade'

Aanvraag rij-examen
gaat heel lange weg

Nijmegen lanceert
plan voor totaal
nieuwe universiteit

Doorbreken taboe
Geheim Soestdijk

OUD-MINISTER VONDELING IN BOEKJE „NASMAAK EN VOORPROEF'

Nederlandse naar
de „Scala"

OMSTREDEN
OPTREDEN'

Weer schietpartij
in Amsterdam

Pseudo - predikant
aangehouden

Het kan ivel
snellermaar
dan kost het
het dubbele

PONDERDAG 21 NOVEMBER 1968

LEIDSCH DAGBLAD

PAGINA 7

(Van onze parlementaire
redacteur J. J. Vis)

DEN HAAG (GPD) Oud-
minister dr. A. Vondeling
heeft gisteren zijn politieke te
rugkeer kracht bijgezet met de
publikatie van „Nasmaak en
voorproef", een bundel politie
ke opstellen over het recente
politieke verleden. Het prettig
geschreven boekje, dat als on
dertitel draagt „Een handvol
ervaringen en ideeën", valt niet
toevallig samen met Vonde-
lings kandidatuur voor het
voorzitterschap van de PvdA.
Het had al eerder kunnen ver
schijnen, maar de uitgever,
N.V. De Arbeiderspers, heeft
de publikatie enige tijd opge
houden. Dat is begrijpelijk,
want Vondeling geeft in zijn
boek ook een visie op de toe
komst, die tegen de achter
grond van zijn kandidatuur
alleen maar aan belangstelling
wint.

„Nasmaak en voorproef" is overi
gens grotendeels gewijd aan het ver
leden. Het roerige verleden sinds
1962. toen Vondeling achtereenvol
gens fractieleider van de socialisti
sche tweede-kamerfractie was en
minister van Financiën in het kabi-
net-Cals. dat, zo schrijft Vondeling,
het slachtoffer was van „Een moord
met voorbedachte rade". Het twee
de deel, waarin de episode-Cals aan
de orde komt, is het boeiendst. Von
deling begint dit deel met een paar
opmerkingen over zijn eigen bescha
digde prestige. Vlak voor de nacht
van. Schmelzer werd hij gewipt als
lijstaanvoerder. De partijraad van
de PvdA koos Den Uyl als lijst
trekker voor de volgende verkiezin
gen. ,Die beslissing' aldus Vondeling'
„was voor mij bijzonder pijnlijk".

Een half jaar tevoren was die
plaats hem zelf nog toebedacht.
Vondeling slikte overigens de pil
manmoedig. Het was de premie voor
't ondankbare ministerschap van Fi
nanciën. In het hoofdstuk over de
formatie van het kabinet-Cals geeft
hij toe met die post zijn eigen gla
zen te hebben ingegooid en waar
schijnlijk ook de partij te hebben ge
schaad. „Het gevoeligste plekje van
de kiezers is zijn fiscale maag",
schrijft hij.

KVP - houding

De veranderde houding van de
KVP ten opzichte van het kabinet-
Cals was voor Vondeling een verras
sing. Pas begin oktober hoorde hij
van Cals, dat er grote onrust bij de
KVP was. De premier had dat ver
trouwelijk uit de fractie gehoord
„niet van Schmelzer", zoals Vonde
ling met nadruk schrijft. Vondeling
liep de begroting nog weer eens na.
„Maar ik bleef de overtuging hou
den dat de opstelling volkomen ver
antwoord was". Achteraf werd het
hem duidelijk, dat de KVP-fractie
helemaal geen prijs meer stelde op
behoorlijk overleg. Vondeling wijdt
nogal wat scherpe woorden aan het
optreden van de financiële specialist
van de KVP, drs. Notenboom, die on
verwachts met een zeer gedetail
leerd verhaal kwam. „Noteboom had
moeten weten, dat je met zulke cij
fers als hij rondstrooide eerst eens
naar het departement van Financiën
en naar de begrotingscommissie
loopt, al was het alleen maar uit be
leefdheid. Dat was zeker mogelijk ge
weest want achteraf is mij gebleken,
dat zij het produkt waren van een
KVP-studieclubje, dat zeker een
week tevoren er al mee klaar was".
Vondeling noteert verderop, dat het
hoofdbestuur van de KVP al in de
zomer van 1966 sterke druk uitoefen
de om het kabinet te laten vallen.
„Schmelzers houding is daardoor
wel wat duidelijker geworden, maar
blijft even onbegrijpelijk. In elke be
hoorlijk functionerende vereniging en
zeker in een politieke partij houden
de kopstukken elkaar toch op de
hoogte van belangrijke ontwikkelin
gen? Niet zo de KVP van Aalberse
en Schmelzer. die een moord pleeg
de met voorbedachte rade'". Vooral
hierom noemt Vondeling de houding
van Schmelzer deloyaal en onverant
woordelijk.

Opvolger Luns

Ook de formatie van het kabinet-
Cals krijgt in „Nasmaak en voor
proef" uitvoerige aandacht. Interes
sant is zijn mededeling, dat van de
socialistische fractie alleen Van der
Goes van Naters tegen deelneming
was en dat hij bezwaar had tegen
het niet raadplegen van de kiezers.
„Later en nu opnieuw heb ik dikwijls
aan Van der Goes' standpunt ge
dacht". Hij geeft toe, dat Van der
Goes in parlementair-democratisch
opzicht gelijk had, vooral ook toen
zes ministers naar het nieuwe kabi
net overgingen en Vondeling zelf de
Impopulaire post van Financiën aan
vaardde. Tegenover dit alles stond
echter, dat het kabinet-Cals met een
regeringsprogramma kwam dat
.klonk als een klok" en een duide
lijk zichtbaar onderscheid vertoonde
met zijn voorganger, het kabinet-Ma-
rijnen. Interessant is verder, dat nu
voor de eerste maal zonne
klaar blijkt, dat Vondeling tijdens de
formatie inderdaad de opvolger van
Luns op Buitenlandse Zaken wilde
Worden. Dagbladberichten daarover
zijn nooit volledig bevestigd.

Reconstruct?

Dat de PvdA in 1965 niet stond te
trappelen om mee te doen bewijst
Vondeling door de publikatie van zijn
advies aan de Koningin waarin hij
haar allereerst een reconstructie van

het kabinet-Marijnen voorstelt. Pu
blikatie van een dergelijk advies is
een staatsrechtelijk novum, dat na
volging verdient. Of het er in de toe
komst van zal komen, is overigens de
vraag. Vondeling breekt in zijn boek
een lans voor een andere methode
van formeren: aanwijzing van de

NIJMEGEN (ANP) Als tegen
hanger van het omstreden rapport-
Ma ris, heeft een werkgroep van de
katholieke universiteit in Nijmegen
een plan gepubliceerd, dat 'n totale
vernieuwing beoogt van de univer
siteit. In dit plan is geen plaats meer
voor een college van uit de burgerij
benoemde curatoren, die vaak ver
afstaan van hetgeen werkelijk leeft
binnen de universiteit. Volgens het
teit zichzelf besturen, waarbij weten-
Nijmeegse ontwerp gaat de universi-
schappelijk korps, overig personeel
en studenten op voet van gelijkheid
mee beslissen. Voor zover het de stu
denten betreft, wordt dit tevens be
schouwd als een vorm van onderwijs.
Een van de gevolgen hiervan zou zijn
dat praktisch niets van hetgeen in
universitaire kring gebeurt, voor
taan nog geheim zal zyn.

Op 1 april 1969 zullen de diverse
conclusies in het plan worden ver
werkt en zou een experimentele fase
van drie jaar kunnen beginnen.

Een van de kenmerken van het dis-
cussieplan-Nijmegen is een sterke de
centralisatie van bestuursbevoegdhe
den naar de lagere niveaus, dus naar
facuilteiten, secties en eenvoudige
vakgroepen.

Er moet op deze wijze een kader
worden geschapen, waarbinnen het
wetenschappelijk onderwijs en het
wetenschappelijk onderzoek optimaal
kunnen functioneren.

Met betrekking tot het onderwijs
wordt gepleit voor het instellen van
onderwijsprojecten voor bepaalde
aantallen deelnemers. Zo'n project
zou door alle deelnemers gezamen
lijk (wetenschappelijk korps, overig
personeel en studenten» geformu
leerd moeten worden. Iedere deelne
mer kan binnen zo'n project een spe
cifieke deskundigheid ontwikkelen,
waardoor de intelligentie uit de pri-
vésfeer wordt onthaald en dienst
baar wordt gemaakt aan het collec
tief wetenschappelijk proces van
kennisverwerving.

Bij dit onderwijs zijn ook examens

en tentamens een punt van gezamen
lijke verantwoordelijkheid, wat bete
kent dat alle deelnemers de beoorde
lingswijze en de beoordelingscriteria
gezamenlijk vastleggen. Onderwijs in
deze vorm brengt volgens de ontwer
pers zelfstandigheid en teamgeest
bij en bereidt voor op beroeps- en
wetenschapsuitoefening

DEN HAAG (ANP) De Neder
landse alt-mezzo Maya Bazuky is
naar Milaan vertrokken waar zij op
uitnodiging van de Scala zal mee
werken (in de maand december) aan
een serie voorstellingen van Wag
ners Walküre. Sinds Maartje Offers
ver voor wereldoorlog II is Maya
Bazuky de eerste Nederlandse zan
geres die voor het operaseizoen In
de Scala werd geëngageerd.

GRONINGEN (GPD) Ds. J. Ke
telaar, woordvoerder van de „blauwe
revolutie", oprichter van de revolu
tionaire radicale volksbeweging en
baptistenpredikant in Drachten, is
afgezet als voorzitter van de evange
lisatie-commissie van de Unie van
Baptistengemeenten 'in Nederland
(ECU). Bovendien is de dominee ge
wipt uit de landelijke Plancommissie
Handelingen 1969.

In het weekblad van de Unie „De
Christen", wordt als reden van het
besluit gesteld dat „het optreden van
broeder J. Ketelaar een omstreden
zaak" is. Ds. Ketelaar vermoedt dat
met zijn optreden bedoeld wordt zijn
activiteit voor de „blauwe revolutie".

De baptistenpredikant wacht rustig
af wat er gaat gebeuren. Hij wil
trachten in het blad van de Unie een
tegenbericht te lanceren. „Maar men
blijkt mij ook dat al te weigeren.
Eind van dit jaar zijn de verkiezin
gen voor de domineesvacatures Ne
derlandse baptistengemeenten en ik
moet maar afwachten of ik als do
minee gehandhaafd word".

AMSTERDAM (ANP) Een 32-
jarige scheepswerktuigkundige wordt
ervan verdacht gisterochtend op de
Kloveniersburgwal in Amsterdam
zes schoten te hebben afgevuurd op
de 24-jarige tegelzetter H. M. P. de
Oude en de even oude monteur A.
de Jonge. Het tweetal werd niet ern
stig gewond. De tegelzetter werd in
beide benen geraakt, de monteur
kreeg een schot in het linkerbeen.
De verdachte kon in de loop van
de dag in zijn woning in de binnen
stad worden aangehouden. Hij ont
kent de schutter te zijn. De man
nen hadden elkaar ontmoet in een
koffiehuis. Waarschijnlijk heeft de
scheepswerktuigkundige zich bij een
woordenwisseling bedreigd gevoeld.

formateur door de Tweede Kamer.
Als die methode wordt gevolgd
Vondeling zelf verwacht dat wel
is er geen sprake meer van adviezen
van fractievoorzitters aan de Konin
gin.

Met de publikatie van het advies
doorbreekt Vondeling bewust het ta
boe op het „geheim van Soestdijk".
Dat is symptomatisch voor zijn hou
ding tegenover de monarchie, die op
vele plaatsen in zijn boek tot uiting

kiest met een uitvoerige motivering
voor de monarchie. Een gekozen pre
sident kan moeilijk het symbool van
de volkseenheid worden. „Trouw en
offervaardigheid van de Oranjes zijn
meer dan eens in de vaderlandse ge
schiedenis gebleken".

Vondeling blijkt zich bewust te zijn
van de fouten, die het kabinet-Cals
heeft gemaakt in de kwestie van het
huwelijk van Prinses Beatrix. De keu
ze van Amsterdam noemt hij achter-

99

99

komt. Hij houdt ervan de mythe af
te breken en doet dat bekwaam.

Waarom moeten er parades gehou
den worden op Koninginnedag?

Waarom de toevoeging HM. „Ha
re (r) Majesteit" aan de namen van
de zeebodems?

Waarom maakt de opperkamerheer
op Prinsjesdag de dienst uit in de
Ridderzaal?

Republiek

Vondeling verklaart zich principieel
voorstander van een republiek, maar

af „een ernstige fout". Ook het voor
stel inzake het inkomen van de
Kroon noemt hij „een domme fout",
omdat er geen voldoende voorlichting
bij werd gegeven.

Voorstander van de afschaffing
van belastingvrijdom blijkt de oud
minister van Financiën overigens niet
te zijn vooral op praktische gron
den.

Partij

vernieuwing

„Nasmaak en voorproef" eindigt
met een beschouwing over de partij-

vernieuwing. Hij vindt, dat de beslis
sing eigenlijk al gevallen is, omdat
nu wel vaststaat dat de drie confes
sionele partijen elkaar niet meer zul
len loslaten. De PvdA zal tijdig laten
weten met wie ze in een volgende re
gering wil.

„Zij kan het eenvoudig niet willen
met de KVP, zoals die reilt en zeilt.
Zelfrespect en goed politiek fatsoen
sluiten zo'n huwelijk uit. Daarmee
zijn de KVP en de beide andere con
fessionele partijen op de VVD aan
gewezen".

Als bijna onontkoombaar alterna
tief ziet Vondeling de samenwerking
van PvdA, D'66, PSP en PPR, die
tenslotte zal kunnen leiden tot de
vorming van een SVP de samen
werkende vooruitstrevende partijen.

Nieuw Links

Over de moeilijkheden in zijn eigen
party is Vondeling betrekkelijk kort.
Nieuw-Links krijgt er wat van langs
maar zijn kritiek geldt alleen maar
de eerste publikatie „Tien over rood".
Hij" vindt daarin geen enkele aardige
of originele opmerking en vraagt:
„Toekomstvisie? Morgen brengen.
Dag". Latere publikaties vindt hij be
ter maar tegen het opereren van de
linkervleugel heeft hij bezwaar. Hij
bespeurt een broeierige, rommelige
sfeer en twijfel aan eikaars oprechte
bedoelingen. Maar als geheel heeft hij
waardering voor het motief van
Nieuw-Links: het tot grotere activi
teit brengen van de PvdA.

OOSTBURG (GPD) Een pseu-
do-predikant. die de afgelopen zo
mer In westelijk Zeeuws-Vlaanderen
heeft geopereerd, is gistermiddag in
het groepsbureau van de Rijkspolitie
in Oostburg voor nader verhoor in
gesloten op verdenking van verduis
tering en flessentrekkerij.

Zonder dat er aanvankelijk enige
argwaan tegen hem was gekoesterd,
had de man, een 48-jarige Rotter
dammer, verdienstelijk een aantal
Duitse en Nederlandse kerkdiensten
geleid. De Westduitse politie heeft
hem in Itzehoe aangehouden, nadat
enige tijd geleden via Interpol om
opsporing en aanhouding was ver
zocht.

In Cadzand, IJzendijke en Oost-
burg kent men de Rotterdammer als
de man, die in de maand augustus
van dit jaar de kansel betrad om
voor te gaan in kerkdiensten voor
badgasten. Via het bureau van de
Duitse kerken in Rotterdam was zijn
naam bij een aantal hervormde
kerkeraden in westelijk Zeeuws-
Vlaanderen aanbevolen.

Maar sinds augustus is zijn naam
ook in een kwalijk daglicht gekomen.
Van een hotel in Cadzand vertrok
hij zonder daar de rekening te be
talen en bij een autoverhuurbedrijf
in Oostburg reed hij op een goede
dag weg met een wagen zonder
chauffeur om daar nooit meer terug
te keren.

De argwaan tegen hem groeide en
de politie werd op het spoor gezet
om de pseudo-predikant te achter
halen. Dit gelukte.

RIJSWIJK (GPD» Waar
om duurt het zo lang voordat
de oproep voor het rijexamen
in de brievenbus ligt? Dat vra
gen veel mensen zich af. In de
praktijk blijkt het geen uitzon
dering te zijn, dat de oproep
tien tot elf weken wegblijft.
Wordt er in het Centraal Bu
reau voor de Afgifte van Rij
vaardigheidsbewijzen dan zo
langzaam gewerkt? We zijn het
gaan vragen aan de twee direc
teuren van het C.B.R., mr. P.
A. W. M. Verbeek en de heer
T. Jonkman.

„De verwerking van het aantal
aanvragen is geen eenvoudige zaak.
Dat ligt voornamelijk aan het aantal.
Als u weet. dat het er in 1960 nog
50.000 per jaar waren en we voor
1968 een totaal van 900.000 verwach
ten, dan begrijpt u, dat er een enor
me organisatie is opgebouwd", zegt
mr. Verbeek in de grote conferentie
kamer op de bovenste etage van het
„roze-centrum" aan de P. C. Bou-
tenslaan in Rijswijk, waar de aanvra
gen met wagonladingen tegelijk op
de bureaus neerdwarrelen.

Stations

Interessant 16 daarom het school
bord, dat in de conferentiekamer
staat, waarop schematisch is aange
geven welke stations de aanvraag
„aandote" voordat het eindpunt, de
aanvrager zelf bereikt. Achter elk
station staat hoeveel werkdagen („de
mensen redeneren zo vaak een week
heeft zeven dagen, omdat ze er de
zondag bijtellen, maar wij rekenen
met werkdagen. Eenentwintig dagen
zijn bij ons geen drie maar vier we
ken", zegt de heer Jonkman) één
handeling kost.

Nadat de aanvraag is binnengeko
men wordt hij met de andere gesor
teerd. Tevens wordt nagegaan of de
betaling fout, onvolledig of goed is.
Dat duurt gemiddeld vier tot vijf da
gen. Daar gaat dus al een volle week
mee heen. Vervolgens wordt de aan
vraag boekhoudkundig verwerkt. Dat
gaat snel, één dag. Met de volgende
handeling, het verwerken van de aan
vraag in de mechanische administra
tie (waarbij wordt nagegaan of aan
de aanvrager de rijbevoegdheid niet
is ontzegd, of door andere dwingen
de redenen niet aan een rij-examen
mag deelnemen) gaan opnieuw vier
dagen heen. In totaal dus al twee we
ken. „En dan moet de computer van
de mechanische administratie geen
pijn in zijn buik krijgen wil het niet
nog een dag of twee langer duren",
zegt de heer Verbeek.

Werkdagen

De derde week gaat in met het ge
reedmaken van het conceptrijbewijs
met de daarbij behorende examen
formulieren. Twee dagen. Daarna
worden de examens verdeeld over de
verschillende kringen van examinato
ren in Nederland. Duur: zeven werk
dagen. Tellen we nu alle werkdagen
op dan kom je aan een totaal van
negentien werkdagen. Tenminste in
het gunstigste geval. Alles moet dan
op de juiste manier zijn ingevuld, er

moet niet teveel of te weinig zijn be
taald, het mag geen medisch „geval"
zijn enzovoorts. Voor het gemak is
het beter te stellen dat de hele „ope
ratie" 21 dagen duurt. Dat is vier
weken C.B.R.-tijd.

Examinator

De examinator krijgt daarna de
examenformulieren en deelt in de
daaropvolgende week zijn agenda in.
Meestal neemt hy dan contact op met
de rijschool om een en ander zo soe
pel mogelijk te laten verlopen. Op
zijn beurt stuurt de examinator de
aanvragen naar de aanvrager met
de tijd en datum waarop het examen
moet worden afgelegd. Meestal krijgt
de aanvrager zijn oproep ongeveer
tien dagen twee weken van tevo
ren. Al met al is er dan tussen de
dag, dat de aanvraag op het C.B.R.
is gekomen en het tijdstip van het
examen zeven weken verstreken. Op
nieuw in het gunstigste geval.

Toch blijven er verhalen van
vriendjes, neefjes en nichtjes, die
tien tot elf weken moesten wachten.
Mr. Verbeek: „Dat kan inderdaad
voorkomen. Wij krijgen dan onmid
dellijk de schuld. Het komt echter
herhaaldelijk voor dat 'n rijschool de
aanvraag laat liggen.

De aanvrager denkt dat zijn for
mulieren al hoog en breed by ons in
de zeef liggen, terwijl ze er nog moe
ten komen. Een ander voorbeeld is de
aanvraag, die niet goed is ingevuld,
of waarbij te weinig is betaald. Dit
soort mankementen brengt direct
vertraging met zich mee. Dat is het

nadeel van een geoliede organisatie.
Het systeem moet strak kunnen func
tioneren. Daar is het nu eenmaal op
berekend".

Langer duren

De heer Jonkman: „En het ligt ook
aan de tijd, waarin de aanvraag word
gedaan en waai- u woont. Als u ln
Rotterdam woont zal het langer du
ren dan wanneer u vanuit b.v. Em-
men of Coevorden een aanvraag
stuurd. De' examinatoren in Rotter
dam, Amsterdam, Utrecht, Gronin
gen en ga maar door, hebben door
lopend werk. Een examinator in As
sen die zegt: „krijg ik ook eens een
examentje?"

„Wat de tijd betreft is de zomer
een goed voorbeeld. Zoals iedereen
gaat ook de examinator met vakan
tie. Juist in juli, augustus krijgen we
de meeste examens (nog even gauw
een rijbewijs halen en dan met de
auto op vakantie! Er werken dan
twee krachten tegen elkaar: teveel

aanvragen en te weinig examinato
ren. Bovendien zitten wij ook met va
kanties wat het personeel aangaat".

Volgens de heren Jonkman en Ber-
beek zitten de „klagers" veelal in de
groep van de mensen, die een
praktisch herexamen moeten doen.
Deze aanvragen duren namelijk even
lang als de eerste aanvragen. Het
theoretisch examen duurt in de prak
tijd veel korter wat de tyd van aan
vraag betreft. Bovendien ligt het psy-
chologischer. Iemand, die voor het
eerst een examen aanvraagt, valt het
wachten op zyn oproep dikwijls ge
makkelijker omdat het voor de eer
ste keer is. Maar zakt zo iemand dan
val wéér zeven tot tien weken wach
ten een beetje rauw op de maag.

Het dubbele

Is er een manier om de procedure
te vereenvoudigen? „Het enige, wat
we kunnen zeggen is, dat er voort
durend wordt bekeken: hoe kan het
korter en hoe kunnen we het systeem
met de capaciteit van ons korps van
examinatoren als vast gegeven zo
juist mogelijk laten functioneren. Ja,
het zou vlugger kunnen, maar dan
wordt het twee keer zo duur. Dat is
natuurlijk bij wijze van spreken,
maar als je in plaats van f 19.75
veertig gulden binnenkrijgt dan moet
het sneller kunnen. We zeggen dat
ook altyd tegen de mensen die ons
bellen van „wat duurt het toch
lang