De „SPIJKER" eens bekende versclnjnin
op de Nederlandse wegen
Nyree Dawn Porter speelt graag
„slechte vrouwen" - rollen
Moderne auto
gelijkend op
de Gouden Koets"
ZATERDAG 16 NOVEMBER 1968
LD EXTRA
DE SPIJKER is een auto van eigen bo
dem, die dan al lang niet meer op de Ne
derlandse wegen een dagelijkse verschij
ning is, maar die altijd nog meetelt als er
bijzondere prestaties geleverd moeten
worden. Dan doet zo'n oudje het nog
Bij de onlangs gehouden rit van hoogbe
jaarde vihicles van Amsterdam naar Pa
rijs en terug was ook een Spijker 1906 van
de partij. En hij liet het er niet bij zitten.
Waren er aan deze rit prestatieprijzen
verbonden geweest, dan was dit eigendom
van de KNAC, gestald in het Automuseum
in Driebergen, zeker een der eerste ge
weest. De coureur, de KNAC-medewerker,
de heer H. Stemmer, heeft er een prettige
tocht mee beleefd zonder narigheid.
In het verre verleden heeft deze Neder
landse auto ook al eens een geweldige
prestatie geleverd. Dat was in de zomer
van 1907 toen Spijker meedeed aan de
monster-race PekingParijs. De start
vond plaats op 10 juli van dat jaar in de
Chinese stad. De Hollandse wagen kwam
toen als tweede aan in de „lichtstad", na
Prins Borghese.
Er is een aardige anecdote aan verbonden.
De Spijker-auto werd bestuurd door een
zekere Charles Godard. Toen deze in de
Franse hoofdstad arriveerde, werd hij
meteen in de gevangenis gezet wegens op
lichting van het Nederlandse consulaat.
Op valse gegevens had hij ons consu
laat in Peking n.I. „een poot uitgetrok
ken" van maar liefst 2100 dollar, een in
die tijd fiks bedrag.
DE „Spijker" is een befaamde auto,
waarbij de fabrikant voor zijn tijd
alles in het werk stelde om die
faam zo wijd mogelijk te ver
breiden.
Met een glimlach beziet men de „Spij
kers-catalogus van 1912.
Natuurlijk zijn het omslag en de kopjes in de
tekst in de „Jugendstil", de hevig gestyleer-
de vormen met houterige tierelantijnen, ty
perend voor de „fin de siècle" en 'n jaar of
tien daarna!
Al dadelijk ziet men, nog vóór de Inleiding
als directeur vermeld, de voormalige avia-
teur" Henri Wijnmalen, de koene held", die
zó maar in één uur in z'n eentje van Rotter
dam naar Amsterdam vloog in een „aero
plane", een machine, geconstrueerd van en
kele spanten, bespannen met zeildoek en
voortgedreven door een klein motortje.
Toen een tweetal Leidse hengelaars in 1911
aan de kant van de Haarlemmertrekvaart
voorbij Oud-Poelgeestargeloos zat te vis
sen, werden zij opgeschrikt door een myste
rieus gebrom hóóg (wel 100 meter!) in de
lucht en toen de twee Leidenaren verschrikt
opsprongen, vloog daar net Wijnmalen boven
hun hoofden, op zijn weg naar Amsterdam.
Een toen adembenemendgezicht! Daar
ging me die waaghals Wijnmalen!
Toch vond hij het veiliger op de grond te blij
ven, zodat men hem reeds een jaar daarna,
dus in 1912. vermeld vindt als directeur van
de Spijkerfabriek!
Wel zal tot zijn benoeming hebben bijgedra
gen, dat de volledige naam van de fabriek,
gesticht door de broers Spijker, was: NV Ne-
derlandsche Automobiel- en Vliegtuigfabriek
„Trompenburg", doch feitelijk specialiseerde
men zich alléén op de autofabricage.
T rompenburg
In de „Inleiding" met wéér een kop in Ju
gendstil" leest men „Te zeggen dat de naam
Spyker evenveel roem voor ons land heeft
ingeoogst als die van den grooten zeeheld
Tromp, naar wien de fabriek Trompenburg
genoemd werd, is zeker niet vrij van over
drijving. Toch heeft hetgeen op de plaats
vervaardigd is, waar eens Tromp's woon
plaats stond, zich eene reputatie naar ver
houding verworven. In de oertijden van het
automobielisme, tegen 1895, verscheen de
eerste Spyker op den weg en sindsdien zijn
kosten noch moeite gespaard om de wagens
te doen profiteeren van de laatste vorderin
gen der techniek, en zoo uit te rusten, dat
De Spijker 13/30 PK Sport Torpedo met vijf
zitplaatsen.
aan alle redelijke eischen eener verwende
clientèle tegemoet gekomen ivordt. Hieraan,
zoomede aan eenige spr eekivoor delijk gewor
den eigenschappen, waaronder wij in de eer
ste plaats de onverwoestbaarheid en het hou
den van den weg wenschen te noemenis
hoofdzakelijk het succes van den Spyker te
danken".
Na nog eens geappeleerd te hebben aan de
monstertocht PekingParijs, waaraan een
Nederlander (Ir. Stephan) deel nam op een
Spijker-chassis, gaat de directie enthousiast
door.
„Ook op het gebied van koetswerk heeft de
fabriek eene benijdenswaardige reputatie en
zijn onze laatste modellen carrosserieën een
sprekend bewijs, dat de specialisten, welke
het kunstige houtsnijwerk voor de Gouden
Koets vervaardigden met de vele sierlijke
krullen, eveneens in staat zijn chassis en car
rosserieën tot een harmonieus geheel te ver
werken". denkt men zich éven in: een
auto gelijkend op de Gouden Koets!
Maar tsja, niet iedereen kon „een automo
biel besturen" en nog veel minder was hij
in staat een reparatie zélf te verrichten, zo
dat de directie in de voormelde inleiding ver
telde, dat dit herstellen vrijwel niét behoef
de, daar „somtyds het demonteeren van een
of meerdere stukken bij een Spijker vrijwel
onnodig was", zó oersterk en solide was het
fabrikaat. Aan het eind hiervan wordt op de
ze oersterkte nog even terug gekomen.
Bladert men verder, dan ziet men een foto
van het indrukwekkende (Jugenstil!) hek
werk, dat toegang gaf tot het hoofdgebouw
De vier cilinder-motor met een boring van
90 millimeter en een slag van 140 millimeter.
met een portier, die zó weggelopen kon zijn
van de feodale „Bank of England" te Lon
den!
Dorpssmid reparateur
Bij de chassis-uitrusting wordt vermeld een
„oliecontróleur" en een „Houder voor 2 re
servewielen achter aan het chassis gecombi
neerd met de kofferdrager, een voldoend
aantal verwisselstukken" (men was dus niet
zo héél zeker dat er geen mankement kon
ontstaan!dat mócht men, ondanks de hoog
geroemde constructie tóch „panne" krijgen,
dan kon een of anderedorpssmid langs
de weg, aan de hand van een door de fabriek
bij de wagen gevoegde reparatie-aanduiding
de boel min of meer repareren!
TjSSZ,
Stroomlijn
Dat was dus de éérste Nederlandse autofa-
briek, die het toch niet kon bolwerken, zodat
zij omstreeks 1920 werd opgeheven. Er toas
geen werken tegen de van Rijkswege gesub
sidieerde auto fabrieken, zoals in Frankrijk
en elders.
Maar nog in 1940 reden er in Londen „Spij-
ker"-taxi's, wel een bewijs hoé onverwoest
baar de wagens van dit merk waren, ook al
moesten de onderdelen in later jaren speciaal
gemaakt worden, daar natuurlijk elke „Spij
ker-stock niet meer bestond! Overigens wel
in de lijn liggend van het feodale Engeland!
Foto boven: De Spijker 13/30 PK Limousim s,
met zes zitplaatsen. Bloemenvaasjes en hot- V
dennet ontbraken niet. Bekleding in echt It- est
der. drap cotelé en moquette. Erg luxueu r<
dus!
Een aardige bijzonderheid: In LEIDEN-otn-
streeks-1910 reed maaréén auto, 'n
ker van de heer Hoogenstraten, de fabrikaufrr
van de bekende conserven, toén nog in Lei
den gevestigd
DRS. DOLF SCHNAA1
Irene uit de Forsyte Saga
De hoofdingang van de fabriek „Trompen
burg", bewaakt door een portier, die zo weg.
gelopen kon zijn van de feodale Bank of
England.
Wat de wielen betreft: „Afneembare draad-
wielen, 6 in getal, worden bij het chassis
geleverd. Afgezien van hun uiterst gemakke
lijke verwisselbaarheid en groote sterk
te, brengen deze wielen een niet onbelang
rijke bandenbesparing met zich door hun
minder gewicht en door hun beter afkoelings-
vermogen. Alle wielen loopen op rijkelijk be
meten rollagers".
Maar zodoende kon men dan ook wel een
snelheid van45 K.M. per uur halen! O,
zo!
NYREE DAWN PORTER is 32 jaar,
heeft asblond haar en groene
ogen. Ze draagt minirokken en
ziet er helemaal uit als een jonge
vrouw van deze tijd. Toch zeggen de pro
ducers van film en tv dat zij „een Victo
riaanse verschijning" is. Haar glooiende
schouderlijn en delicate bouw maken haar
geknipt voor het dragen van de kleding
die bij dat tijdperk past.
Nyree, van afkomst Nieuw-Zeelandse, is in
één slag beroemd geworden door haar ver
tolking van de rol van Irene in de inmid
dels al legendarisch geworden tv-serie The
Forsyte Saga. Toen ze tien jaar geleden (als
„Miss Cinema of New Zealand") naar Europa
kwam, kostte het haar de grootste moeite om
een passende rol te vinden. „Producers en re
gisseurs zijn altijd huiverig van iemand met
een titel als Miss Cinema", zegt Nyree. „Het
heeft me veel moeite gekost om ze ervan te
overtuigen dat ik werkelijk actrice was".
Dat was niet meer nodig toen de blonde
Nieuwzeelandse, na een heleboel kleine rol
letjes bij televisie en toneel, door de BBC
werd uitgekozen voor de moeilijke rol van
Irene in de Forsyte Saga. Van de ene dag
op de andere werd zij voor producers en re
gisseurs een fel-begeerde topster. Het bete
kende voor haar niet alleen roem, maar ook
financiële zekerheid en de vrijheid om zelf
haar rollen uit te kiezen.
ll
dat je iemand terugschrijft wanneer hij J
een aardige brief heeft geschreven".
De 32-jarige Nyree vindt het niet zo heel er
om ouder te worden. „Eens moeten we alle
maal oud worden", zegt ze. „Ik geloof dat j ga
alleen maar moet hopen dat de rimpels r
een rijk en vol leven op de interessant
plaatsen komen, en dat de dingen die je ai
uiterlijke „verpakking" verliest, van binnt.
gecompenseerd worden. Het lijkt me met a
erg wanneer je boven en beneden de tal"
wat gevulder wordt, wanneer de taille zeil1
maar goed blijft. Zo'n vorm is tenslotti
karakteristiek voor vrouwen, en bovendies14
erg aantrekkelijk voor mannen: ze krijgea I
zin om hun arm er omheen te leggen".
„Moederrol"
Nyree Dawn Porter is getrouwd met di
Nieuw-Zeelandse acteur Bryan o'Leary. „Gf- 1(1
lukkig getrouwd',' zegt ze zelf. Ze houdt vai t
katten, zou er wel een dozijn willen hebba n
wanneer ze er ruimte voor had, maar heel
Mysterie bewaren
Over de carrosserieën nog éven: „Bij het
ontwerpen onzer standaard carrosserieën
voor ons 13/30 P.K. chassis hebben wij er
naar gestreefd het „stream line" idee zoo
veel mogelijk door te voeren zonder aan het
comfort, dat heden verlangd wordt, te kort
te doen. Wij hebben ons hierbij niet uitslui
tend laten leiden door hetgeen andere car-
rossiers reeds te zien gaven, doch nieuwe
banen gezocht en gevonden".
Bij de limousines valt het óns van déze tijd,
op dat de bouw geïnspireerd was niét op de
vloeiende lijnen van nü (ondanks wat de di
rectie als „vloeiende lijnen" vermeldt!
zónder uit-stekende delen, doch op de
ouderwetse rijtuigen, de vigilantes: hóóg van
bouw en de zitplaats van de chauffeur als
bij een koetsier, buiten het interieur, doch
daarover hierna. En buiten de wagen even
eens de uitstekende lantaarns óók al gelijk
aan de vigilantes en andere paarderijtuigen.
Terwijl „elke auto in iedere desgewenste
kleur kan worden, geschilderd." Spuitwerk
bestond toen nog niet!
Nu wilt u natuurlijk deze „hoogst-moderne"
wagens wel eens verder bezien, waarbij ver
meld wordt dat twee strapontins (kleine op
vouwbare stoeltjes die in de bodem verzin
ken kunnen) zijn ingebouwd, terwijl in elk
portier (dus 4» een portefeuille is aange
bracht. „Wat een luxe. wat een comfort!!"
Maar voor óns-van-1968 is het wel typerend
voor die tijd, dat van de vijf modellen er
vier waren met de chauffeursplaats buiten
het interieurZo'n man kan best in de
kou en de tocht zitten!" Een sociale menta
liteit van vóór 1914!
Door het Hof werden enkele landaulet-limou-
sines „voorzien van plafonnier, spreekbuis,
springgordijnen" aangeschaft, ter gedeelte
lijke vervanging van de rijtuigen met twee
of vier paarden bespannen.
In haar woning in Londen zegt Nyree met
een lachje: „Het spelen van de rol van een
werkelijk slechte vrouw: dat geeft me de
meeste voldoening en dat vond ik het dank
baarste werk. Maar ik accepteer geen naakt
scènes, zelfs niet als ze beter betaald zouden
worden. Ik wil ze alleen spelen, wanneer het
naakt absoluut essentieel is in dat gedeelte
van het verhaal. Ik geloof namelijk dat een
vrouw het mysterie van haar sex niet prijs
moet geven. Ze moet geheim houden wat ze
heeft. Dat kan, artistiek en dramatisch ge
zien, in een toneelstuk een belangrijk hulp
middel zijn bij het wekken van een bepaalde
spanning. Alles onthullen lijkt mij even on
dramatisch als wanneer echtgenoten elkaar
in de badkamer zien zonder iets aan".
Nyree Dawn Porter heeft heel wat „slechte
vrouwen" gespeeld, van de rol van Nadya Fe-
derova in Tsjechows „Het duel" tot die van
een neurotisch, aan drank en verdovende
middelen verslaafd Hollywoods sex-symbool
in „The Gamblers". Haar grootste prestatie
heeft zij tot nu toe echter geleverd als Irene
in de Forsyte Saga. een rol waarin zij in een
periode van zes maanden moest „uitgroeien"
tot een lieve, gedistingeerde, grijsharige da
me.
„Irene kroop in mijn huid en nam volledig
bezit van me", zegt Nyree. „Ik heb nooit ge
dacht dat dit ooit met mij zou gebeuren. Da
gen en dagen nadat de serie afgelopen was,
liep ik rond als een slaapwandelaarster, me
zelf afvragend „wie ben ik?" Ik kreeg veel
aanbiedingen, maar kon niet beslissen.
Top - fanmail
Door haar rol in de Forsyte Saga kreeg Ny
ree Dawn Porter formidabele zendingen fan
mail te verwerken. Mannen, vrouwen en kin
deren van zeven tot zeventig jaar schreven
haar brieven. De stroom van epistels werd
zó groot dat Merle Porter, Nyree's 21-jarige
zuster haar baan als steno-typiste in Lon
den opgaf om secretaresse van haar beroem
de zusje te worden. „Als iemand mij schrijft,
vind ik het onhebbelijk om niet te antwoor
den", zegt Nyree. „In Nieuw-Zeeland houden
we nog iets in ere dat sommige mensen te
genwoordig ouderwets vinden. Dat is hoffe
lijkheid, en hoffelijkheid betekent onder meer
Nyree Dawn Porter q
er (noodgedwongen) maar eentje: de zwtf
schoonheid Lolita. Ze zal nog twee stuk#
spelen en dan hoopt ze in haar privé-lev®
een heel bijzondere „rol" te krijgen: die wj
de gelukkige moeder van een baby. „Ik gfiW
dat mijn leven dan pas volkomen vollef j
gevuld zal zijn", zegt Nyree, van wie ton# B
critici zeggen dat ze met het grootste gen - t
overstapt uit een dramatische rol naar
sophisticated blijspel. Dat is een van o
eigenschappen die haar in de voorste n j,
van Britse toneel- en tv-speelsters heeft ip,
bracht. n
