Jonge Tsjechen tegen Russen in Bratislawa
„Wat doen jullie hier?"
De Russen zijn er, we
kunnen niet anders
Albert's Corner
Geen belegerde stad
Alleen nog contact
met Praag via telex
Tseteka
bezet
SSBÜnsi*
Nuchterheid onder Nederlanders in Praag
Frantisek Bartsa stond te
kuilen bij de slagboom
waar de koffie lekker vers is (elk V2 uur vers gezet)
taU,WiA
LEIDSCH DAGBLAD
DONDERDAG 22 AUGUSTUS i
(Van een speciale verslaggever)
BRATISLAWA (GPD) Heel Bratislawa weergalmde gis
termiddag twaalf uur van een ontzettend gehuil van sirenes,
fluiten en claxons ten teken dat de algemene staking als protest
tegen de Russische bezetting begonnen was. Daarna werd het
stil in de stad. De zaken bleven gesloten. Alleen kon men nu en
dan horen schieten, scherpe roffels uit automatische wapens,,
die niet nalieten slachtoffers te maken. Midden in de stad werd
bij een afschuwelijke bloedplas een eenvoudig kruis van stenen
gelegd. Velen die er naar keken huilden.
Duizenden Slowaakse jongelui
trokken de stad in om te protesteren
tegen de Russische bezetting, die de
voorgaande nacht in de stad gearri
veerd was. Overal stonden daar de
Russische tanks en pantserwagens
opgesteld. De belangrijkste straten en
pleinen waren er vol mee. Aanvanke
lijk was de stemming niet eens on
vriendelijk. De Slowaakse jongelui
klommen op de Russische tanks en
begonnen te debatteren.
De Russen hadden kennelijk op
dracht incidenten te vermijden. Zo
ontwikkelden zich allerlei politieke
discussies met telkens hetzelde the
ma. De Slowaken vroegen de Russen,
met welk recht zij hun land binnen
gedrongen waren. „Wij waren tevre
den met Doebtsek. Alles ging goed.
Wat doen jullie hier?"
De Russen konden weinig terugzeg
gen. zy waren ook maar gestuurd.
Al snel werd de stemming slechter.
De Slowaken vervaardigden plakka
ten met opschriften als „Wij willen
Doebtsek" en „Russen ga naar huis",
die zy vaak uitdagend voor de Rus
sische tanks plaatsten.
Er trokken groepen demonstranten
door de stad die spreekkoren tegen
de Russen en voor Doebtsek vorm
den. Ze droegen de nationale Tsje-
choslowaakse vlag met zich mee en
zongen het volkslied. Jongelui met
Doebtsek op hun hemd geschilderd,
Ijlden op autopeds door de stad om
overal plakkaten aan te plakken
waarin zy de Russen opriepen te ver-
dwynen.
Feller karakter
Snel kregen de aanvankeiyk nog
gemoedeiyke demonstraties een feller
karakter. De jongelui die ln grote
massa's de tanks omringden, begon
nen de Russen uit te jouwen. Ze sloe
gen met hun vuisten op de tanks en
gooiden met stenen. Ik zag hoe een
jongen met zyn blote vuist de ruit
van een Russische vrachtauto in
sloeg. De Russen doken onder in hun
tanks en sloten deze af. De stenen-
werpers concentreerden zich op het
enige dat aan de monsters nog kwets
baar was en gooiden antennes kapot.
Toen begonnen de Russen te schie
ten. De vriendeiyke fase was voorbij
Telkens weer werden er salvo's af
gegeven. Bovendien begonnen de
tanks op de massa's in te ryden en er
vielen slachtoffers. De Slowaken, die
geen wapens hadden, waren machte
loos. Ze trokken terug. Maar niet zo
dra hield het schieten op of de de
monstraties werden hervat. Overal
verschenen Tsjechoslowaakse vlag
gen. Ze werden meegevoerd op scoo
ters en andere voertuigen en door
demonstranten te voet. Geen Rus
kan getwyfeld hebben aan de over
tuiging en de moed waarmee hen
telkens weer duidehjk werd gemaakt
dat hy niet welkom was.
is woedend over wat er gebeurd is.
Niets val zozeer op als de eensgezind
heid van deze mensen, die allen even
verontwaardigd zyn dat juist nu het
in Tsjecho-Slowakye wat beter be
gon te gaan, daaraan zo abrupt en
valseiyk (als een dief in de nacht, is
de telkens terugkerende uitdrukking
die gebruikt wordt) een einde is ge
maakt.
Iedereen liep in Bratislawa met een
transistorradio om op de hoogte te
blyven van de ontwikkelingen. Naar
mate meer nieuws doorkwam over de
Russische overval, nam de woede toe.
De Slowaken konden zich daardoor
gesterkt weten, dat ook in Praag, in
Bohemen, en in Brünn in Moravië,
soortgelyke betogingen en gevechten
voorkwamen. Dit was een demonstra
tie waarin Tsjecho-Slowakye zich
één voelde, jong en oud: Bohemen,
Moravië en Slowakije achter Doebt
sek en de vernieuwing van de laat
ste tyd, die zozeer de ergernis van
de Russen opgeroepen heeft.
Ulbricht, scheldwoord
De grote steden in Tsjecho-Slowa
kye zijn bezet door de Russen. Het
platteland werd volledig overgelaten
aan de geallieerden uit Polen. Hon
garije, Bulgarye en Oost-Duitsland.
Opvallend was ook, dat de woede van
de demonstranten in Bratislawa zöch
vandaag ook speciaal richtte tegen
enkele Oostduitse auto's. „Ulbricht"
was het grote scheldwoord en droevig
herinnerde men zich dat nog zo kort
geleden in Bratislawa een verdrag
met deze zelfde landen ondertekend
was. welke hen nu zo laf overvallen
hadden.
Eén ding is duidelyk: heel Tsjecho-
Slowakye stelt zich op tegenover de
Russen. Ze hebben er met hun tanks
de straten vernield en de verkeers
borden kapotgereden. Ze hebben
slachtoffers gemaakt, maar met alles
wat zy doen neemt de woede tegen
de Russen toe. De tyd dat zy als de
voormalige bevryders van Tsjecho-
Slowakije populariteit hadden is
voorby.
Als een dief
De demonstraties waren vooral het
werk van de jongeren tot 30. 40 jaar.
Maar ook elke oudere in Bratislawa
Tsjech vlucht
niet helikopter
MtlNCHEN (AP) Een luitenant
kolonel van de Tsjechoslowaakse
luchtmacht ls gisteren met een hef-
schroelvliegtuig uit zyn land ge
vlucht. Hij heeft de Westdultse auto
riteiten om politiek asiel gevraagd.
In totaal hebben 23 Tsjechoslowaak
se burgers in West-Duitsland politiek
asiel aangevraagd, aldus de Beierse
politie. De meesten hunner waren al
met vakantie in het land. De Tsje
chische officier wordt door Duitse en
Amerikaanse functionarissen ver
hoord.
(Door onze reisredacteur)
WAIDHAUS (GPD) De
stuiptrekkingen van een kort
stondige vrijheid begeleiden
het sterven der vele verwach
tingen. Daarom heeft kapitein
Frantisek Bartsa, chef van de
Tsjechische grensbewaking bij
de grootste doorlaatpost naar
West-Duitsland, gistermiddag
hard staan huilen bij een rood
wit geverfde slagboom. Geens
zins stemde dat overeen met
zijn in het algemeen zo solda
teske uiterlijk, maar Frantisek
Bartsa was op dat moment niet
meer dan één uit dat volk van
14.5 milioen mensen, die zich
te?en prof ooljt.iek verraad
sleets in droefheid kon terug
trekken.
De kleine Tsjechisch-Duitse grens
plaats Waidhaus-Roswadow is dan
ook gisteren het toneel geworden
van een verscheidenheid aan trage
dies. waarvan geen mens der hon
derden stilzwygend aan Duitse zyde
samengegroepte toeschouwers de
draagwijdte ook maar waagde te ver
onderstellen. De Tsjechische grens
wachten. vriendelyk nog steeds en
uiterst correct groetend, weigeren
sinds gisterochtend vroeg de toegang
tot hun land. Bleekjes, met samen
geknepen handen, legde een jonge
luitenant uit waarom: ,X>e Russen
zyn er we kunnen niet anders".
Ontsnappen
De Russen zijn er. Twee kilometer
verder over de grens hebben zy aan
de kant van de smalle, slingerende
weg tussen Neurenberg en Praag, die
langs Pilzen leidt, hun wapentuig in
gegraven. Vier achtereenvolgende
versperringen staven de waan van
het denkbeeld der gevaariyke kapi
talistische agressie, dat het afschu-
welyke politieke verraad der wapen
broeders reden moet geven. Juist
daar, waar c'e Tsjechen enkele maan
den geeden het Mzichtelyke prikkel
draad der versperringen sechtten en
een open. zy het nog steeds degelyk
bewaakte grens met de Bondsrepu
bliek creëerden, hebben de Russen
een nieuwe veiligheidsgordel gelegd,
waarlangs maar weinigen zullen
kunnen ontsnappen. Weliswaar staan
de Tsjechen nog steeds zelf aan de
grens, doch zy zyn thans niet meer
bereid landgenoten, desnoods met
wapengeweld, terug te houden van
een vlucht naar het westen.
Een 22-jarige jongeman was de
enige, die gisteren kans zag de Rus
sen te ontlopen. Ontheemd arriveer
de hy in de vryheid, terwyi de Duitse
grensbowakeis naar hun Tsjechische
collega's schreeuwden hem vooral
niets tc doen. De Tsjechen deden
dan ook niets.
Machteloos
Uit de verhalen en brokkelige me
dedelingen van de gehaaste toeristen
die hals-over-kop hun vakantieland
ontredderd aan zichzelf overlieten,
bleken de feiten. Niet alleen in Praag,
maar ook in de kleine dorpjes langs
de weg naar Pilzen en Praag hadden
Tsjechen gepoogd met hun lichamen
de Russische tanks tegen te houden.
Dat hielp uiteraard niet. En hoe
machteloos dit Tsjechische volk in
feite is tegenover het exportgeweld
der Russen spreekt uit het deernis
wekkende gebaar van de mannen,
vrouwen en kinderen die met blote
handen modder byeen schraapten
om die huilend naar het kille staal
der groengeverfde tanks te werpen.
Wat te zeggen van de bus vol
Tsjechische arbeiders der Skoda-fa-
brieken die in Duitsland met vakan
tie waren geweest? Anderhalf uur
stonden zy aan de Duitse kant van
de slagbomen. Pratend.
Ulbricht
Een Tsjechische grenswacht
draagt de koffers van een oude
man die bij Waidhaus de Tsjechi
sche grens met Duitsland over
steekt.
De Duitse haringtreilers, die in
juli in de n.w. Atlantische Oceaan vis
ten, hadden goede vangsten. Er vis
sen thans 4 treilers by de George
Bank tussen Newfoundland en Bos
ton. De haring wordt binnengebracht
in St. Pierre, een Frans eilandje aan
de oostkust van Canada. Het Neder
landse koelschip .Aretic" heeft on
langs de eerste party van 5.000 vaten
van St. Pierre naar Bremerhaven
vervoerd. Doordat St. Pierre Frans is
en daar ook de bepalingen van de
EEG gelden, kan het aan land bren
gen of overladen van deze haring
zonder enig bezwaar geschieden.
De haringvangsten in de omge
ving van North Shields vallen tegen.
Er werd vorige week slechts 13 cran
haring aangevoerd tegen 75 de week
daarvoor. Bij het begin waren er 14
drifters aan het vissen, thans zyn er
nog drie over. Vorig jaar was deze
haven een basis van de Poolse vloot.
Zy losten hun haring en ledige ton
nen en zout ln deze haven, voor ver
dere verscheping naar Polen. Een en
ander gaf veel bedryvigheid. Daar
om verwacht men, dat de Poolse vis
sers nu dit jaar van deze haven geen
gebruik zullen maken.
De teleurstelling, de woede noch
het verdriet dat in Waidhaus wordt
opgehoopt, laten zich toereikend ln
woorden vangen. De machteloosheid
schuilt in de jonge Tsjech, die nie
mand binnenlaat, omdat de Russen
er nu eenmaal zyn.
De verachting in de opmerking
van een vermoeide bewaker der
Boaadsroputolikeiïise grenzenUl
bricht is een Duitser, maar hy is een
zwyn.
Verslagenheid ligt vast ln de uitla
ting van een terugkerende Tsjech te
gen de Duitse grenswacht: „Die pas
kan je wat my betreft houden als
aandenken aan een Tsjech. Want wy
zullen elkaar niet spoedig weer zien".
Onverzettelykheid daarentegen ligt
vast in de fiere weigering van de
commandant der Tsjechische grens
bewaking om zyn bevoegdheden aan
de Russen over te dragen.
Zodoende trokken die zich twee ki
lometer terug en plaatsten hun tanks
als wegversperringen dwars op
straat. Zy zouden vannacht om
twaalf uur de bewaking van de
Tsjechische grens naar West-Duits
land definitief in handen nemen.
Om al deze redenen is Waidhaus.
onopvallend als het mag ztfn. een
onthutsend oord. waar de barre wer-
kelykheid van de rode onderdrukking
weerspiegeld ligt ln de wanhopige
glimlachjes van de Tsjechen, die
huns ondanks terugkeren naar een
onteigend vaderland.
De enige verbinding die nog open is met de Tsjechische hoofd
stad is die van de telex; de telefoon werkt niet meer en vanuit
Praag is In het geheel geen contact te krygen met Nederland. In
Tsjecho-Slowakye verblyven momenteel nog enige duizenden Ne
derlanders, merendeels toeristen. Men stelle zich de verrassing van
de enkelen onder hen voor, toen zyn gisteravond in hun hotel aan
de telex werden geroepen met de mededeling: „Holland vraagt naar
u".
Wy prikten lukraak in het Tsjechoslowaakse telexnet en kregen
prompt een jonge Nederlander aan de lyn een man uit Noord-
Brabant die een ooggetuigeverslag van het Russische ingrypen
ro uit zjjn vingers kon laten vloeien. Wy laten om veiligheidsredenen
zyn naam weg. Hij is nog niet weg uit het land en hy weet niet
hoe lang de armen zyn die zoekend naar hem kunnen reiken.
Behalve toeristen bevinden zich in Praag nog andere Nederlanders.
Zakenlieden en ook wetenschapsmensen de laatsten allen van de
universiteit van Utrecht zyn deelnemers aan het 23ste internationale
geologische congres. Vijfenvijftig Nederlanders wonen dit congres
by en onder hen bevinden zich mensen als prof. M. G. Rutten, prof.
dr. ing. R. W. van Bemmelen en de heren Zijderveld, Wensink. De
Bruin, Droger en Tobi; plus nog andere hoogleraren: de heren Den
Tex, Uyttenbogaerdt, Van de Vliert, Faber en De Booy. Geen van
hen heeft tot dusver contact met Nederland gehad, maar allen
maken zij het uitstekend. Hun vraag: wanneer hun familieleden
met hen contact willen opnemen, moeten zij dat doen via de telex
van de hotels in Praag een andere methode is er niet.
Zij verwachten overigens, dat hun gerblijf in Praag niet al te lang
meer zal duren. Vandaag wordt beslist of het geologisch congres
nog zal worden voortgezet en gisteren zyn enkele excursies afgelast.
Dat het congres gisteren nog voortging was te danken aan een
verzoek van de Tsjechoslowaakse delegatie dezelfde delegatie
waarvan veel leden de naamplaatjes op hun tafel met een rouw-
bandje hadden omgeven.
Een opname gemaakt in Bra\
tislawa. De Slowaakse jongen m\
baard heeft zojuist een hakenr
kruis getekend op een Russischt
tank. De Russische soldaat op dL
tank is in discussie met een anf
dere Slowaak. P
Ie
WENEN (AP) Tseteka.
Tsjechische persbureau dat de geb
le dag vryelijk nieuws heeft uitgeJ
zonden over de bezetting van Tsje-5
cho-Slowakye, heeft gisteravond on?11
23.40 uur plaatselyke tijd bekend ge
maakt dat het „zojuist door vreemdi?,
troepen werd bezet".
Het laatste bericht was niet volle»
j dig. Het luidde
L
Op dllL
>r-r'
ADVERTENTIE
„PRAAG (TSETEKA)
moment houdt de vrije nieuwsvoor
ziening van Tseteka op, als er
nog nieuws wordt uitgezonden
dat niet langer van het
hield het bericht op en werd de lyn
Praag-Wenen verbroken.
De gehele dag heeft het persbu
reau een volledige beschryving gege
ven van de invasie van de Russische,^
Oostduitse, Poolse, Hongaarse
Bulgaarse troepen. Het bureau deed s
geen pogingen om de toon van haai
berichten te verzachten of de ge
voelens van de bezettende machtenln
te sparen, hoewel men verwacht
moet hebben dat het bureau vroeg
of laat bezet zou worden.
Het één na laatste bericht dat
door Tseteka werd uitgezonden
kwam uit Kositse in oost-Slowakye
en meldde dat Russische troepen om
22.30 uur een Oostslowaakse uitgeve
rij hadden bezet.
„Zy stopten het drukken van de
kranten en beletten de werknemers
het gebouw te verlaten", zo berichtte
Tseteka.
„Er zullen morgen waarschynlyk
geen kranten uitkomen in Kositse'
ADVERTENTIE
WTSTUL
iHJiüJ
oS JJ&S
ft OW ar Dt-tTIUFflV 0.
door velen
ontdekt in hun
Irish Coffee!
IMPORT: SCHAEFERS W0R0EMANN N VA'DAM
PRAAG (GPD) Terwijl gisteravond de voorzichtigheid op
sluip voeten door de Tsjechoslowaakse hoofdstad waart, zit
ergens in Praag een jonge Nederlander aan een telex een
voor hem onbekend apparaat dat hem echter in zijn nuchterheid
j geen onrust inboezemt. Hij tikt in korte woorden een simpel
relaas uit zoals iedere toerist dat zou doen. Hij tikt over het
I dreunen van de transportvliegtuigen in de vroege morgen en
I over het razen van de Sowjet-straaljagers, de hele dag, over de
..gouden stad".
Hy bikt over wat hy 's middags ge
zien heeft by de Wendselplatz, waar
één gefrustreerde Tsjech zich ver
schanst had en geschoten heeft op
de Russische en Poolse tanks en hoe
toen die tanks hebben geschoten en
gevels van gebouwen zwaar geha
vend werden. Hij deelt mee. toen
j maar weggelopen te zyn en hy zegt:
„Ik heb de ravage gezien en de am
bulances en de brandweer. En ik
heb in een van de zy straten een
1 dode man zien liggen met een hand-
dopk over het hoofd en ik heb ge-
zien hoe er twee studenten kwamen,
Jongens met een vlag. en hoe ze die
vlag zachtjes over die dode man
hebben gelegd. Onder de toeschou
wers waren verscheidene mensen
hevig ontdaan een vrouw werd
hysterisch en moest naar het zie
kenhuis en terwyi we daar stonden
kwam een tot de tanden gewapende
patrouille soldaten, die door het pu
bliek woedend werden toege
schreeuwd. Ik ben toen maar weg
gegaan, maar een uur later hoorde
ik uit die buurt nog geweerschoten"
Wa/t- niet wil zeggen, dat Praag
het toonbeeld is van een belegerde
stad, met rellen en schermutselingen
overal. „Er zyn in feite geen grote
straatgevechten geweest. De meeste
mensen zyn op het verzoek van
hun president erg rustig geble
ven. Alleen de studenten die op
vrachtauto's en met vlaggen rond-
ryden, zijn luidruchtig en dat
maakt de situatie er niet beter op"
Toen de avond viel, bleven de
meeste Tsjechen thuis. Op de stra
ten was het verkeer moeizaam.
„Overal staan tanks en pantser
wagens dwars over de weg. De brug
gen worden zwaar bewaakt, maar
men laat auto's zonder speciale con
trole door. Treinen, trams en bus
sen rijden niet. Alleen de taxi's zyn
in dienst gebleven. Honderden ge
pantserde voertuigen, merendeels
Russisch, maar ook wel Pools, hou
den alle knooppunten en belangrijke
gebouwen onder controle. De Russi
sche soldaten zijn meestal jong, ve
len van hen zyn jongens uit Oesbe-
kistan".
Hoe hebben de Nederlanders het
begin van het gebeuren ervaren?
„Wij hebben het allemaal nogal rus.
tig opgenomen en onze welstand is
momenteel bijzonder goed. Maar dat
neemt niet weg dat deze hele si
tuatie natuurlyk verrassend is geko
men. Hoe het nu verder zal gaan, is
een vraag die ons erg bezig houdt.
Tot nu toe voelen wy ons niet be
dreigd. Wij zijn wel genoodzaakt
om zoveel mogelijk in ons hotel te
blyven, omdat wanneer we de straat
op zouden gaan. we het risico lopen
verzeild te raken in een rel die
eventueel door de studenten ontke
tend zal worden en dan zyn de ge
volgen nog niet te overzien. Er zijn
namelyk al studenten geweest die
met auto's door Praag hebben gere
den. met grote vlaggen, en met de
kreet „Doebtsek en Svoboda moeten
vrij". Het schijnt dat een van die
wagens in moeilijkheden is gekomen
en door de bezetters is beschoten,
waarna de studenten werden gear
resteerd. Als wy hef hotel uit gaan,
tarten wij het noodlot".
