HAUSSE IN
OUDE ANSICHTKAARTEN
TIEN BRIEFKAARTEN
Marktkruis op Voorschotense
paardenmarkt
1
s 'li Tikje heimwee
naar Leiden
OUD GEBRUIK
STAMMEND UIT DE
MIDDELEEUWEN
EERTIJDS OOK
IN LEIDEN
LEIUSCH DAG-BLAD.
LEIDSCHiïiDAGBLAD.
met Stadsgezichten,
PREMIE VAN NET „t®IJSCI DAGBLAD".
Uit die „goeie ouwe tijd"
y
Er is nu een hausse in oude prentbriefkaarten. Op het
Amsterdamse Waterlooplein, de markt der markten, ko
men honderden uit de daar voorradige kaarten van
rondom de eeuwwisseling en enige jaren daarna, telkens
weer hun keus doen of de in hun bezit zijnde duplikaten
ruilen. Een levendige handel dus in deze laatste hobby!
PRIJS ID CEHTS.
Sfo: ii
'et Leidsch Dagblad, dat voor u „de vinger op de pols
eft", deed een duik in zijn archief en ja, inderdaad, wij
nden een in 1907 door ons uitgegeven mapje met „10
adsgezichten" in tweekleurendruk voor de civiele prijs
\an een dubbeltje! Ziet u maar naar de envelop in ou
derwetse lay-out! Tien kaarten, waarbij het oude afge-
rbrande later herbouwde „Minerva, de studenten
sociëteit, de eveneens door brand verloren gegane St. Pe
trus-kerk aan de Langebrug, het zweetkamertje in het
in geschrift in Hïldebrans „Camera
i^Obscura" vereeuwigd, voorts de markante poort van de
ioelenkazerne met enige huzaren in oude uniformen
oor en de Zijlpoort. En ook de in volle glorie van
celeer prijkende Kweekschool voor Zeevaart met de
\wee oefenmasten, waaraan de 'commandantsvlag' werd
\ehesen als de commandant, die aan de overzijde woon-
hoek Rembrandtstraat, het terrein betrad en welke
\sten sierlijk werden gepavoiseerd bij een Koninklijk
zoek!
"r r,
I
I ■PB®-*
Ook dit jaar kon men bij de jaarlijkse
paardenmarkt te Voorschoten bij de in
gangen van de markt het marktkruis zien
staan, zoals dat sedert de dagen van
Graaf Floris V, der Keerlen God, het ge
val is geweest. Een oud gebruik, dat eer
tijds ook in Leiden bestond, maar daar
verloren is gegaan. Er is in heel Neder
land nog maar één plaats waar zich het
marktkruis gehandhaafd heeft en dat is
Voorschoten.
Aan de vooravond van de paardenmarkt, die
daar omstreeks 28 juli wordt gehouden,
„recht men er het kruis", onder de eerbied
waardige linden op enkele tientallen meters
afstand van de grote verkeersweg tussen
Haarlem en Den Haag.
Meer dan 600 jaar heeft het er zich gehand
haafd, zelfs toen niemand zich de eigenlijke
betekenis van dit oude rechtssymbool meer
bewust was. Het betekende, dat het aan
iedereen, ook aan hen die door de Kerk ver
bannen waren, „tussen staande kruisen" was
toegestaan vrij en onverlet de stad te betre
den.
Acht dagen lang had ieder dan de mogelijk
heid door getrouw iedere dag de missen bij te
'SI mm
c Deze kaarten waren ook een aardige
J „remember" voor de Leidenaars die op
een plantage in „Nederlandsch Oost-In-
dië", in Canada, Hongkong of New York,
of waar dan ook vér in het buitenland,
even een flits kregen van hun voorma
lige krant en tevens een vertrouwd ge
zicht op hun Sleutelstad.
't Tikje heimwee naar Leiden, heimwee
naar al wat Leids was!
Dat alles voor „10 cents" in die (ogen
schijnlijk!) „goeie ouwe tijd"!
Dolf Schn.
wonen, althans gedeeltelijke kwijtschelding
te krijgen van de kerkelijke straffen. Hoe
kon men anders de kerkelijke ban ongedaan
maken dan door na het rechten van de
kruisen bij de ingang van de stad, een vol
Octaaf de missen bij te wonen, zonder be
vreesd te moeten zijn voor de schout en zijn
rakkers
Oude marktkeuren bepaalden uitdrukkelijk,
dat niemand tijdens de markt mocht wor-
en „gearresteert, becommert ofte beleth in
eenigher manieren", noch voor schulden,
noch voor enig vergrijp.
De jaarmarkten werden vrije markten ge
noemd, hetgeen betekent dat de marktbezoe-
kers tijdens de reis naar, het verblijf op en
het terugkeren van de markt niet mochten
worden gegijzeld; strafbare feiten tegen hen
<*0Sc(^c8cS<»C)S<«8es<*i«c80H«<Sc3K80SaHS<3Si
gepleegd, werden in die periode extra zwaar
gestraft. Werd het marktkruis aan het ein
de van de marktweek weer van de poorten en
valbruggen van de stad verwijderd, dan ver
ging het de marktbezoekers, gelijk de boete
lingen in de kerk, die door de diaken met een
„Foris Canes, sanctum Sanctis" uit het voor
portaal van het bedehuis werden verdreven.
Men kende het marktkruis in heel Holland
van Haarlem tot in Schiedam. Voorschoten
kreeg zijn marktkruis toen Floris V het in
1282 stadsrechten verleende. Schiedam, toen
nog Nieuwerschie, had het sinds 1270, in Lei
den kreeg men het In 1303 op „Sint Mar-
tyns Schuddekorfsdag" toen het het recht
kreeg een vrije kaasmarkt te houden. Ende
van die jaermarckt sal men dat Cruys rech
ten op St. Margrieten avont alle jaer, ende
sy sal duyren ende staen in airemanieren
en in den rechte, dat andere jaermarckten
staen in onsen landen, uytgenomen vechten,
dat sal men beteren ende berechten nae de
hantveste van de Poorte by Schepenen".
Dat wil zeggen, dat de marktvrede gold gelijk
in andere steden, maar dat vechtpartijen
tijdens de kermisweek zouden worden be
recht volgens de reeds bestaande plaatselijke
verordeningen, die voor vechtersbazen alles-
halve zachtzinnig waren. Haarlem kende de
kruisrechting met alle toebehoren. Men ken
de het kruis en de marktvrijheid ook in Delft,
in Oudewater, in Vlaardingen, in Almelo en
in Valkenburg.
In Voorschoten dreigde de traditie van het
kruisrechten verloren te gaan als gevolg van
de sterk tanende belangstelling voor de paar
denmarkt. Dank zij het onvermoeid Ijveren
van de heer P. G Kraayeveld is daarin de
laatste jaren een keer ten goede gekomen,
zodat de aanvoer op de eind juli gehouden
paardenmarkt meer dan 400 dieren bedroeg.
LM.
