peref. internationale
in Lunteren begonnen
Theologen
episcopaat
betuigen
adhesie
Unieke vakantie voor
kunstnier-patiënten
Prioriteit
voedsel
Biafra
Primeur
Ontwikkelingsbank
voor Indonesië
in Baarn
Rassenvraagstuk
moeilijk punt
Softenon-proces
in nieuwe fase
Leidse Universiteit
krijgt kwart miljoen
van Ford Foundation
IN DE BLIJE WERELD IN LUNTEREN
STEUNTJE IN RUG VOOR DE
NEDERLANDSE BISSCHOPPEN
Ned. Overzee Bank:
kantoor in
Djakarta
UIT LEIDEN EN UTRECHT
In oprichting:
Ter verbetering economie
PAGINA 12
tEIDSCH DAGBLAD
AMSTERDAM/LUNTEREN (GPD) Een busje met ge-
uniformeerde politie stond gisteravond voor de Amsterdamse
Keizersgrachtkerk en rechercheurs in burger bevonden zich in
die kerk, toen. daar een bidstond werd gehouden voor de Ge
reformeerde Oecumenische Synode, die vanmorgen in Lunteren
is geopend. Men vreesde gisteravond, dat de kerkdienst r.ou
worden verstoord door demonstraties tegen het apartheidsbe-
leid in Zuid-Afrika. De broer van de Zuid-Afrikaanse premier
Vorster bevindt zich onder de afgevaardigden van Calvinis
tische kerken uit de gehele wereld en men vreesde dat ds. J.
D. Vorster, secretaris van de Nederduits-Gereformeerde kerk
van Zuid-Afrika, en in de oorlog evenals de huidige premier
generaal van de pro-Duitse Ossewa Brandwag demonstran
ten zou trekken.
Felle
tegenstellingen
Niets was minder waar. Alleen
werden bij de uitgang van de kerk
de gereformeerde hoofdkerk van
Amsterdam pamfletten uitgereikt
waarin Friese gereformeerden de
buitenlanders lieten weten hoe ver
hun kerk van het pad der vaderen
afgedwaald is.
De apartheid staat hoog genoteerd
op de agenda van de „gereformeerde
internationale." De Nederduits-Gere
formeerde Kerk uit Zuid-Afrika is
daar de kerk van de Nationale Partij
van Verwoerd en Vorster en bindt
zich nog nauwer aan het regerings
beleid dan de Gereformeerde Kerken
in Nederland indertijd de kabinetten-
Colijn steunden.
Verwacht wordt, dat het rassen
vraagstuk tot felle tegenstellingen
zal leiden: de vorige GOS. vijf jaar
geleden, kon het nog by een wat dub
belzinnige verklaring laten, maar ze
ker is, dat de Nederlandse delegatie
ditmaal geen genoegen met een vage
uitspraak zal nemen. Zij wordt daar
in gesteund door verklaringen van
de meerderheid der klassikale verga
deringen in Nederland.
Of de Zuid-Afrikanen dit zullen ne
men, is een tweede: ds. Vorster, de
leider van hun delegatie, is een nog
onbehouwener voorstander van volle
dige apartheid dan zijn meer diplo
matieke broer, de minister-president.
Wantrouwen
Overigens is de apartheid niet het
enige punt waarop de „gerefor
meerde internationale" kan barsten
(de naam GOS is wat ongelukkig ge
kozen: de vergadering is geen syno
de en heeft geen bindende beslis
singsmacht en ze is maar in beperk
te zin oecumenisch). Tussen de Ge-
Paus in boodschap
aan Haile Selassie
ROME (GPD) De paus heeft
een boodschap gezonden aan de kei
zer van Ethiopië. Haile Selassie, in
verband met de hervatting van de
besprekingen over vrede in Nigeria.
Tevens heeft hy gisterochtend de
ambassadeur van Nigeria in Ita
lië. John Garba. in audiëntie ont
vangen en enige tijd later de bis
schop van Port Harcourt tot voor
kort de haven van Biafra, mgr. God
frey Okoye.
Tot zijn verdere belangrijke bezoe
kers behoorden de ambassadeur van
de Verenigde Arabische Republiek.
Mohammed El Tabei, de generaal-
overste der Jezuieten pater Pietro
Arrupe en de secretaris van het se
cretariaat van de Eenheid der Chris
tenen, mgr. Willebrands.
In zyn boodschap aan de keizer
van Ethiopië geeft de paus uitdruk
king aan zyn hoop, dat de betrok
ken partyen tot positieve resultaten
mogen komen. De zending der kerk
maakt, dat wij ons geheel en al bui
ten de politiek houden, maar toch
kunnen wy niet nalaten grote be
zorgdheid en smart te uiten in ver
band met het grote menselijke leed
der slachtoffers.
„Gezien de zeer dringende behoef
te aan levensmiddelen en het gevaar
waarin het leven van vele duizenden
onschuldige personen verkeert, doen
wij een dringend beroep te bereiken,
dat de hoogste prioriteit wordt ver
leend aan het ernstige probleem der
voedselvoorziening en aan de prak
tische mogelijkheid om levensmidde
len en geneesmiddelen ten spoedig
ste te doen toekomen aan de bevol
king, die sterft van honger en ellen
de", aldus de verklaring van de paus.
reformeerde Kerken in Nederland en
de zusterkerken in Amerika, Afrika
en Australië bestaat theologisch
wantrouwen.
De ook tot de GOS behorende ker
ken van Schots-puriteinse afkomst
delen dit wantrouwen. De uit de zen
ding voortgekomen kerken in Afrika
en Azië moeten voor tegenwicht zor
gen.
Tijdens de bidstond in de Keizers
grachtkerk kwamen deze wrijfpunten
niet aan de orde. Zowel de in vaak
onverstaanbaar Engels uitgesproken
preek van de Rotterdamse christe-
lijk-gereformeerde predikant I. de
Bruyne als de begroetingswoorden
door vertegenwoordigers van jonge
kerken uit Nigeria, Japan en Indone
sië ginger er aan voorbij. De recher
cheurs hebben een rustige, zo niet
vervelende avond gehad.
Wrijfpunten
Wel werden deze wrijfpunten aan
geraakt in het openingswoord dat de
voorzitter van de Amsterdamse ge
reformeerde kerkeraad, ds. J. van
Tuinen, vanochtend in De Blije We
reld in Lunteren uitsprak. Hij maak
te uitvoerig melding van de verande
ringen in de Nederlandse maatschap
pij en in het gereformeerde leven van
de laatste jaren.
Men heeft zich „allengs verwijderd
van speculatief dogmatische denkpa
tronen en vraagt intuïtief voortdu
rend naar de relevantie van het
evangelie voor de vragen van de tijd.
Een strijd om leergeschillen kan in
dit klimaat niet gedeien," aldus ds.
van Tuinen. „Veel waar men zich
vroeger zo druk om had gemaakt,
bleek onbetekenend klein te zijn."
De grote belangstelling die voor de
houding van de GOS terzake van de
apartheid bestaat, stelt hoge eisen
aan de bereidheid tot luisteren, aldus
ds. Van Tuinen vanmorgen in Lun
teren. De afgevaardigden zullen
niet op de wijze van partij, staat of
parlement moeten spreken, maar op
de wijze van de kerk.
„Nergens kan men elkaar met
meer vrucht de harde waarheid zeg
gen dan waar men als broeders sa
men is. Misschien zal de machteloos
heid van de kerk op deze vergade
ring aan het licht komen. Dat zou
niet de eerste keer zyn in de ge
schiedenis van de kerk. Maar mis
schien geeft God het ons, een weg te
ontdekken, die tot oplossing van dit
benauwende vraagstuk voert." zo be
sloot ds. Van Tuinen zijn openings
woord.
Dit is de notenkrakerwaar
over wij gisteren schreven, die
zich thans, hij uitzondering, in
het noorden van ons land op
houdt. Sommigen menen dat het
de Siberische notenkraker is. an
dere ornithologen houden vol dat
we te doen hebben met de Euro
pese, de diksnavelige. Maar déze
notenkrakers zijn dunsnavelige
vogels, die momenteel bezig zijn
met een invasie in ons land
Nijmegen (GPD) Enkele
hoogleraren van de theologische fa
culteit van de Nijmeegse Universi
teit hebben het initiatief genomen tot
het sturen van een open brief aan
de Nederlandse bisschoppen, waarin
adhesie wordt betuigd met hun reac
tie op de encycliek, „Humanae Vi-
tae". De initiatiefnemers, prof. dr.
J. van Laarhoven, lector Th. Bree-
mer en professor dr. W. Grossouw,
allen van het Instituut van de God
geleerdheid, hebben deze brief, die
werd ondertekend door 117 Nederland
se docenten in de filosofi; en de
theologie, verstuurd met de bedoe
ling de bisschoppen een steuntje in
de rug te geven. Ook wordt hier
mee min of meer drang uitgeoefend
op de buitenlandse theologen en epis
copaten, omdat sommigen zich nog
niet hebben uitgesproken.
De inhoud van de brief is als
volgt:
„Gaarne willen ondergetekenden,
docenten aan de theologische facul
teit en centrale interfaculteit in Nij
megen en aan de theologische hoge
scholen van Amsterdam, Eindhoven,
Heerlen. Tilburg en Utrecht, u dan
ken voor uw brief van 31 juli jl.
Waar het u, langs heimelijke wegen,
vaak zo moeilyk gemaakt wordt, me
nen we thans openlijk onze adhesie
te moeten betuigen met dit herder
lijk woord, waardoor u zeer vele
rechtgelovige, katholieken de weg
gewezen hebt".
„Met name is uw verlangen naar
„een zuiverder functioneren van het
gezag in de kerk" ons uit het hart
gegrepen: wij zijn u dankbaar, dat u
als herders in Christus' kerk ons
katholieken niet op een gezagsargu-
ment hebt vastgelegd, maar hebt ge
wezen op de wezenlijke menselijke
waarden, die hier in het geding zijn.
Wij menen namelijk, dat de wijze
van gezagsuitoefening, waarvan dp
encycliek „Humanae Vitae" het
symptoom lykt, afbreuk doet aan de
evangelische taak van het herders
ambt om leiding te geven aan het
volks Gods. Juist sinds Vaticanum 2
is opnieuw duidelijk geworden, dat
algemeen menselijke vragen slechts
verhelderd kunnen worden in overleg
met andere christelijke kerken, die
met ons bezorgd zijn om hetzelfde
evangelie en in dialoog met allen, die
in geweten evenzeer om menselijke
waardigheid bekommerd zijn. Onze
trouw aan de kerk die wy willen
dienen, verplicht ons u dit te schrij
ven. Aan het verdere „beraad en de
bezinning" waar u om vraagt, wil
len wij uiteraard van harte onze me
dewerking verlenen".
„Wij hopen, dat de gedachten van
uw brief weerklank zullen vinden
bij uw collega's in het wereldepisco
paat. de bisschop van Rome als al
lereerste. Wij zullen op onze wijze
ditzelfde nastreven bij onze buiten
landse collega's in de filosofische en
theologische disciplines".
Vele docenten waren, toen de brief
werd verzonden, nog met vakantie.
Hoewel men slechts 24 uur de tijd
had om een handtekening te zetten
onder het stuk, kwamen toch nog 117
schriftelijke reacties binnen. Ande
ren, die door afwezigheid niet in de
gelegenheid waren het stuk te teke
nen, getuigden telefonisch van hun
deelneming. Een van hen was de Nij
meegse hoogelraar prof. dr. E. C. F.
A. Schillebeekx o.p.
AMSTERDAM (ANP) De Ne
derlandse Overzee Bank N.V. is
reeds langere tüd met Indonesische
autoriteiten in bespreking over een
mogelijke vestiging aldaar. De Ne
derlandse Overzee Bank/Mees en
Hope hebben thans besloten binnen
kort een vertegenwoordiging in In
donesië te vestiigen. Als vertegen
woordiger is benoemd mr. J. A. van
Driesum, die reeds over een veeljari
ge bankervaring in Azië beschikt.
De bank ziet als een belangrijke
taak voor haar vertegenwoordiger
het pad voor de Nederlandse relaties
van de bank in Indonesië te effenen.
Hiertoe zal nauw contact worden on
derhouden met de autoriteiten, de
banken, alsmede het bedrijfsleven in
Indonesië, teneinde de ontwikkeling
van de handel tussen Nederland en
Indonesië te helpen bevorderen en te
adviseren bij de keuze van nieuwe in
vesteringsprojecten.
De Nederlandse Overzee Bank
heeft zich in de afgelopen jaren een
belangrijk aandeel in de financiering
van de produktenhandel met Indone
sië verworven. De vertegenwoordi
ging in Djakarta, welke zal werken
onder de naam Nederlandse Overzee
Bank, zal voor vele relaties een be
langrijke uitbreiding aan contact-mo
gelijkheden »n Indonesië betekenen.
Voornaamste getuige legde
zijn verklaringen af
ALSDORF (GPD) Met de ge
tuigenverklaring van Professor Wi-
dukind Lenz uit Münster is gisteren
de tweede fase van het softenon-pro
ces in de Alsdorfse casinozaal het
zoeken naar een antwoord op de
vraag of sof tenon schuld
geboorten van duizenden
misvormde kinderen ing«
De getuigenverklaring
door het openbaar minister»
«der
vaarde deskundige zal zeker
le dagen in beslag nemen. D«p
ke belangstelling voor het
allee
in
beng
rolg
lek
led
r.o
:hia
tin
is
De
van het proces groeide giste
tot enkele honderden man
vrouwen. Een twintigtal oud')?
ernstig gehandicapte kindereer
op de eerste rij. Zij vi8^
woordigden de honderden ou
in het proces mede-aanklag Jf
Enkelen van hen hadden 1
brekkige zoontjes en dochter:
gebracht. Die kinderen werd n
tot de proceszaal toegelaten er. 01
ten de dag onder de hoede i
verpleegster spelend op h<
voor het Alsdorfse casino door
De verklaringen van
Lenz werden doorlopend geïlli
met tientallen op groot schema
projecteerde dia's van de on
ge kinderen, die hun gebrek
ken zouden hebben aan het bis
van de thalidomide-houdend*
en kalmeringstabletten uit
bergse Grünenthalfabrieken
hun moeders. Op 19 novemb
sprak professor Widukind Ia
dens een congres van kinde
in Düsseldorf over de samenhi
het gebruik van softenon en
demisch voorkomen van mlsi
gen bij kinderen.
Professor Widukind Lenz
Adem
1 an
Kerkelijk Leven
NED. HERV. KERK
Beroepen te Tjemkgaast D. Pap-
ma te Berlikum.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Delfzijl (vac. E. Na-
wyn) F. de Jonge te Emmer-Com-
pascuum.
AMSTERDAM (ANP) Het ligt in het voornemen te komen tot de op
richting van een ontwikkelingsbank voor Indonesië. Al geruime tijd wordt
overleg gepleegd tussen de Bank Negara Indonesia (de Indonesische Cen
trale Bank) en haar dochtermaatschappij in Amsterdam, de Indonesische
Overzeese Bank N.V. (Indonever) enerzijds en de Nederlandse Overzeese
Financieringsmaatschappij (N.O.F.) anderzijds, om op te richten een in
stelling met de naam: Ontwikkelingsbank voor Indonesië N.V. (Develop
ment bank for Indonesia). Hierover is in grote mate principiële overeen
stemming bereikt.
De oprichting zal geschieden volgens het Nederlandse Vennootschaps
recht en de nieuwe instelling zal voorshands gevestigd worden in Amster
dam. In een later stadium zal de bank echter, naar in de bedoeling, ligt, ver
plaatst worden naar Djakarta.
Het doel van de nieuwe vennoot
schap, die voorlopig in Indonesië zal
worden vertegenwoordigd door de
Bank Negara Indonesia, zal zijn zich
bezig te houden met zodanige projec
ten. die direct kunnen bijdragen tot
verbetering van de Indonesische eco
nomie. Deze projecten zouden moe
ten dienen tot herstel en wederop
bouw van het land en bij voorkeur
tot verbetering van de deviezenposi-
tie. Aan andere instellingen wil men
overlaten om hulpverlening van een
andrr kaakter te verlenen.
De ontwikkelingsbank zal een sta
tutair kapitaal krijgen van 10 miljoen
gulden waarvan voorlopig niet meer
dan f 2'1- miljoen zal worden uitge
geven, gelykelijk over beide partners
te verdelen. Dit betekent dus dat
voor f 1.250.000 wordt deelgenomen
door de NOF en voor eenzelfde be
drag door de Indonesische Overzeese
Bank voornoemd.
De dagelijkse leiding over de nieu
we instelling zal berusten by een Ne
derlandse en een Indonesische di
recteur. De Raad van Commissaris
sen zal bestaan uit voor de ene helft
Nederlanders, en voor den andere
helft Indonesiërs. Voorshands zal een
Nederlander worden aangezocht om
als president-commissaris op te tre
den.
HILVERSUM (GPD» In de over
volle conversatiezaal heerst een by-
na uitgelaten stemming. De 150 aan
wezigen vermaken zich uitstekend
met een kolderieke quiz. Mannen en
vrouwen van verschillende leeftijd
maken zich druk over het wel of niet
goed beantwoord van een vraag. Er
gaat gejoel op als een van hen het
niet langer uithoudt en voor zijn beurt
de pijnlijke stilte volgend op een las
tige vraag doorbreekt. Er wordt flink
gerookt. Men vermaakt zich. Zo op
het eerste gezicht een heel gewoon
beeld van een heel gewone avond
op de Volkshogeschool Drakenburgh
bij Baarn. Maar in een zaaltje naast
de conferentiegelegenheid houden
specialisten zich bezig met negen
kostbare machines. Het zijn uiterst
nauwkeurig nagebootste menselijke
organen. Hier staan negen kunstnie
ren. Van de deelnemers aan de quiz
zijn er 23 zeer ernstige nierpatiën
ten. Zij leven bij de gratie van een
half wekelijkse behandeling met de
kunstnier in een van de tien zoge
naamde dyalysecentra in Nederland.
Voor liet eerst
dam, een rondvaart door de grach- geen kunstnierpatiënt een verblijf
ten, een bustocht naar Weesp en van meer dan een halve week buiten
straks zelfs een autorallye. Zy wordt jde plaats waar „zijn" niet staat.
daarbij financieel en organisatorisch
Al deze patiënten zyn chronisch
I nierpatiënt. De rest van hun leven
gesteund door de Kiwanisclub,
door!ZUn afhankelijk van de kunstnier.
het Rode Kruis dat by voorbeeld voor dig
het veel aandacht eisende vervoer
van de negen kunstnieren
naar
Baarn zorgde.
De verwezenlijking van de plan
nen van de stichting betekent een
wereldprimeur voor de betrokkenen.
Zeis in Amerika, waar overigens het
aantal paiënten dat hulp verleend
kan worden relatief lager ligt. kent
voor een patiënt per jaar
f 135.000,- vraagt. Deze verkantie-
gangers hadden het geluk geschikt te
zijn voor een behandeling. Nog en
kele dagen werken apparatuur en de
daarmee onafscheidelijk verbonden
staf van vier artsen en vijf verpleeg
sters aan een echte vakantie van 23
patiënten die straks weer aan hun
woonplaats gebonden zijn.
sinds lang
De patiënten die hier aanwezig
zijn, de meesten voor het eerst sinds
heel lange tyd, zyn gewoon op va
kantie. Ze komen uit Leiden en
Utrecht en zijn hier met hun fami
lie. Geen twee of drie dagen maar
anderhalve week, want ze hoeven niet
naar de niet: de nier komt naar hun.
Dit jaar is de stichting „Vakan
tie dialyse-patiënten" opgericht die,
zoals de naam zegt. vakanties orga
niseert voor deze altijd aan hun be
handelingsplaats gebonden mensen.
Vorig jaar experimenteel gestart rea
liseert zij nu een vakantie met onder
andei» rondvluchten boven Amster-
Voor zomercursus
Amerikaans recht
NEW YORK (ANP) De
Amerikaanse Ford Foundation
heeft de Universiteit van Lei
den een bedrag van 62.500 dol
lar (circa *4 miljoen gulden)
ter beschikking gesteld voor
het gezamenlijk programma
met de Universiteit van Am
sterdam en de Columbia Uni
versity voor zomercolleges in
Amerikaanse rechtsgeleerd
heid.
Naar de stichting bekendmaakte
werden in totaal bedragen tot 9 mil
joen gulden geschonken, waarvan
het grootste deel voor Amerikaans-
Zuidslavische programma's.
De gelden voor de Leidse Universi
teit zijn bestemd voor de zomercur
sussen Amerikaans recht, die het ene
jaar (zoals dit jaar) in Leidenen het
andere in Amsterdam worden gege
ven. Voor deze cursussen komt het
merendeel van de docenten van de
Columbia University. De bij'dragen
voor deze cursussen worden door de
Leidse Universiteit beheerd. Het is
niet de eerste keer dat voor deze col
leges een bedrag uit de „Ford Foun
dation" beschikbaar werd gesteld.
Met de bijdrage kan een belangrijk
deel van de kosten van de zomer
cursussen worden opgevangen. Het
bedrag van 62.500 dollar voorziet
hierin eveneens voor de komende ja
ren.
Ademloos luisterden alle aJW
gen in de rechtszaal urenlan^*
het een enkele keer voor e
te pauze onderbroken colh
de ongetwijfeld belangrijkste
in het proces. m<
Tot de verdedigers van d
dachten van de Grünenthal |e
neming het tegen half vtff j
vonden en tot de aanval over m
Zij dwongen in een scherp ei h<
wonden steekspel van vragen
merkingen de hoogleraar na m
noemen van de gevallen die lu
rapport naar voren bracht. I
kundige beriep zich echter (Is,
medische zwijgplicht, maargii is
de knieën toen de verdedige re
president dr. Weber bleven oi
ken aan die gedeelten van d ra
klaring geen waarde toe te k
Met de beelden van een
misvormd kind nog op het i
voerden de advocaten een
debat met de professor en d
eieren van justitie. De mede-i J
gers in de zaal konden niet 11
daar luidop hun afkeuring ovet I
ten horen. De schermutselini
door president Weber een hal s
geroepen met de mededeling
rechtbank over de vele opgei
vragen vanmorgen een verklar
afleggen.
Voor bedrijfsleider Chau i
van de Grünenthal-fabrieken fj
de zitting van gisteren te la: F
al tweemaal door een hartaani
teisterde verdachte deed daaro
de opgewonden schermutselin
beklag by de president.
„Ik kan dit niet volhoud*
de verdachte, „ik leef nu i
urenlang op tabletten",
dent Weber beloofde goedhal
komende dagen de zittingsdu
te korten.
Op 65 myl zuidoost van dt
haven Waterford, brak aan
van de VI 142 „Voorwaarts" v(
lyk als gevolg van kortsluiting
uit. De bemanning van het
vaartuig slaagde er in de bran
op de brug was ontstaan, te
drukken. De gehele apparatuur
brug is echter vernield. Een
vaartuig van dezelfde rederij,
115 „Vooraan" kwam hulp bied
heeft het onklaar geraakte val
naar Vlaardingen gesleept.
Vorige week donderdag
KW 14 in IJmuiden binnenge
met een myn aan boord, die
netten van het vissersvaartuif
gevangen. De technische expert
de gemeentepolitie in Velsen
het, na een onderzoek niet i
woord dat het gevaarlijke oorlo?
langer in de haven bleef, in af»
ting van deskundigen van de
Marine. De KW is daarop weer
zee vertrokken. De marine-mii
ruimingsdienst heeft de mijn
schadelijk gemaakt.
