meren in economie
te politiek moeilijk
Vier zelfportretten van
Max Dendermonde
lapitaalscliaarste op
de obligatiemarkt
Schrift
Kerkdiensten Leiden en omgeving
Grondtoon: "t zuiver
pijpen van de dood
ïstingverlaging
5(le ijskast?
SI, inussie-activiteit
Investeringsdrang
van
bezinning
DAG 13 JULI 1968
LEID8CH DAGBLAD
PAGINA 13
t als
ct re
ts ft.
ïrlan
t. In
kin'
Ne
t en
de
(Van onze financiële medewerker)
Iragmeren is voor de volleerde fotograferende vakantie-
;~7~3rs een gewone zaak, want door tijdig de sluiteropening
st.' vttleinen als de zon hoog aan de hemel staat, wordt
van de film voorkomen en krijgt men een groter
f 2ofctebereik. Economisten hebben doorgaans niet het geduld
anLd te fotograferen, maar zij stellen toch wel prijs op een
lat niet vertroebeld wordt door overbesteding. Vandaar
agmeren in de economie in de afgelopen jaren her
ijk werd toegepast als de conjunctuur uit de hand dreig-
lopen. Indien de tekenen niet bedriegen, dan zal het na
van de vakantieperiode noodzakelijk zijn om na te gaan
sluiteropening van de economie niet moet worden ver-
teneinde overbesteding tegen te gaan.
alleen in de consumptieve sector, ivaar de bestedingen per
van de bevolking in de eerste maanden 4,6% hoger waren dan
tn jaar, maar ook bij de overheid en bedrijfsleven vallen
duidelijker de sporen waar te nemen van een hoog beste-
#veau. De kabinetsraad, die zich dezer dagen het hoofd heeft
ien over de begroting, die op de derde dinsdag in september
moet komen, heeft dit conjuncturele aspect terdege in aan
moeten memen.
it steeds moeilijker om be-
:orten te overbruggen door
Ie leningen. Ook de moge
tot financiering door mid-
jkorlopende schuld nemen af
Gelèankiers zo krap bij kas zit-
geen kas bebben om
papier te kopen. De Staat
iten beschikbaar komende midde-
nodig hebben om te voor
plat voor te grote bedragen bij
32. hBank in de rode cijfers moet
gewerkt.
zien het voor de hand ligt
beer?t® nemen, dat de overheids-
kopeigen in 1969 bepaald niet la-
Mn zijn dan in 1968, moet wor-
HoeJgenomen dat de belastingin-
t H<j op een hoog niveau gehand-
ehu^uiien blijven. In verband
)orti zullen de plannen voor be-
érlaging per 1 januari 1969
3™^ de ijskast verdwijnen, waar-
meteen wordt tegemoet ge-
$l$aan de tegenstand bü de ver-
pe politieke partijen.
lsch)[
ïburjgunstige positie van de markt
ldagbkapitaal blijkt uit het ver
ziend Staatsfondsenmarkt in
sdag^lopen weken. De jongste
"4 "kling ligt nog steeds zwaar op
e^eI. Het is duidelijk dat bij het
elijkJen van het bedrag van de le-
f 250 miljoen te hoog werd
D. Weliswaar werd er voor een
Q ki^van f450 f500 miljoen op
ingeschreven, maar dat wil
niet zeggen dat het daarbij
een reële beleggingsbehoefte,
ie huizen hadden bij de in-
aan de veilige kant willen
[teneinde in de gelegenheid te
cliënten zo goed mogelijk te
19L
92 oor werd er stevig gemajo-
5 laar de grote banken, die de
t Wwat gemakkelijker konden
hadden zich hiervan ont-
Het gevolg was dat bij de
de kleinere instellingen
fen toegediend dan zij kon-
:en en het teveel moest zo
[elijk van de hand worden
ert
40.
•^bedrijfsleven moet in toene-
S-;l mate middelen aantrekken
lossd roorSenomen investeringen te
'en. Gedurende het eerste
L 1 Is de emissiebedrijvigheid
apro kening van de particuliere
^.eDj lelangrijk groter geweest dan
len tri/juni 1967.
Aal
1 15 taal werd er door de parti-
t lai sector voor f328.5 miljoen
igaties uitgegeven tegen ver
'ar slechts f 94.9 miljoen. Bo
ssen werd er voor f 145.3 miljoen
ïpen andelen geëmitteerd tegen
f0.4 miljoen. Een bijkomende
Hgheid was dat voor enkele
59.1 indse instellingen de deur
0171 emissiemarkt op een kier
^worden gezet, zbdat zij f78.6
hof opnamen. Vorig jaar kwam
Ven tenland in het geheel niet aan
IR U
Sln|
w a, deze omstandigheden was
n'ai frijpelijk dat de staat in de
11zes maanden voor slechts
miljoen kon opnemen ^egen
miljoen, terwijl de Bank voor
^meenten niet meer dan
50[miljoen kon lospeuteren te-
96 miljoen. De totale emissie-
pooi it van het eerste halfjaar be-
voot 261.6 miljoen tegen f 1.236.4
vooflat de Staat te weinig gele-
no^tigt om een fbnk deel van
rotingstpkort d°or langlopen-
miB igen te d^'k-n moet in toe
fde mate een beroep wor
den gedaan op inflatoire financiering
van de schatkist. De Bank voor Ned.
Gemeenten, die bij de bestaande si
tuatie op de obligatiemarkt geen ge
legenheid krijgt om aan de bel te
trekken, heeft in de afgelopen week
besloten om de voorwaarden wat
gunstiger te maken, waartegen on-
dershandse leningen worden aange
gaan.
Bij het bedrijfsleven nemen de fi-
nancieringsbehoeften ook steeds meer
j toe. De gunstige conjunctuur geeft
aanleiding tot een verhoogde inves-
teringsdrang, die niet alleen met uit
afschrijvingen en ingehouden winst
kan worden gedekt. Reeds hebben
grote concerns als KLM, Hoogovens
en Kon. Zout-Organon de kans
schoon gezien om buiten de binnen
landse kapitaalmarkt aan de duiten
te komen, maar voor kleinere onder
nemingen gaat het niet zo gemakke
lijk om een beroep te doen op de
Eurodollarmarkt, waar de toeloop
met de dag groter wordt, (nu ook
Philips).
De belangstelling voor de conver
teerbare obligaties van KLM en Kon.
Zout blykt bijzonder groot te zijn ge
weest en Hoogovens zal eveneens met
open armen zijn ontvangen.
Daarmee zijn echter de totale ka
pitaalbehoeften van het Nederlandse
bedrijfsleven nog lang niet gedekt.
Een potentiële gegadigde zal eerlang
het Verolme-concern zijn, dat een
Staatsgarantie heeft gekregen voor
rente en aflossing voor leningen van
respectievelijk f75 miljoen en f25
miljoen, die nodig zijn voor de bouw
van het mammoetdok en voor de
overname van de aandelen van de
Nederlandsche Dok Mij en de Ned.
Scheepsbouw Mij, die samen al een
congsi hadden gevormd, welke in de
vorm van een firma was gegoten
teneinde buiten de greep van de fis
cus te blijven.
De NDSM bleek evenals de meeste
andere werven in ons land in de af
gelopen jaren de boot te hebben ge
mist. Ondanks de bestelling van en
kele mammoettankers, die voor de
Shell-groep moeten worden gebouwd
was het water tot de lippen gestegen.
Het voortbestaan van de NDSM was
in gevaar gekomen. Het besluit van
het Verolme-concern om samen met
NDSM in één schuitje te gaan zitten
teneinde de minister van Economi
sche Zaken zodoende te bewegen de
garantie voor de financiering van het
mammoetdok aan deze combinatie
toe te wijzen, was dan ook als de
reddingsboei voor de schipbreukeling.
Over het Salomo's oordeel van mi
nister De Block zullen de belangheb
benden het niet allemaal eens zijn,
maar voor de buitenwereld is het
goed dat nu eindelijk de kogel door
de kerk is. Het dok kómt er, de
werkgelegenheid in Amsterdam zal
worden bevorderd, de NDSM gaat
niet verloren en de aan de zijlijn
staande werven kunnen als er over
eenstemming wordt bereikt van d e
dokfaciliteiten gebruik maken voor
reparatiewerk.
Het besluit van Verolme om zijn
bedrijf als besloten vennootschap te
laten voortbestaan maakt, dat er ook
in de toekomst weinig inzicht in de
financiële positie van het concern
kan worden verkregen. Ongetwijfeld
is Verolme een zeer vermogend man,
doch het lijkt uitgesloten dat hij het
gehele concern uit eigen middelen
kan financieren. Voor de geldgevers
zal wel een tipje van de sluier wor
den opgelicht, maar voor de duizen
den werknemers, die er in de toe
komst zullen zijn, zou het ook wel
goed zijn als er eens een blik in de
boeken zou kunnen worden geslagen.
De kans bestaat dat zich in de toe
komst een vrij geanimeerde affaire
kan ontwikkelen in de scrips, die
naast de f 1000 voor de aandelen
NDSM zullen worden uitgereikt. Deze
scrips zijn bewijzen, die geen vast
gestelde waarde vertegenwoordigen,
doch die een deel van de opbrengst
in het vooruitzicht stellen, welke be
schikbaar komt als de voor het Ver
olme-concern niet passende onderde
len van NDSM zijn verkocht. De uit
kering op een dergelijke scrip zal ten
hoogste f 500 bedragen.
Alles bij elkaar lijkt de vergoeding
die aandeelhouders NDSM zullen
ontvangen redelijker dan die, welke
de aandeelhouders van de Ned. Bank
ontvingen, toen de aandelen werden
overgenomen door de Staat. Bij de
nationalisatie van de Ned. Bank wer
den voor een aandeel van f 1000 no
minaal twee obligaties Ned. Werke
lijke Schuld uitgereikt.
De rente daarvan bedraagt maar
2Vi hetgeen met zich meebrengt
dat bij de huidige stand van de ren
tevoet de stukken op de beurs wor
den verhandeld tegen 41 Dit
betekent dat de vergoeding van een
aandeel Ned. Bank slechts f820 heeft
bedragen. Wanneer men nu nagaat
dat de Staat dit jaar f 47.2 miljoen
aan dividend incasseerde op het ge
plaatste kapitaal van f20 miljoen,
dan betekent dit een dividend van
niet minder dan 236 Het Is het
hoogste dividendpercentage dat ooit
in Nederland aan een aandeelhouder
werd uitgekeerd. De vroegere aan
deelhouders zjjn wel bekocht geweest
toen zij hun stukken (gedwongen)
aan de Staat overdroegen
De wereld is vol tekens. Het
is de bedoeling, dat met één en
kel teken zoveel mogelijk tege
lijk wordt overgebracht en dui
delijk gemaakt. In het verkeer
komen wij met ingenieus gevon
den tekens in aanraking. Het
schrift is eveneens een onmis
baar hulpmiddel geworden in
het onderlinge verkeer.
De Bijbel is een geschrift. De
mondelinge overlevering van de
oudste Bijbelboeken moet vol-
gems deskundigen drieduizemd
jaar geleden in de taal van de
Joden zijn vastgelegd. Aan het
begin van onze jaartelling volg
de het gedeelte van de Bijbel,
dat gewoonlijk nieuwe Testa
ment wordt genoemd. Deze boe
ken vormen een derde deel van
de gehele Bijbel. Testament be
tekent verbintenis, een ver
bintenis van God met de men
sen. De bijbelschrijvers hebben
deze band van God met zijn we
reld in allerlei vormen beschre
ven. De Bijbel bevat geschiede
nis, dichtwerken, profetie. Evan
gelie. ethische voorschriften,
troostwoorden politieke waar
schuwingen en individuelericht-
lijnen. De geschriften zifn in
uiteenlopende tijden en onder
verschillende omstandigheden
ontstaan. De Bijbel bevat in zijn
bundeling van grotere en kleine
re geschriften een bibliotheek
over het leven van de mensen
en de geschiedenis van de we
reld.
Vanwege de ouderdom en de
vremede culturen, waarin de
Bijbel is ontstaan, blijkt deze be
schrijving voor ons moeilijk
te verstaan. Bij het geschrift
behoort een uitlegging. Reeds bij
de Joden ontstonden over de
Bijbel uitvoerige commentaren.
Talloos zijn de pogingen om de
Bijbel zó te vertalen, dat vrij
wel ieder mens deze Heilige
Schrift kan horen of lezen. Of
de uitspraken echter begrepen
worden en in toepassing kunnen
worden gebracht, blijft een reële
vraag. De tijd is voorbij, dat wij
met de Bij'bel als boek zonder
meer genoegen namen. In onze
tijd zijn boeken geen ornamen
ten. Wy willen boeken voor de
praktijk gebruiken. De ruim
te in ons huis, de mogelijkheden
van ons leven en van onze be
perkte tijd werken deze zakelijk
heid in de hand. Daarom juist
is de moeilijkheid om de Bijbel
zonder deskundige hulp of een
toelichtend geschrift te gebrui
ken meer dan ooit concreet. Het
zijn niet alleen buitenkerkelij
ken, die de Bijbel nauwelsk meer
laten functioneren in hun leven.
In kerkelijke kringen immers
blykt de aandacht voor de Bij
bel minimaal te zijn.
Hoe maken wij een oud ge
schrift actueel? Deze vraag op
zichzelf is onjuist. Wtf maken
oude literatuur niet levend. Een
oud geschrift moet op een gege
ven moment zijn levensvat
baarheid zelf tonen. De Bijbel
als boek is niet meer dan een
prachtig museumstuk als deze
Heilige Schrift werkloos blijft.
De inhoud is van blijvende
waarde. De vorm, waarin deze
inhoud sprekend voor onze tijd
wordt overgebracht, is echter af
hankelijk van taai-tekens, van
leesbaar schrift..
Dr. P. L. Schoonheim,
herv. predikan te
LEIDEN.
Doopsgezinde gem.
St. Cles'lak.
Lelden Herv. gem. Pieterskerk 10
u.: ds. P. Kloek.
Hooglandse kerk 10 u.: da. M. J. Wa
genvoorde (H. A.); 5 u.: ds. J. N
de Ruiter te Beekbergen.
Marekerk 10.30 u.: ds. A. J. de Jong
(Herdenking 25-Jarige ambtsbediening).
Bethlehemkerk - Driftstraat 10 u.:
de hr. A. G. Huigen.
Maranathakerk - Lage Morsweg 10.30
u.: ds. H. J. van Achterberg (H. A.).
Bevrijdingskerk - Montgomerystraat
9 u.: ds. H. W. Hemmes.
Koningskerk - Koningsstraat 9 u.:
ds. A. J. de Jong.
Vredeskerk - Burggravenlaan 10 u.:
ds I. S. Kyne (H. A.).
Ver. Vrijz. Hervormden 10 u.: (Ln
Hooglandse kerk)
Eglise Wallonne geen dienst.
Academisch Ziekenhuis 10 u.: ds P.
J. D. van Malssen.
Diaconessenhuls 10.30 u.: ds H. W.
Hemmes.
Jeugdkerk LHJ-gebouw - Levendaal
geen dienst.
Geref. Kerk. Zuiderkerk. Lammen-
6Chansweg 1510 u. dr. v. d. Zwaan.
7 u. dr. Dronkert.
Petrakerk, Surtnamestraat: 10 u. dr.
Vlijm, 5 u. dr. v. d. Zwaan.
Oude Vestkerk: 10 u. ds. Bovenberg,
6.50 u. ds. J. van Drie te Leiderdorp
(dienst met belangstellenden).
Beloftekerk: 9 u. dr. Dronkert, 5 u.
ds. Bovenberg.
Bevrijdingskerk Aerent Bruunstraat:
10.30 u. ds. R. J. van Veen te Delft,
6 u. dr. Vlijm.
„Groenhoven": 10.15 u. dr. Dronkert.
Zuiderkerk (Ingang Bloemistenlaan)
3 u. Dienst voor doven.
..De Mirt": 10 u. (Ouderendlen6t) de
hr. Bakker.
Geref. Kerk (vrijgem.)10 en 5 u.
ds. J. v. d. Haar.
10 u. kapelaan
Evang. Christ. Gem. (Mlddelstegrt.
3): 10 en 6 u. dhr. Th. Dlkkes (m.m.v
Victorie-trio)
Christian Science (Steenschuur 6)
10.30 u. dienst.
Vrije Kath. Kerk (Vreewijkstraat 19)
10.30 H.M.
Nieuwe Apost. Kerk (Hoge Rijndijk
24)9.45 en 4 u. dienst.
Leger des Hells: 10 u. helllgings-
dlenst, 7.30 u. verlossingssamenkomst.
Remonstr. Gem. 10.30 u. da. A. M. L.
Prevel te Lochem.
Baptistengem. 10 u. dhr. J. Tessers te
Rotterdam en 5 uur ds. R. Relling.
Geref. gem. 10 en 4 u. ds. P. Hon-
koop (woensdag 7.30 u., ds. C. van
Dam).
Evang. Luth. Kerk 10.15 u. dhr.
Ozinga te Oegstgeest.
Chr. Geref. Kerk 10 u. dienst des
woords. 7 u. ds. Chr. Verhage te Den
Haag.
Aarlanderveen. Herv. Gem. 10 u. ds.
G. van Doorn (H. A.), 6.30 u. ds. G.
van Doorn. Geref. Kerk 10 en 6.30 U.
drs. A. Borman te Alphen a. d. Rijn.
Chr. Geref. Kerk 9.30 u. Dienst des
Woords. 7 u. ds. L. S. den Boer te
Sassenheim.
Alphen aan den Rijn - Herv. Gem.
Adventskerk, Julianastraat9.30 u. ds.
J. H. Bogers. 6.30 u. ds. J. de Vos te
Katwijk aan Zee. Kruiskerk Gouwsluis:
9.30 u. ds. M. Ottevanger voor G.B.
Opstandingskerk: 9.30 u. ds. Joh. Ste-
houwer. 6.30 u. ds L. D. Semmelink
Pretoria (Open Deurdienst). Martha-
Stlchtlng Rijnstroom: geen dienst.
Oudshoornseweg: 10 u. mevr. A. Joor-
Cannegieter te Santpoort. Sionskerk:
9.30 u. ds. S. W. Verploeg te Leerdam.
6.30 u. in de kerk Oudshoornseweg ds.
J. H. Clrcel te Bodegraven. Gebouw On
derweg 10 u. ds. B. J. Lietaert Peer-
bolte te Voorbuig. Aula Noord 11 u.
ds. S. W. Verploeg te Leerdam. Geref.
Kerk Maranathakerk. Raadhuisstraat:
10.30 u. ds. G. A. Westerveld. 6 45 u.
ds. G. Manenschijn te Amstelveen-Zuid.
Salvatorikerk, W. de Zwijgerlaan: 9 u.
ds. G. A. Westerveld, 6.30 y. ds. G. O.
N. Veenhuizen. Goede Herderkerk:
9.30 u. ds. G. O. N. Veenhuizen. 6.45 u.
der Bijl. (woensdag 7.45 u. ds. P. v, d.
Bijl).
Koudekerk. Herv. Gem.: 10 u. ds.
Jac. de Vries te Scheveningen, 7 u,
ds. A. van der Most te Rotterdam,
Geref. Kerk: 10 en 7 u. ds. Makkinga.
Leiderdorp. Herv. Gem. (Hoofdstr.)i
9 u. ds. P. L. Schoonheim te Lelden,
dienst. Chr. Gerf. Kerk: 9.30 en 4.30
u ds. J. Manni. Geref. Gem. 9.30 en 6
u Leesdienst. (Dinsdagavond 7.30 u. de
hr. J. Mijnders te De Meern). Geref.
Kerk: 9.30 en 5 u. ds. M. Schenkeveld
te Doorn.
Hazerswoude. Herv. Gem.: 9 u. ds. C.
Snoey te Soest. 6 30 u. de hr. C. Stroo
te Koudekerk a. d. Rijn. Geref. Kerk: 10.30 u. hr. J. v. d. Hoek,
10.30 en 5 u. ds. Dijkstra te Boskoop.; kerk. kapel) 10.30 u. ds. P. L. Schoon-
Hoogmade. Herv. Gem.: 10 u. de hr. helm. (gebouw Eikenl.) 10.30 Jeugd-
J Koov te Lelden kerk. Geref. Kerk Hoofdstraat)10 u.
j. K.ooy te L«eiaen dj. j. van Drie. 7 u ds. G. van Duinen
Kaag. Herv. Gem 10 u. ds. C. B.te Den Haag. Scheppingskerk9.30 u.
Roos te Gouda. I kand. J. Leeuwis te Boskoop, 5 u. ds.
Katwijk aan den Rijn. Herv. Gem. j J- van Drie.
(dorpskerk); 9.30 u. ds. J. M. D. van Lelmuiden. Herv. Gem. 9 u. dhr J,
den Berg te IJmulden, 6 u. ds. D. van den Hoek te Leiderdorp. (Pnlël)
Driebergen te Selliugen, (aula Pr. Bea-1 7 u. ds. A. de Leeuw te Boskoop. Geref.
trlxschool9.30 u. ds. D. DriebergenKerk. 9.30 en 7 u. ds. D. Averes.
te Sellingen, 6 30 u. ds. J.v^ 't Kruis isse Herv. Gem. (Grote Kerkii
tev.Wli' xT J Duurstede(gymnastiek!ok10 30 uur ds H G oostinga.
Stroo b*> ^oudeiterlc cS. Korkfo.Sil kapel, da,
u. ds. A. C. van Beek. 7 u. ds. F. Pijl-
ds. A. g. Baaijen te Rijnsburg. Geref Stroo te KouaeKerK. 1aerer.I h, g. Oostinga. Geref.'Kerk: 8.*30'en 7
Kerk (Vrygem.) geen opgave ontvan- u. ds. A G van Beek, 7 u. as r. riji- u j Bovenberg w Leiden. Chr.
gen. Chr. Geref. Kerk Jeruzalemkerk. man te Katwijk aan zee. j Geref. Kerk: 9 u ds. L S. den Boer
Grijpensteinstraat9.30 u. Dienst des, I te Sassenheim. 7*u. ds. D. Biesma t»
Woords. 2.30 u._ds. H. C. van der_E„t HjtwU* M H«v. Q«n N Aalsmeer. Garat Gem. 10 en 4 u. ds.
te Katwijk aan Zee. Oud-Geref. Gem.
kerkgeb. Hooftstraat 240: 9.30 u. en
4 u. Leesdiensten. Rem. Geref. Gem.,
Van Mandersloostraat10 u. ds. H.
Adriaanse te Den Haag. Volle Evang.-
Gem. (Volksbelang)10 u. dienst.
Baptistengem.: 10 u. ds. Gravendeel,
6.30 u. ds. Vlsscher te Alblasserdam.
Bodegraven. Herv. Gem. ('t Anker):
9 en 10.30 u. ds W. Balke, 6.30 u. ds.
Jonge boer te Elburg. (Salvatorkerk)
10 u. ds. De Mey te Woerden, 6.30 u.
ds. W. Balke. Geref. Kerk: 10 en 6.30
u. ds. Bos te Urk. Geref. Kerk (VriJ-
gem.) 9.30 u. leesdlenst. 3 u. ds. A.
Duits te Kollummerzwaag. Geref. Gem.
10 en 6 u. leesdienst. Evang. Luth.
Gem 9 u. ds. B. G. te Winkel. Evange
lisatiekring: 10 u. Eredienst. 6.45 u.
Jb. Klein Haneveld.
Boskoop. Herv. Gem.: 9.30 u. ds. C.
Snoeij te Reeuwijk, 6.30 u. ds. W. L.
Hermans. Vrijz. prot. geloofsgem. geen
Kerk: 8730 u. ds. C. v. d .Bergh (bad-
dienst), 10 u. ds. W. Vroegindewey. 6 u.
ds L. Lagerwey. Oude Kerk: 8 u.
Pfarrer Helmut Werkle te Düsseldorf
(dienst in de Duitse taal), 10 u. ds. S,
J. van de Zee te Uitwijk, 6 u. ds. J. C.
Schuurman te Putten. Ichthuskerk:
10 u. ds. Jac. de Vos. 5 u. kandidaat
B van Oosterom te Waddinxveen.
Pniëlkerk9.30 u. ds. J. C. Schuurman.
6 u ds. S. J. van der Zee. Groen van
Prinstererschool10 u. ds. C. v.
Bergh Kapel Ziekenhuis Overduin
u asA Baas. Zeehospitium: 8.30 u.
ds A'. Vink, bed. H. A. Geref. Kerk.
Vredeskerk: 8.30 en 10 u. ds. R. de
Vries 5 u ds A. C. van Beek. Trium-
fatorkerk: 9.30 u. ds. F. Pijlman. 7 u.
ds R de Vries. Chr. Geref. Kerk: 10
en 5 u. ds. H. C. van der Ent. Geref.
Kerk (vrijgem 8.30 u. ds. Verhey te
Den Haag, 10.30 en 5 u. ds. J. van
Raalte, 7 u. ds. Verhey. Geref. Gem.
(Remisestraat): 10 en 5 u. ds. P. van
Max Dendermonde. „Inzake de Liefde" Querido. Amsterdam.
Dendermonde is volgens mijn opvatting een van onze beste
ook vruchtbaarste prozaïsten. De grote roman „Een blau
we maandag op Aarde", is wellicht zijn meesterwerk tot nu
toe, wat niet wegneemt, dat zijn andere romans en novellen
ver boven A.P. liggen. „Inzake de Liefde" is een bundel, die
vier novellen bevat, die zijdelings wel met de liefde te maken
hebben, maar in een heel speciale en zeker niet traditionele
zin. Het opvallende van alle vier is, dat Dendermonde kenne
lijk iets met zijn stijl zowel als met de conceptie van zijn ka
rakters heeft gedaan. De militante melancholie en dito roman
tiek vrijheidszin, ware liefde boven de dagelijksheid uit
zijn niet verdwenen, maar de auteur is in zijn werk deze grond
leggers van het bestaan van eertijds blijkbaar voorbij en draait
nu in opwaartse richting naar een vorm van realiteit, die pers
pectivisch zowel verder als hoger ligt.
Passend by deze verandering in
zijn opvatting van het wezen mens
heeft de taal iets bruusks gekregen,
iets van „Wat lèt me". De gestalten
zijn tragischer geworden en de taal
rauwer, hoewel zeker niet minder
genuanceerd.
Dat laatste, de nuancering, heeft de
schrijver ten zeerste nodig als hij
novellen schrijft, want deze komen
weer voort uit de overvloed die ook
„Een blauwe Maandag" kenmerkte.
In de betrekkelijk beperkte omvang
van de novelle komt het er op aan
dat de schrijver zijn zinnen en perio
den zo dicht mogelijk vult en dat doet
hij dan ook; soms zodanig, dat de
lezer goed uit moet kijken om de
kluts niet kwijt te raken.
Ogenschijnlijk is er weinig overeen
komst tussen de vier figuren die de
ze novellen dragen. In hoeverre men
in de eerste „De Gouden Smaak van
Toast" van een hoofdfiguur kan spre
ken valt te bezien, want de verteller
de „ik", hangt in een maalstroom
van andere levens, die evenveel
waarde hebben als deze. In wezen
is Alfred Bukking eigenlijk een op
volger in het bestaan van de ou
dere vrouw Gerda Molleman. Een
opvolger is hü ook van „kleine Bob"
die gestorven is (aanvang van de ge
beurtenissen) en die in nee over
eenkomstige relatie heeft gestaan tot
enige vrouwen en vrienden. De ver
houding Gerda-Bukking> die met ero
tiek weinig of niets te maken heeft,
krijgt er nog een dimensie bp door
hun besognes met geld die uitein
delijk een soort „huwelijk-over-het-
graf" tot gevolg hebben.
„Afscheid met open ogen" geeft de
overpeinzingen weer van alweer een
oudere vrouw Suze Poteljé, die tien'
jaar een geheimzinnige verhouding
heeft gehad met een zekere dr. Ot
to Oderwald. Deze Otto was ge
trouwd met 'n invalide vrouw en als
deze gestorven is denken de oude
gelieven er over hun geheimen aan
de openbaarheid prijs te geven met
een huwelijk. Maar zie, Suze die
dankzij die geheimhouderij jarenlang
geleefd heeft met fantasieën, vindt
zich nu niet geschikt voor een hu
welijk. In een slapeloze nacht over
legt zij met bijzondere, openhartig
heid haar levensgang 'en zij reali
seert zich dat zij in al die tien jaar
zichzelf is gaan zien als een avon
tuurlijke vrouw met een dubbelleven,
die de droge alledaagsheid van een
huwelijk met een heel oude man he
lemaal niet wil.
Een soort kaderverhaal is „Eros
op het Kerkhof". Laurens Koops,
een ondergeschikte figuur uit „De
gouden Smaak van Toast", is op reis
in Zwitserland met enige collega's
journalisten. Hij vertelt him wat hij
zelf beschouwt als z'n standaardnum
mer; de geschiedenis van meneer
Van Belle. Het is eigenlijk meer het
verhaal van Koops zelf, die door Van
Belle in wiens krant voor een ver
eniging voor het verzorgen van oor
logsgraven, hij schrijft naar Londen
wordt gestuurd om daar contact op
te nemen met de Britse afdeling
van de vereniging en tevens minder
draagkrachtige Engelsen op kosten
van de vereniging mee te nemen
naar Nederland voor een tocht naar
oorlogsvoeren van de verenging mee
naar Nederland voor een tocht naar
oorlogskerkhoven om de graven van
hun nabestaanden te bezoeken.
Koop's confrontatie met de hoofdstad
van het Britse Rijk is merkwaardig
maar nog merkwaardiger is zijn avon
tuur met mevrouw Hastings bij wie
Thanatos en Eros hand in hand schij
nen te gaan en die hem aan de rand
van een kerkhof belaagt op zodanige
wijze, dat de brave Koops, die voor
een avontuurtje fatsoenlijk in een
hotel wel iets gevoeld zou hebben
vol schrik en argrijzen de benen
neemt.
MAX DENDERMONDE
jonge vrouwentijd een kortst moge
lijke ttfd haar minnaar was ge
weest. Het is een antwoord op de
condoleancebrief van die minnaar bij
de plotselinge dood van haar man.
In deze brief heeft de ex-minnaar
gezinspeeld op een eventueel duur
zamer contact. Om hem te wijzen op
de onjuistheid van dat idee. vertelt
zij hem haar leven tot op dat mo
ment en de rol die hy daarin ge
speeld heeft. Hoewel ook ln deze no
velle in kort bestek zich een heel be
staan afspeelt een byzondere pres
tatie van de auteur acht ik dit
wel de minst sterke van de vier.
Ik heb gezegd dat er ogenschijnlijk
weinig overeenkomst is tussen de
vier. In wezen is er wel degelyk een
overeenkomst en meer dan één. Ten-
eerste ontmoeten we viermaal een
zelfportret van een mens op zoek
naar zichzelf en ten tweede is de
Ten slotte ..Het Standbeeld van dr tr„ndtomi in alle vier het „zuiver pU-
Vader", een lange brief van een fa- pen" (Bouten.) van de dood.
brikantsvrouw aan iemand die eeerst
CLARA EGGINK
in haar prille jaren en later in haar
VV. Suyker. Geref. Kerk (Vrijgem.):
en 4.30 u. leesdienst. Oud Geref. Gem
9.30 en 3 u. leesdienst, (donderdag 7.30
u. ds. E. du Marchie van Voorthuysen
te Urk). Ned. Prot. Bond: 10.15 u. dhr.
J. P. Hulsbos te Sassenheim.
Nieuwkoop. Herv. Gem.: 9.30 u. ds.
R. Re(jenga te Zevenhoven. 6.30 u. ds.
C. Vyfhulzen te Nieuw-Bulnen. Geref.
Kerk: 9.30 en 6.30 u. ds. R. J. A. Ha-
nenburg. Rem. Geref. Kerk: !0 u. cis.
T. Elders-Mayer. Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 6.30 u. dhr. J. van Leeuwen.
Nleuwveen. Herv. Gem.: 9.30 u. ds.
J. Gebraad. 6.30 u. ds. H. R J. Re(|en-
ga te Zevenhoven. Geref Kerk: 9.30
en 7 u. ds. H. G. A. Melnders.
Xoordwljk aan Zee. Hen'. Gem 10.30
u. prof. dr. A. J. Rasker te Oegstgeest,
7 u. dhr. Van den Hoek te Leiderdorp.
(De Rank): 9 u. ds. Dirkse te Oegst
geest. 10.30 u. Duitse dienst. Geref.
Kerk: 10 u. ds. H Lijesen. 7 u ds.
Van der Veen te Delft. (Sole Mio)
10 u. dhr. Van Herwaarden. Herv. Ger.
Evangelisatie, (vg.l.o.-school. Schoolstr.
2): 10 en 5 u. ds. G. van Estrik te
Genemuiden.
N'oordwyk-Blnnen. Herv. gem. 10 en
7 u. ds. J. van Dok (H. A.). Geref.
Kerk: 9.30 u. ds. W. Dekker 7 u. ds.
H. Lyesen. (Van den Bergstichting)!
11 u. dienst (pred. onbekend) Ned.
Prot. Bond: 10.30 u. dienst (pred. on
bekend).
Noordwykerhout. Herv. Gem.: 9.30 u.
ds. C. Jongeboer te Elsburg. 7.30 u.
Vakantievesper ds. W. Dekker te Noord-
wijk, (Gemeentewoning)10 u. Duitse
dienst Pf. Fr. Wattjes. (Kerktent Vin-
ketop)9.30 u. Protestantse dienst.
Oegstgeest. Herv. Gem. (Groene
Kerk): 10.30 u. drs. H. D. de Loor
(Jeugddienst), 7 u. ds. J A. G, van
Zanten te Wassenaar, (Pauluskerk) 10
u. ds. H. P. Hulsman (H. doop). Vrijz.
Herv. Gem .centrum10.30 u. dr H.
Faber te Wassenaar. Geref. Kerk 10 en
5 u. ds. I. Meijer te Winschoten. Geref.
Kerk (Vrijgem.) (RIJnslandslycexim) t
8 30 en 3 u. ds. J. van Raalte.
Oude Wetering. Herv. Gem.: 9 u. ds.
Boogaard te Hillegom. Geref. Kerkt
9.30 u. ds. C. A. Verhoog te Antwerpen,
30 u. ds. D. Warner te Utrecht, be
vestiging ds. S. Hoejstra Intrede. Rem.
Geref. Gem: 7 u. dr. A W. Cramer
RUnsaterwoude. Herv. Gem.: 9 u. ds.
A. M. Llndenburg te Ter Aar. 7 u. dhr.
De Vries te Heemstede. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 u. Dienst des Woords, 2.15
u. ds. G. Bouw te Scheveningen.
Rynsburg. Herv. Gem. (Grote Kerk)!
9.30 u. ds. F. Roosjen te Eindhoven,
5 u. ds. D. Bouman te Katwijk aan Zee.
(Bethelkerk, Brouwerstraat) 9.30 u. dr.
C. Bezemer te Scheveningen. 5 u. ds
F. Roosjen. Geref. Kerk (Vrijgem 10
en 5.15 u. ds. M. Janssens. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 en 5 u. ds. L. Holtrlgter te
Elburg. Geref. Kerk. Petrakerk: 9.30
u ds. Bljleveld, 5 u. ds. Baayen, Ma
ranathakerk (voor kerkgangers Ra-
penburgkerk)10.15 u. ds. Baayen, 6
u. ds. Langeler, Maranathakerk 8.30
en 4.30 u. ds. H. Lijesen te Noordwijk-
Binnen.
gassen helm. Herv. Gem.: 9 en 10.30
u. ds. D. Keuning te Noordwijk aan
Zee. 7 u. ds. J. Bronsgeest te Hillegom.
Geref. Kerk: 9.30 en 5 u. ds. J. D. te
Winkel. Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 u.
ds. L. S. den Boer. Ned. Prot. Bond!
10.30 u. mej. J. Heessels te Utrecht.
Valkenburg. Herv. Gem.: 10 u. dhr.
J. F Sler&t te Leiden, 6.30 u. ds. Kret
te Lelden. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. Lan
geler. 6.30 u. ds. Bijleveld. Geref. Kerk
(Vrijgem.) 8.30 en 3 u. ds. M. Jans
sens.
Voorhout. Herv. Gem.: 10 u. ds. A.
Oskamp.
Voorschoten. Hen.' Gem. (Dorps
kerk) 10 u. ds. Walvaart te Gennep.
7 u. ds. v. d. Geest. (Hulp en Hell)t
10 u. dsKlusener te Amersfoort. (Rijn
dijk): 10 u. ds. Baas te Katwijk/Rijn.
Geref. Kerk: 9. 10.30 en 5 u, drs. R.
Brands te Leeuwarden. Geref. Kerk
(Vrijgem.) 10.15 en 5 u. ds. A. W.
Boxman.
Waddinxveen. Herv. Gem 9 30 u.
ds. J. v. d. Heuvel, 6.30 u ds. D. van
Vliet te Zetten-Andelst, (Wljkgebouw
Esdoornlaan)9.30 u. ds. D. van Vliet,
6.30 u. ds. J. v. d. Heuvel (H. doop),
(Bethel): 9.30 u. ds. H. Stolk te Sche
veningen. 5 u. ds. H. G. Abma te Gou
da, Immanuëlkerk9.30 u. kand. T.
Hoogewoud te Amsterdam. 7 u. ds B.
G. te Winkel te Gouda (Jeugddienst i
Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 u. ds. P de
Jong te Den Haag. Chr. Afgescheiden
Gem.: 9.30 en 5 u. ds. A. P. Verloop.
Warmond. Herv. Gem.: 10 u ds. J.
M. Snyders (Wereldraad van Kerken).
Woubrugge. Herv. Gem 9.30 en 6.30
u. ds. Kempenaar. Geref Kerk: 9 30
en 6.30 u. ds. Tom te Harderwijk.
Zevenhoven. Herv, Gem.: 9.30 ti ds.
P. A. Lefeber te Alphen aan den Rijn.
Geref. Kerk: 9.30 en 7.30 u. ds. J. Deth-
mers.
Zoeterwoude. Herv. Gem.: 10 u. ds.
B. A. Honders te Nleuw-Zeeland
Zwammerdam. Herv. Gem.: 10 u. ds.
J. de Wit te Leiden. 6.30 u. ds C.
Hooykaas te Zeist. Geref Kerk: 10 en
6.30 u. onbekend. Rem. Geref. Genu
Geen dienst.
