Balinese danseressen
op het hoogste niveau
Terug uit Moskou
Perfectionisme van de
stilleven-schilderes
Jacoba Surie
Enorme prijzen voor
de „impressionisten"
Première Osborne's
'Hotel in Amsterdam'
Leerlingen van de
beroemde I. Maria
Dubbel
schilderij
Gevoelig spel van Scofield
DERDAG 4 JULI 1968
LETDSCH DAGBLAD
PAGINA T
JULI 1 r~
traditie leeft voort
LNE
OR
;ti
VENETIË (AP) In Venetië
is een schilderij van een Madon
na met kind" ontdekt onder
een nieuwere versie van hetzelfde
tafereel. Het nieuwere stuk da
teert uit de 10de eeuw.
Het dubbele schilderij hangt
boven het belangrijkste altaar
van de kathedraal van St. Marcus.
Toen fragmenten van het oudere
schilderij zichtbaar werden heb-
ben deskundigen door een radio
grafische proef de aanwezigheid
van het werk vastgesteld.
De stijl van het 10de eeuwse
werk is Byzantijns.
Het probleem is nu of men het
jongere werk moet behouden of
dat het vernield moet worden bij
een poging om het oudere werk te
restaureren.
LONDEN (AP) Op de schilderij en veiling van Sotheby is
gistermiddag een collectie impressionisten verkocht voor een
totaalbedrag van 3.914.160 dollar: een wereldrecord voor een
enkele dag. Het vorige record werd 24 april gevestigd met
3.091.200 dollar. Onder de geestdriftige bieders was men zie
elders de filmactrice Elizabeth Taylor.
In de veilingzaai hadden zich de i
grootste kunstverzamelaars uit de I
gehele wereld verenigdde results j
ten bewezen het. Er waren schilde-
rijen van Monet, Degas. Corts, De
lacroix. een onlangs ontdekte Re- i
noir, Derain, Fantin-Latour, Sisley I
Bonnard, Signac. Chagall. Van Gogo, j
Gauguin, Utrille, Braque en Miro.
De grootste aankoop van de dag
was een Degas uit 1383 «Repausseuse I
k contre jour) voor 348.000 dollars.
De betaalde pry zen bewezen dat
de moderne en impressionistische
school voor de Amerikanen een
..Fort Knox" is geworden en voor de
Europeanen een Bank of England:
iets om te hebben als belegging.
Zelfs een kledn werk, een oever
van de Theems uitbeeldend van An-
dré Derain uit 1896, ging weg voor
144.600 dollar
e erggi
voed
lft va
Iers.
150.06
00 viei
chtbai DJAKARTA (GPD) Ida O joe Arwati en Sagoeng Altit
Aroemini zijn beroemdheden op Bali. Zij zijn leerlingen van de
iparaihoning der Balinese dans. Maria (spreek uit Marije), die op
pgebier maart °P s overleden. De meisjes behoren tot de be-
ndbouVmde danseressen uit zijn „Soerjakentjana"-school.
Iroogti Tike danst al 16 jaar, Alit 10
erger^ar begon met haar dansles-
1 aarden op g-jarige leeftijd. Nu is zij op
6h r beurt danslerares. In haar huis
vatabanan op Bali heeft zij een school
^^jeopend, waar 'zij les geeft aan <cin-
i ?eren van zes Jaar- Maar als zij
rToevallig in Djakarta is, geeft zij
bier bij voorkeur les aan kinderen
,an 10 jaar. De kleine meisjes op
"^ali zijn namelijk wat vlugger van
".legrip en kunnen ook de namen van
lie diverse bewegingen, die deze dan-
|en kenmerken, beter onthouden.
Ongetrouwd
De danseresjes zijn allebei onge-
Irouwd. Tike beklaagt zich erover,
Iflat haar twee jongere zusters al
liijn getrouwd, wat inderdaad in
litryd is met de in Indonesië heersen
de traditie dat de oudste dochter het
•erst moet trouwen. Men zegt of ge-
„Pendet", oorspronkelijk een
Itempeldans, nu ook bewerkt als
\dans ter verwelkoming van hoge
Igasten, zoals onlangs Prins Philip
van Engeland, gedanst door Alit.
looft dat als dat niet gebeurt
haar het lot van „oude vrijster"
wacht. In dit geval was het overi
gens Tike zelf, die over deze bezwa
ren heenstapte en het geluk van
haar zusjes niet in de weg wilde
staan. Zij behoort tot de kaste der
Brahmanen, de hoogste kaste op het
Hindoese Bali en haar ouders zou
den graag zien, dat zij trouwde met
iemand van haar eigen stand. Dat
is volledig in overeenstemming met
de traditie, die mannen van deze
kaste wel toestaat met vrouwen van
een andere, dus lagere, kaste te
trouwen, maar de vrouwen niet. In
het eerste geval worden de vrouwen
opgenomen in de kaste van de man
Een huwelijk met een man uit een
andere kaste of zelfs van een ander
geloof, zou voor Tike alleen mogelijk
zijn als zy de banden met h aar
ouders verbreekt.
Trouwen hoeft nog geen einde van
de danscarrière te betekenen. Een
andere beroemde leerlinge uit de
school van Maria, Ni Ajoe Goesti
Raka, die al op 13-jarige leeftyd in
Londen en New York optrad, trouw
de vroeg, zij heeft inmiddels zeven
kindertjes en is als danseres op de
top van haar kunnen. Sinds eind 1965
is zij weduwe. Haar man behoorde
tot de slachtoffers van de massale
Bali-moord.
Groot danser
Tot de bewonderaarsters van de
grote I Maria of zoals zijn volledige
naam luidt, I Ketoet Maria, be
hoorde bijvoorbeeld Martha Gra
ham. terwijl Sergei Lifar hem eens
Een fraaie opname van Alit
en Tike.
het podium te veranderen in een per
sonage van een andere wereld. Hij
kwam als het ware onder de hypno
se van de gamelan-muziek en niet
alleen het publiek in Djakarta, maar
ook in Londen, New York en Mon
treal wist hij onder zijn ban te bren
gen.
Een nog grotere prestatie als men
bedenkt, dat hij juist in de jaren, die
het hoogtepunt van zijn carrière
als „dieu de la danse" bestempelde, hadden kunnen zijn, rust moest hou-
In 1957 kwam het gezelschap van I den en sinds 1942 niet meer in het
Maria, met ook Tike en Ida, naar nieuws was geweest om plotseling in
Amerika, waar de pers hun komst 1957 op de affiches van New York
meldde onder de kop ,J Maria i en andere steden in Amerika te ver-
descends from Bali to Broadway." j schijnen.
De toen toch ook al 64-jarige. die on- Een groot danser is heengegaan,
geletterd was en de Indonesische I maar in zijn leerlingen leeft hij
taal niet goed beheerste, scheen op voort.
SCHIPHOL (ANP) De jonge Nederlands violiste Emmy
Verheij (19) is gisteravond uit Moskou in ons land terugge
keerd. Zij heeft sinds september vorig jaar aan het conserva
torium te Moskou gestudeerd met een beurs van 13.000,- per
jaar, die haar was toegekend door het Oscar Backfonds, nadat
zij op het gelijknamige concours de eerste prijs had behaald.
Zij kreeg in Moskou twee tot drie keer per week vioolles van
David Oistrach of een van zijn assistenten.
Oorspronkelijk was haar toegezegd,trad fk regelmatig op tijdens interne
dat zij ook volgeno cursusjaar aan klasse-concerten, »vaarbij vrij veel
het conservatorium de lesen mocht I publiek aanwezig was", vertelde ze
volgen, doch vorige week dindag trok j verder.
het Russische ministerie van Cultuur Door het onverwachbe besluit va a
deze toezegging plotseling in. Als het ministerie weet zij nog niet pre-
reden hiervoor gaf het ministerie opcies wat zij volgend seizoen zal gaan
dat ook jonge talenten van andere j doen. Wel staan er reeds een aantal
landen die kans moesten krijgen. J cncerten op het programma, o m.
Emmy deelde by haar aankomst met het Utrechts «studenten Orkest,
op Schiphol mee dat er ook nog an- i Voorts zal zy optreden in Duitsland
dere motieven waren, doch was niet en Engeland.
bereid te zeggen welke. Op de foto Einmy Verhey met
I „Ik heb in dat ene jaar enorm haar moeder, na haar aankomst in
WASSENAAR Indertijd verenigden zich niet „zeven klei- I mendheid is. die alles wat zy ziet. hard gestudeerd en veel geleerd. Ook ions land.
ne negertjes", maar zeven jonge schilderessen onder de door I Perfect observeert en noteert. En wie
ut i t-v a i j I beangst mocht zijn dat dit oeuvre
de criticus Plasschaert uitgedachte naam De Amsterdamse „vieux jeu" mocht zijn. vernist zich
deerlyk. Het doet integendeel mo
dern aan, hoewel zij wars is van de
velerlei extreme richtingen die te-
In Kunstzaal Heuflf:
Joffers". Zij waren Betsy WestendorpOsieck, Lizzy Ansingh,
Coba Ritsema, Jo BauerStumpf (echtgenote van de bekende
schilder Marius Bauer), Ans v. d. Berg, Maria van Regteren
Altena en Jacoba Surie. De laatste is thans 88 jaar en de enige ?enwoolchs aan de 0106 *Hn-
„„1.
overgeblevene van dit groepje.
Zij is nog steeds onverwoestbaar actief werkzaam.
In kunstzaal Heuff te Wassenaar
is thans tot en met 24 juli een
groot aantal van haar recente stille
vens, het genre waarin zy steeds
heeft uitgeblonken, te zien. Indertyd,
naar aanleiding van haar expositie
welke in 1964 in dezelfde kunstzaal
gehouden werd. wijdden wy reeds
veel aandacht aan het opmerkelijke
werk van deze vitale kunstenaresse.
wier geestelijke scheppingskracht on
gebroken lijkt. Aanvankelijk, als
leerlinge nog van Coba Ritsema, wer
kend onder invloed van het Franse
impressionisme (Breitner, Israëls
etc.). heeft haar ouevre in de laat
ste jaren merkwaardigerwyze een
veel lichtere toets verkregen.
Daarbij treft het, dat zij in haar
in grote verscheidenheid gepresen
teerde stillevens, het métier tot in
de puntejs blijkt te beheersen. Doch
Balletgroep had
busongeluk
SAO PAULO (AFP) By een
ernstig busongeluk tussen Sao Paulo
en Santos is gisterochtend vroeg
het grootste deel van de Russische
balletgroep Stanilawsky gewond ge
raakt. De autobus waarmee de 76
leden van de groep naar Sao Paulo
terugkeerden van een uitstapje,
kwam in botsing met een andere
wagen en reed vervolgens tegen een
talud. Twintig dansers en ballerina's
liepen diepe snywonden op. Op en
kele moest plastische chirurgie wor
den toegepast. Zesendertig anderen
kregen lichtere verwondingen.
De mogelijkheid bestaat dat het
Sta nislawsky - bal 1 et dat al enkele
weken In Brazilië optreedt, zijn tour
nee door Zuid-Amerika zal moeten
afbreken.
dat is het niet alleen, wat hi dit
specifieke genre tot de schoonste re
sultaten leidt: daarnevens treft h".ar
typisch vrouwelijke, gevoelige artisti.
cite,it, haar distinctie, haar immer
zuivere keuze van het coloriet, haar
voorname vormgeving.
Het is alsof men alles reëel voor
zich ziet: de vruchten en de bloe
men, de velerlei objecten, waarmee
zij deze smaakvol weet te omgeven
in een steeds b oeiend arrangement.
Dit alles maakt dat Jacoba Surie
een stilleven-schilderes by uitne-
Het is dan ook een vreugde de
kennismaking met het werk van deze
spirituele vrouw en bloedechte
„Amsterdamse Joffer" te hernieu
wen. Wy spreken daarom de wens
uit dat deze expositie niet haar laat
ste mag zyn, zoals zij dit al menig-
maal, geheel onterecht, heeft laten
doen verluiden.
Samen met haar stelt de kundige
Lou Schwirtz zyn in moderne, origi
nele vormen gevatte keramiek ten
toon. Potten, schalen, bloembakjes
en nog zo veel meer. waarin kunst
zinnige visie en ambachtelyk kunnen
hand In hand gaan.
H.
LONDEN (GPD) In het piepkleine Londense Royal Court
Theatre heeft gisteravond John Osborne's nieuwste stuk „Het
hotel in Amsterdam" zijn première beleefd.
Het gaat over drie echtparen uit .naar Amsterdam zijn „ontsnapt" om
fil aa. a ah.1.j i
de filmwereld, die voor een weekend
Een der sillevens van Jacoba
Surie: „Fruit met kistje".
Foto LD/Holvasti tloor.vo°r de hoofdpersoon, de auteur
zich even vrfj te maken van de druk
van de filmproducent van wie ze af
hankelijk zyn. Op hun hotelkamer
lucht het droevige zestal hun harten.
De meestem hunner dienen als ge-
Laurie, een diepgevoelde figuur,
I prachtig vertolkt door de beroemde
I Engelse acteur Paul Scofield. Laurie
toont verwantshap met de rebel
uit „Osborne's klassiek geworden
„Omzien in wrok" maar het is een
oudere en bezadigde opstandeling en
Osborne's uitspraken z\jn thans mil
der terwyl de oude rebellengeeöt
hem nog niet heeft verlaten.
Het Is de eerste maal dat Scofield
in een Osborne stuk optreedt. Het is
vooal een genot om naar de tekst te
luisteren wegens de hoge kwaliteit
van de dialoog. De algemene beteke-
i nis van het stuk is dat het demoder-
ne mens probeert uit te beelden die
jin tirannieke situaties is geplaatst
voortvloeiende uit onpersoonlyke
commerciële en andere organisaties
waarvan hy deel uitmaakt.
„Het hotel In Amsterdam" enkele
weken volgend op „Time present"
(Tegenwoordige tijd) was oorspron
kelijk bedoeld als onderdeel van e«n
trilogie, maar het is niet zeker of Os
borne het rdede stuk, een in Afrika
spelende versie van Coriolanus zal
afmaken.
Verwacht wordt dat „Het hotel In
I Amsterdam" binnenkort naar een
j grotere shcouwburg in het West End
1 aal verhuizen.
