iijke verbeeldingswereld
an graficus M. S. Escher
Kamer eens met wet
wa terveron trein iging
Bouw
Rijksmuseum Vincent
Gogh begint dit jaar
Van
4
Merkwaardige en
boeiende figuur
/y&cfcb*.
Eerste bezoekers
in augustus 1971
"1OOCHELEN MET VORMEN:
kunst
Ivy
AANGEPAST AAN DE EISEN
SDAG 12 JUNI 1968
LEIDSCB DAGBLAD
PAGINA 7
kot]
£ïj;N HAAG (GPD) Dat de graficus M. C. Escher een
adWaardige en boeiende persoonlijkheid is, zal niemand be
ten. Maar is de belangstelling die hij tot ver buiten onze
Sijzen wekt met zijn houtsneden en litho's te danken aan de
jtzinnige waarde van zijn grafiek? Dat is een vraag die
Slijk te beantwoorden valt. Of liever, het is wel zeker dat
}re factoren die uitzonderlijke belangstelling beïnvloeden,
Un;name het „puzzelachtige" karakter van zijn prenten,
oiii
friïis iets fascinerends in het goochelen met vormendie in elkaar
\n als de stukken van een legkaart en die door hun regelmatige
ovaling de indruk van oneindigheid kunnen oproepen. Niet minder
Tuffend zijn de ruimtelijke voorstellingenwaarin Escher gebruik
'lJnk van het feit dat elke ruimteuitbeelding op een plat vlak berust
Suggestie, dus op een bedriegelijke schijn. Er is in werkelijkheid
ma maar papier met lijnen, tinten of kleuren, maar het lijkt alsof
m ijde landschappen, zalengewelven, trappen, torens en koepels
eWolstrekte logica
i I vermogen van onze ogen en
ps om dingen te herkennen, in
'^•afbeelding op een plat vlak.
*n3chter gemakkelijk op een dwaa l-
Drt) worden geleid. Door verschil-
ernn gezichtspunten in eenzelfde
.Ming te combineren, door pers-
vische inconsequenties in te las-
jnidoor een ruimte te laten „uit-
tje" ais in een kolossale bolle spie-
;r iverkrijgt Escher effecten, die
rla^adselachtig aandoen omdat zij
3nieen volstrekte logica zijn uilt-
fripkt.
'inlerdaad hebbeai geleerden van
wiskundigen, natuurkundigen,
n en scheikundigen grote be
lling voor Esohers prenten, om-
;e frappante iluustraties zijn
ai theorieën, die zij slechts moei-
d.a in woorden en formules kun-
uitdrukken. Maar nu rijst toch
nsfraag wat in dit soort prenten
i «Escher het belangrijkst is: het
Jtessante „probleem" of het
Lid", dat op het papier staat
Gezichtsbedrog
een voorbeeld te noemen: in
•nten „Belvedere", „Klimmen
is op even virtuoze als
luffende wijze gespeeld met mid
dle een verbijsterend gezichts-
opleveren. In deze prenten is
bouwwerk zodanig afgebeeld dat
stH .onbestaanbare" illusie wordt
*%kt. In de Belvédère zijn dezui-
J die het gewelf dragen verwis-
llcl op dezelfde manier als de rib-
o, van een kubus die een mannetje
le voorgrond demonstreert. In de
7e andere prenten lijkt het of bp
'oniveau een grap bestegen
i, fgedaald kan worden, water naar
'P sn stromen en weer naar beneden
|'l vallen.
je st zyn curieuze gevallen van
el ipectivische uitbeelding, waar
iai«en niet direct opvallende „fout'
id curieus effect oplevert van een
r» itte, ;e volkomen logisch lijkt
ts toch onbestaanbaar is. Maan- af-
i en van deze curiositeit zijn de
^rstellingen zelf, de gebouwen met
lg »ppetjes die daarin rondwandelen
ei inLijk heel vervelend, in hun mi
nimuze detaillering banaal en onin-
tt. Ook vele van de regel-
vlaikverdeüngen, de kunstige
waarin de vormen van
i.(nsen, vogels, reptielen en vissen
ut, elkaar passen en telkens de ene
9i rt vorm de achtergrond vormt
e:F de nadere en omgekeerd, ook
,0®e ingenieuze vlakvervullingen zyn
«k op ouderwetse manier decora-
'pjf, knap uitgewerkt nmaar saai.
Suggestieve kracht
p7* daarmee het werk van Echer
e rtistiek" veroordeeld? Toch ook
'r niet. Er is geen ander kunste-
arsoeuvre dat tegelykertyd zo'n
rhte, logische eenheid vormt en
'teel verschillende aspecten toont.
In al deze prenten manifesteert zich
een man, die geobsedeerd wordt
dooi problemen die met visuele per
ceptie te maken hebben. Die proble
men zijn op zichzelf natuurlijk niet
beslissend voor het kunstgehalte. Nu
blykt dat Escher de ene keer wel,
de andere keer in veel mindere mate
of zelfs geheel niet, een vorm kan
vinden waarin het probleem niet al
leen maar op tamelijk oubollige wij
ze geïllustreerd wordt, maar waar
lijk suggestieve kracht krijgt als au
tonoom visueel beeld.
Er zyn naast bovengenoemde voor
beelden waarin dat niet gelukt is,
ook talrijke prenten, die deze geheim
zinnige suggestiev? kracht wèl heb
ben. Heel vaak zijn dat prenten,
waarin de vormgeving eenvoudig is,
van een lapidaire kracht, zoals bij
voorbeeld „Drie Bollen", .Dorische
zuilen", „Spiralen". Maar ook in in
gewikkelder constructies, waarin dit
constructieve aspect 'n monumentale
grootsheid krijgt, heeft Escher tref
fende resultaten bereikt, zoals in „Ku
bus met banden" de merkwaardige
..Banden van Mobius", de „Kubische
ruimtevulling".
Surreële sfeer
Dan zijn er nog prenten waarin
een surreële sfeer is opgeroepen,
door de combinatie van elementen
die een karakter van een droom
aannemen, zoals „Andere wereld"
waarin men als het ware een blik
krijgt op de kosmos, of .Droom"
waar het grafbeeld van de bisschop
een haJliucianite tegenhanger krijgt in
de monsterachtige bidsprinkhaan. Dat
zijn geen prenten waarin curieuze
spelletjes worden bedreven, maar
waarin een zeer oorspronkelijke kun-
stenaarsvisie treffend tot uiting komt.
Zo zouden er nog vele voorbeelden
te noemen zijn waarin dit even sterk,
soms ook wat minder, maar toch
boeiend genoeg, gelukt is. Dat maakt
dat tentoonstellingen in het Haagse
gemeentemuseum met zyn verschil-
k3lei6os'QQ9P
M. C. ESCHER:
„Dag en nacht"
lende aspecten, een uitermate inte
ressante beleving is en dan doet het
er weinig toe of nu ook elk stuk
afzonderlijk aan de verwachting vol
doet.
Voorbeeldig
ingericht
De inrichting van de tentoonstel
ling door drs. H. Locher is weer
eens voorbeeldig een er op gericht
Eschers kunsit van verschillende kan
ten te benaderen. Zo krijgt men
na het chronologisch overzicht, ver
scheidene prenten nog eens te zien.
nu in hun thematisch verband. Daar
na worden historische para-lellen ge
trokken waarmee aangetoond wordt
dat sommige van Eschers problemen
door de eeuwen heen kunstenaars
heben beziggehouden, all heeft zel
den of nooit iemand deze zo metho
disch onderzoht als hij.
Tenslotte ziet men hoe Eschers
prenten toepassing hebben gevonden
in wanddecoratie of andere kunstvor
men, in textiel, in postzegels, en ge
legenheidsgrafiek. Hier ziet men ook
hoe zijn werk in verscheidene we
tenschappelijke publikaties als de
monstratiemateriaal werd gebruikt.
In de fraai verzorgde catalogus wor
den deze verschillende aspecten door
verschillende auteurs, onder wie de
kunstenaar zelf, belicht.
De expositie duurt tot 21 juli.
ADVERTENTIE
*- ecu
AoM./é. Nom.
-Cv //c*,o<£L/£i../
25FANTASTICAIN POT F.8.75-20NOBEL IN POT F.7,80-50SUBLIEM IN POT F.5,-
(Van onze parlementaire
redactie)
BINNENHOF (GPD) Het
wetsontwerp, dat regels bevat
tegen de verontreiniging van
oppervlaktewateren, heeft gis
teren in de Tweede Kamer veel
instemming ontmoet. Het zag
ernaar uit dat het wetsvoorstel
de eindstreep glansrijk zou ha
len. Vanmiddag zou worden ge
stemd.
Het wetsontwerp dat reeds in 1964
is ingediend, heeft tot doel de ver
vuiling van de rivieren, vaarten, slo
ten en kustwateren in Nederland te
gen te gaan. Een regeling is nodig
geworden als gevolg van de enrstige
vervuiling, waarvan reeds thans veel
wateren te lijden hebben. Het zal bjj
de wet verboden worden vuil op op
pervlaktewater te lozen. Van 't ver
bod kan ontheffing worden verleend
op voorwaarde, dat de vervuiler de
kosten van zuivering van het vervuil
de water betaalt. Op die manier komt
geld beschikbaar voor de bouw van
de noodzakelijke waterzuiverings
installaties en pijpleidingen, die het
vuil tot ver in zee kunnen afvoeren.
Behalve door de industrieën, die
watervervuiling veroorzaken, zullen
de zuiveringskosten worden verhaald
op de burgerij. In gemeenten, die
hun vuil op rijkswateren lozen, zal
een heffing van vier gulden per in
woner worden geheven. De provincie
besturen houden toezicht op de rein
heid van wateren, die niet tot het
Rijk behoren. Zjj kunnen dit toe
zicht overdragen aan hoogheemraad
schappen en waterschappen. Ook de-
re kunnen een speciale belasting in
stellen, tot een bedrag van ten hoog
ste f 12.50 per inwoner per jaar.
De Kamer had er begrip voor dat
deze offers zullen kunnen worden ge-
AMSTERDAM (GPD) Nog dit jaar zal een begin worden
gemaakt met de bouw van het Rijksmuseum Vincent van Gogh.
Wanneer alles volgens plan verloopt zal dit nieuwe Amster
damse museum over drie jaar, in augustus 1971, de eerste be
zoekers kunnen ontvangen.
Dit is gisteren meegedeeld door de toekomstige directeur van
het museum, drs. E. R. Meijer. De Van Gogh-tempel krijgt een
plaats naast het Stedelijk Museum aan het Museumplein in de
hoofdstad. Het gebouw is ontworpen door de bekende archi
tect Rietveld.
I zijn om de werken van Van Gogh
Collecties voldoende bot hun recht be doen ko-
I men, worden alle afdelingen voor-
In het museum zal de collectie zien van een eleotrische installatie
die een adequate vervanging van het
daglicht mogelijk maakt.
In het sousterrain is rekening ge
houden met een mogelijke onder
grondse verbinding van het Rijks
museum Vincent van Gogh met het
Stedelijk Museum. Ook komt in het
sousterrain Van het nieuwe museum
een ruimte waarin lezingen kunnen
worden gehouden. Hierin zullen groe
I pen die het museum bezoeken ver
trouwd worden gemaakt met de wer
ken die zfj gaan zien.
worden tentoongesteld die in het bezit
is van de Stichting Vincent van
Go g1h.Deze collectie omvat 150 schil
derijen en 400 tekeningen van Van
Gogh. Verder bestaat zij o.m. uit 50
schilderijen van tijdgenoten van de
beroemde schilder, zoals Lautrec en
Gauguin en een belangrijk deel van
de correspondentie van Vincent.
Het. Museumgebouw is aangepast
aan de eisen die deze collectie stelt.
Dit bleek duidelijk, toen de architect
J. van Tricht. die nadat Rietveld
in 1964 stierf en nadat ook de bouw
meester Van Dillen, die het werk
vervolgens overnam was overleden, de
zorg voor de vormgeving op zich nam
gisteren een maquette van het nieuwe
museum toonde.
Er is zoveel mogelijk gezorgd dat
de bezoekers de werken van Vincent
van Gogh onder de meest gunstige
omstandigheden by daglicht
kunnen zien.
Het gebouw wordt drie verdiepin- brieven kunnen raadplegen die voor
gen hoog. Op de derde verdieping, de bezoekers in foto-copie ten toon -
dip wordt voorzien van een glazen gesteld worden,
dak, worden de schilderyen uit de Behalve de Van Gogh-exposities
Franse periode van Van Gogh ten- zyn in het nieuwe museum in de
toongesteld. Tekeningen van de schil- eerste jaren na de opening tentoon-
der. die alleen maar te lyden zouden stellingen te verwaebten van tijdge-
hebben van uitvoerige bloottelling noten van Vincent van Gogh. In
aan het daglicht, worden geëxposeerd j een later stadium zullen er mogelijk
op de tweede verdieping, die alleen ook andere exposities gehouden wor-
Prijswinnaars
in Amsterdam
De eerste pryswinnares van het
Reine Elisabeth Concours, de 16-jari-
ge pianiste Ekaterina Nowitskaya
en de tweede prijswinnaar de pianist
Valerius Kamychow zullen met het
Kunstmaandorkest o.l.v. Anton Kers
jes een concert geven in het Holland
Festival op 23 juni, in het Concertge
bouw te Amsterdam.
Het programma omvat: Les Prélu
des van Fr. Liszt, het pianoconcert
ln Es van Fr. Liszt en het pianocon
cert in b van P. I. Tsjaikowsky.
vraagd, vooral omdat een toenemen
de hoeveelheid drinkwater aan het
oppervlaktewater moet worden ont
trokken. Het is dan van belang dat
het water zo zuiver mogelijk is.
Minister Bakker (Verkeer en Wa
terstaat) deelde mee, dat de wet mis
schien op 1 jnuari 1970 in werking
kan treden. De noodzakelijke uitvoe
ringsmaatregelen zyn in een verge
vorderde staat van voorbereiding.
Aan het debat werd van de zijde
van de Kamer deelgenomen door
twaalf sprekers.
V oltaire-veiling
in Londen
LONDEN (AP) Op een veiling
van Sothebys' in Londen is gisteren
een verzameling van werken van
Voltaire verkocht voor 24.000 pond
(57.600 dollar).
Het bieden begon bij 2000 pond en
steeg snel tot de uiteindelijke prijs,
die het Amerikaanse huis El Dieff
ervoor gaf. De collectie bestond uit
eerste en vroege drukken van Vol-
tadres werken. Het waren meer dan
1350 boekdelen.
Het Institut Francais betaalde
12.000 pond (28.800 dollar) voor een
verzameling brieven en manuscrip*
ten over Voltaire en zijn kring, waar
onder 65 door de schrijver gesigneer
de brieven.
De verzameling was vroeger het
eigendom van de Britse uitgever Des-
mond Flower.
ADVERTENTIE
55
De maquette van het nieuwe
Rijksmuseum Vincent van Gogh.
van kunstlicht voorzien i
Verbindingen
O
Op de eerste verdieping is een com
binatie van expositieruimten met en
zonder kunstlicht. Voor gevallen
waarin er onvoldoende daglicht zou
Ook tijdgenoten Rjf Y IN
Op de begane grond komt een I
ruimte waarin bezoekers van het mu- 1/ L1 II T? f>
seum de vrye expressie kunnen I ANtl^jAt_rJOjJ\
beoefenen. Verder komen er in hetj
gebouw een bibliotheek tn enkelever- T
trekken waarin men zal kunnen stu- Ji 1/ A 7\7tPlVfTQ
deren. Wetenhscappelijke onderzoe- rA-J r jTm.1 1 \4FJEj1 \Iij
kers zullen hier de originelen van
LONDEN (GPDi Ramon Sneyd,
van wie aangenomen wordt dat zyn
werkelyke naam Jajnes Earl Ray is
en die van de moorc op ds. Martin
Luther King wordt verdacht, zal van
de gevangenis van Brixton in zuid-
Londen. waar hy tuians vertoeft, naar
die van Wandsworth in hetzelfde
deel van de stad worden overge
bracht omdat, naai gezegd wordt,
hy daar beter kan worden bewaakt
De Wandsworth-gevangenis is ove
rigens berucht door ontsnappingen
o.m. van de treinrover Wilson.
Sindsdien zyn de veiligheidsmaat
regelen aanzieniyk verscherpt, waar
door deze gevangenis nu geldt als
een van de „veiligste" van Groot-
Brittannië.
den.
Het Rijksmuseum Vincent van
Gogh is tot stand gekomen door sa
menwerking van het R(jk en de
Stichting Vinctnt van Gogh, waar
van ingenieur V. W. van Gogh, een
zoon van Vincents broer Theo,
voorzitter is
'n Goede tip
voor Vaderdag:
zeg het met bloemen!
Met een
royaal boeket.
Of een potplant
vol kleur.
Goed idee!
Hl) is er vast blij mee.
