ntsnappen uit
ar sus van Nederlandse Marine op Noorse basis Haakonsvern
„Veiliger dan in het spitsuur
op straat
E\TERE>AG 4 MEI 1968
LD EXTRA t
•m Tadat in de afgelopen paar jaar drie onderzeeboten een Duitseeen Franse en een
j Israëlische met man en muis zijn vergaan, is het actueel om de vraag te stellen
I W of de bemanning van een niet meer tot opstijgen in staat zijnde onderzeeër een
i kans heeft om een dergelijke ramp te overleven. De Koninklijke Marine heeft ons
reportageteam de gelegenheid geboden om deel te nemen aan een bijzondere opleiding, die
tot doel heeft om die kans inderdaad reëel te maken. Het personeel van de Onderzeedienst
j en de duikers van de Mijnendienst worden geregeld geoefend in het uitvoeren van derge
lijke ontsnappingsprocedures. Dat geschiedt op de Noorse marinebasis Haakonsvern in de
omgeving van Bergen, waar bijzondere faciliteiten aanwezig zijn om de oefening zo realistisch
mogelijk te laten verlopen. Onze reporters genoten gastvrijheid aan boord van het duïkvaar-
tuig „Rhenen1', waarvan de bemanning onlangs aan de beurt was om de opleiding te volgen.
S Noorse marine-officier Per Berg tuurt
idachtig door de bodem van een glazen
omlaag in het water van het cirkel-
i hi
icenlde bassin, waarin heel ver weg, op
)laa\te diepte enige beweging zichtbaar
s dei
7nflrdt. Hij kijkt nog eens, pakt dan een
l9 fcrofoon van het indrukwekkende in-
^jimentenpaneel aan zijn zijde en
eekt twee uiteraard Noorse woorden,
hij onder water een plotselinge
iviteit teweegbrengt. „Sta klaar" klinkt
hol uit een luidspreker onder het
IndJ
iene wateroppervlak. Het attentiesig-
wordt beantwoord met twee galmen-
Tesjtikken van metaal op metaal, helder
[linkend van de bodem van het bassin
de droge wereld boven.
s hr beneden verlaten twee mannen een duiker-
sstig die tot bijna twintig meter omlaag is ge
ile U. Zonder haast zweven ze naar een luik. dat
in 1st in het diepste deel van het bassin is ge
s vid. Een derde man, een bol opgeblazen zwem-
h om de hals, ryst uit de opening op. Wordt
vastgehouden door de beide anderen.
OOS>P van drieën draagt een ademhalingstoestel,
hoeten toekomen met de lucht die ze even
hebben ingeademd.
I.A*
twee metalen tikken: de man in het luik
N4t losgelaten, zijn zwemvest stuwt hem pijl-
Vn omhoog, begeleid door een zilveren bellen-
»Wa. Nog een paar meter, dan doorbreekt hij met
^'omgekeerde plons luidruchtig de oppervlakte,
êsseet dank zij de opwaartse snelheid nog een
tele meter door en wordt onmiddellijk naar de
1 h*, getrokken. Even knippert hij met de ogen,
Sofc zoekend rond en klautert dan het trapje op.
heeft een Nederlandse marineman ervaren
.het betekent om zonder gecompliceerde hulp-
pBelen uit een gezonken onderzeeboot te ont-
Ipen En wat belangrijker is: hij heeft geleerd
moet handelen om een dergelijk avontuur
uoods van een diepte van 100 meter zonder
gevolgen te beëindigen.
ie ze dagen geconcentreerd trainen in het voor-
uitgeruste opleidingscentrum der Noor-
Haakonsvern blijken voldoende
methode van „vrije ontsnapping" te le-
beheersen. Dat betekent: stapje voor stapje
rouwd raken met de gedachte dat enige tien-
ui meters water boven je hoofd gemakke-
^xkunnen worden overbrugd door een snelle
.'naar de oppervlakte. En vooral: dat er tij -
j die opstijging geen sprake kan zijn van
e s
fene
ademnood. Dat je integendeel flink moet uitade
men, omdat de waterdruk tijdens het opkomen
vlug afneemt en de luchtdruk in je longen even
redig groter wordt.
Alles klaar
Voornamelijk vanwege het aan dit verschijnsel
verbonden gevaar voor beschadiging van de tere
longblaasjes, bevinden zich tijdens de opstijging
van een cursist geroutineerde Noorse instructeurs
op verschillende diepten in de cilindervormige
tank. Op het tik-tik klopsignaal verlaten ze hun
posten in de wand van de tank waar ze in
een luchtbel kunnen ademen of duiken van de
oppervlakte een paar meter naar beneden om de
Voor de bemanning van Hare Majesteits duik-
vaartuig „Rhenen" hoeft de decompressie tank in
ieder geval geen dienst te doen. Deze goed-geoe
fende duikers treden het water natuurlijk wat on-
bevangener tegemoet dan de uitsluitend voor het
onderwater varen opgeleide bemanningen van de
Nederlandse Onderzeedienst, die geregeld op de
Noorse basis met de ontsnappingsprocedure ver
trouwd worden gemaakt. Anderzijds is het voor
de duikers van de „Rhenen" echter weer een heel
ongebruikelijke ervaring om nu eens zonder lucht
toevoer of -voorraad flink diep onder water te
verkeren en dat nog te overleven ook.
Geen risieo
Over dat gevoel van onbehagen zijn ze echter
snel genoeg heen, wanneer ze tijdens de eerste
oefening nog zonder zwemvest merken dat
een duik naar zeven meter zonder hulpmiddelen
echt geen heksentoer is, vooral niet als op die
diepte de gerieflijke luchtbel van de duikerklok
hangt te wachten. De mini-opstijging samen met
een instructeur van die diepte naar boven is daar
na kinderspel, hoewel ook hier het uitademen heel
belangrijk is voor de leerling die met onbescha
digde longen de oppervlakte wil bereiken. Maar
de instructiemethode die geen risico ongedekt
Het „echte" werk. De sluis op tien meter;
gebukt door het buitenluik. Twee Noren ne
men de cursist onder water over voor zijn
eerste vrije opstijging.
laat, zorgt daarvoor: een Noorse leermeester stijgt
mee omhoog, geeft een klopje op de borst als er
meer moet worden uitgeademd, legt een vinger op
de mond als het uitademen te snel geschiedt.
Zo leer je het juiste tempo aanvoelen, nog gehol
pen door de gulden regel: even snel opstijgen als
de luchtbellen die je uitblaast. Wanneer dat tot
tevredenheid van de alziende Per Berg is be
oefend, mag het klasje Nederlandse offioieren, on
derofficieren, manschappen en die éne verslagge
ver aan de volgende opgaaf beginnen. Dat wordt
dan: vrij duiken naar tien meter, even uitblazen
Het oefenbassin op de Noorse basis Haak-
onsvern. Een Nederlander in strakgespan*
nen zwemvest doorbreekt de oppervlakte*
Links het „observatierijtje"in het midden
achter zijn instrumentenbord chef-instruo
teur Per Berg.
beste lift zijn weg langs de vijf etages kan afleg
gen, drijft het reddingsvest je naar boven. De
bijna vertrouwde cijfers flitsen weer langs, een
Geoefende duikers
in een luchtsluis, vervolgens weer onder geleide
opstijgen. En ook voor dat examen slaagt de klas,
zij het soms met enig hijgen en proesten.
Overdruk
Dan is het ogenblik van het „echte" werk aange
broken. Een proef opstijging van tien meter uit
de luchtsluis mèt reddingsvest. Een groep tame
lijk blote mannen stapt in de lift, wordt tien me
ter lager voor de „droge" deur van de sluis afge
zet en wandelt geforceerd grapjesmakend het klei
ne compartiment binnen. Deur dicht, een instruc
teur bedient een paar kranen en het water uit
de tank stroomt binnen, terwijl samengeperste
lucht de druk snel sissend opvoert tot één atmos
feer extra, dezelfde overdruk als de tien meter
hoge kolom water buiten veroorzaakt.
De „natte" deur wordt geopend, er is verbinding
met het grote bassin, in de sluis staat het water
tot borsthoogte. De stem van luitenant Per Berg
uit een luidsprekertje: „Sta klaar." Antwoord van
de instructeur. De twee galmende tikken: de eer
ste man kan naar buiten. Tien meter, juist hal
verwege de tank. Duikbril op, zwemvest opgebla
zen, bukken voor de nauwe doorgang, een duwtje
van de onbewogen knikkende instructeur.
„Dat gaal hard!"
Twee paar handen pakken je buiten vast, flitsen
de gedachte: „Verdraaid, die Noren zijn ook over
al, er kan me niets gebeuren." Het zwemvest trekt
je omhoog, de Noren houden tegen. Tot er weer
twee tikken klinken. Uitblazen..los! Cijfers op de
wand van de tank schieten steeds sneller voorbij
negen, acht, zes, vijf meter. Adem ik wel genoeg
uit? Weer een paar handen, koerscorrectie van
een Noorse instructeur. Klopje op de borst. Uit
ademen. Dan hoeft het al niet meer. Blazend
schiet je de vrije lucht in, Per Berg achter zijn
schakelbord. En opnieuw twee handen. Naar de
kant. Vijf minuten onder observatie blijven staan
voor het geval je een foutje zou hebben gemaakt.
Weer barst een oranje zwemvest door de opper
vlakte van het lauwwarme zwembadwater. Boots
man Moerman, chef d'équipage van de „Rhenen".
Druipend klimt hij het laddertje op, stelt zich
gehoorzaam op in het observatierijtje. De man
die vele malen van zijn marineleven in een lood
zwaar standaardduikerpak-met-koperen helm over
de zeebodem heeft rondgestapt, zucht eens diep en
stelt vol ontzag vast: „Jongens, gaat dat even
hard!"
Twintig nieter
Nog harder gaat het als we na deze geslaagde
proef hetzelfde op twintig meter diepte nog eens
mogen doen. Het eindexamen is niet wezenlijk
moeilijker dan de laatste repetitie. Onder de bo
dem van de tank nu geen kleine sluis, maar een
nagemaakt onderzeebootcompartiment. Hier moet
de lucht op twee atmosfeer overdruk worden ge
bracht om geen verschil met buiten te krijgen
als het ontsnappingsluik wordt geopend.
Terwijl het water stijgt staat de volledige duik-
bemanning van de „Rhenen" gespannen te slik
ken om de druk op de trommelvliezen te veref
fenen. „Sta klaar", twee tikken naar buiten,
vier handen, het wordt eentonig. Tot je tijdens het
met ingehouden adem wachten op het laatste
signaal even rondkijkt: op de wand het cijfer 18.
Bijna twintig meter water scheiden je van de
oppervlakte, een huis van vijf verdiepingen.
maar voor de gedachtentrein verder kan rollen,
is het verlossende sein al gegeven. Sneller dan de
koers van de opstijgende leerling te corrigeren of
hem af te remmen als hij te weinig uitademt.
Chef-instructeur Per Berg, die achter zijn scha
kelbord alle verrichtingen in het bassin contro-
Weer barst een opvarende van de Rhenen
proestend met een omgekeerde plons uit het
groene zwembadwater. Verscholen achter
hem een instruoteur, die hem bij het trapje
opvangt.
leert en coördineert, zegt geruststellend: „Hoewel
hier bijna iedere dag druk wordt geoefend, ge
beurt ei' zelden een ongeluk. Dank zij het straffe
opleidingsschema en de intensieve controle door
onze mensen kunnen We deze lang niet ongevaar
lijke oefening hier laten uitvoeren. En als er eens
iets fout mocht gaan: we hebben hier een decom-
pressietank klaar staan om zo'n slachtoffer van
een onjuist uitgevoerde opstijging zonder toezioht
van een gespecialiseerde arts zo snel mogelijk te
behandelen."
duwtje op tien meter, nog een duwtje op een
hoger niveau, het groene water wordt lichter van
kleur.boven.
Als de „Rhenen"_bemanning even later geduldig
staat te wachten totd uidelijk is, dat niemand na
delige gevolgen van de opstijging heeft onder
vonden, verbreekt een van de mannen de stilte die
duidelijk een gevolg is van puur ontzag voor de
eigen prestatie. Een tikje overmoedig grinnikt hijt
„Als dat alles is, kun je beter uit een onderzee
boot ontsnappen, dan in het spitsuur de straat
opgaan".
Begeleid door een zilveren bellenbaan
schiet uw verslaggever van de bodem om
hoog. Een Noorse instructeur geeft halver
wege een duwtje in de goede richting.
