PIESTE
IQ's samen
E in één leertempo
Wijs
over
onder
wijs
Toekomst is eigenlijk
reeds begonnen
DOOR
HANS VELDHUIS
Rompslomp
«ür
Golflijntjes
Speels
Onwetend
Opgetogen
kla
sii
g nageoogd door zijn vriendjes uit het woonblok stapt
|je Hoogenboom parmantig aan de hand vat) zijn moe-
zellar het platform, waar iedere maandagmorgen om tien
der
nderecies de schoolbus geluidloos komt binnenzweven.
a op je registratiekaart passen hoor", waarschuwt
gwr, wanneer ze voor de uitnodigend opengeschoven deu-
jalj)n het glanzende voertuig staan. Voor Kareltje is het
ag een belangrijke dag: 30 april 2068, de datum waar-
':iVoor het eerst naar school zal mogen gaan.
vor
^lepje oudere kinderen schuifelt al naar binnen, drin-
'aarim de beste plaatsjes. Dan volgt ook Kareltje, aarze-
53og, onwennig zoekend naar de standaardgleuf waar
Ugsiverslijtbaar plastic identiteitsbewijs in past. De elek-
ntifhe controleur spuwt de kaart na een kort onderzoek
Ge)it en geeft Kareltje toegang tot <je passagierscabine.
Beiren sluiten zich zacht sissend, de bus verheft zich een
'"Centimeter en glijdt geleidelijk versnellend in de rich-
pbe
haran het Hoofdschoolgebouw.
ami
ïimperron tuurt moeder Hoogenboom de zilveren stip na,
eetje ontroerd, maar vooral trots. Haar zoon naar
nu al. Ze kan het nog steeds niet geloven.
mededeling van het con-
Ie€lbureau, waar Kareltje
geboorte geregeld is
en getest, was duide-
™eJ°eg geweest. „In de week
Mi^7 april zal uw zoon Karei
htö9/0082) de intellectuele
tU! van 6 jaar hebben be-
)üj^ientengevolge zal zijn ont-
voaig op de eerste dag van
hejiaropvolgende week eem
nemen. Op grond van de
heb deze kennismakingsdag
'oorte observaties zal worden
dezl tot welk onderwijsniveau
tricm zal worden toegelaten".
m er tegenwoordig geen
aaijeer over groeien", bedenkt
Hoogenboom, terwijl ze
pis terug wandelt. Het kind
l vijf jaar oud geworden,
Iche leeftijd dan. Toen zij
d haar oproep kreeg, was
yat ouder geweest dan Ka-
die tijd waren ze nog niet
iies.
na die eerste schooldag
Dk bijna een maand ge-
voor de computer van de
ijspsychologische dienst
1de gegevens had verza-
im haar bij de vriendinne-
ifll
wuste assimilatie nog in de kin
derschoenen. In haar tijd duurde
het met die goeie ouwe gepro
grammeerde audiovisie instructie
toch altijd nog een paar weken
voor je behoorlijk de krant kon
lezen. Zelfs dat lukte alleen maar
als er een beetje-behoorlijke in
structeur voor de klas stond, die
niet te veel tijd verloren liet gaan
tijdens de toen nog verplichte
mondelinge lessen.
tjes van een overeenkomstig in
telligentiepeil te kunnen indelen.
En toen gingen ze nog vier „volle"
dagen van vijf uur, per week naar
school. Geen wonder trouwens,
vijfentwintig jaar geleden stond
de leermethode van de onderbe-
Al die omslachtigheid, die archaï
sche rompslomp blijft Karei ten
minste bespaard, overpeinst Judy
tevreden. Het zou wat moois zijn
als zo'n kind langer van huis was
dan zijn vader, die met een zes-
is al geen toekomst-
el meer: een computer-
•ucteur is de leerkrach-
behulpzaam bij het les-
n aan meer leerlingen
lijk.
Niets in het on
derwijs is zo ver
bijsterend als de
hoeveelheid onwe
tendheid, die het
bijeenbrengt in
de vorm van on
nutte feiten
Henri Adams
Het is de groot
ste dwaasheid
dingen te leren,
die men later
weer moet verge
ten.
Erasmus
Werkelijk, on
derwijzers zijn
zonderlinge lie
den. Ze zijn zelf
vol gebreken en
verlangen dat wij
volmaakt zijn
Jean-Francois
Collin
d'Harleville
Wie te veel vak
ken wil laten le
ren, belet de leer
ling er ook maar
één te leren
Gustave le Bon
Cultuur is wat
overblijft als je
alles vergeten
bent wat je ge
leerd hebt.
Salma Lagerlöf
In de scholen
leert men te wei
nig van wat men
in het leven nodig
heeft en te veel
van wat men ïn
het leven niet no
dig heeft.
WL. v. Fedorowicz
Dank zij het on
derwijs zijn er
minder analfabe
ten en meer zot
ten.
Albert Guinon
Een voordeel
van een academi
sche studie is dat
zij een jongeman
duidelijk maakt
hoe weinig hij er
aati heeft.
Jean-Frangois
Collin
d'Harleville
tienurige werkweek op het over
belaste ministerie van recreatie
toch al langer in touw is dan de
meeste van zijn collega's-ambte
naren.
Met een hele maandag school per
week krijgt dat joch heus genoeg
te verwerken. De moeders van
andere schoolgaande kinderen
weten daar staaltjes van te ver
tellen. Neem bij voorbeeld die Ine
ke van de buren, toch een flin
ke meid van negen jaar. die was
laatst na een dag elementaire
biologie zó van de kaart, dat ze
's avonds om tien uur al uit zich
zelf in bed kroop. Ze taalde niet
naar dat balletprogramma op de
3D-TV.
Judy Hoogenboom huivert, ondanks
het gerieflijke microklimaat dat
op de open galerijen van haar
woonblok wordt gehandhaafd. Ze
denkt aan haar Kareltje. Als ze
het kind daar straks een paar
IQ-punten te hoog waarderen, zal
hij zijn hele schooltijd moeite
hebben om het hem opgelegde
tempo te volgen. Natuurlijk, ze
kunnen hem in het gedifferen
tieerde systeem natuurlijk over
plaatsen naar een langzamer ni
veau. Maar Judy weet drommels
goed hoe dat gaat: zo'n psycho-
ingenieur zal niet gauw toegeven
dat zijn onfeilbare meetappara
tuur ook weieens een foutje kan
maken
Het verhaal van Kareltje Hoogenbooms
eerste schooldag is weliswaar volledig
aan de verbeelding ontsproten, maar toch
met als reële uitgangspunten de weten
schappelijke ontwikkelingen die zich op
het ogenblik voltrekken. In de Verenigde
Staten worden bij voorbeeld proeven ge
nomen, waarbij de hersenactiviteit van
dieren door elektrische prikkels wordt
beïnvloed en waardoor bij voorbeeld het
gedrag voorlopig nog op grove wijze
selectief kan worden veranderd.
Ook de snel voortgang makende biochemie
boekt nu al successen op dit gebied: on
langs is een rapport gepubliceerd waarin
het overdragen van kennis door middel
van een injectie als geslaagde proef
wordt vermeld. Daartoe waren ratten ge
traind in het foutloos uitvoeren van een
bepaalde opdracht, waarna de dieren
werden gedood en uit hun hersenmassa
de substantie werd geprepareerd, waar
van men een activiteit bij het registreren
van herinneringen vermoedde.
Deze substantie, het zogenaamde
ribonuclelnezuur, werd ver
volgens bij ongetrainde ratten ingespoten,
waarna de dieren dezelfde „opleiding"
kregen als hun voorgangers. Het bleek
dat zij de opdracht vele malen sneller
leerden uitvoeren dan een controlegroep
niet behandelde soortgenoten
Ten slotte: wie in de afgelopen week een
bezoek heeft gebracht aan de Nationale
Onderwijs Tentoonstelling in Utrecht,
heeft zelf kunnen constateren dat de toe
komst eigenlijk al is begonnen. De elek
tronica dringt steeds sterker in het onder
wijs op in de vorm van talenpractica,
„leermachines", een geraffineerde „ken
nistester" en talrijke andere efficiëntie-
verhogende hulpmiddelen. Ook de onder-
wijsdifferentiatie van Kareltjes eeuw te
kent zich nu al vaag af in de vorm van wat
officieel de Wet op het Voortgezet Onder
wijs heet en meer huiselijk bekend staat
als Cals' Mammoetwet.
Die psycho-ingenieur bekijkt in een
van de onderzoekkamers van het
Hoofdschoolgebouw op dat ogen
blik juist nauwlettend de golflijn
tjes, die Kareltjes hersenactiviteit
op een papierstrook weergeven.
Hij is een al wat oudere man,
volgens zijn collega's wat tradi
tioneel van opvatting. Hij is er
nog zo een, die altijd wil zien wat
hij meet, in plaats van de impul
sen rechtstreeks aan de analysa-
tor toe te voeren. Vandaar de
aandacht waarmee hij zijn dege
lijke papierstrook bestudeert.
Zijn blik richt zich dan op het kind,
dat in een anatomisch gevormd
stoeltje gemakkelijk achterover
leunt, de ogen strak gericht op
een beeldscherm, de oren door
een hoofdtelefoon afgesloten voor
storende geluiden van buitenaf.
Een van elektroden voorzien kap
je omsluit het hoofd; zo worden
de kleinste hersenstroompjes ge
meten, krijgt het nog nauwelijks
geprogrammeerde brein buiten de
zintuigen om impulsen toege
voerd. Op het tv-scherm laat de
psycho-ingenieur een snel wisse
lend Lichtpatroon verschijnen; ge
hoorzaam krassen de rusteloze
pennetjes van het registratie-ap
paraat een uitstervende golflijn
op het papier.
Omzichtig sondeert de oudere man
met zijn fijne instrumenten de
mogelijkheden van Kareltjes
braakliggende hersencapaciteit.
Hij kriebelt wat cijfers op papier
- alweer zo'n ouderwetse gewoon
te - wacht ongeduldig tot de
mee-ingeschakelde computer een
paar ingewikkelde grafieken heeft
vervaardigd, vergelijkt de resul
taten met zijn notities. OINiet
slecht", mompelt hij. „Responsie-
tijd goed, absorptiekromme boven
het gemiddelde, repetitiecoëffi
ciënt kon beter".
Een glimlach: „Ongetwijfeld een
kereltje met hersens, wèl een
beetje speels". De onderzoeker
brengt zijn bevindingen via een
toetsenbord over op het centrale
geheugen van de computer. Hij
aarzelt even, tikt dan een laatste
aanduiding uit: „Na vier jaar on
derwijs op niveau 138/22/23b uit
gebreide test op mogelijkheden in
creatieve sector".
Onwetend van deze lotsbeschikking
doorloopt Kareltje zo een hele
reeks onderzoekkamertjes, ont
moet nieuwe mensen in witte jas
sen, geeft telkens zijn registratie-
kaart af, waarop de uitslag van
ieder onderzoek weer in de vorm
van een nieuw, minuscuul magne
tisch tekentje wordt aangebracht.
Ten slotte brengt een vriendelijk,
nu eens niet in witte jas gestoken
juffrouw hem in een lokaal waar
al meer kinderen in anatomische
stoeltjes een kleuterprogramma
op het videoscherm voorgescho
teld krijgen.
De kinderen lijken absoluut niet op
elkaar, zijn ook zeker niet alle
maal even oud. Maar toch zal dit
ogenschijnlijk zo heterogene
groepje gedurende de komende
jaren een eenheid vormen, sa
mengehouden door gelijkwaardige
intellectuele prestaties. Kareltje
Hoogenboom is één van hen, mis
schien wat speelser dan de mees
ten, maar ook dh&r is rekening
mee gehouden. De centrale com
puter weet het en zelfs zijn nog
grotendeels blanke registratie-
kaart vermeldt dit gegeven opdat
de factor nergens en door nie
mand zal worden onderschat.
Voorlopig echter kan Kareltje zon
der veel strubbelingen een paar
jaar met zijn klasgenootjes ele
mentair worden onderwezen in
een tempo dat ze met hun vermo
gens gemakkelijk kunnen bijhou
den. Het bewijs hiervoor levert
de proefles, die het klasje aan
het einde van de eerste schooldag
ontvangt. Het kleuterprogramma
op de beeldbuizen wordt uitge
schakeld, koptelefoons worden op
gezet, het kapje met de elektro
den aangesloten. De kinderen
zakken onderuit, laten beeld, ge
luid en elektronische prikkels op
zich inwerken.
Na een half uurtje, wanneer de
grote leermachine aan de wand
tevreden is met de hoeveelheid
opgenomen kennis, wordt de les
beëindigd. Uiterlijk zijn de kinde
ren niet veranderd, maar een
deel van hun hersens is volgens
een uitgekiend schema geconditio
neerd. Als Kareltje het lokaal
verlaat steekt hij gewoontege
trouw zijn kaart in de daarvoor
bestemde gleuf. Een bliksemsnel
le impuls noteert een microsco
pisch klein bericht op de gevoeli
ge laag. De vertaling zou onge
veer luiden: „Heeft het eerste on
derricht in de Nederlandse taal
ontvangen".
Een reisje met de bus besluit Ka
reis eerste schooldag. Moeder
staat al b.ezorgd op het perron te
waditen, vraagt op weg naar
huis natuurlijk hoe het was op
school. Opgetogen verhalend van
zijn belevenissen stommelt hij
aan moeders hand de huiskamer
binnen, waar vader zijn krant
maar vast opzij legt om de storm
achtige thuiskomst van zijn
zoon zonder schade te kunnen
verwerken.
De jongen klautert op vaders knie,
begint druk te vertellen, ziet dan
de krant liggen, bekijkt ingespan
nen fronsend de voorpagina. Ver
baasd vraagt hij: „Pap, wat be
tekent eco-no-mi-sche si-tu-atie?"
Vader vangt de schok voorbeeldig
op en zegt kalmpjes: „Dat bete
kent dat je nu kunt lezen, jon
gen".
