tl
Ton Hartsuiker speelde
hedendaagse muzieken
Problemen bij Bariok-
Havel-opera's
mipoc het toppunt
van waterdichtheid
Aolutie of revolutie?
Restauratie van de
Parij se Notre Dame
Geslaagde samenzang
koren in Zwammerdam
VRIJDAG 26 APRIL 1968
LEIDSCH DAGBLAD
Beweging in wereld vol beroering
LEIDEN Gelijk op zoveel gebieden van de kunst vindt ook
dat van de muziek een nog voor tallozen ongekende „evolu-
dan wel „revolutie" plaats. Het is ongetwijfeld interessant
larvan terdege kennis te nemen. Van die gelegenheid hebben
elaas weinig toehoorders gebruik gemaakt tijdens het piano-
icital van de in de nieuwe en nieuwste muzieken geverseerde
onnie Hartsuiker (34), leraar aan diverse conservatoria, die
iet grote technische bekwaamheid en grondig inzicht in de
mcertzaal van de Leidse Muziekschool aan aantal werken
eeft voorgespeeld van de componisten Messiaen, Webern,
tockhausen, Castiglioni, Cage, Luciuk en Andriessen.
Van de Pool Julius Luciuk kreeg
men diens in 1963 gecomponeerde
vijfdelige „Lirica di Timbri" met uit
eenlopende slagapparatuur uitslui
tend op de snaren van de velugel ge
speeld, te horen. Diens in grafische
vormen opgetekende partituur is
geheel op de klankkleur gebaseerd:
het is verwonderlijk te constateren,
tot welke bizarre effecten dit leidt.
Experimenten, waarvan de houd
baarheid evenwel in twijfel getrok
ken kan worden. Intussen een „vin
dingrijk spel", dat even weet te boei-
Tenslotle „Registers" van Louis
Andriessen, een grafisch genoteerde
partituur zonder vastgelegde toons-
hoogte, hamerend en zonder pedaal
te spelen, die volgens de componist
zelfs een hartstochtelijk, romantisch
karakter kan dragen. Ook hier een
partituur vol fabelachtig kundig ge
realiseerde toonclusters, slechts te
creëren door een pianist, die de ge
heimen van het vak door en door
kent, hetgeen bij Ton Hartsuiker ze
ker het geval is.
Een avond, die na afloop tot dis
cussie alle aanleiding gaf en telken
male een erkentelijk applaus
presentator opleverde.
Mét dit al blijft de vraag: „evoli
tie" of „revolutie": beeld
huidige in beroering zijnde maat
schappij.
zijn
'Daarmee heeft, hy zijn gehoor Ton Hartsuiker tijden
orgslicht tot de huidige, frappante 1 voordracht. (Foto LD/Holvast
pwikkelixtgsgangvervuld van
Crimen ten, een wereld vol taste:
[eken, maar die tenslotte wellicht
pr een „nieuwe geboorte" zal vo"e-
!n Hoe bevreemdend velen een en
ader ook aandoet, men mag zich
aanan toch niet afzijdig houden,
je muziekhistorie heeft voldoende
fingetoond, dat nieuwe vindingen
tijd vruchten afwerpen. De aspec-
n zijn velerlei geweest.
Daa'r was allereerst „Le Icriot" (de
fieleWaal) uit de uit niet minder
in 113 stukken bestaande „Catalo-
ïe d'Oiseaux" van de in 1908 getoo-
;n Messiaen, die, gefascineerd door
zang van niet minder dan 77 vo-
:ls, deze nauwlettend registreerde
noteerde en daarmee een soort
lustratieve programmamuziek biedt,
en in Debussysfeer gehouden poly-
ton spel van kwetterende vcgel-
lemmen (de tuinflui tentjes in het
entrumVoor ons gevoel is echter
componist in zijn orgelmuziek
eel interessanter.
Anton Webern, de vader van de
oord met zijn „Variationen" opus
1936twaalftoonmuzkk in
lasheldere structuren, die eikaars
egelbeeld vormen.
Spannend en verrassend waren de
Klavierstücke' van Karlheinz
■khausen, daterend uit 1954, de
ummers V en IX uit de elf van de
die een duidelijke „richtingge-
is. Hierin zijn bepaalde actie-
a tydvelden precies voorgeschreven,
lotselinge flitsende bewegingen wis-
elen af met stilstanden, zoals de
>r vissen geïnspireerde Boulez dat
zijn „Éclat" heeft gedaan. Stati-
ie en dynamische fragmenten
an in sterk contrast tegenover el-
ir. waarbij de geraffineerde kleur-
erkingen evident zijn.
stromingen,
het
In IX wordt het aanvangsakkoord
niet minder dan 139 maal, in diverse
sterktegraden herhaald.
Bij de „Cangianti" „Veranderin
gen") uit 1958 van de in 1932 gebo
ren Italiaan Niccolo Castiglioni
twaalftoonmuziek valt
geschoolde indruk. Siem Cok had
het koormechanisme stevig in be
dwang. In een rustige opvatting en
met instinct voor de juiste werking
van een vruchtdragende ensemble-
techniek. ontstond een vakkundige
benadering. Hoofdschotel werd ..Len
te'' van Altink en Cok liet daarin al
les wat zijn materiaal hem toestaat
doorklieven te rechter plaats en tijd
en in de rechte klank. Bij alle loffe
lijke inspanning blijven toch nog wat
individueel herkenbaar.
i Wijngaarden.
Ned. Kamerorkest
naar
Italië
AMSTERDAM (ANP» Het Ned.
Kamerorkest zal o.l.v. Szymon Gold-
.Zanglust" liet een zeer intelligent j berg va.n 3 tot 14 mei een tournee
gebruik van de stem aan de mannen- door Italië maken. Uitgevoerd worden
met instinct voor de juiste werking o.m. werken van de Nederlandse
de nieuwe techniek der roterende gramma
armbewegingen op, evenals de toon- var» de anderen: een geb-d van Mas>
trossen (clusters», voerend naar een j cagnii („Osterchoi„Forelle" va»
enorme climax, verbazingwekkend Schubert, „Lansknecht-serenade" v
knap door Hartsuiker voorgetoverd. Lassus en een polyfoon stuk var
Op een totaal ander vlak bewogen j Schicht (een van B?,chs' latere op-
zich do „Amores" uit 1943 van de in j volgers in de Leiuziger Thomaskir-
1912 geboren John Cage, geschreven che». dat teveel technische inspan-
vccr een speciaal geprepareerde vleu
gel. Door middel van holle schroeven,
bouten, moeren, stukjes rubber op 18
snaren precies voorgeschreven
ontstaan hier exotische, aan de ga
melan herinnerende klanken.
nine hesft vereist ci
klank te kunnen leider
n had als ..koos-etude'
nen w°ren er niet tegen
v d. Bosch heeft een
I klankgevoel en veel lus
tct een schone
PARIJS (AP) De 800 jaar oude kathedraal Notre Dame de
Paris zal binnenkort worden geschrobt, om het gebouw net zo
glimmend te maken als de andere Parijse monumenten.
Het werk. waarvoor verscheidene len voorzichtig het stof van eeuwen
jaren plannen zijn gemaakt, moet j verwijderen. Het werk zal in begin
heel voorzichtig gebeuren, om te van juni begonnen worden en waar-
voorkomen dat de oude stenen en schijn lijk in de zomer van 1969
fijne beeldhouwwerken in stof uit- voortgezet worden,
eenvallen. Er zal zachtjes water wor- De'leiding van het werk heeft Ber
den gesproeid over de gevels en bor- nard Vitry. die ook de kathedraal
stels van plantaardig materiaal zul- I van Reims heeft gerestaureerd. De
regering heeft 1.300.000 nieuwe fran-
Theater oogst
grote lof in Ver, Staten
NEW YORK (ANP) Het Ned. Dans Theater, dat zondag
,1. een serie van 16 voorstellingen in New York besloot, be
vindt zich op het ogenblik in Mexico City, waar het zesmaal
zal optreden. Daarna reist het ballet naar Jamaica. Porto Rico,
de Ned. Antillen en Suriname.
Artistiek is het optreden van het
allet in New York een zeer groot
geweest. De Amerikaanse
ianswereld heeft zeer ruime belang-
telling getoond en acht het Ned.
Dans Theater een van de interes
santste groepen van Europa. In kri-
Ische beschouwingen zwaaien de
Amerikaanse kranten vooral de
lew York Times het ballet vaak
litbundige lof toe. De criticus van
ie New York Times, Clive Barnes,
leeft elk programma van het Dans
heater gerecenceerd en spreekt in
Ün vier recensies van de unieke
kwaliteiten van de dansers en de
ihoreografen. Hij vindt dat Hans
'an Manen tot de grootste choreo-
(rafen van deze tijd behoort.
Opmerkelijk is het. dat zowel de
Amerikaanse dansers en choreogra
fen als de Amerikaanse critici vaak
stellen, dat het Dans Theatei een
typische synthese is van de Ameri
kaanse en Europese danskunst. Men
acht een van de oprichters van de
groep, Benjamin Harkarvy. Ameri
kaan van origine, voor deze stijl ver
antwoordelijk.
Er is sprake van. dat het Ned.
Dans Theater ook in volgende sei
zoenen zal optreden, gezien de be
langstelling van enige grote Ameri
kaanse impresarios.Dat optreden
zal dan niet alleen in New York
zijn, maar ook in andere grote Ame
rikaanse steden.
i ken uitgetrokken voor het werk
Terwijl het eerste monument in I
j Parijs al schoon is, is er uiteindelijk
ook verlof gegeven de Notre Dame
te behandelen. Men vreesde namelijk
dat de oude stenen en vooral de fijne j
i beeldhouwwerken te lijden zouden
i hebben van water en borstels. Er zijn
van tevoren zeer veel proeven met
verschillende methodes genomen.
Het bezoek aan het gebouw blijft
gedurende de schoonmaak mogelijk.
De facade en de torens zullen hope-
lijl: eind dit'jaar klaar zijn.
ADVERTFNTIE
ADVERTENTIE
ZWAMMERDAM „Eendracht maakt Macht" in Zwam
merdam, onder leiding van S. Kok, had voor z'n uitvoering in
de Herv. Kerk niet minder dan drie koren te gast: „Zanglust"
uit Bodegraven, van Dirk v. d. Bosch, en uit het eigen dorp
„Zingt den Heer" en „Gemeentezang", die beide onder J. v. d.
Woude staan. „Eendracht" is een goed woord, door samendoen
kan men ook heden nog tot iets redelijks komen.
Bij „Gemeentezang" hoorde menboetsering. Hij hecht bijzonder aan
duidelijk, dat vrouwen van naturede vormgeving in de voordracht. In
meer aanleg voor zingen hebben dan j Schubert en Lassus romantiseerde hij
mannen. De mannen zongen nogal! echter nogal wat. Dat lied en die se- j
„kelig". d.w.z. dat de dirigent zalrenade bewaren een betere eenheid,
moeten trachten de stemplaatsing bij wanneer zij simpelweg, onvertraagd,
hen meer naar voren te brengen. Van in hun natuurlijk teirmo doorlopen, j
hun drie geestelijke zangen leek de Oo kder.ken wij ons alles teveei in j
Schotse psalm, mede door de roman- een vluchtiger gang, zo 1 cht moge-
tisch geaarde mcoie melodie gestuwd.: lijk. Mevr. Kruiswijk-S; .raten
tot het beste zangresultaat te leiden, leidde „Zanglust" fijntjes, ac
„Zingt den Heer" beschikt over een en bescheiden,
paar fraaie sopranen. Hun "Tyroliën-
ne van Rossini betekende een aparte
noot in het avondprogramma,
de klank won 'het daarin var
nauwgezette. Ook in 't tweede
mer bleek veel zuiverheid en
toontreffen aanwezig.
„Eendracht
Premières in Amsterdam:
bege-
drie Zwammerdamse koren
zongen gezamenlijk onder Siem Cok
het ..Avondzang" van Jellesma en „Ode"
mm- van Wolff en in de samenzangen
goed mengden zich de orgeltonen van me
vrouw v. d. Hoek-Lengeveld en de
aakt Macht" maakte I trompetklanken van de heren J. Vos
dan componist Heppener en de Branden-
burgse concerten van Bach. In deze
laatste concerten zal Szymon Gold
berg tevens als sclist optreden.
AMSTERDAM (GPD) Het „probleem" in zijn meest con
trasterende verschijningsvorm heeft gisteravond zijn dwingen
de entree gemaakt in de Amsterdamse Stadsschouwburg bij de
première van Bartoks „Blauwbaards Burcht" en Ravels L'en
fant et les sortilèges" door de Ned. Opera Stichting.
Het was het -probleem van de geknechtheid van het bloedigerea
listische Blauwbaarddrama aan een statischenaar binnen gekeerde
muziek en het ivas het probleem van de vele imitatorische, tot over
drijving aanleiding gevende geluiden van het geraffineerde spel. met
de tot een mechanisch leven gewekte dode dingen als een leunstoel,
een theepot, een theekopje, het vuur, de poppetjes van het behang,
een klok, etc. uit de fantasiewereld van het kind.
Residentie-Orkest, weinig te wensen
overliet.
Van Otterloo heeft zich weer een
bekwaam „theaterman" getoond,
zeer beheerst, maar toch inspirerend
en met een grote macht over het ge
heel.
+HAARLEM Bij Binder en
Schmidt in Haarlem is een bron
zen beeld gegoten van .Merijntje
Gijzen", dat 18 mei in Nieuw-Vos-
semeer, de geboorteplaats van de
schrijver A. M. de Jong. onthuld
zal worden. Het beeld is een
werkstuk van de kunstenaar Joop
Vlak uit Roosendaal.
Bekwame
Van Otterloo
Eén gunstige factor stond bij de
uitvoering' buiten kijf. Willem van
Otterloo's directie was dermate pun
tig. exact en getuigde van zo'n uit
stekend inzicht in de mogelijkheden
en vooral de begrenzingen van beide
partituren, dat de instrumentale ba
sis. verzorgd door een lenig spelend
Kakkerlakken
teisteren Caledonia
AMSTERDAM «GPD» Het Am
sterdamse studentenschip Caledonia
wordt geteisterd door een kakkerlak-
kenplaag. De vraatzuchtige insecten
komen vooral voor in en rond de
kombuizen van het schip.
De sanitaire dienst van de GG en
GD heeft reeds een keer be
strijdingsmiddelen gespoten om de
plaag de kop in te drukken. Volgende
week zal een nieuwe bespuiting te
gen het ongedierte plaatsvinden.
De Caledonia is eigendom van de
Dienst Studentenhuisvesting van de
gemeente Amsterdam. Enige tyd ge
leden is ook een studentenhuis aan
de Westermarkt het slachtoffer van
een kakkerlakkenplaag geworden.
Mystieke sfeer
Het statige, weinig illustratieve ka
rakter van Bartoks' drama was op
gelost in een mystieke sfeer, waarin
symbolische aanduidingen gegeven
werden van de gebeurtenissen door
middel van lichtreflexen tegen een
kermisachtige, glimmende achter
grond in de vorm van een vergulde
plastic koepel. De actie moest geheel
komen van de twee hoofdpersonen,
Anny Delorie als Judith en Bert Bij-
nen als Blauwbaard, die pompeus en
daardoor ook wat kermisachtig aan
gekleed waren door décorontwerper
Germinal Casado.
ADVERTENTIE
Anny Delorie en Bert Bijnen
in Bartóks opera „Blauwbaards
Burcht", die gisteren in Amster
dam in première ging.
De lugubere, fascinerende ontwik
kelingsgang van het gegeven heeft
alleen Anny Delorie aangrijperld kun
nen suggereren. Bert Bijnen was t©
stram en te ingetogen van houding,
ondanks de juiste regieaanwijzingen
van Frans Boerlage.
Bonte wirwar
Werd in deze Bartók-opera alles,
in Ravels werk werd niets aan de
fantasie van het publiek overgelaten.
Op het toneel was het één bonte wir
war van bewegende figuren en wa
ren alle voorwerpen duidelijk te her-
kenne. Helaas miste de aankleding
van Jacques van der Boom het ver
fijnde. etherische raffinement, die de
muziek uitstraalt en deed zowel ar
melijk als ordinair aan.
De platvloerse uitbeelding van het
huisraad en de vele dieren stond mij
lenver van de aristocratische stijl
van Ravel af. Er werd ook weinig be
vredigend gezongen; verder dan een
amateuristische prestatie kwamen de
meeste medewerkenden niet.
Elisabeth Lugt als het kind was te
leurstellend, terwijl noch Nelly Mor-
pugo als de leunstoel en de eekhoorn,
noch Emmy Greger als de moeder en
de poes, Maria Boender als de vleer
muis en een herderinnetje, Marco
Bakker als de fauteuil het juiste vo
cale esprit wisten op te brengen. Al
leen Eliane Manchet had enkele aar
dige momenten als de Prinses.
De Franse regisseur had de by de
ze opera altijd dreigende kortsluiting
trachten te vermijden door het voca
le gebeuren zo veel mogelyk te split
sen van het ballet. Tot een stilistisch
overtuigende prestatie is ook hy niet
weten te komen.
