Kerkdiensten zijn
niet stimulerend
1600
vel
ineens
Edet
Transfusiedienst doet wonderen met bloed
Samenwerking met
Leidse instituten
Onverdraagzaamheid
en starheid
DONDERDAG 23 APRIL 1968
LEIDSCH DAGBLAD
Nu nog science fiction
ADVERTENTIE
AMSTERDAM (GPD) ,-Wij leven in een tijd vol storm
achtige en vooral spannende ontwikkelingen. In ons laborato
rium hebben wij een methode ontwikkeld om levende bloed
cellen in vloeibaar stikstof van 196 graden onder nul jarenlang
te bewaren. Straks zal het mogelijk zijn menselijke organen
lange tijd te conserveren. En er komt een ogenblik dat wij de
mens misschien ook wel in die koude stikstof eeuwen
lang kunnen bewaren. Dit laatste maakt het dan mogelijk voor
de mens om planeten te bezoeken, die duizenden lichtjaren van
ons verwijderd zijn. Het klinkt allemaal als science fiction en
dat is het ook nog. Maar er zal een moment zijn, dat wij mensen
naar zo'n planeet sturen nadat wij hem hebben onderzocht en
zijn zwakke organen door nieuwe hebben vervangen".
methode is van belang om het bloed
j te bevriezen van donors, die zeldza-
me bloedgroepcombinaties bezitten,
i Een tweede toepassing is het bevrie-
j zen van bloed van personen voor wie
het niet mogelijk is een passende do
nor te vinden. Op deze wijze kan een
bloedvooraad worden aangelegd van
dnor te vinden. Op deze wijze kan een
bloedvooraad worden aangelegd van
het eigen bloed om dit eventueel in
noodgevallen weer aan de donor zelf
te kunnen toedienen.
Ter gelegenheid van het zilveren
jubileum heeft het Centraal Labora
torium van de Bloedtranfusiedienst
de beschikking gekregen over een twee
ton kostende elektronenmicroscoop,
die tot 500.000 maal vergroot. Het
is de aan het laboratorium ver
bonden dierenarts drs, A. ,W. Helder,
die dit apparaat dankbaar zal ge
bruiken in het onderzoek naar de
auto-immuniteit; dat is het verschijn
sel waarbij het lichaam antistoffen
gaar vormen tegen eigen lichaams
weefsel. In samenwerking met een
werkgroep is hij bezig mogelijke oor
zaak van de auto-immuniteit op te
sporen. Hierbij is ojn. het Instituut
voor Reuma-Onderzoek te Leiden be
trokken.
Bij het onderzoek wordt gebruik
gemaakt van een muizenstam. die is
geïmporteerd uit Nieuw-Zeeland. Het
zijn bijzondere muizen, want zij ver
tonen een aantal afwijkingen, die ook
bij mensen worden aangetroffen: in
het bloed komen antistoffen voor, die
de eigen rode bloedlichaampjes
bestrijden, waardoor bloedarmoe
de ontstaat, er treden enkele vor
men van reuma op, nierafwijkingen
en een vergrote milt.
Met gebruikmaking van de elek
tronenmicroscoop zijn inmiddels oi-
ganen van de muizen onderzocht.
Daarbij heeft men een groot aantal
virusdeeltjes gevonden, die niet voor
komen bij muizen zonder dit ziekte
beeld. In het laboratorium zullen de
ze minimale virusdeeltjes worden j
gekweekt in de hoop aan te tonen,
dat zij inderdaad de ziekteverwek
kers zijn. Dit zou ertoe kunnen lei-
den, dat er een vaccin kan worden
ontwikkeld, dat de ziekte kan be
strijden.
Vele taken
Het Centraal Laboratorium is te
beschouwen als het medisch-tech-
nisoh instituut voor de Bloedtransfu
siedienst en alles wat hiermee in ons
land samenhangt. De donororganisa
tie is overigens opgebouwd uit 113
diensten, die over het land zyn ver-
spreid en rechtstreeks met de zieken- 1
huizen in relatie staan. Zij beschik- 1
ken over ruim 190.000 donors. Het
Centraal Laboratorium heeft daar-1
naast
eigen gebruik"
90.000 donors, meest uit plattelands
gemeenten. Een van de belangrijkste
taken van het laboratorium is name
lijk de produkitie van bloedeiwitcom-
ponenten en bloedcelconcentraten, die
aan ziekenhuizen worden geleverd.
En uiteraard vraagt het wetenschap
pelijk onderzoek op het gebied van
de biochemie en genetica van het
menselijke bloed en voorts de immu
nologie ook veel bloed.
Het Centraal Laboratorium van de
Bloedtransfusiedienst werkt op een
non-profit-basis. Alle produkten wor
den dus tegen kostprijs aan medi
sche instellingen geleverd. Er zijn
twee belangrijke dingen nodig om de
vele taken te kunnen uitvoeren:
bloed en geld. Het bloed wordt gele
verd door vrijwilligers overal in den
lande. Het geld, voor zover dit nodig
is voor het wetenschappelijk onder
zoek, komt van de Universiteit van
Amsterdam en van beurzen, die door
diverse binnen- en buitenlandse in
stellingen ter besohikking worden ge
steld.
Bent U al donor?
De enige en daardoor onmisbare
grondstof van het Centraal Laborato
rium van de Bloedtransfusiedienst is
bloed. Men is er nog niet in geslaagd
bloed te maken langs een chemische
of andere kunstmatige weg en het
ziet er niet naar uit, dat dit zal ge
beuren. Het bloed moet komen van
vrijwilligers. Anders dan in sommige
andere landen wordt het afstaan van
bloed in Nederland niet beloond.
Toch zijn er 280.000 donors. Voor het
grootste deel wordt het bloed
infusie bij pa/tienten gebruikt.
De op dat platteland werkende do-
nordienst van het Centraal Laborato
rium heeft het niet gemakkelijk. In
de zaai- of oogstperioden kan nie
mand worden gemist. Mej. Joke Teil-
rooy, de organisatrice van de cam
pagnes zegt ervan: „Wij zijn voorna
melijk op de avonduren aangewezen,
maar meer dan 200 avonden per jaar
kunnen we toch niet werken. De za
terdagen en zondagen vallen al af.
Verder kan een voetbalwedstrijd op
de televisie honderden liters bloed
schelen".
Nog geen drie procent van de be
volking heeft zich gemeld als donor
In de grote steden kan men zelfs van
een tekort aan donorbloed spreken
met name in de zomermaanden als
een groot deel van de ingeschreven
bloedgevers met vakantie is.
De ziekenhuizen en het Centraal
Laboratorium hebben steeds meer
bloed nodig. De behoefte stijgt naar
mate de mogelijheden van o.a. de
chirurgie toenemen. Hartoperaties
bijvoorbeeld vragen grote hoeveel
heden bloed. Misschien is het goed
daaraan te denken als het Rode
Kruis een oproep doet zich op te ge
ven als donor.
Enquete in nieuw-Leiderdorp van herv. gemeente
en gerej. kerk over plaats in de samenleving
Zeer hoog
aangeschreven
Dat zegt prof. dr. J. J. van Log-
hem, diiecteur van het Centraal La
boratorium van de Bloedtransfusie
dienst van het Nederlandsche Roode
Kruis te Amsterdam. Zijn labora
torium bestaat 25 jaar en dat heeft
het hardwerkende team van weten
schappelijke onderzoekers even in de
schijnwerpers geplaatst. Het aantal
van vier personeelsleden bij de start,
in de oorlogsjaren is thans gegroeid
tot een staf van 600 medewerkers.
Internationaal staat het laborato
rium zeer hoog aangeschreven. Op
diverse gebieden wordt dan ook zeer
belangrijk werk verricht.
Om maar een actueel punt te
noemen: het onderzoek naar de
transplantatie-factoren. Wanneer een
"weefsel of orgaan van de ene mens
op de andere wordt getransplanteerd
ontstaat, in de ontvanger een immu
nologische afweerreactie tegen het
ti ausplantaat. Deze reactie kan wor
den voorkomen als men alle factoren
van donor en ontvanger, die bij deze
reactie een rol spelen, zou kunnen
herkennen. Deze factoren zijn aan
wezig in de witte bloedlichaampjes.
Het uitzoeken en verzamelen van
antisera en het vinden van antisera
tegen nog onbekende factoren is
een van de functies van het labora
torium.
Bloed in „ijskast"
Toen de broer van de Zuid-
af tikaanse chirurg dr. M. Barnard
onlangs Nederland bezocht roemde
hij het werk van het centraal labo
ratorium wat betreft het onderzoek
naar de antisera. Dr. H. P. Stall-
man, plaatsvervangend directeur, zei
ons erover: „Er is helemaal geen
reden om ons op de borst te kloppen.
Het onderzoek wordt bovendien ver
richt in samenwerking met de afd.
immunohaematologie van het Leids
Academisch Ziekenhuis en verder
met twee Europese en vijf Ameri
kaanse instituten. Het onderzoek naai
de transplantatiefactoi en is een
uiterst belangwekkend werk. dat door
de hartoperaties in Kaapstad in het
centrum van de belangstelling is ko
men te staan. Persoonlijk zie ik het
geen dr. Barnard heeft gedaan als
een show-stuk. Maar het leidt er
misschien wel toe. dat onder druk
van die grote belangstelling meer
middelen beschikbaar komen om het
onderzoek naar de transplantatie-
factoren uit te breiden en te ver
snellen. En dan zie ik in de toe
komst vooral voordelen voor de nier
transplantatie".
In Amerika is een methode ont
wikkeld om ondergekoeld bloed enige
jaren in goede conditie te houden
Het Amsteidamse laboratorium is
een stap verder gegaan. Onder lei
ding van biochemicus dr. H. W.
Krijnen worden rode bloedlichaamp-
Prof. dr. J. J. van Loghem
na toevoeging van glycerine als
beschermende stof. tot 196 gra
den onder nul bevroren, waardoor het
bloed tien jaar en zelfs langer be
waard kan blijven. In de kelders van
het laboratorium wordt dit bloed in
roestvrij stalen dozen bewaard in
geïsoleerde vaten, die met vloeibare
stikstof zyn gevuld. Deze
De vloeibare stikstof in dit vat
heeft een temperatuur van 196
graden onder nul. Hierin kunnen
bloedcellen tien jaar of langer
worden bewaard.
(Van onze kerkredactie)
LEIDERDORP In nieuw-Leiderdorp is in oktober 1967 een
huis-aan-huis-enquête gehouden, voorbereid en uitgevoerd door
de leden van de gereformeerde evangelisatie-commissie en de
hervormde commissie voor bijzonder kerke werk. Het gebied
besloeg het dorpsdeel ten westen van de Persant Snoepweg,
omvat bijna de helft van de gesloten bebouwing van Leider
dorp en telt ongeveer 1050 woningen. De bewoners komen voor
een groot deel van buiten de Leidse agglomeratie en de ge-j
middelde leeftijd ligt duidelijk lager dan overeenkomt met het
landelijk gemiddelde. Er zijn vrij veel forensen bij, relatief veel
academici en als geheel zijn de bewoners van dit gebied te vat-
ten onder de noemer jonge, beter gesitueerde, enigszins intel
lectuele middenstand.
gen de getallen als volgt: hervorm
den 46.7 en 18,7 gereformeerden
25.9 en 22,7 r.-fcatih. 36.4
en 21,2 en niet-kerkelyken 52.6
en 19.7 Hoop op verbetering was
er bij 8,4 van de hervormden, by
18.7 van de gereformeerden, bij
13,6 van de rooms-katholieken en
by 6,5 van de met-kerkeltfken. Het
achter lopen bij de ontwikkeling was
het voornaamste tekort, dat men de
kerken aanwreef.
Dat degenen die aan óe enquête
deelnamen over godsdienst plegen te
spreken of denken, bleek duidelyk
uit «ie antwoorden. Van de hei-vorm
den antwoordde 83,2 bevestigend
op een desbetreffende vraag. 96 der
gereformeerden, 84,9 der rooms-
katholieken en maar liefst. 73,6
der zich niet-kerkelijk noemenden.
De enquête had een tweeledig doeL
In de eerste plaats wilden de com
missies van beide kerken trachten
het gesprek op gang te brengen tus
sen kerkelyk meelerenden en nfet-
meelevenden. Er werden aanwijzin
gen gezocht voor een moderne opzet
van oecumenisch georiënteerd evan
gelisatiewerk. Daarnaast wilden de
hervormde gemeente en de gerefor
meerde kerk van nieuw-Leiderdorp
sich bezinnen op de plaat-s, die zij in
deze wijken zouden kunnen innemen.
In dit verband werden meningen,
suggesties em kritiek gezocht over de
kerk, de kerkdiensten en de gods
dienst, zowel bij leden als niet leden
van deze kerken.
Uit dit onderzoek naar de mening
over kerkdiensten onder de inwoners
van deze nieuwe wijk is als algemene
klacht naar voren gekomen, dat de
kerkdiensten onvoldoende stimule
rend zyn. Van de 1050 geënquêteer
den reageerden er 435 door de vra
genlijst in te vullen. Van deze 435
waren er 283 kerkelyk.
Schraal
Bij de antwoorden op de vraag over 1
de kerkdienst valt op, dat alleen de
gereformeerden in plaats van „niet
stimulerend" op de eerste plaats
(16%) zetten de kwalificatie, „gebrek
aan blijheid, schraal". Bij de her
vormden klaagt men evenzeer over
„te weinig actie van de gemeente" en
..preek te weinig praktisch" (7.5%).
De rooms-katholieken noemen de
kerkdienst vaak „ouderwets" <6,1
en bij de niet-kerkelyken worden
vooral „gebrek aan gemeenschap"
(9,6 „gebrek aan bloheid" (6.6
en „teveel uiterlijk vertoon" (6.6
genoemd.
i De eerste vraag van de vragenlijst
I luidde: „Heeft de kerk naar uw me-
J ning een zinvolle functie in de sa
menleving". „Ja" antwoordde 85
van de hervormden, 90.6 van de
gereformeerden, 91 van de rooms-
katholieken en 76.3 van de buiten
kerkelijken. Welke taak de kerk heeft
werd zeer verschillend gezien. Bij de
hervormden noemde het grootste per
centage (15,5 „naaste dienen':' by
de gereformeerden 24,8 de predi
king. by de rooms-katholieken 18,5
..gemeenschapsvorming" en de niet-
kerkelijken 17,9 weer „naaste die-
Bij de vraag naar het eventueel te
kort schieten van de kerk was één
richting te onderkennen, die dat te
kort schieten verwijtend aangaf en
een andere groep die er vergoelij
kend over wilde oordelen. Respectie
velijk verwijtend en vergoelijkend la-
Conclusies
Aan hel eind van hel rapport
komt de Interkerkelijke commissie
tot de volgende conclusies:
1. Gelet op de doelstelling van de
enquête mag worden vastgesteld,
dat het gesprek tussen kerkelyk
meelevenden en niet-kerkelyken is
gestimuleerd, gezien de beantwoor
ding van de vragen en de contacten, j
die inmiddels met een aantal men
sen werden gelegd: dat overleg in-
zake het evangelisatiewerk met de
r.-k. parochie nadere aandacht yer-
dient en dat weinig duidelijke sug
gesties kunnen worden gedaan ten
aanzien van de plaats, die de ker
ken van Leidei dorp kunnen gaan in-
2. Op de vraag of de kerken een
zinvolle functie hebben in de samen
leving wordt door de grote meerder
heid een duidelyk bevestigend ant
woord gegeven. Het dienen van de
riaaste wordt hoog gewaardeerd en
het „service"-element zal In de
evangelisatie daarom aandacht moe
ten hebben.
3. Er zal rekening mee gehouden
moeten worden, dat 70 a 80 procent
van de in de antwoorden genoemde
tekorten van de kerk betrekking
hebben op „soepelheid en aanpas
sing": de kerk loopt achter; er is te
veel verscheidenheidde organisatie
is te introvert en onverdraagzaam
heid en starheid.
4. Uitspraken ovei zedelijke en
maatschappelijke vraagstukken wor
den door bijna iedereen in advise
rende zin gewenst. De r.-k. kerk zal
zich daarbij vooral op tijdigheid, de
j protestantse kerken op duidelijkheid
j moeten richten.
5. Bij opmerkingen over de kerk-
diensten komt als meest voorkomen
de klacht het gebrek aan stimulans
naar voren en vooral bij de gere-
formeeiden gebrek aan blijheid.
Opmerkingen
In het rapport worden talrijke op
merkingen van de geënquêteerden
i als een „bloemlezing" weergegeven.
Er zijn vernietigende bij voor de
i kerk, maar ook verblijdende. Hier
onder laten wij er enkele volgen.
De gereformeerde kerk schiet
duidelyk tekort in oecumenisch be
sef en slaat zichzelf als instituut te
hoog aan.
Men is bereid de waarheid
Gods te loochenen om elkaar te
kunnen vinden. Wees voorzichtig
met de R.-K. Kerk. die zo ver van
de protestantse kerken staat.
De nog bestaande verschillen
tussen de Ned. Hervoimde Kerk en
Geref. Kerken moeten in liefde tot
Christus vervagen.
Laat de kerk toch geen sociaal
instituut worden. Politiek hoort niet
thuis in de kerk. De kerken moeten
geen uitspraken doen op politiek terr
De kerk moet begeleiden naar
het Koninkrijk Gods en de mensen
vrede, blijdschap en geluk brengen
door bevrijding en liefde,
Bij het stimuleren van elkaar
als volgelingen van Jezus Christus
hebben de R.-K. Kerk en de Geref.
Kerk een sterk negatieve werking.
Maar ook: Waar de geest van Chris
tus zegevierde, faalde de kerk niet.
2000 .jaar christendom hebben
de mensheid niet bevrijd van de te
genstellingen armoe-rijkdom. recht
loosheid-machtswei lust. oorlog-vre
de. discriminatie-superioriteitsgevoe-
De kerk heeft me de laatste ja
ren veel afgenomen en erg weinig
gegeven.
Haarkloverij
De kerk ia tot vormendienst ver
vallen: dikwijls Is er ook strijd om
woorden en uitleggingen. Er b te
veel theologische haarkloverij ge-
In de praktijk blijkt Chritsus
schuil te gaan achter een grote hoe
veelheid geboden, verboden, plichten
en gewoonten. Sommige kerken hou
den er te strenge normen op na. Bij
de gereformeerden is er een te «mg
begrip van de Bondagsviering.
De kerken bevinden zich niet
midden ki de samenleving. Het uit
dragen van het Evangelie geschiedt
nog te vaak in een terminologie, die
de buitenstaander niet begrijpt.
Gelukkig is er de laatste jaren
een geest in de kerk, die oproept tot
meer actief belijden.
Uitspraken van de kerken zijn
in feite die van een groep theologen
over de hoofden van de kerkmensen
heen.
Thuis vijf minuten met God pra
ten doet mij meer dan een uur in de
kerk zitten. De kerk maakt inbreuk
op de persoonlijke relatie mens-God.
Geloof versterken
Wanneer men met de bedoeling
in het geloof versterkt te worden
naar de kerk gaat, zal men zelden te
leurgesteld worden.
De preek steunt teveel op de ei
gen mening van de predikant. Vanaf
de preekstoel wordt het kinderlijk ge
loof op losse schroeven gezet. De
preek is soms meer reclame voor be
paalde groeperingen dan een geeste
lijke verfrissing.
De meeste dominees zijn een
karikatuur van het predikantenambt.
anderen zijn woordkenners en ver
tellers. Zy zeggen niets concreets,
kletsen maar wat in hun burgermans
moraal. Om nog maar niet te praten
van de „Raadsman" van de Elisa-
bethbode.
Zouden we onze kerkdiensten
niet kunnen maken tot bidstonden?
Vragen om een nieuwe aanraking
met Gods geest. Wie wil samen met
mij gaan worstelen en bidden.
Het volledige verslag is ter kennis
gebracht van de desbetreffende ker
keraden en ligt voor belangstellenden
ter inzage bij de volgende personen:
E. Torenbeek. Splinterlaan 114: P.
Lek, Ridderhof 11, beiden Leider
dorp. en W. J. G. Verhoog, Drecht-
straat- 10, Leiden.
Jawel. Zestienhonderd Tel.
Zestienhonderd keer com
fort, luxe, zachtheid, hygiëne
uit een vierrolpak, en dat is
heel nat meer dan in bijna
alle andere vierrolpakkcn.
Van Edet nota bene...
Kijk. Zo'n leeg kokertje
zaait nu geen paniek meer
in het kleine kamertje. Al
thans na de aanschaf ran
een Edet - altijd - papier - in-
huis-pak niet meer. Een rus
tig idee is dat. En nog voor
delig ook. Elet Edet vierroE
pak kost alles bij elkaar
maar f 1.75. In groen of geel
of rose.
Als U een rustig gebruiker
bent en vier rollen ineens te
veel van het goede vindt,
ligt de Edet King Size wel
licht wat beter voor U. Vijf
honderd vel voor 55 cent.
Zacht
en hèéééél
veel papier.
