)oievaar dreigt te verdwijnen
tit Nederland
LD Extra
Geluks
vogel
Vadertje Langbeen heeft 7000
DM op eigen bankrekening
i E ooievaarsstand in Nederland is in gevaar. Er bestaat een grote kans dat
I er binnen ajzienbare tijd geen ooievaar meer in ons land is te bespeuren,
f Ook in andere Westeuropese landen loopt het aantal ooievaars, dat in de lente
en zomer nestelt, aanzienlijk terug. Hier staat echter tegenover dat de ooie-
tand in Oost-Europa en Spanje eerder toe- dan afneemt. Ook andere vogelsoor-
jm iorden bedreigd. Doordat rustige moerassen, bossen, heidevelden, duingebieden,
Iers en bepaalde strandvlakten verdwijnen of al verdwenen zijn worden ook
ir nestelende vogels verdreven. Naast een kwantitatieve achteruitgang van de
pen, veranderen de kwaliteiten van de milieus. De kwaliteit van de overblijvende
pen wordt onder meer aangetast door watervervuiling en bestrijdingsmiddelen.
IAAI
xd. a rs, die betrekking hebben op de ster-
:hteruitgang van de ooievaars, zijn
gs gepubliceerd in het tijdschrift
vogelstudie en vogelbescherming
Vogeljaar.
artikel, dat is geschreven in een publikatie
Rijksinstituut voor Veldbiologisch Onder-
ïmoi n behoeve van het Natuurbehoud, pleit de
Wei Rooth voor het behoud van onze avifauna.
B st op de ongunstige situatie welke voor de
B is ontstaan.
Ctoo Iers in „Het Vogeljaar" spreken duidelijke
blijkt hieruit, dat in 1967 het aantal door
bewoonde nesten ten opzichte van 1966 is
van 28 naar 18. In 1939 waren er nog 316
euwl4wen bewoonde nesten. In 1910 waren er
Dg in ons land ongeveer 500 bezette nesten,
begin van deze eeuw kende de wijde om-
C. J. i wellicht verschillende oorzaken de schuld
it het met de vogels in het algemeen en de
Nd p in t bijzonder bedroevend slecht is ge-
L, In de aanhef van dit artikel hebben wij er
Bed «aangegeven.
/erf! 10 de verliezen is het natuurmonument „De
dat nabij de Nieuwe Waterweg geheel is
men. Het is opgenomen in de Europoort.
Ij «yfeld was dit voor de economie van ons
JU in groot belang, maar dat neemt niet weg,
dat het verlies van een dergelijke vogelverzamel
plaats onherstelbaar is.
Bestrijdingsmiddelen welke worden gebruikt tn
de landbouw blijken eveneens nadelige invloed op
de vogelstand uit te oefenen. Roofvogels zijn bij
zonder kwetsbaar voor „doorvergiftiging".
Dit houdt in dat zij langzamerhand worden ver
giftigd door het geregeld opvreten van hun prooi
dieren, welke een geringe dosis van de giftige be
strijdingsmiddelen in hun lichaam hebben. Uit on
derzoekingen is gebleken, dat onze kustwateren
hoeveelheden bestrijdingsmiddelen bevatten, aan
gevoerd door de grote rivieren. Zo is bijvoorbeeld
de ijsvogel als broedvogel in ons land nagenoeg
verdwenen, omdat zijn voedsel door chemicaliën
is vernietigd. Met de grote stern staat het er ook
al slecht voor. In het Deltagebied, het IJsselmeer
en op de Wadden telde men in ons land in de pe
riode van 1947 tot 1957 25.000 tot 40.000 broedpa-
ren. In 1965 waren er nog maar 600.
Ook de ooievaar blijkt steeds meer kopschuw voor
ons land te worden. Hoeveel vogelsoorten zullen
volgen in deze afgang?
Ook het jaargetijde schijnt, wat de ooievaars be
treft, hierin mee te spelen. Er wordt wel aange
nomen dat de daling sedert 1940 is te wijten aan
de late winters en de slechte voorjaren. Zo zag
men tussen 1929 en 1940 weer meer ooievaars
Oudewater heeft een der achttien bewoon
de ooievaarsnesten. Maar elk jaar vraagt men
zich af zullen de voaels terugkomen?
tn Nederland nestelen wat mogelijk een gevolg
was van het feit, dat er toen nagenoeg geen spra
ke was van late winters.
Nog een andere factor schijnt van belang. De
heer S. Braaksma, die lid is van de stafafdeling
natuurbehoud van het Staatsbosbeheer heeft in
dertijd geschreven, dat de toenemende hoeveel
heid bovengrondse kabels een steeds groeiende
bedreiging vormt voor de vogelstand. In Duits
land bijvoorbeeld, beschouwt een aantal vogelken
ners de bovengrondse kabels als een der voor
naamste oorzaken van de sterke teruggang van
de ooievaar in geheel West-Europa. Ooievaars en
andere vogels zouden zich letterlijk tegen de dra
den doodvliegen. Jaarlijks zouden 200.000 tot
400.000 vogels door de draden omkomen. Hierbij
moet wel worden opgemerkt dat deze getallen
niet op geheel zuivere gegevens berusten.
De meeste ooievaars worden aangetroffen in
paalde gebieden van Groningen, Friesland, Dren
the en Overijssel, alsmede in Zuid-Holland en het
noordwesten van Noord-Brabant. Als broedvogel
komt hij in Zeeland en Limburg niet voor.
Het is gewoon griezelig om te zien hoe het aan
tal jonge, in ons land geboren ooievaars tussen
1939 en 1967, met sprongen is achteruitgegaan.
In 1939 werden in ons land in totaal 823 jongen
geboren, vorig jaar waren er slechts 28.
Twintig soorten
De betekenis van het woord ooievaar
is .gelukbrenger". Volgens het oude
volksgeloof brengt hij heil in de wo
ning, waarop of waarbij hij zijn nest
bouwt. Vandaar dat de bewoner hem een
handje helpt met het bouwen van zijn
nest. Hij plant een lange paal in de grond
met daarop een groot wiel met soms tak
kenbossen. Uit dankbaarheid voor de hulp
werpt de ooievaar het eerste jaar een
veer, het tweede een ei en het derde jaar
komt er een jong uit.
Over de ooievaar gaat het fabeltje, dat
hij de mensen de kindertjes brengt. Het
werd althans de kinderen verteld om hen
op een dwaalspoor te brengen. Toch
schijnt volgens het oude volksgeloof de
ooievaar eigenlijk veeleer de vervoerder
van de zielen te zijn geweest. Hij haalde
ze uit de Wolkenzee, waarvan de meren
en de bronnen op de aarde slechts de af
spiegelingen zijn. De klepperende snavel
en de rode poten zijn de tekenen van de
dondergod. De ooievaar is het dier van de
hemelse en aardse wateren.
Het is niet verwonderlijk dat over een
vogel, die in het volksgeloof in verbinding
stond met „de andere wereld" vreemde,
„bovennatuurlijke" verhalen de ronde de
den.
Zo is de geschiedenis opgetekend van
een man uit Struokhausen in Oldenburg
op wiens huis een ooievaarsnest was. „Op
een keer", vertelde de man die bij een
kade stond, „hoorde ik mij toeroepen:
„Goeie dag, Jan".
Ik verwonderde mij erover, omdat nie
mand mij na de dood van mijn vrouw bij
mijn voornaam noemde. Op een schip zag
ik een langbenige zwarte staan. ,Hü kent
mij niet", voer de vogel voort.
Toen de man duidelijk zijn verwonde
ring liet blijken zei de ooievaar: „Laat ik
het u zeggen, 's Zomers nestel ik op uw
huis, daarna ga ik naar Afrika en word
voor enige dagen weer mens".
Dit verhaal steunt op het zeer oude ge
loof, dat de ooievaars in het land, waar
zij overwinteren mensen zijn.
Er bestaan ongeveer twintig soorten ooievaars en
vogels, die tot de ooievaarachtigen behoren. Zij
vertoeven in de gematigde klimaten, zoals in ons
land en in de tropische gebieden. De ooievaars, die
in de koudere gebieden verblijven zijn de „trek
kers"
De ooievaars maken met hun snavels klepperende
geluiden. Hiermee compenseren ze het feit, dat
zij met hun zangstrottehoofd geen geluid kunnen
voortbrengen. Zij zijn dus „stom". Zij zoeken wa
terrijke gebieden op, omdat zij daar hun meeste
voedsel vinden, zoals muizen, hagedissen, aal
tjes en vogels. Er zijn ook soorten die van kada
vers leven.
De ooievaar bouwt zijn nest hoog in de bomen,
op woonhuizen of op een boven op een paal ge
plaatst wagenwiel. Het mannetje sleept meestal
het materiaal aan en knutselt de buitenkant in el
kaar, terwijl het vrouwtje de binnenkant van het
nest voor haar rekening neemt. Het paar broedt
om beurten de eieren in 30 tot 38 dagen uit.
Typisch is dat de ooievaars in Nederland nooit ko
lonies vormen, maar dit in andere landen wel
doen. In ons land komt het wel voor of lie-
Ooievaarsfarm
Er bestaan plannen om in ons land te ko
men tot het stichten van een ooievaars-
farm, zoals die ook in Zwitserland en Bel
gië bestaan. Dit werd onlangs meege
deeld op de jaarvergadering van de Ne
derlands Vereniging tot Bescherming
van Vogels. Het plan is afkomstig van de
adviseur der vereniging, de heer H. van
Dongen uit Den Haag. Er wordt thans ge-
zooht naar een geschikte plaats voor een
dergelijke farm. Voorwaarden zijn om.:
weinig verkeer en geen hoogspannings
draden. De bedoeling is daarop dertig
ooievaars samen te brengen en die zo te
kortwieken, dat ze niet weg kunnen vlie
gen. Daardoor worden de vogels gedwon
gen ter plaatse te broeden. Om de kosten
te bestrijden is een „Kring van vrienden
van de ooievaar" opgericht. Voorts is de
mogelijkheid geschapen ooievaars te
adopteren. Dat kost f 50. Scholen kunnen
aan de actie meedoen voor f 100 per
vogel.
ver gezegd kwam het wel voor dat de ooievaars
slaande ruzie met elkaar kregen als hun nesten
te dicht bi) elkaar in de buurt lagen. De eieren
liepen dan het risico over de rand van het nest
te worden gewipt en kapot te vallen.
Deze charmante vogel, die ook in ons volksgeloof
een belangrijke plaats heeft ingenomen is in Ne
derland altijd bijzonder populair geweest. Vandaar
dat het verschrikkelijk jammer zou zijn als we
hem straks moeten missen.
FRANS KEIJSPER
Weekeindbijlage Leidsch Dagblad
zaterdag 16 maart 1968
r\e ooievaar in een kleine Westduitse stad
f in het zuidwesten van de Bondsrepubliek
is een van de weinige dieren ter wereld
die een eigen bankrekening bezit. In de safe
van de spaarbank ligt op het ogenblik een
bedrag van 7.000 mark gereed voor het ir
stand houden van de vaste nestelplaats var
de ooievaars familie op een niet meer gebruik
te schoorsteen van een kunst stof fabriek in
het centrum van de stad. De jboorsteen
zou het vorige jaar afgebroken worden, maar
door het vormen van een fonds werd dit voor
komen.
Ook bij onze oosterburen staat de ooievaar
in hoog aanzien. Tot grote spijt van bevol
king en ornithologen is ook het aantal aan de
in Duitsland nestelende ooievaars in de loop
van de afgelopen dertig jaar sterk afgeno
men en wel met tweederde.
Aantal ooievaars van 1939 tot 1967
(Ontleend aan „Het Vogeljaar").
