'Toen ik zei dat ik Duitser was, nam
h'J Z|jn
hand weg' 5ySK
wi
se
9 jjfjll
opzegging van
Douglas-Home
cNamara erkent
lut inzake Cuba
tl lit
5 FEBRUARI 1968
LEIDSCH DAGBLAD
ïr de Duitse soldaat zijn voet eenmaal heeft gezet, daar
e majft hij" Adolf Hitler tot zijn stafchef Zeitzler, toen
peri^e hem aanspoorde het Zesde leger uit Stalingrad
"iln opg te trekken, omdat de flanken ervan tot aan de
DM$ maar zeer zwak waren verdedigd. Welnu, Hitier heeft
JfnhJ zeer velen van zijn soldaten betreft, gelijk gekregen.
,r twfzijn in Stalingrad gebleven, doch voor hen staan er géén
ienktekens. Hun graven zijn ergens weggeborgen, hun
tste brieven zijn veelal niet thuis aangekomen, omdat de
li vliegtuigen werden neergeschoten,
linie .Duitsers g®e« monumenten in de nieuwe stad het lijden van
Nlflt Paulus' honderdduizenden dient
thans nog slechts de meerdere
glorie van de Russische superiori
teit. Zelfs hun afstammelingen,
die als student in Wolgograd ver
blijven, maken zich over hun lot
geen zorgen meer. Het is de niet
aanvaarde erfenis van een andere
generatie, die soms enkele overle
venden aanlokt, ter plaatselijke
verifiëring van hun bitterste her
innering.
Duitsers laten Wolgograd geheel
onverschillig. Zij worden niet ge
haat, omdat de oorlog nu een
maal voorbij is zij worden niet
geprezen zij worden geduld als
bijverschijnsel van de ïntercom-
rAR munistische broederschap, die
vat n oostelijk Duiteland Walter ül-
bricht aan de macht bracht. De
zelfde Walter Ulbricht, die tijdens
de slag om Stalingrad in een nog-
gebrekkige luidsprekerwagen tot vlak bij de Duitse linies reed, om
landgenoten tot overgave te bewegen.
r ten,,dan slechts komt er nog iets boven, dat herinnert aan de vij-
Ischap. Als een Duitser vertelt over de wijze waarop hij mo-
Iteel zonder enige moeite de Wolga kan oversteken in vredestijd,
pijl het zijn strijdende voorvaderen het leven kostte (uiteraard om
•traan te kunnen toevoegen: „Ziet u wel dat je met vrede verder
2j t dan-,met oorlog?"), fluistert de tolk: „Ik kan de manier waarop
Jftsers het woofd Wolga zeggen, niet uitstaan. Ik haat dat."
I Schieker, medisch student, geniet al vijf jaar de gunsten van de
L718—feische wetenschappelijke vooruitgang. Hij is een van de vijftig
-tse jongeren, die in Wolgograd studeren. „Geen hunner heeft fami-
eden bij Stalingrad verloren. Dat is denkelijk toevallig".
uwe fi
HENK KOLB
ian.'natuurlijk ook niet toevah
jzijn:het is misschien moge-
dat juist studenten zijn geko-
dfe geen kans liepen in Wol-
jradte zeer aan de .dood van
Isteii te worden herinnerd,
jar wie zal dat met zekerheid
fent
iker:' „Ik ben wel met gemeng-
I gevoelens gegaan, maar wij
iben'hier nu zeer veel vrienden
jbekfenden, ook onder de leden
i de oudere generatie Russen.,
'melkt niet, dat ze je anders
lande len, omdat je Duitser
»t. Een hoogst enkele keer,
i wij zeggen, ik ben Duit-
L dan worden ze ineens terug-
idend. Maar als je langer
jat,ook wel weer vriendelijk.
feb ééns een man ontmoet, die
i hand op mijn schouder legde
in alle gemoedelijkheid Lnfor-
ierde waar ik vandaan kwam.
zei: „Duitser, uit Dresden",
ta ';nam hij zijn hand weg.
festal is het al genoeg als ze
ren; dat je niet uit de Bonds re-
58
j britse oud-premier Sir Alec
lasHome heeft verklaard, dat
E Conservatieven weer aan de
I komen het verbod van Labour
fe verkoop van oorlogsschepen
jder oorlogstuig aan Zuid-Afri-
bgedaan gemaakt zal worden,
fe hit naar aanleiding van vra-
Jp een persconferentie na zijn
fenst in Londen voor een bezoek
Her weken aan Zuid-Afrika en
Amerikaanse minister van De-
McNamara, heeft gisteren
televisie erkend „een emsti-
it" te hebben gemaakt toen hij
president Kennedy adviseerde
loedkeuring te geven aan het
ivoor de inval in Cuba via de
in 1962. Deze invasie is,
bekend, mislukt. President
ly, aldus McNamara, heeft de
itwoordelijkheid voor de invasie
ïoedig op zich genomen, „maar
I dat het Amerikaanse volk
dat .de .inval aanbevolen is door
•Idviseürs van de president. En
as een van deze raadgevers".
publiek komt, maar uit de DDR.
Dan klaart hun gezichit op. Het is
voor mij geen deprimerende ge
dachte, hier te lopen op plaatsen
waar misschien wel de lijken van
mijn landgenoten liggen. Het is
niet vrolijk natuurlijk, maar het
stoot ook niet af. Soms, als ik
thuiskom,; vragen de ouderen:
„Hoe ziet het er daar nu uit? Is
het opgebouwd en hoe leven de
mensen?" Dan kom ik met foto's
en kleurenfilms, dan kunnen ze
het zelf zien".
ARROGANT
Duitsers in Wolgograd. Kolonel
Alexander Serkow herinnert aan
een gesprek met mensen uit
West-Duitsland.
„Ik ben maar een eenvoudig man",
zegt hij verontschuldigend, „en ik
dacht eerst dat ze mijn oorlogs
herinneringen wilden horen. Maar
later hebben ze mij uitgelachen.
We hebben tekortkomingen, dat
weet ik wel, maar wij bouwen
en wij leven". Ook deze oud-strij
der heeft geen haat meer. „Voor
mijn familie", zegt hrj, „heb ik
in 1942 al afgerekend. Die is
gewroken."
Leo Bezymenski, te Moskou, be
kend schrijver, geacht historicus,
tolk bij het eerste verhoor van
generaal Friedrich Paulus, na de
capitulatie: „Voor mij is deze
oorlog de hoogste bevestiging van
onze orde en wereldopvatting. Als
onder zulke omstandigheden de
Sow jet-macht niet in elkaar stort
en al onze verschillende nationali
teiten zich tegen die zogenaamde
Duitse bevrijders van het ver
vloekte communisme teweer stel
len, dan hebben wij onze hardste
proef doorstaan.
Ik zie de oorlog nu anders dan
toen, maar het was afgrijselijk,
wat zelfs de netste Duitsers hier
gedaan hebben.
Een „Deutechenfresser" ben ik
niet, maar ik kan en zal die oor
log nooit vergeten. Nederland is
ook bezet geweest, maar wij had
den dat gevoel van fysieke ver
nietiging. Steden die alleen maar
uit ruïnes bestonden, een hele be
volking, die in aarden hutten leef
de. Dit blijft ons altijd bij en als
men nu zegt, dat wij ten opzichte
van bet neo-nazssme te gevoelig
Vechtend van verdieping tot verdieping
zijn, dan zeg ik: „Wij zijn kinde
ren, die zich al eens gebrand heb
ben".
Ons hele leven was niet zo roos
kleurig overigens, maar het was
zelf gemaakt, het was ons werk.
Toen dat in gevaar was hebben
we er voor gestreden. Hitler is de
strijd begonnen als een anti-com
munistische oorlog. Wij wisten
wat het betekende: uitroeiing.
Voor een deel van de bevolking
was puur nationalisme van meer
belang (als reden om te vechten)
dan het communisme. Maar het
merendeel van het Sowjet-leger
was onder het Sow jet-systeem
geboren en opgegroeid. Voor die
mensen betekende de Sowjet-
macht alles hun leven, hun op
voeding."
GEEN TRANEN
Leo Bezymenskl maaRt maar wei
nig woorden vuil aan het Duitse
lijden in Stalingrad: „Eerlijk ge
zegd, de toestand van de Duitse
soldaten schrok ons niet af. Toen
die oneindige slangen van gevan
genen voorbij kwamen stonden in
mijn ogen geen tranen. Hun tien
jaar gevangenschap was een
kwestie van economische nood
zaak. We hebben hen gebruikt,
voor de opbouw van steden en
dorpen. We hadden te weinig ar
beidskrachten, er waren te veel
mannen weg. Het was natuurlijk
geen uitstapje voor die Duitsers,
voor de vrouwen en kinderen in
Duitsland zal het ook wel moei
lijk zijn geweest, maar voor ons
was het een vorm van gena
de, dat we die soldaten nog lieten
werken".
Is het genade wanneer van de
91.000 gevangenen bij Stalingrad
maar 5000 man, na tien of meer
jaren dwangarbeid terugkeert?
Bezymenski, verbeten: „Het blijft
mij „scheisz egal" hoeveel er te
ruggekomen zijn".
En een Duitse soldaat
schreef naar huis: het
heeft bepaald geen zin je
daaraan vast te klampen en
ik zou bepaald wel een weg
vinden, als er maar een zou
zijn. Ik heb vanzelfsprekend
alles geprobeerd om nit de
ze val te ontkomen, maar er
zijn slechts twee richtingen:
naar de hemel of naar Sibe-
HEL
Stalingrad was de hel geworden.
Een Russisch tegenoffensief
mondde na vier dagen uit in de
omsingeling van het Duitse Zesde
leger, toen op 22 november de uit
het noorden en zuiden door de
flankverdediging van Italianen,
Roemenen en Hongaren gebroken
legers elkaar bij Kalatsj ontmoet
ten.
Twintig Duitse en twee Roemeense
divisies zaten opgesloten. Paulus
moest zijn hoofdkwartier over
brengen naar de stad zelf. Hitler
beloofde een spoedig ontzet en be
voorrading door de lucht. Her
man Goe rings grootsprekerrj is
mede verantwoordelijk geweest
voor het massale Duitse sterven.
Paulus moest per dag minimaal
750 ton voorraden ontvangen.
Maar Goering beloofde 500 en dat
vond Hitler genoeg om Paulus te
bevelen in Stalingrad te blijven
en geen uitbraakpoging te wagen.
De Luftwaffe echter kon die 500
ton bij lange na niet aanvoeren.
Wat de Duitse vliegers ook probeer
den slechts een zeer gering
deel belandde bij de Duitsers. De
rest kwam of bij de Russen, of
verdween met bet neerschieten
van de vliegtuigen. En bij dit al
les was van de voorraad, die de
Duitsers nog wel bereikte, e>en
deei volledig nutteloos. Vijf ton
snoepgoed, duizenden voorbehoed
middelen, keukenkruiden en
200.000 propagandageschriften
van Goebels, die kwamen, maar
brood en meel, brandstof, muni
tie, winterkleding kwamen niet.
En tóch vochten de Duitsers door.
PAWLOW-HUIS
Een van Stalingrads geteisterde ge
bouwen staat er vandaag de dag
nog net zo als ten tijde van de
slag: een meelfabriek, dicht aan
de Wolga, met terzijde nieuwe
flatgebouwen en het eindpunt van
de stadstram. Nog geen honderd
meter verder een huis, dat
wél weer is opgebouwd, maar net
zoals voor de oorlog. Het wordt
„het Pawlow-huis" genoemd,
naar de sergeant, die op 27 sep
tember 1942, met drie helpers
kans zag een Duitse overmacht
eruit te werken en het vervolgens'
ais waarnemingspost, vooruit
schoven in „Duits" gebied, bezet
hield.
Op 29 september kreeg hij verster
king van een mitrailleur g roep
onder leiding van luitenant Iwan
Affanasiev, die nadien het com
mando over het huis voerde en
het 58 dagen en nachten in han
den wist te houden. Soms leden
de Russen honger, omdat er geen
eten kwam, soms hadden zij geen
patronen meer.
Het werd 19 november, de dag van
het Russiche tegenoffensief. Ook
in Stalingrad rukten zij op, onder
donderend kanonvuur, vanaf de
andere oever van de Wolga. In de
stad zelf konden de kanonnen niet
staan, want er was alleen maar
plaats voor twintig- tot dertigdui
zend Russen in het overgebleven
bruggehoofd.
Het ijzingwekkende gieren van de
„katoesja's", de eenvoudige mul-
ti-raketwerpers, die ook wel Star
lin-orgels werden genoemd, bete
kende dat het huis van Pawlow
zijn langste tijd als eenzaam ei
land van verzet had gehad. Op 24
november kreeg Affanasiev op
dracht om aan de overzijde van
het plein een voormalige zuivel
handel in te nemen.
LEVEND MONUMENT
Januari 1968: Iwan Affanasiev is
een stuk levende overlevering
in Wolgograd. Talloze malen ad,
heeft hij op de plaatselijke scho
len verteld van de gevechten en
hij is een tevreden man, als ver
antwoordelijk secretaris van het
comité dat zich onder meer be
zighoudt met de zorg voor de mo
numenten. Dat is merkwaardig in
die stad: helden verzorgen hun
gedenktekens zelf.
Affanasiev: „We slaagden erin die
melkwinkel te veroveren, maar
we moesten op één dag wed ne
gen tegenaanvallen afslaan om er
te kunnen blijven. We waren met
60 man op weg gegaan en van
hen waren er 's avonds nóg vijf
in leven. Er ontplofte vlak naast
mij een mijn. De drukgolf sloeg
mij bewusteloos. Later, toen ik
bijkwam, kon ik niet meer horen
en niet meer kijken, ik was overal
gekneusd. In het hospitaal is dat
gehoor teruggekomen, en ik kon
ook weer zien, dus ging ik terug
naar het front. Ik heb steeds in
de voorste stellingen gevochten,
tot de commandanten bemerkten,
dat ik onze eigen troepen vrijwel
niet meer van Duitsers kon onder
scheiden. Zodoende werd ik over
geplaatst naar de achterhoede,
bij een eenheid, die tanks moest
repareren. O, ik vergeet te ver
tellen, dat ik in januari 1943 nog
een keer zwaar gewond ben ge
raakt bij gevechten op de Ma-
mayev-heuvel.
Na de Duitse overgave ben ik tot
1951 toch nog in het leger geble
ven. Ik moest eruit toen mijn
ogen steeds slechter werden. In
1952 ben ik blind geworden".
Niettemin keerde Affanasiev in 1958
naar Stalingrad terug. Kinderen
van de scholen geleidden hem
langs de straten en vertelden
hem wat de geluiden van de we
deropbouw betekenden, maar
beelden bij die geluiden kon hij
zich niet voorstellen, omdat hij
onverbiddelijk de knal van een
scherpschuttersgeweer vlak bij.
Zij aten ratten, die zich hadden
volgevreten aan de lijken der wa
penbroeders, zij aten al hun paar
den op, om iets meer te hebben
dan enkele tientallen grammen
droog brood per dag. De gewon
den sleepeen zich door de sneeuw
naar het laatste vliegveld, dat in
Duitse handen was, teneinde zich
ten koste van alles een der
schaarse plaateen be verwerven.
De Duitsers begonnen op dat vlieg
veld elkaar uit te moorden, voor
een enkele reis Heimat. Ze ver
wondden zich zelf desnoods om
maar als „Kriegsverletzter"
rechten te verwerven op een ont
snapping uit de Russische omsin
geling. En anderen pleegden zelf
moord, döor zich met dienstbre-
tels op teknopen aan de stalen
balken, van de ruïne, die zij in
verbitterde gevechten nog hadden
kupnen behouden.
Maar Hitier schreeuwde tegen zijn
stafchef: „Ich werde Stalingrad
me verlassen". Dat kon ook niet,
want een poging om het Zesde le
ger te ontzetten was op 45 kilo
meter van 5
Iwan Affanasiev
alleen maar kende als
een gruwelijke verzameling puin
hopen. In 1964 liet hij zich onder
zoeken door een oogarts, prof.
Alexander Vodovozov
Affanasiev: „Het was een dag in
maart. De behandeling duurde
maar twintig minuten en toen
kon ik weer zien. Dat was een
wonder. Ik kon de stad zien, ik
zag nieuwe gebouwen, in plaats
van de puinhopen van mijn herin
nering, ik kon weer alleen lopen.
Het was alsof ik opnieuw was ge
boren. Later heb ik dagenlang de
stad doorkruist, in taxi's en met
de tram. Lopen.
Het wonder van Affanasiev, vijftig
jaar nu, meer dan tienmaal on
derscheiden, een wedergeboorte.
IMaar de Duitse soldaat schreef
naar huis: „Als Stalingrad ge
vallen is, zul je het horen en
lezen en je weet dan, dat ik
nooit terugkom."
VLOERKLELEN
De Russen beseften, dat zij zouden
winnen en de Duitsers begonnen
hun verschrikkelijk lot te begrij
pen. Met vloerkleden en omslag
doeken, door touwen bijeenge
houden om hun lijf, poogden zij
zich te beschermen tegen de
vorst, die harder en harder werd.
De Russen daarentegen leden er
nauwelijks onder. Hun uitrusting
was voortreffelijk, hun camoufla
ge was beter en omdat de Wolga
was dichtgevroren ten slotte, ging
het ook met de bevoorrading uit
stekend.
Veldmaarschalk Mansteim: „We
konden de rode gloed boven de
stad al zien". Paulus' tanks even-
wed hadden hooguit brandstof
voor 35 kilometer, in plaats van
voor 45 kilometer. En Hitler ging
zijn soldaten gebruiken als mid
del om deels de Russische legers
te binden, die zijn troepen elders
op de vlucht joegen.
Het Zesde leger werd opgeofferd.
Platgereden door tanks, aan flar
den geschoten door geconcen
treerd artillerievuur, doodgesla
gen met de Stalingrad-schop, uit
gehongerd, verbitterd, maar nog
steeds vechtend.
En de Duitse zoon schreef aan
zijn Duitse vader: „En omdat
noch ik, noch een volgende
brief tot n zal spreken, roep
ik u nog eens in herinnering uw
woorden van de 26ste december.
„Je werd vrijwillig soldaat, het
was gemakkelijk in vredestijd
het vaandel trouw te zijn, maar
moeilijk om het in de oorlog
hoog te houden. Je zult dit vaan
del trouw blijven en met mij
overwinnen". Deze woorden
hebben duidelijker gesproken,
dan uw houding in de laatste
jaren. U zult zich die woorden
nog moeten herinneren, want
voor ieder mens met inzicht in
Duitsland komt de tijd dat hij de
waanzin van de oorlog vervloe
ken moet en dan zult u begrij
pen hoe hol die woorden over
het vaandel zijn, waarmee ik
moest overwinnen. Er komt
geen overwinning, Herr General,
er zijn alleen nog maar vaan
dels en mannen die vallen en
ten slotte zullen er geen vaan
dels en geen mannen meer zijn.
Stalingrad is geen militaire
noodzaak, maar een politiek
waagstuk. En aan deze experi
menten wil uw zoon niet mee
doen, Herr General. U hebt hem
de weg naar het leven versperd,
hij zal de weg in tegenoverge
stelde richting kiezen, die ook
naar het leven leidt, maar aan
de aiïdere kant van het front.
Denk aan uw woorden en hope
lijk zult u, wanneer alles ineen
stort, zich het vaandel herinne
ren en er trouw aan blijven".
'ergeleken brj de onaardse tempe
raturen van toen,, vroor het in de
maand januari van dit jaar 1968
niet eens hard, maar bij het ge
denkteken op de Mamayev-hoogte
sneed de wind niettemin adembe
nemend in de keel van dik inge
pakte bezoekers, die als kleine,
nietige gestalten afstaken bij de
geweldige beeldengroepen.
De brief is nooit aangeko
men, omdat ook dit post
vliegtuig werd neergehaald.
Maar de vaandels liggen op
een slordige hoop in het mu
seum van Wolgograd, aan
'e voet van een diorama.
RATTEN
Doch de Duitsers anno 1943 waren
niet behaaglijk gekleed. Zij zaten
doodstil tussen de steenbrokken.
Als ze zich wel bewogen volgde
De burgerbevolking
Duitsers, niet op de kou gekleed
