voor f.152,62
in de maand
Die Frau ohne Schatten'
van Richard Strauss
„De architect van de
Keizer van Assyrië"
i
Melodische rijkdom
en vocale pracht
Verbazingwekkende
rol van Ton Lutz
Japanse schilder
Foejita gestorven
AMRO-LENING
Britse ombudsman wil
steun voor bewoners
kamp Sachsenhausen
'INSDAG 30 JANUARI 1968
LEIDSCH DAGBLAD
Grandioze voorstelling in
Brusselse Munt
ADVERTENTIE
(Van onze Brusselse correspondent)
Bijna een halve eeuw na de première in Wenen heeft thans
de Brusselse Muntschouwburg „Die Frau ohne Schatten", een
opera van Richard Strauss op een libretto van Hugo von Hof-
mannsthal, op haar repertoire genomen. Voor de eerste keer is
het werk dezer dagen in België opgevoerd.
In een brief van maart 1911 aan Richard Strauss heeft Van Hof-
mannsthal voor het eerst over „Die Frau ohne Schatten" gesproken.
Hij heeft het dan over een sprookje, waarin twee mannen en twee
vrouioen tegenover elkaar staan. De ene is een fee, de andere een
vreemd, aards schepsel, dat in de grond toch een goed karakter
heeft. Zij is onbegrijpelijk, grillig, autoritair, desondanks sympathiek.
Een bonte mengeling van paleis, hut, priesters, toortsen, rotspartij
en, koren, kinderen, dat alles zweeft me heel precies voor de geest.
Zoals ik het daar in de lucht zie hangen, zo verhoudt het zich mis
schien tot de „Toverfluit" als „Der Rosenkavalier" tot „De bruiloft
van Figaro".
de enscenering vaak iets van een to
verlantaarn met telkens een ander
plaatje. Door de eenheid van het dé
cor werd dat hier vermeden. Hart-
mann heeft aan de hoofdfiguren alle
valse pathetiek ontnomen en het
technische probleem van de scha
duw knap opgelost. Onlangs vertelde
Spektakelstuk
Het heeft, als gevolg van de eerste
wereldoorlog, nog een paar Jaar ge-
duurd, eer het libretto was voltooid.
Ondanks herhaald aandringen van
'Strauss, die reeds dadelijk met com
poneren was begonnen. Eind 1915
[hoorde Von Hofmannsthal Strauss de
muziek van de eerste bedrijven voor
spelen. Hij vond ze „buitengewoon
geslaagd en een synthese van het
beste en waarste dat Strauss te ge
ven had". Samen besloten zij dat de
première eerst na de oorlog in We-
nen zou plaats vinden. Dat gebeurde
5*02 |op 10 oktober 1919.
2i| „Die Frau ohne Schatten" is een
^d6! spektakelstuk. Een sprookje dat zich
tei.' afspeelt in de hemel, op aarde en in
de onderwereld met tovenarijen, don-
Ue tder en bliksem en zelfs enig kunst-
[°9pjen vliegwerk. Het eindigt ermee, dat
710-1 beide vrouwen, de keizerin en de
mogelijkheid tot kinderzegen be-
69Thouden. En men zou er bijna aan toe-
n|voegen: „Lang en gelukkig leefden",
een zoals een sprookje behoort te eindi
?en, ware het niet dat Von Hofmann-
\mjsthal dan toch wel juist aan de rand
msij van de kitsch is blijven staan.
j^JIVIoeilijk speelbaar
„Die Frau ohne Schatten" kwam
ia „Der Rosenkavalier" en het
^schijnt wel dat Strauss na zijn sublie-
r3me kamermuziek-opera er één waar-
in alles „groot" zou zijn, heeft willen
maken. De orkestbezetting is uitge
breid (Chinese gongs, glasharmoni-
de menselijke stem in het orkest,
z.) en de instrumentatie is in som-
urejmige tussenspelen van een adembe-
nemende overdaad. Men heeft wel
eens gesproken van „Die Frau ohne
;.-A| Schatten" als van een „musiceer-ope-
ra" van de hoogste rang. Dat is de
'"j opera dan ook in eerste Instantie.
Het impliceert bij Strauss tegelijker-
dat het een werk is dat honds-
n I moeilijk is om te spelen, zowel voor
orkest als voor de zangers en
I zangeressen.
Aan de Weense première gingen
30 repetities vooraf. De Munt heeft
er weinig minder aan gespendeerd.
Voor de regie heeft men een beroep
gedaan op Rudolf Iiartmann, vorig
Jaar gepensioneerd als directeur van
de opera van München, waar hij alle
opera's van Strauss (en uiteraard
nog veel meer) heeft geregisseerd.
Decors en kostuums zijn van Thier
ry Bosquet, die voor De Munt al
tientallen opera's heeft aangekleed.
Het libretto brengt nu eenmaal
met zich mee dat er vele malen ge
changeerd moet worden. Dan krijgt
hij ons hoe veel verschil er is tussen
het kleine toneel van De Munt en het
technisch perfecte, grote en ruime
van de, eerst vijf jaar geleden her
opende, opera van München. „Maar"
zei hij, ,4k heb hier technici gevon
den die met die beperkte ruimte al
les kunnen. Het blijkt gelukt al ont
kwamen wij af en toe niet aan een
zekere gedrongenheid.
ADVERTENTIE
IN DE - f
GREEP X f
VAN
DE GRIEP? jj
WITTE KRUIS
helpt u eruit
ion spaart bovendien de maay/i
Poeders, tabletten, cachets
Wie toch nog kritiek mocht hebben
op regie en aankleding zal die hebben
ingeslikt van de buitengewone vocale
bezetting en van de wijze waarop het
orkest onder André Vandernoot heeft
gespeeld. Strauss' onmetelijke rijk
dom aan melodieën, thema's en in
strumentatievondsten kwam tot de
laatste noot bijna synthetisch duide
lijk uit de orkestbak. Grote namen
heeft De Munt geëngageerd voor de
hoofdrollen. Ingrid Bjoner voor die
van de Keizerin, Isabel Strauss voor
die van de wolverversvrouw. Twee
sopranen wie hun rollen op het lijf
schenen geschreven en beiden bijna
de gehele avond op het toneel zonder
één inzinking. De bas Donal Mcinty-
re heeft zijn rol van wolverver mede
dankzij Hartmann, het Juiste relief
gegeven. Namen noemen is eigenlijk
overbodig. Het is wel het werk van
Vandernoot en van Hartmann, dat zij
dit zogeheten Festivalensemble (zon
der hetwelk een bepaalde categorie
opera's nu eenmaal niet meer voort-
werken) tot een eenheid hebben we
ten te maken, die deze grandioze
voorstelling heeft gebracht. Er was
aan het slot een minuten durende
ovatie.
„Die Frau ohne Schatten" zal om
een of andere duistere reden njat
door de Nederlandse Opera worden
overgenomen en evenmin in eigen
produktie worden gegeven.
(als u in 18 maanden zou aflossen).
Absurde Arrabal:
Als U met de vraag zit hoe U op korte
termijn aan contant geld moet komen, kan
de AMRO Bank U daar een duidelijk ant
woord op geven. Stel U wilt 2.500,
van ons lenen en in 18 maanden terug
betalen. Dan betaalt U per maandelijkse
termijn 152,62. Rekent U nu even mee:
18 X 152,62 2.747,16. In die an
derhalf jaar betaalt U dus ƒ247,16 aan
financieringskosten, waarin begrepen rente
alsmede vergoeding voor administratie
kosten en overlijdensrisico. Dat is gemid
deld nog geen 14,per maand.
Waarom komt U niet eens langs bij de
Amsterdam-Rotterdam Bank in Uw
buurt? (Bellen of schrijven kan natuurlijk
ook). Dan vertellen wij U alles over de
bedragen die U kunt lenen en het aantal
termijnen waarin U kunt terugbetalen.
Over de gemakkelijke manier van terug
betalen. Over het feit dat bij overlijden
het nog niet terugbetaalde gedeelte van de
AMRO-Lening wordt kwijtgescholden.
Voordat we het vergeten: de AMRO-
Lening-folder ligt voor U klaar.
ken.
Arrabal stelt de Keizer als de ver
persoonlijking van alle menselijke
hartstochten, zwakheden en ondeug
den. En dat niet alléén ,maar óók
het hopeloze pogen van de mens om
achter het geheim van zijn eigen we
zen, en dat van zijn bestaan te ko-
Doelbewust maakt de auteur zich
los van wat ons nog restte van de
vroegere toneel-normen, waardoor het
volgen van het spel een voortduren
de inspanning vereist.
(Van onze Parijse correspondent)
Na een langdurig ziekbed is gisteren in zijn Parijse woning
de beroemde 'Japanse schilder Foejita gestorven. Foejita, die
81 jaar geleden in Tokio werd geboren en die in 1916 naar
Parijs kwam, is een van de belangrijkste leden geweest van de
befaamde „Ecole de Paris", waartoe verder ook Picasso en Kees
van Dongen behoorden.
Foejita heeft voor zijn dood te
kennen gegeven dat hij begraven
wenste te worden in een kapel in
Reims, die hij in 1959, toen hij zich
als Boeddhist tot het katholicisme
bekeerde, had gedecoreerd. Een be
kering, die tevens de religieuze be
kroning is geweest van een artistie
ke ontwikkeling, die hij Foejita se
dert een halve eeuw was gerioht op
een synthese tussen het Verre Oos
ten en het Westen. Want inderdaa 1
mag van Foejita, die men tot voor
korte tijd nog dagelijks in de arties-
tencafé's van Montpamasse kon ont
moeten, worden gezegd, dat hij de
extreme finesse der oude Japanse
tekentraditie heeft weten te enten
op de 20ste eeuwse Westerse schil
derkunst, waarvan hij een der voor
naamste vertegenwoordigers zal blij
ven
De toneelgroep „Studio" bracht gisteravond voor het Schouw
burg-abonnement „De architect van de Keizer van Assyrië"
van de Spaanse roman- en toneelschrijver Fernando Arrabal,
dat behoort tot de meest moderne, spectaculaire werken van
deze tijd.
Hij maakt 't het publiek bepaald niet gemakkelijk om zijn
bedoeling te doorgrondenwant wat zich hier afspeelt heeft
met de realiteit niets te maken. Wij zouden de inhoud het zui
verst kunnen benaderen als wij het gebeuren zouden verge
lijken met wat men ondergaat in de onsamenhangende ver
schrikkingen van een benauwende nachtmerrie, ware het niet,
dat deze regelmatig wordt onderbroken door uitgesproken
kluchtige momenten.
Na een vliegtuigongeluk landt de
enige overlevende, een mislukt indi
vidu die zich Keizer van Assyrië
noemt op een klein, afgelegen eiland.
Hij beschikt over de welbespraakt
heid van een geroutineerd handels
reiziger, waarachter wij, zoals latei-
blijkt, verder niets moeten zoeken, be
halve een zekere oppervlakkige bele
zenheid. Hij komt in contact met de
enige inboorling voor wie de bescha
ving een gesloten boek is, maar die
volkomen vertrouwd is met de na
tuurkrachten, die hij bij tijd en wijle
schijnt te beheersen. De Keizer be
noemt hem tot zijn architect en on
derwijst hem in zyn taal.
Dan voltrekt zich een gang van za
ken waarbij de meest absurde en
angstaanjagende scènes, vermengd
met satirische en lachwekkende mo- 1 *1 1 f
menton In 7.0'n tomeloze verwarring AlIierikaailSe lOI
voor v. Otterloo
Theodore Stroning, muziekcriticus
van de New York Times, heeft de Ne- I
derlandse dirigent Willem van Ot- i
terloo warm geprezen voor zün optre
den In Carnegie 'Haal In New York
met het American Symphony Orches
tra, dat getuigde van „helderheid,
evenwicht en onsentimentallteil". I
Van Otterloo beheerste ritme en
toon en behandelde elk werk zo, dat
de opbouw ervan de toehoorder on
duidelijk werd.
Soms is hij te gematigd. De Praag
se Symfonie van Mozart had niet de
opgewektheid die men er van ver
wacht. Het was een bleek afdruksel
van het oorspronkelijke, maar .Psy
che" van César Franck won enorm
door de kalme behandeling vam Van
Otterloo.
Tijdens de Derde Symfonie van
Bruckner klonk het orkest alsof het
al jaren onder hem had gespeeld. Het I
American Symphony Orchestra rea- j
geerde op Van Otterloo met kamer- I
muziekachtige response en coördina-1
tie. Het was een zeer bevredigende j
uitvoering.
Expositie bij Heuff
j Zaterdagmiddag 3 februari des
middags om 4 uur, wordt in Kunst-
j zaal Heuf, Hoflaan 7 te Wassenaar.
een expositie geopend van aquarellen
1 en tekeningen door Jits Bakker.
Menigeen zou zich deze moeite niet
hebben getroost als niet de voortdu
rend boeiende uitbeelding van de Kei
zer door Ton Lutz hem daar niet toe
gedwongen had. Ilij gebruikte dan
ook volledig z(jn welvoorzien arse
naal aan vakbekwaamheid, zeggings
kracht en plastiek, zonder meer ver
bazingwekkend waren zijn abrupte
overgangen.
Dat Marinus Crans, een talentvolle
student die in de rol van de architect
z'n beroeps-debuut maakte, niet tot
dezelfde hoogte kon stijgen was te
verwachten. Maar het begrip was
aanwezig en zijn mimiek was opval
lend goed.
De jeugdige Krijn ter Braak ont
popte zich als een bekwaam regisseur
in dit genre.
De langdurige toejuichingen van
het publiek golden aan het slot
hoogstwaarschijnlijk hoofdzakelijk de
beide spelers, wat we onderschrijven,
waarbij we echter niet mogen voor
bijzien dat de auteur hun daartoe
de gelegenheid bood!
B. H.
Ton Lutz en Marius Crans in
„De architect en de Keizer van
Assyrië". (Foto LD/Holvast).
EEN SERVICE VAN DE AMSTERDAM-ROTTERDAM BANK
De officiële behartiger van de be
langen van Britse burgers in geschil
len met de overheid schijnt het pleit
gewonnen te hebben in een zaak
waarbij Het Britse ministerie van
Buitenlandse Zaken staat tegenover
een groep voormalige Britse concen-
trat iekampbewoners.
In politieke kringen in Londen werd
gezegd, dat de Britse regering thans
het recht op compensatie heeft er
kend van voormalige Britse bewo
ners van het concentratiekamp Sach
senhausen. Dezen hadden eerder ver
zocht om compensatie uit een Duits
fonds van bijna negen miljoen gul
den. Maar het Britse ministerie wees
hun verzoek van de hand en voerde
aan, dat de Engelsen in de kriJgs-
gevangenenafdeling van Sachsenhau
sen waren gebleven en dus niet als
echte concentratiekampbewoners
konden worden aangemerkt.
Dit standpunt van het Britse mini
sterie is onlangs aangevochten door
Sir Edmund Compton, de Britse om
budsman en verdediger van de be
langen der Britse burgers tegen de
overheid. Volgens een door hem op
gesteld rapport is de conclusie van
het Britse ministerie van Buitenland-
I se Zaken gebaseerd op onvolledige
I en grotendeels niet ter zake doende
inlichtingen en gehandhaafd ondanks
nieuwe inlichtingen en bewijsmateri
aal.
In politieke kringen in Londen is
men thans van gevoelen, dat de
voormalige Britse bewoners van het
kamp-Sachsenhausen thans waar
schijnlijk uit openbare gelden com
pensatie zullen krijgen.
Een debat over een motie ter goed
keuring van aanvullende gelden voor
compensatie aan voormalige Britse
concentratiekampbewoners zal vol-
j gende week of de week daarna in het
Lagerhuis worden gehouden.
Air France lijdt
onder boycot van
Amerikanen
j (Van onze Parijse correspondent)
De Franse luchtvaartmaatschappij
Air France heeft in 1967 maar de
helft van de omzet geboekt van het
J jaar tevoren. Niettemin bleek de ex-
i ploitatie met 30 miljoen gulden
j winst toch nog lucratief. De terug
loop wordt door de directie vooral
toegeschreven aan de oorlogssituatie
-in het Midden-Oosten en aan de
verminderde belangstelling, die Ame
rikaanse toeristen voor Frankrijk
tonen. De directie van Air France
zal nu ovegaan tot inkrimping van
het personeel (dat uit 25000 man
bestaat) door inschakeling van com
puters. Bovendien hoopt Air France
in de komende maanden een breder
publiek te kunnen bereiken door de
organisatie van meer collectieve
Vestzak-Theater:
kindertoneel
Het „Vestzak Theater" ln Amster
dam gaat zich na 1 september volle
dig concentreren op het geven van
kindertoneel, bestemd voor kinderen
van de lagere school.
De belangstelling overtreft de ver
wachtingen, zo vertelde gistermiddag
Wim Burkunk die het gezelschap
leidt. As. zaterdag 3 februari gaat
men ln de zaal van De Kleine Ko
medie 493 plaatsen een voor
stelling geven van „Over Ploef, do
domme boef" om het openbaar kin
dertoneel een kans te geven. Na 1.
september zal als alles goed gaat,
tenminste eenmaal per week. in De
Kleine Komedie een dergelijke voor
stelling worden gegeven. De hoop ia
daarbij gevestigd op de gemeente
Amsterdam. Een subsidie van rond
f 20.000 per jaar zal nodig zijn omdat
voor kindertoneel niet dezelfde pre
zen kunnen worden geëist als voor
„normale" voorstellingen.
Aanwinst voor
Amsterdams
Museum
Als voorzitter van de inmiddels op
geheven stichting R Ijnmond-Noord-
zeekanaal heeft de ex-burgemeester
van Amsterdam, mr. G. van Hall, gis
termiddag ln het Waaggebouw op do
Nleuwmarkt ln Amsterdam, een
j schilderij uit de vorige eeuw over
handigd aan de wethouder voor de
Kunstzaken, de heer W. Polak. Het
j schilderij, dat een schenking is aan
het Amsterdams historisch museum,
Is van de kunstenaar Chr. Dommels-
huizen en stelt voor de Ingang van
het Noordzeekanaal ln 1878
Het doek meet 77,5 x 125 cm. Vol
gens drs, S. H. Levle, die belast is
met het beheer van het Historisch
Museum, betekent het schilderij
gezien het grote belang van het
Noordzeekanaa 1 voor Amsterdam en
het weinige historische materiaal dat
hierover bestaat een zeer welko
me en waardevolle aanvulling op do
collectie van het i
Dividend d' Oranjeboom
veertien proeent
Commissarissen en directie van de
Verenigde Nederlandse brouweryen
d'Oranjeboom NV delen mee, dat is
besloten aan de in maart te houden
algemene vergadering van aandeel
houders voor te stellen over het boek
jaar 1966 67 een onveranderd divi-
!-1 dend van 14 procent te declareren en
waarvoor negen nieuwe Caravel- I dit dividend reeds op 1 februari vol-
Boeings zullen worden aan- ledig als interim-dividend uit te ke-
