OSTENRIJK,
land
van
de
KRIBBEKUNST
Waar komt de kerstboom
KEESTBIJLAGE 1987 VAN HET LTTOSÖif DïSBESÖ
iet in alle landen waar het kerstfeest met een kribbe wordt gevierdmaakt
d- men ook kerstkribben. Deze kunst vindt men voornamelijk in Romaanse
landen en ze dateert uit de Middeleeuwentoen Franciscus van Assisi in 1223 de
eerste kribbe in Greccio opstelde. Daarop volgen dan de uit hout gesneden kerst
voorstellingen op de gotische vleugelaltaren. Vanaf de renaissance maakt de
kribbe zich zelfstandig en ontstaat er een kribbecultuur die vooral in SpanjePor
tugal, Zuid-Duitsland, Oostenrijk, Italië, Polen en Roemenië tot grote bloei komt
Ofschoon ook bekende kunste
naars kribben hebben ontworpen,
blijft toch het maken van kribben
echte volkskunst die door de een
voudige boeren- en bergbevolking
wordt gedragen en overgeleverd. De
makers van de mooiste kribben zijn
doorgaans onbekend en slechts bij
uitzondering kent men de namen,
bijvoorbeeld de familie Giner uit
Tirol die rond 1800 drie generaties
lang kribbebeeldjes uit hout heeft
vervaardigd. Een eeuw vroeger
zyn Daniel Mayr en zijn zoon Jo
sef als kribbekunstenaars in Saal-
felden bekend.
Hoogste bloei
In de Baroktijd beleeft deze
kunst haar hoogste bloei. De krib
ben worden steeds groter en pom
peuzer, soms zijn de gezichten en
handen uit was vervaardigd, ter
wijl de beeldjes met pronkgewaden
uit fluweel en kant zijn bekleed.
In die tijd ontstaan ook de mecha
nische kribben met beeldjes die zich
bewegen en alle mogelijke soorten
handwerk uitvoeren. Spanje en Ita
lië nemen in dit opzicht de eerste
plaatsen in. Na dit bloeitijdperk
treedt in de vorige eeuw het ver
val op ten gevolge van de indus
triële produktie die steeds maar de
zelfde beeldjes uit leem aan de lo
pende band fabriceert.
Kribbevrienden
Om de oude kribbekunst te be
schermen en een nieuwe te bevor
deren werd er in 1957 een Interna
tionale Vereniging van Kribbevrien
den opgericht. Deze dakorganisatie
Verbindt verschillende nationale
verenigingen, die o£ hun beurt in
provinciale groepen zijn verdeeld.
Om de drie jaar wordt er een in
ternationaal congres gehouden, ge
paard met een tentoonstelling van
oude en ook nieuwe waardevolle
kribben. Het doel van de ver
schillende nationale verenigingen
bestaat daarin dat men niet alleen
de oude en kostbare kribben ver
zorgt en restaureert, maar ook dat
de leden worden aangespoord en op
geleid om nieuwe modellen te ont
werpen en te vervaardigen. Alleen
de nationale vereniging in Oosten
rijk telt duizenden leden en ze
geeft een tijdschrift „De kribbe-
vriend" uit, waarvan nu de 54ste
jaargang is verschenen.
De kribbekunst bloeit nog altijd
in Oostenrijk, vooral op het platte
land en in de bergstreken. De lange
winteravonden zijn daarvoor de
beste tijd en Tirol neemt hier ver
reweg de eerste plaats in, omdat
deze streek al van ouds zo rijk is
aan houtsnijders. Maar ook in een
stad als Wenen bestaat er een sectie
van de kribbevrienden, die cursus
sen geeft in het verzorgen van oude
kribben en het maken van nieuwe.
Hier werkt men niet zozeer in de
wintermaanden, maar in de zomer.
De cursussen worden gewoonlijk
door groepen van 30 tot 40 jongens
en meisjes bezocht. Bovendien is er
elk jaar in de crypte van de Peters-
kerk van Wenen een tentoonstelling
van oude en nieuwe kribben waarna
de beste modellen worden bekroond.
Ook heeft het grootste warenhuis
nu een waardevolle collectie krib
ben uit verschillende landen ten
toongesteld en het is opvallend hoe
groot de belangstelling hiervoor is
onder de rijpere jeugd.
„Cultuur
geschiedenis"
Alleen al aan de hand van de
verschillende kribben zou men een
cultuurgeschiedenis kunnen schrij
ven tot op de dag van vandaag. Elke
kunststijl drukt zyn stempel ook op
de kribbe en telkens blijkt dat de
kribbe met de tijd meegaat en
steeds nieuwe vormen vertoont.
Ofschoon men ook nu nog voor
namelijk beeldjes uit hout snijdt,
komen tegenwoordig ook exempla
ren op de voorgrond die uit alle
mogelijke stofresten zijn vervaar
digd terwijl men voor de gezichten
en handen bij voorkeur kunststof
gebruikt.
Nu het gemoed vooral van het
kind steeds meer bekneld raakt
tussen de apparaten van de huidige
techniek en nu het kerstfeest tot
een soort jaa'rmarkt is geworden,
waar het commerciële en de kitsch
de toon aangeven, is en blijft ech
te en waardevolle kribbekunst nog
een schuilplaats waar het gelovige
kinderhart een toevluchtsoord
vindt. Daar is geen plaats voor
kitsch, maar krijgt de opvoeding
een echte kans om tot hogere en
menselijke waarden te inspireren.
LINKS BOVEN: Barokke kerst
eng els uit Tirol rond 1780, ge
zicht en handen zijn uit was.
RECHTS BOVEN: Boerenkribbe
rond 1800 met houten beeldjes,
gesneden door Giner uit
Thaur in Tirol.
LINKS BENEDEN: In vele lan
den ter wereld strekt baby zijn
handje uit naar de lichtjes
in de kerstboom.
RECHTS BENEDEN: Mooier dan
wie ook zorgt de natuur voor
een sfeervolle versiering van
de kerstboom.
De verkoop van kerstbomen is
sinds 1539 aan te tonen, maar pas
bijna honderd jaar later maakt een
bereisde kroniekschrijver voor het
eerst melding van een versierde
kerstboom ter gelegenheid van het
kerstfeest. Van een met kaarsjes
versierde boom vertelt dan in 1708
de Duitse Prinses Liselotte von der
Pfalz door huwelijk met Lode-
wijk XIV van Frankrijk verwant
in een van haar talrijke brieven.
De kerstboom, zoals wij deze
thans kennen, met kaarsen, appels,
noten, suikerwerk, met bonte of zil
veren ballen en klokjes, sterren, la-
metta en engelenhaar, zag men in
Duitsland pas in de loop van de
19de eeuw, van west naar oost,
overal verschijnen. Het was niet
minder dan de grote Duitse dichter
Johan Wolfgang von Goethe, gebo
ren in Frankfurt aan de Main, die
later in Weimar zeer veel deed voor
de verbreiding van de kerstboom
ten oosten van de Elbe.
De takken van de coniferen, die
in tegenstelling tot loofbomen hun
frisse kleur nooit verliezen, golden
als een symbool van de hoop op de
terugkeer van de warme jaargetij
den, waarin de zon mens en natuur
nieuwe kracht schenkt. De eerste
aantekeningen over het feestelijk
versieren van kamers met denne-
groen vindt men in de berichten
van de Duitse geleerden Geiler von
Kaysersberg en Sebastian Brant
rond het jaar 1500.
DE vraag naar de her
komst van de kerst
boom is wetenschappe
lijk niet exact te beantwoor
den. Bewijzen voor de bewe
ring, dat zijn oorsprong tot in
de achtste eeuw teruggaat,
ontbreken evenals de tegen
bewijzen.
Er wordt weliswaar bericht, dat
Bonefacius, de „apostel van Duits
land" (672-754), een voor de Ger
manen heilige eik velde, om hen de
machteloosheid van hun goden te
genover een gelovige christen te de
monstreren. Dat Bonefacius in
plaats daarvan een spar tot chris
telijk symbool uitriep, is uit overle
veringen niet bekend.
Ongetwijfeld zijn bij het gebruik,
ter gelegenheid van het feest van
Christus' geboorte een met branden
de kaarsen versierde spar opstellen,
oude Germaanse geloofsvoorstellin
gen verweven met de christelijke
leer. Lang voor onze tijdrekening
werd aan groene bomen, vooral in
het noorden van Europa, een gees
ten verbannende kracht toegespro
ken. die zich speciaal moest doen
gelden in de donkerste dagen van
het jaar, in de winter.
In de Ver. St. is een school voor Kerst,
mannen. Daar leren zij verhaaltjes
vertellen, met kinderen omgaan
goed lopen en 2itten etc.
itCnri. Oe cursus kost
ca.300gulden.
Vooral in Amerika is
de Kerstman bijzon
der populair. Men
noemt hem daar San.
taclaus. Dit is een
verbastering van het
Nederlandse woord
In Engeland verstuurt
men jaarlijks ruim600
'miljoen Kerstkaarten.
In Nw.Zuïd.Wales
viert men 8 dagen
lang Kerstfeest.
KERSTFEEST IV DE WERELD
