Wie is
bangvoor
de grote sterke
Mercedes-Benz
200D?
Huidige menselijke situatie
lonald Tolman opent
nieuwe wereld
JACQUES MELS - MEJ. HENNY
NOURILAX
J)e verstaanbaarheid
in volmaakte vorm
(financieel)
I
gATERDAO 11 NOVEMBER 1967
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 13
1 „Wrijf uw ©gen uit"
Harry Mulisch. Wenken voor de jongste dag. De Bezige Bij.
Het moet duidelijk zijn dat Harry Mulisch toch eigenlijk
enige hedendaagse Noordnederlandse auteur is die iets te
heeft, dat de langzamerhand „shockproof'-lezer nog
verslagenheid kan halen. Dat wordt met ieder boek dat
hem verschijnt, duidelijker. Ik zal geen vergelijkingen
in de eerste plaats omdat ik binnen onze grens niets zie
ik dit werk werkelijk zou kunnen vergelijken; iets dat
een bewijs is voor de bijzondere oorspronkelijkheid van
auteur. De vorm die Mulisch zich gekozen heeft, wijst daar
op.
boek is geen roman, geen bundel essays en ook niet een
dagboek. Het geeft een totale reactie, die tevens van zui-
creatieve aard is. Wat die totaliteit betreft zou men mis-
even aan Joyce kunnen denken, maar indien men dat
doen veel reden is er overigens niet voor dan heeft
mij Mulisch het niet te overschatten voordeel van de
verstaanbaarheid. Hij heeft geen taalacrobatiek no-
om duidelijk te maken waar hij het over heeft.
op die totaliteit terug te ko-
Mulisch probeert te komen tot
totaalbeeld van de hedendaagse
van de mens op aarde. Hy
filosofie en religie over
zij nde ballast in het aan-
van de „totalitaire vernieti-
Hij komt tot een reële
uitermate subtiele verwer-
de huidige stand van za-
bereikt dit met zijn door
itig denkvermogen in de goe-
gehouden emotionaliteit en
soms niet wat men meer
bewonderendat denkvermo-
of die door de ontroering opge-
volledigheid. Mulisch' totali-
beweegt zich tussen de verme
en de levenshartstocht. Van
vernieling als lachnummer af
en Hardy) tot aan de com-
zelfvernietginging van de atoom
verwerkt Mulisch alle fasen
~v... Na de zojuist ge-
lemde jeugdherinnering aan Laurel
en Hardy met aan het begin de fan
tastische alinea over de herinnering
van het kind aan een aantal „schok
kende ontmoetingen met de beelden
de kunst stapt de lezer vrijwel on
middellijk over op het toneelwerk
„De Knop", een krankzinnige farce
op de mogelijkheid van wederzijdse
wereldvedelging. Dit stuk schijnt bij
de uitvoering tijdens het Internatio
nale Avantgarde festival in Brussel
in 1960 een hoop deining veroorzaakt
te hebben en Mulisch heeft nu als
een soort commentaar, zowel van
buitenaf als van zichzelf, hierop het
stuk doorregen met de op- en aan
merkingen van de kritiek en van de
zaal. Wat het stuk betreft; de uit
gebeelde situatie van de twee maar
schalk-idioten voorzien van de to
tale knopmacht, moge dan wat on
fris (ik bedoel dit alleen letterlijk)
zyn, het is in wezen nog niets ver
geleken by de onvoorstelbare walging
realiteiten, zoals de Belgische criti-
FANTASTISCHE
IMPRESSIES
Pat er zich een totaal nieu-
Kwereld ontplooit, bewijzen
kttekeningen van de 19-
Leider.dorper Ronald
man, fantastische voorstel-
8», dikwijls in stripver-
l-vorm, waarbij men de
aitionele esthetische
jonheids"-normen gerust
'joord kan gooien. Maar zij
toch in totaliteit een
van de zwaarmoedige le-
^beschouwing, waaraan een
M van de jongere generatie
jferhevig is.
teld Tolman is volkomen auto-
■pndanks spreken zyn meestal
tere voorstellingen van een tech-
h knappe basis. Het is vooral de
tussen tekst en beeld, een
Wfuwing betekent in de ontwikke-
'8 ten deze jeugdige exposant, aan
pnjen originele ideeën niet ontzeg-
pkan,
Jertjjd hebben wy hem by „Tas-
op 17-jarige leeftyd, leren
ten als representant van een pur
i surrealisme. Daarin is nu wyzi-
gekomen :veelai hangt hy zyn
Ronald Tolman
„The Beat goes on"
Foto LD/Holvast)
merkwaardige voorstellingen op aan
zyn gedichten gebundeld verkryg-
baar die thans op z'n interessante
expositie in Gal. Walenkamp te zien
zyn. Problemen, waarmee de huidige
jeugd worstelt zoals het „Verdriet
van Vietnam" beroeren ook Tol-
mans inneriyk. Zy worden in zyn
werk dikwyls op felle wyze afgerea
geerd. De teksten voegen daaraan
een nieuwe dimensie toe. De tekening
over Vietnam is overigens de enige
politieke: daarnaast noemen wy zyn
„Non in nostalgie verzonken" met
opmerkelyke contrasten, het zelfpor
tret, gebaseerd op het gedicht „Ik
heb een bloem gevonden", waarin
twee lichamen tot één vergroeid ly-
ken, het verhaal van iemand, die zich
van de kerk los maakt en de hierby
afgebeelde collage „The Beat goes
on", waarop ook een Jezusfiguur in
verband met Mattheus Passion te on
derkennen valt.
Ronald Tolman is ongetwyfeld een
door gevarieerde intrigerende ge
dachten bezeten jongeman.
Wy zullen echter moeten afwach
ten, waarheen zyn groei ook in
geestelyk opzicht voert. Er is
grond voor gunstige verwachtingen.
Zyn tentoonstelling is gisteravond op
originele wyze geopend door Guus
Dykhuizen, de uitgever van het tijd
schrift Gandalf.
H.
Anecdoten
De „Wenken voor de Bescherming
van uw gezin en uzelf tydens de
Jongste Dag", is een onovertrefbare
parodie op het heus alle grenzen van
idiotie te buitengaande boekje dat in
1961 huis aan huis verspreid is tot
eeuwige schande van B.Z. Ik her
inner my nog dat ik dit drukwerk
van de overheid by de ontvangst heb
aangezien voor een wat kostbaar
grapje van de een of ander, totat
Mulisch' Wenken (fragmenten uit de
Openbaring links en de goede raad
rechts) me op mijn vergissing we
zen.
Het hefstigst gegrepen ben ik door
„Het Narrenschip" en door de ne
gentien anuekdoten rondom de dood.
Deze anekdoten zyn in wezen eigen-
ïyk een hartverscheurend protest te
gen wreedheid en stommiteit. „Het
Narrenschip" maakt deel uit van het
Ibizadagboek, maar heeft niets te ma
ken met de sterke bohème-verhalen
waar we al jarenlang door de tyde-
lyke bewoners van dat befaamde ei
land mee verveeld worden. Bewaar
wat een verschil is dat met
die laatsten, als Mulisch er „minder
het dagelyks leven als wel de klas
sieke oudheid" beleeft, zich het leven
van de Ibizensers overigens met hart
en ziel aantrekt en voorts het hele
eiland bekykt als een soort „noor-
delyk Narrenschip" (Jeroen Bosch)
de Middellandse Zee.
„Het Kruis en de Bloem" is een
pracht van een reisverslag (zal ik
maar zeggen) over Japan, of Nippon
zoals Harry Mulisch en voor hem
Couperus het land terecht noemen.
Een unieke waarnemer met een uniek
land. Een waarnemer bovendien met
een grote kennis van zaken, die de
juiste verbanden weet te leggen en
die helder en duidelyk iemand anders
aan het verstand kan brengen.
Tot slot nog een politieke eenakter
genaamd „Een Doorn in het Oog",
een soort sketch van een vergadering
van de UNO, direct na het protest
van Egypte en Jordanië als zou Is
raël geholpen zyn door de Amerika
nen en de Engelsen. Voor de goede
verstaander alweer een raak stuk
werk.
Het ogen uitwryven pleegt gewoon-
lyk beschouwd te worden als een ge-
HARRY MULISCH
baar van verwondering na het lezen.
In dit geval van tevoren uit te wrijven
uw ogen van tevoren uit te wryven
om des te helderder waar te nemen
wat deze schryver, voor wie geen
doodgeslagen rat te gering en geen
waterstofbom te groot is om er zyn
creativiteit aan te geven, te zeggen
heeft over uw eigen tyd.
CLARA EGGINK
Rembrandt in
Moskou ontdekt
Een onlangs uitgevoerd Röntgen
onderzoek van een schilderij dat
naar werd aangenomen een copie
was van een Rembrandt heeft aan
getoond dat men te maken had met
de originele aanbidding der Konin
gen" door de meester zelf.
Het schildery in de beroemde Her
mitage te Leningrad is onderzocht
nadat experts de authenticiteit van
een overeenkomstig werk in Göthe-
borg, (Zweden), dat oorspronkelyk
voor het origineel werd aangezien,
waren gaan betwyfelen.
In de officiële bekendmaking uit
Leningrad werd gezegd „Rem-
brandts handtekening en het jaartal
1632 zyn ontdekt aan de onderkant
van het schilderij".
Met deze ontdekking is het aantal
„echte" Rembrandts in de Hermita
ge gestegen tot 26. De collectie hangt
in het voormalige winterpaleis der
Tsaren.
Opdrachten aan
componisten
Vier componisten hebben een op
dracht van de Haagse gemeentelyke
Kunststichting, Johan Wagnerstich-
ting aanvaard. Wim Thysse in Den
Haag componeert een suite voor een
of twee blokfluiten en klavecimbel.
Joep Stresser in Loenersloot maakt
een concertmis (voor gemengd koor
met blazers). Louis Andriessen in
Amsterdam schryft een werk voor
piano en enige instrumenten, een
klein kamermuziekensemble voor 8
a 10 blazers. Oscar van Hemel in
Hilversum componeert een concert
voor viool en orkest.
Niet de man die meer dan 30.000 km per jaar rijdt. Voor
hem gaat dieseleconomie een rol spelen. Hij kan meester worden
over de machtige Mercedes-Benz 200 D... meester over de weg.
Wilt u het weten? U krijgt vrijblijvend de juiste cijfers. Wilt u
het beleven? Maak zonder verplichting een proeftoer in deze
zuinige, kapitale Mercedes-Benz 200 D.
Waar wacht u nog op? Bent u bang dat u nooit meer tevreden
zult zijn met uw huidige auto? Terecht!
MERCEDES-BENZ
uw goede ster op. alle wegen
Ervaar het zelf.
Bel meteen de
dichtst bijzijnde dealer.
Er wacht een
Mercedes-Benz 200D op u.
HHHHHflj
Bij inruil op een 200D valt de waarde van uw huidige auto ongetwijfeld mee. Vraag het onderstaande dealer.
dealer voor Leiden e.o., Rijnstreek en Bollenstreek:
ROOYAKKERS
AUTOMOBIELBEDRIJF N.V.
Oegstgeest, terdsestraatweg 1, tel. 01710-51855
Expositie bij Heuff:
Schilder- en bloemsierkunst
Zoveel schilders, zoveel stijlen en opvattingen.
Dat is weer merkbaar op de expositie bij Heuff in Wassenaar,
waar de bezoeker geconfronteerd wordt met het forse werk van
de in 1899 in Tilburg geboren Jacques Mels.
Van hem zijn schilderijen en aquarellen te zien, waarbij wij
de laatste categorie het hoogste aanslaan. Daaronder zijn echter
de abstracte composities naar ons gevoel weer minder geslaagd
dan de figuratieve.
De zuidelyke invloed is by Mels
frappant. Naast stemmig-donkere
landschappen, veelal impressies uit
het winterse Meerssen, met prachtig
getroffen dreigende luchten, aqua
rellen waarin het wit byzonder knap
Is uitgespaard, Rjkt byv. een olieverf-
schildery als „Herfst, feest in het
bos" te fel en uitbundig van coloriet,
waarby het door de wind opgejaag
de in cirkels wervelende rood, een
te onnatuuriyke indruk als die
van een „Kleurenplakprent".
In de .Appelbloesems" en de visie
maakt.
op Aries in Zuid-Frankryk komt die
uitbundigheid echter wel van pas.
Zy draagt tot een zuivere visie sterk
by. Het komt ons echter voor dat
de serie van zes abstracten met on
derwerpen als ,De droom", „Volko
men", „Gebondenheid", „Het intiem
gesprek", „Harmonie" en „Ontlui
ken" niet geheel met de ware aard
van Mels, die zich in hoofdzaak als
autodidact ontwikkelde, strookt en
dat hy er zich, méér om met de
polsslag van de tyd mee te gaan, dan
gedrongen uit inneriyke noodzaak,
toe heeft gezet.
Dat Mels' rake schilder trant, waar
in invloeden van het Vlaamse expres
sionisme, waarmee hy zich vermoe-
deiyk nauw verwant voelt, intussen
onloochenbare kwaliteiten bezit, die
menigeen terdege zullen aanspre
ken, valt niet te ontkennen.
Van mejuffrouw A. C. Henny, die
by Heuff reeds voor de derde maal
exposeert, zyn weer vele artistiek ge
arrangeerde boeketten van gedroogde
bloemen te bewonderen. Zy frap
peren door de enorme variatie, de
fynzinnige opbouw en haar juist in
zicht om de bloemen zo te rangschik
ken, dat zy zowel wat de kleur als
de vormgeving betreft, onderling
harmoniëren.
Mejuffrouw Henny bereikt daar
mee sublieme effecten.
Een gedistingeerde bloemsierkun-
stenares van de eerste orde!
H.
werkt zacht en zeker bij verstoppingsproblemen
