De
kunst
wat
is
is
dood, maar
nu de leus
;ve
Prijzen aan
kunstenaars
Russische
toegekend
Dure benzine
St
esthetische criteria
"jver thuis laten
Gebr. v. Ufden
Stuk over Lee Oswald
Comenius-museum te
Naarden heropend
In verband met de
oktober-revolutie
ie^i
Krommenie 1/ linoleum
Pleidooi Europees
systeem satellieten
voor verbindingen
V NOVEMBER 1967
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA t
„werken" op Parijse Biennale
dent
De
in (Van onze Parijse correspondent)
grci
en jivee jaren wordt, voor de tijd van zes weken, het enor-
^Mex van het museum der moderne kunst in Parijs tot
jatste doek en het laatste beeldje leeggehaald, om ruim-
tegken voor de internationale Biennale van de jonge kun-
g H De grote en fundamentele schoonmaak van zolder tot
■^kelder heeft nu, voor de vijfde maal, wéér plaats ge-
j veNiemand die ontkennen kan dat het publiek, tijdens
jnkègste Biennale, nu weer 's iets héél anders wordt ge
nets héél anders op grote, brede en werkelijk internatio-
;wa| vijftig landen, van de
ongo en van de Sowjet-
n<i 'Salvador werden uitge-
meIl ze zijn gekomen in de
m*van 850 artiesten die de
tej-ens van 35 jaar nog niet
>upi\)erschreden en die teza-
,rnel 1500 werkenhadden
<ia%. Werken die, vaak met
nid moeite, zo?iden kunnen
vznngedeeld in de catego-
sculptuur, schilder-
■.zé\iiziek, ballet, film, thea-
:n (j'oniek en vooral „objec-
uitistructuren".
cem
1 Of
er leelluin" vooi
ejgrote mensen
tivies dat men kandidaat-
ttadou willen geven is natuur-
^Ische criteria en zekerhe-
3erIle schoonheid maar liever
t andere in Parijs schielijk
5 ^ire op te hangen. En voor
rt ilen die deze voorzorg had-
^e|md, hebben de organisa-
3 ®f trouwens nog een heel
-ze tpen. Een lange plastiek-
Jg fe vorm van een eindeloze
fie entréé verspert en die
v^loor de brandweer werd
Lar&en, maar wel degelijk ook
k ^Josantenprestaties behoort.
er een ganse serie gigan-
^ntballons, die boven de bre-
an(in bevestigd en die de be-
3 Passeren kan zonder zijn
k^ele keren overigens pyn-
mmen en zo is er direct al
eed;
olee'
bbyerste étage mag de bezoe-
Wi verondersteld in de ge-
d ttnming het universum van
kunstenaars" binnen te
iwal. Een stemming die hem
[uidjk moet hebben gemaakt
neuverrassing, de provocatie
Sen in ieder geval voor het
-Brille filosofische en andere
-tigheden te hebben afge-
m
sier kan je hier hebben.
♦|iiseum voor de moderne
voor die zes weken, her-
qP een haast onafzienbare
'id(jy°or grote mensen. Grote
,3e weer even kind mogen
'Wat-platen als een kinder-
j erotische prenten, zalen
*e kleurige lichteffecten als
f.jüstad bij avond, ingewik-
511 nines die vreemde klanken
i maar iedere utiliteit op
tr0] consequent hebben afge-
Is in de vorm van
'enbuik die ge vrijelijk
len, griezelkamers waar-
;ehutst, uw fysieke, mo-
^caere weerstanden kunt me-
bU ge u op deze vijfde Bien-
ebofelen zou, dan ligt 't wer-
-n-et aan de exposanten, al
d0{ monstershow met alle in-
n Üe en wereldexposities dan
enook w 1 gemeen, dat hier
rï&eel van het goede wordt
2 PVoor een snelle rondgang
ska, Wei bijna, een dagje uit-
„Problemen" van
de jongeren
Vooral ook, omdat die jonge kun
stenaars voor een ruim deel met de
zelfde problemen worstelen, zonder
ze op een enkele uitzondering na
uiteraard „op te kunnen lossen".
Die problemen liggen, althans in het
Westen vrüwel gelyk: de kunst in
de vorm van muurschilderijtjes en
schoorsteenmantelbeeldjes en deco
ratie is morsdood en waardoor gaan
we die leegte vervangen?
Die Westerse jonge kunstenaars
(die zich in afwachting van de re
sultaten nog geen andere naam of
aanduiding hebben aagemeten) zoe
ken dus naar het „grote onbekende",
en de vruchten lijken nog niet vol
ledig rijp. Voor de een is het een
blank leeg doek in een lijst. Voor
een ander een hoop zand. Een in
tweeën gezaagde bol. De dwarse
doorsnee van het menselijk lichaam.
Een naakte vrouw die een houten
trap afdaalt en het onbekende tege
moet gaat, zoals de Franse surrea
list Marchel Duchamp intussen een
halve eeuw geleden al eens eerder
had gesuggereerd.
Gemeenschappelijk
Doch overigens is 't wel weer inte
ressant te constateren, dat in de ver
schillende landen die pogingen vaak
toch door iets als een „gemeenschap
pelijke natuur of trek" worden ge
karakteriseerd. De Duitsers met een
zekere Tüohtigkeit in hun fantasie,
en een voorliefde voor de doortim
merde constructie. De Amerikanen
met een tomeloze excessiviteit in bij
na alle richtingen. De Zwitsers, als
verrassing, zonder enig spoor van
Compositie" van de Neder-
lander Wim Schippers.
Eros. De Italianen met een soort bril
jante oppervlakkigheid, waarbij ze
hun natuurlijke raffinement toch
nimmer prijsgeven. De Belgen en
de Hollanders in de lijn van hun
grafische traditie, die ze, beter dan
de meeste volken, tegen een gra
tuit nihilisme in bescherming
neemt. De Franse, tenslotte, die met
ruim 300 inzenders, zich als gasthe
ren tevens het leeuwendeel van de
ruimte hebben toegemeten, in een
veelal abstract ascetisme, waarin
vooral enkele collectieve inzendin
gen automat en nieuwe figuratie
opvallen.
Buiten het Westen en zijn In
vloedssfeer waarin ook Japan en en
kele Centraal-Europese gebieden zjju
opgenomen, blijken de kunstenaars
hun „onschuld" nog goeddeels on
aangetast te hebben gehouden. In
de Sowjet-Unie penselen ze nog al
tijd dezelfde pastorale of martiale
tafrelen, die sedert, het socialistische
realisme zijn voorgeschreven, en in
de meeste landen va nde .Tiers Mon
de" blijkt de inheemse folklore als
bron van inspiratie nog evenmin te
zijn uitgeput.
Conclusie
Conclusie?
André Malraux, die, na de recen
te publikatie van zijn Antimemoires,
onlangs gedurende drie achtereen
volgende avonden door de Franse te
levisie werd geïnterviewd, heeft,
bij die gelegenheid, de opmerking
gemaakt, dat de moderne kunst in
zijn progressiefste uitingen uitslui
tend door de leeftijdsklassen van 16
tot hooguit 20 jaar kon en kan wor
den verstaan of „aangevoeld
Volgens die exclusieve opvatting
of visie, heeft deze bezoeker die die
leeftijd helaas al een paar decen
nia geleden achter zich gelaten had,
ADVERTENTIE
deert U niet. Ruil Uw oneconomische
auto in voor een nieuwe zuinige auto
matische DAF.
SPECIALE NOVEMBER-INRUIL-
ACTIE bij de hoofddealer voor
Leiden en omstreken
Het toneelstuk „Het proces van Lee Harvey Oswald" is zon
dagavond in het Anto-theater op Broadway in première gegaan.
Het is een mengeling van feiten en fantasie.
Het uitgangspunt is interessant: „Hoe zou de man die door de
Warren-commissie als de moordenaar van president Kennedy
is genoemd zich verdedigd hebben als hij op zijn beurt niet was
doodgeschoten".
Waarheid of
fantasie?
Na zich met het Warren-rapport
en andere onderzoekingen van de
gebeurtenissen in Dallas te hebben
bezig gehouden, gaan de schrijvers
Amram Ducovny en Leon Fried
man fantaseren en laten Oswald na
dat hij het schot van Jack Ruby
heeft weten te ontwijken, voor de
rechtbank verschijnen.
Deskundigen en getuigen trekken
voorbij terwijl foto's en filmfrag
menten worden vertoond. De spelers
zelf doen niet veel meer dan naar
het publiek kijken, dat gevraagd
wordt om over schuld of onschuld
te beslissen.
Oswald wordt gespeeld door Peter
Masterson als een zwijgende figuur
terzijde tot het laatste kwartier. Met
grote kracht waarheid of fanta
sie? vertelt hij dan hoe de dood
van Kennedy het werk is geweest
van pro-Castro Cubanen, in wier
complot Oswald een verraden lokvo
gel werd. Clifton James speelt een
overdreven aanklager Ralph Waite,
een kleurloze verdediger.
De regisseur maakt veelvuldig ge
bruik van visuele, geluids- en licht
effecten.
Maar aan de andere kant, mag
men zich toch óók afvragen, of die
andere leeftijdsgrens van 35 jaren
die voor de exposanten was vastge
steld, niet bij voorbaat het gevaar-
heeft geopend, dat de belangrijk
ste vernieuwers van de moderne
kunst, buiten de competitie werden
gesloten. Werkelijk revolutionaire
kunstenaars als Dubuffet, Vasarely
of Lichtenstein, om hen slechts te
noemen, kwamen immers pas tussen
hun 40ste en 50ste jaar tot rijpheid,
zodat ook in de kunst de Revolutie
misschien niet het uitsluitende mo
nopolie van de jeugd hoeft te heten!
Doch afgezien van die beide vra
gen, blijft een bezoek aan de Vijfde
Biennale niettemin een boeiende on
derneming, die over de ontwikkeling
van de „jonge kunst" bovendien veel
stof tot overdenking biedt.
Joseph Kesselring
-65- overleden
De Amerikaanse schrijver Joseph
Kesselring, wiens toneelstuk „Arse
nicum en oude kant" alleen al op
Broadway 1.444 keer is opgevoerd, is
op 65-jarige leeftijd in New Vork
overleden.
Kesselring heeft ook andere toneel
stukken, gedichten en romans ge
schreven, maar geen van deze wer
ken kon het wereldsucces evenaren
van ..Arsenicum en oude kant".
Berechting van
antiekdiefstal
De officier van Justitie bij de recht
bank te Maastricht, mr. W. Moors,
heeft gistermiddag 9 en 7 maanden
gevangenisstraf geëist tegen drie ver.
dachten die ervan worden beschul
digd op 21 januari van dit jaar bij
een antiquair in Beesel zes kostbare
antieke beelden ter waarde van
f13.000 te hebben gestolen.
De antiquair vond vijf van de ge
stolen beelden terug in Brussel; één
beeld bleek in Duitsland te zijn ver
kocht. De politie arresteerde daarna
vrij spoedig het drietal.
De diefstal was beraamd door een
26-jarige antiquair uit Geleen. Een
23-jarige vertegenwoordiger uit Ge
leen en een 24-jarige kelner uit Heer
len hadden het plan uitgevoerd. De
vertegenwoordiger verdiende daarmee
f 500,—.
De officier van Justitie eiste tegen
de vertegenwoordiger 9 maanden ge-
vangennisstraf, waarvan 2 voorwaar
delijk, tegen de antiquair 7 maanden
onvoorwaardelijk, evenals tegen de
kelner. Zij hadden geen van allen een
blanco strafblad.
ADVERTENTIE
Reumatische pijnen TOGAL HELPT
Griep TOGAL HELPT
Migraine TOGAL HELPT
Menstruatiepijn TOGAL HELPT
Verkouden TOGAL HELPT
Hoofdpijn TOGAL HELPT
Spit TOGAL HELPT
„Asaf" te Hillegom
zingt Der Messias
Vrijdag 24 november 's avonds om
8 uur voert de chr. oratoriumver
eniging „Asaf" in de grote zaal van
Treslong te Hillegom het oratorium
,Der Messias" van Handel uit ter
gelegenheid van het afscheid van de
dirigent, de heer C. Kool.
Solisten zijn Lize Schoo (sopraan),
Elfriede Beyer (alt), Marius van Al-
tena (tenor), Jan Hulsebos (bas).
Het ZuidihoUands Orkest zorgt met
Richard Heideman (orgel) en Gré
van der Steen (klavecimbel) voor de
instrumentale begeleiding. Het geheel
staat onder leiding van dirigent Cor
Kool.
(Van onze correspondent).
In Naarden Is gistermiddag het Jan Amos Comeniusmuseunl
officieel heropend.
De Tsjechische geleerde Comenius week in de 17de eeuw uit
naar Nederland en vond in Naarden een toevluchtsoord, waar
hij studeerde, werkte en stierf.
Een mausoleum, een monument en
het, museum herinneren aan de
Tsjech, die als theoloog en pedagoog
grote vermaardheid kreeg. Prof. dr.
J. M. van der Linde uit Utrecht
voegde daar een derde functie van
Comenius aan toe: „Hy was een pro
feet". Uit de werken van de Tsjechi
sche geleerde blijkt dat hy reeds een
Wereldraad van Kerken en een Ver
enigde Naties voorzag. Hij. een apos
tel van de vrede, bepleitte samen
spraak tussen volkeren, geleerden en
kerkhoofden.
De plechtigheid in het stadhuis van
Naarden werd bijgewoond door de
Tsjechische ambassadeur in Neder
land, het hoofd van de Tsjechische
culturele delegatie en het hoofd van
de afdeling oudheidkunde en natuur
bescherming van het ministerie van
Recreatie, Cultuur en maatschap
pelijk Werk.
De Tsjechische ambassadeur bood
de stad Naarden een nieuwe inrich
ting voor het museum aan, dat is
ondergebracht in een van de oudste
gebouwen van de vesting, het Spaan
se Huis.
„Liberalisme" taboe
De Sowjet-Unie heeft een aantal Staatsprijzen toegekend. De
componist Dimitri Sjostakowitsj en de dichter Yewgefyna
Yewtoesjenko werden overgeslagen.
De onderscheidingen gingen naar in het buitenland weinig
bekende kunstenaars, die hun sporen verdienden met het ver
vaardigen van conventionele kunstwerken.
gezwaaid in de officiële Russische
pers.
Onder de prijswinnaars bevinden
zich de dichters Mirdzak Tempe uit
Letland, de componisten Tikhon
De keus van de overheid werd
niet gemotiveerd, maar past vol
komen in het raam van de gevolg-
de praktijk onder het gezamen
lijke leiderschap, dat drie jaar ge
leden, na Nikita Chroesjtsjow aan
de macht kwam.
Onderscheidingen, die het libe
ralisme in de kunst zouden kun
nen bevorderen, werden niet ver
leend.
De Vereniging van componisten
had Sjostakowitsj en Yewtoesjen
ko kandidaat gesteld voor een on
derscheiding voor het koorwerk
„De terechtstelling van Stepan
Razin", een gedicht over een ko
zak, die in de Tsaristische tijd in
opstand kwam tegen de overheid.
Yewtoesjenko kwam vorig Jaar
ook niet in aanmerking voor de Le-
nin-prijs, hoewel hij een minder om
streden figuur is geworden, dan hij
in het begin van zijn carrière was.
Sjostakowitsj, die tijdens het Stalin-
bewind dikwijls in moeilijkheden
was, kreeg de laatste tijd veel lof toe-
De bekende Duitse schrijver Günter Grass is veertig jaar gewor
den. Hij werd vele malen onderscheiden en kreeg een Amerikaans
ere-doctoraat
Günter Grass is romancier en toneelschrijver („Die Blechtrómmel"
„Hundejahre"„Katz und Maus" en „Die Plebejer proben den Auf-
stand" behoren tot zijn bekendste werken.
Hij neemt ook steeds weer in de politieke arena het woord. Daarbij
doet hij doelbeivuste en felle aanvallen op alle in de Bondsdag zitting
hebbende partijen of geeft hij deze ivelgemeende raadgevingen.
Zo kwam de schrijver Grass, wiens literaire formaat onbestreden
is, herhaaldelijk in het brandpunt van de kritiek te staan. Hij heeft
nu in West-Berlijn, dat voor deze uit Danzig afkomstige auteur een
tweede vaderland is geworden, zijn 40ste verjaardag gevierd.
Khrenninkg en Andrei Petrow, de
beeldhouwster Yekaternia Belasjowa
en de toneelregisseur Kaarel Ird uit
Estland.
worden elk
jaar uitgereikt ter gelegenheid van
de 7 november herdenkingen van de
oktoberrevolutie. Er werden dit jaar
in totaal 44 prijzen voor kunsten en
wetenschappen toegekend. De pry's
vertegenwoordigt een waarde van
5000 roebel (5.555 dollar).
De naam „Staatsprys" is ingesteld
als vervanging voor het woord „Sta-
linprijs", na de dood van de dicta
tor. In die tien jaren daarna wer
den alleen Leninpryzen uitgereikt.
De uitreiking van Staatsprijzen is
thans hervat en de Leninprys wordt
nu tweemaal inplaats van eenmaal
per jaar toegekend.
t,®lke I vloert
6neller schoon dan welke I vloerbedekking ook
ADVERTENTIE
Samenwerking
tussen staten en
industrieën
Europa zou een eigen regionaal
systeem van tele-communicatiesa-
tellieten moeten opzetten, onafhan-
keiyk van de systemen van de
Sowjet-Unie en de Verenigde Sta
ten, maar als onderdeel van een
wereldsysteem. Dit Europese net
werk moet ook de Afrikaanse lan
den en het Midden Oosten bestrij
ken. Dit staat te lezen in een rap
port van „Eurospace," een vereni
ging van ruimtevaartindustrieën in
Europa. In het rapport wordt er by
de Europese regeringen op aange
drongen samen een maatschappy te
vormen onder de naam „Eurosat."
Volgens het rapport hebben de
Europese landen de technische en
industriële capaciteiten voor een re
gionaal netwerk om te voorzien in
een volledig televisiedistributiesys
teem met inbegrip van telefoon en
telexnetten. In Eurosat zouden zo
wel de lid-staten als de producen
ten kunnen samenwerken, zonder
dat de organisatie inbreuk zou ma
ken op de monopolies van de aan
gesloten staten. De maatschappy
zou in werking kunnen treden met
de lancering van de eerste Europe
se communicatiesatellieten in de
Jaren zeventig. De Europese orga
nisatie Eldo werkt reeds aan de
Europa-II raket, die een satelliet
van 170 kilo in een baan kan bren
gen.
ATS-3 in
synchrone baan
Het 365 kilo wegende Amerikaan
se ruimtelaboratorium ATS-3 dat
zondagavond van Kaap Kennedy
werd gelanceerd, is gisteren in een
synchrone baan om de aarde ge
bracht. Door het in werking stellen
van een motor van de ATS-3 gedu
rende 45 sec. werd de kunstmaan in
een baan geplaatst waarby zy een
zodanige snelheid kreeg dat het lykt
alsof zij boven de Atlantische Oceaan
hangt, even ten noorden van Bra
zilië. De hoogte van de ATS-3 is
35.690 km.
Eurosat wordt in het rapport aan
geprezen als tegenhanger van de
Amerikaanse maatschappy Comsat,
die nu de Europese belangen in
communicatie door satellieten be
hartigt.
In het rapport wordt de nadruk
gelegd op de aanzienlyke econo
mische voordelen die het Europese
systeem zou opleveren. Het zou het
einde betekenen van de „onbevre
digende" situatie, waarby Europa
28 procent by draagt in de interna
tionale organisatie „Intelsat," maar
nog geen vier procent van het door
deze organisatie uitgegeven geld, in
de vorm van contracten voor onder
zoek en uitrusting, terug ziet.
Expositie Ronald
Tolman bij
Walenkamp
In de Galerie Walenkamp, Nieuw»
steeg 11, wordt vry dagavond a.s. om
acht uur een expositie geopend van
tekeningen van Ronald Tolman, zy
duurt tot 8 december.
DOLLE MAN
RAAST DOOR
AMSTERDAM
De Amsterdamse politie byge-
staan door de koninklyke mare
chaussee zoekt een militair, vermoe-
delyk van de Genie, die rond kwart
over tien gisteravond in de Amster
damse binnenstad met zyn auto als
een dolle tekeer is gegaan.
De man, die vermoedeiyk dron
ken was, heeft met zyn grote Ame
rikaanse wagen in de Huidenstraat
eerst een grote personenauto zoda
nig toegetakeld, dat deze wel als ge
heel afgeschreven moet worden be
schouwd. Vervolgens drukte hy een
bestelwagen door de etalageruit van
een drukkery en vernielde hy een
aantal fietsen en bromfietsen. Hy
liet zyn zwaar gehavende auto ach
ter op de Prinsengracht by het pa
leis van Justitie en nam de benen.
In de auto liet hy echter zyn mi
litaire pet achter. Met die pet in de
hand hoopt de politie hem spoedig
te vangen.
