.Onvergetelijke hiilcligingsavoncl
^oor dirigent Herman de Wolff
Jan Mens overleden
Eenacters bij Theater
werden geen
succes...
Een waar natuurtalent
MINISTER MALRAUX
ZET DE PARIJSE
OPERA OP HELLING
„z./eertig jaar bij „Ex Animo
fjpach, Haydn en Bruckner in
een imposante verklanking
ET ORDELIJKE
FLESSENREK
kunst
kaleiöoscoQp
Hoge prijzen
voor schilderijen
BENDER
)NDERDAG 2 NOVEMBER 1967
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 9
oals te verwachten was, is het jubileum-
cert van de dirigent der chr. oratoriumver-
fing „Ex Animo", Herman de Wolff, een
)tse bekroning geworden van zyn veertig-
g directeurschap. In al die tijd hebben wy
hem zelden of nooit zó bezield en enthousiast
aan het werk gezien als op deze gedenkwaar
dige avond, waarop duidelijk te onderkennen
viel, welk een geweldige vooruitgang hij met
zijn koor heeft mogen boeken.
'oor een stampvolle, met fraaie
imstukken gesierde Stadsge-
rzaal beluisterd, heeft De
Iff zich met hart en ziel gewijd
een in zekere zin „oecume-
ih" samengesteld programma,
mmers: het betrof hier drie
rekkelijk grote koorwerken van
protestantse en twee katho-
e compositorische grootmees-
t.w. de Bachkantate „Wa-
t aufruft uns die Stimme"
140), de Nelson-mis van
/dn en Bruckners „Te Deum",
arin ieder van hen op geheel
en wijze zijn religieuze gevoe-
s verheffend tot uitdrukking
icht. Weliswaar voor dirigent
koor een gewaagde onderne-
ng, want deze werken vereisen,
danks verschillen in stijl en ni-
iu, naast grote vocale beheer-
•g, muzikaal begrip, geestelijke
irtuigingskracht en totale toe-
'ding.
ian deze voorwaarden ls rulm-
loots voldaan, op hechte, gedegen
verantwoorde wijze. De Wolffs
>r bevindt zich met geheel eigen
ichten dan ook in volle bloei,
det een mentor aan het hoofd, die
serieus „zijn" concert had voor-
eid. als waarvan in menig opzicht
k werd gegeven, kón het niet an-
s dan dat 't geheel tote en groots
ces uitgroeide. Uit de rijke en
•e kantatenschat van Bach diens
achet auf", geschreven voor de
Tip voor
I handiger huishouden V*
(voor keuken, kast of kelder)
smeerordeenhoeminderruimte
luis, hoe meer u zult voelen voor
n glanzend verzinkt Tomado-
isenrek. Ideaal voor uw frisdran-
i- en wijnvoorraadje. 'Standvas-
flessenrek voor 40 of 60 flessen
5,90 of f 32,50. Stapelbaar rek
>r 25 flessen, zowel zijwaarts als
ie hoogte uit te breiden, f 13,75.
-der rekken voor 8,12,16 en 20
isen, van f 4,90 tot f 9,75.
I u méér tips? Vraag uw winkelier om de
:oekfolder "Hartewensen- - Ol schrijf aan
Tomadohuis, afdeling K.. Dordrechl.
27ste zondag na het Drievuldigheids-
feest en vermoedelijk voor het eerst
in 1731 tot uitvoering gebracht, zij
het door een véél kleiner koor, dan
waarvan ditmaal sprake was. en
daarom vanzelfsprekend stylistisch
onjuist.
Zo ooit Bach een intense verbon
denheid betoonde met het koraal,
dan is dat het geval geweest in deze
kantate, waarvan Nicolai's tekst ont
leend is aan de vertelling van de wij
ze en dwaze maagden. (Mattheus 25).
Onmiddellijk schonk „Ex Animo" de
volle kracht van zijn evenwichtig sa
mengesteld materiaal, zij het in dit
werk nog enigszins te veel in één
massale geluidssterkte, waarbij wij
grotere nuancering gewenst hadden.
Dat het koraal ook De Wolffs voor
liefde in hoge mate bezit, bleek over
duidelijk.
Van gans andere aard de Nelson-
mis van Haydn, die met uitzonde
ring van zijn „Die Schöpfung" en
„Die Jahreszeiten" te lang in djs-
crediet is geweest, doch wiens glorie
thans gelukkig weer stijgend is. Zyn
kinderlijk-vroom katholiek gemoed
uit zich op de van hem bekende fris
se, blijmoedige, typisoh Oostenrijkse
wijze.
Ook al mogen zijn 14 andere mis
sen voor kerkelijk gebruik niet
meer geschikt uit de kerk ver
dwenen zijn, deze Nelson-mis, ge
schreven ter gelegenheid van Nelsons
overwinning bij Aboe Bekir, hand
haaft zich grandioos in de concert
zaal, dank zij haar melodieuze, vloei
ende beweeglijkheid: sprekend bewijs
van Haydns levensvreugde, ook al
heeft het er in zijn hart zeker niet
altijd zo opgewekt uitgezien. Ook hier
zijn zuiverheid van expressie en veel
zijdigheid aan stemmingen veelvuldig
aan te wijzen, afkomstig van een ge
nie. dat vóór alles eminent voor koor
zang wist te schrijven, al heeft hij
in zijn missen niet het hoogste van
zijn kunnen geopenbaard. „Ex Ani
mo" was met de partituur volkomen
vertrouwd, had zelfs niet de minste
moeite met de talrijke zware inzetten,
die het hoogste aan concentratie ver
eisen. Aan de noodzakelijke nuance
ringen was tevens grote aandacht be
steed. Ons compliment voorts voor de
transparante, zuivere zang, in hoog-
opgevoerde tempi.
Tot besluit als climax het impo
sante „Te Deum" van Bruckner, fel
aan contrasten, die in de mystieke
belevenis en de vergeestelijkte harts
tocht. Naast diens symfonieën een
der schoonste uitingen der laat
romantiek. Het sonore effect van
zang en instrumentale omlijsting,
waaruit sterk de orgelvereerder
spreekt, is gesteld in dienst van de
„idee", welke Bruckner huldigde. Zijn
ongeloofwaardig kunnen heeft hem
tot een der grootste scheppende kun
stenaars van zijn tijd doen uitgroeien.
„Ex Animo" wist zich hierin onder de
stuwende leiding van De Wolff op
het toppunt van haar vocale vermo
gens te doen gelden.
Solistische medewerking ls ver
leend door de sopraan Angèle Geerts,
wier dun geluid voor verdere groei in
aanmerking komt, evenals haar nog
veel te onbewogen voordracht. Aafje
Heynis verleende met haar volgroei
de, volumineuze, glansrijke altstem
de gewenste schakering, de heldere
tenor van Chris van Woerkom was
wederom een voldragen steun hij
hoede zich evenwel voor een plotse
ling tè krachtdadig „uitschieten" van
de stem en de bas Max van Eg-
mond leverde wederom het bewijs,
dat hij tot de „grote", gerijpte en
voorname zangers van deze tijd be
hoort. Dat het Zuid-Hollands Orkest
in samenwerking met de klave-
cembalist Rienk Jiskoot een prima
De ere-voorzitter van „Ex Ani
mo", dr. J. Riemens, loenste na
afloop van het concert de heer
en mevrouw De Wolff van harte
geluk.
(Foto LD/Holvast)
instrumentale ondersteuning ver
leende, droeg niet weinig bij tot de
enthousiaste bijval, die dit concert
mocht oogsten.
Speciaal na Bruckner barstte het
applaus los, in het bijzonder voor de
knappe prestaties van De Wolff, die
zich tot het uiterste had ingespannen
om dit concert tot een der waarde
volste van zijn lange loopbaan te ma
ken. Dat is hem gelukt.
Daarvoor past grote dankbaarheid.
Na afloop vond in het bijzijn van
talloze „Ex Animo-getrouwen in de
koffiekamer een hartelijke huldiging
plaats. Allereerst werd het woord ge
voerd door de bejaarde ere-voorzitter
der vereniging dr. J. Riemens. Deze
haalde, nog diep onder de indruk van
het gebodene, herinneringen op uit
vroeger tijd en vergeleek „Ex Animo"
van veertig jaar geleden en nu, met
een jongen van negen k tien jaar en
de man van reputatie. „Ex Animo"
heeft voor hem als predikant ook veel
betekend, waarbij hij de kerstnacht
diensten onder leiding van de heer
De Wolff betrok. Spreker wees op de
grote kalmte van de dirigent, gepaard
aan diens heilige passie, een zelden
voorkomende combinatie. Ook me
vrouw De Wolff werd in zyn dank
woord betrokken, alsmede de be
stuursleden van „Ex Animo" en de
jeugdleidster. Dr Riemens wees o.a.
ook op de grote verdiensten van de
dirigent in verband met diens Mat
theus Passion-uitvoeringen, zulks
mede met betrekking op een der
thema's van het „Te Deum" van
Bruckner, het „Op U heb ik myn
hoop gesteld", een verkwikkend ver
schijnsel in een tijd van verwarring.
Mede namens de aanwezige burge
meester, mr. G. C. van der Willigen,
wenste hij de heer De Wolff toe, dat
„Ex Animo" nog vele jaren onder
hem moge groeien en bloeien.
Expositie
Schoonhoven
Tekeningen en reliëfs van J. J.
Schoonhoven, de Nederlandse verte
genwoordiger van de Zero-beweging
die onlangs een hoofdprijs won op
de Biënnale van Sao Paolo, zijn van
4 november tot en met 17 december
a.s. te zien in het prentenkabinet van
het Haagse Gemeentemuseum.
Schoonhoven, die in 1914 werd ge
boren, is in het dagelyks leven PTT-
ambtenaar en beoefent de kunst als
vrijetijdsbesteding. Zijn werken en
met name zijn reliëfs hebben vooral
de laatste jaren bekendheid gekre
gen. In het Haagse Gemeentemuseum
zullen naast een twintigtal kleine re
liëfs ook enkele tientallen tekenin
gen te zien zyn. In beide gaat het
steeds om groeperingen van een grote
hoeveelheid kleine basiselementen
als lijnen, punten, kruisjes en arce
ringen.
Mevrouw Van Norden, sprekend
als voorzitster van de Jubileumcom
missie, bood de heer De Wolff ten
slotte een gouden polshorloge met
inscriptie aan.
Daarop maakte een stroom van
dankbare concertbezoekers van de
gelegenheid gebruik, de heer en me
vrouw De Wolff de hand te drukken,
waarmee een voor deze voortvarende
dirigent onvergetelijke avond beslo
ten was. Een avond, die in de anna
len van „Ex Animo" eveneens on
vergetelijk zal blijven!
H.
„Volksschrijver van betekenis"
De schrijver Jan Mens is gisteren op 70-jarige leeftijd in zijn
woning in Amsterdam overleden. Jan Mens die in de vooroor
logse crisisjaren tot schrijven kwam omdat hij als meubelmaker
de kost niet meer kon verdienen, werd populair door zijn ro
mans over het Amsterdamse volksleven zoals „Mensen zonder
geld", dat in 1939 uitkwam, „De gouden reael" uit 1940 en „Er
wacht een haven" dat in 1950 werd uitgegeven. Hij schreef ook
een reeks kinderboeken. Zijn boeken werden in tal van landen
vertaald en bereikten zo een miljoenenoplage.
Jan Mens zal op verzoek van de familie in alle stilte worden
begraven.
(Van onze kunstredactie)
Jan Mens, die na A. M. de Jon?
onze grootste „volksschrijver" kon
worden genoemd, werd op 18 sep
tember 1897 als een arbeiderskind
in het hart van Amsterdam geboren.
Nadat hij zich had gespecialiseerd
als biljartbouwer, leerde het leven
hem wat de maatschappij voor een
eenvoudig werkman verder aan na
righeid te bieden had. De crisis
maakte hem enikele ajren lang werk
loos, en hij was precies 40 jaar oud
toen het geluk zich met hem ging
bemoeien. In zijn vele vrije uren had
hij onder het nogal begrijpelijke
pseudoniem van Jan Rebel een ro
man geschreven die hy „Mensen
zonder geld" noemde, en die door
tien uitgevers die onbekend wensen
„Modern toneel"
De eerste avond, twee éénacters „modern toneel" van K. en
O., opgevoerd door de toneelgroep Theater is gisteravond geen
doorslaand succes geworden.
In „Het kroondomein" van Marquerite Duras stelt zij zich ten
doel het gebrek aan saamhorigheid van de mens, zijn onver
mogen waarachtig contact te leggen tussen wederzijdse diepe,
geestelijke gevoelens, met als gevolg de vlucht in een eigen
schijnwereld.
Dit thema is door de grootmees
ters van deze tijd al zo vaak ge
hanteerd dat Marguerite Duras er
niet in slaagde ons doorlopend te
boeien. Zelfs Bernard Droog, die
overigens weloverwogen de door het
hondje gebeten heer uitbeeldde, ma
tig gesecondeerd door Margriet de
Groot als de eerste en Sjoukje Hoov-
maayer als de tweede dame, kon
deze éénacter niet tot een belevenis
van betekenis maken.
Van Samuel Becket, de auteur van
oa. „Nachten op Godot" is de één
acter „Krapp's laatste band'. Hij
stelt hierin de onevenwichtigheid
van het menselijk bestaan aan de
orde.
Krapp, hij is nu 69 jaar, heeft de
belangrijkste gebeurtenissen en ge
dachten van zijn leven op talloze
bandjes opgenomen en bewaard. Hij
komt tot de conclusie dat hij zich
zelf niet wéér vindt; 't is allemaal
voorbij, overleefd, onwerkelijk. Hij
staat voor de vraagwie en wat
ben ik? Het draaien van een scène
waarin hij zijn verliefdheid uit
spreekt vertedert hem. Hij draait de
Sjoukje Hooymaayer, Bernard
Droog en Margriet de Groot, die
gisteravond optraden in ,flet
Kroondomein".
(Foto LD/Holvast)
scène nogmaals. Dan klinkt uit zijn
mond: „Maar ik zou de jaren niet
meer terug willen, nee, ik wil ze
niet meer terug!
Temidden van een opeenstapeling
van dozen bandjes blijft hij zitten,
met zyn waardeloos verleden om zich
heen
De regisseur Hans Tlemeyer nam
alle tyd om de sfeer te scheppen,
waardoor het tempo al te zeer ver
traagd werd. Bernard Droog karak
teriseerde Krapp op de grens
seniliteit, waardoor de uitbeelding
weinig genuanceerd werd.
B. H.
te blijven, misprijzend werd gewei
gerd. Daarna zond de werkloze bil
jartmaker zyn manuscript in voor
de debutenprijsvraag die de uitge
verij Kosmos had uitgeschreven.
Jan Mens won de hoofdprijs en een
bankje van duizend, dat hy „Ik
heb het eerder vermeld, maar het
heeft me altijd weer ontroerd"
Zoals tevoren al door kenners
werd verwacht is op de kunstveiling
by Mak van Waay aan het Rokin
in Amsterdam hoog geboden op een
aantal schilderyen van Leickert.
De f 10.500.die „Schaatsenrijders
op een bevroren rivier" van deze
schilder opbracht was dan ook geen
verrassing. Dit was wel het geval
voor het hoge bod van f 10.200,dat
werd gedaan op een werk van
Adriaan de Lelie voorstellende een
oude man. De andere Leickerts gin
gen ook voor aanzienlijke bedragen
van de hand. Een schilderij van Jan
Steen voorstellende het bezoek van
de chirurgijn aan de zieke werd ge
veild voor f 10.000.Een klein
werkje (23% x 33%) van W. Ver
schuur bracht f 5400.op, Ridder
op een schimmel van de Duitse schil
der Fritz von Uhde f 4000.en van
3. Koekkoek „Figuren op een
vlet" f6000.—.
De stemming was zeer vast; er
was veel belangstelling van binnen
landse en buitenlandse zijde.
onder een glasplaat op zijn tafel
legde, om er met zijn vrouw lang
naar te kunnen kijken.
Wie heeft toen kunnen vermoeden
dat er een groot natuurtalent aan
het woord was gekomen, die de
meest gelezen auteur van ons land
zou worden?
Jan Mens heeft zijn eigen talent
precies op zijn juiste waarde ge
schat en nimmer overschat. 25 boe
ken die hij daarna heeft voltooid,
schreef hy voor gewone mensen die
in hem een gids vonden naar de he
dendaagse literatuur. In een inter
view heeft hij eens gezegd: „Er
steekt een klein religieus trekje in
mijn aard, maar ik ben voor alles
een volksverteller. Ik mis het ver
langen naar het uitpluizen van bleke
zieleroerselen
Zonder twijfel is Jan Mens voor
velen een grote steun geweest. Zyn
boeken, waarvan de triologie „Griet
Manshande" wel de meest bekende
is geworden, zullen nog jaren lang
tot de meest gelezen romans van Ne
derland blijven behoren.
Jan Mens is gestorven, zyn vele
vrienden, waaronder zich ook voor
aanstaande literatoren mogen reke
nen, hebben hem altijd gewaardeerd
als kunstenaar, maar voor alles als
een nobel en bewonderenswaardig
STOMME
PIANO
1 .Lijkt vreemd voor adviseurs in
klank, maar soms adviseren wij pia
no's die voor stommetje spelen: w®
bedoelen piano's die door gebruik
van het derde pedaal vrijwel geluid
loos spelen. Op deze wijze hebben
wij al heel wat flatneuroses genezen,
burenruzies voorkomen en de studi®
van menig adspirant concertpianist
gered. Waarmee wij maar willen zeg
gen dat U - zelfs voor een stom
advies - beter naar Bender kunt gaanl
deskundig in klank
(Van onze Parijse correspondent).
De Franse minister voor Cultuur, André Malraux, die zich
sedert de negen jaren dat hij zijn departement nu beheert, nooit
heel veel aan muziek gelegen heeft laten liggen, is bezig die
schade alsnog in te halen. Na de oprichting van 'n nieuw Parijs
orkest onder leiding van de beroemde dirigent Charles Munch,
heeft de minister nu de opera, bolwerk van muzikaal conser
vatisme, op de helling gezet. De huidige administrateur of
super-intendant, de componist Georges Auric, zal zijn zetel
spoedig ontruimen en naar alle waarschijnlijkheid wordt hij
dan door de grote regisseur en toneelvernieuwer Jean Vilar,
voormalig leider van het Nationale Volkstheater, opgevolgd.
Alle obstakels voor de benoe
mingen waardoor de Parijse Opera
opeens weer de spits van de avant
garde zou kunnen zijn, zijn echter nog
geenszins opgeruimd. Tegen Jean Vi
lar, die geen musicus is, al speelde
hy in zyn jeugd viool, worden in re
geringskringen bovendien nog poli
tieke bezwaren te berde gebracht. De
ex-directeur van het EMT heeft ty-
dens de presidents-verkiezingen ook
een politieke rol gespeeld door harts
tochtelijk voor een nieuw volksfront
met de communisten te yveren. Ten
aanzien van Béjart, die Fransman is,
maar by het begin van zyn carrière
als danser en choreograaf in Parys,
figuurlijk en letterlyk, geen voet aan
de grond kon krijgen vraagt men zich
af of hy Brussel wel in de steek zal
willen laten om zich in Parys te ves
tigen. Mocht dit de minister lukken
dan zullen de musici de beroemde
schryver-minister niet langer kunnen
verwyten dat hy zich slechts een keer
in zyn leven voor de muziek heeft ge
ïnteresseerdnamelijk op de dag dat
hy besloot van een onbekende pianis
te zyn tweede vrouw te maken.
