HERSTEL IS IN ZICHT
Bittere pillen slikken
Meerjarenplan voor
overheidsuitgaven
Ook Planbureau ziet toekomst niet somber in
flinimum-
onen
wettelijk
VOOR
ARME
LANDEN
75
MILJOEN
EXTRA
entering
egonnen
M
INKOMSTEN
KAMER
LEDEN
OMHOOG
ZUINIG
OOK NA
1968
Regering bezuinigt
15 min op ambtenaren
OVERHEIDSFINANCIËN IN
ONBEHAAGLIJKE SITUATIE
Moeilijke
erfenis
Luchtverontreiniging
0JG 19 SEPTEMBER 1967
IEIDSCH DA OBI, AD
HQEDESfAfflGUDENOWmi
Dit
jaar
jr 1967 wordt een volumestjj-
ovan de export met 6 procent
BtjÜjnlük geacht tegen een toe
ing van de invoer met slechts 3
id* at. Gevolg: een klein surplus op
lopende rekening van de beta-
net;
Ütoister- Roolvink: bejaarden
wi vakantiegeld krijgen.
ier Roolvink (Sociale Zaken en
port- pgezondheid) zal het komende
wetsontwerpen ter hand ne-
a, waarin wettelijke regelingen
P',aanzien van het minimumin-
;n eu een minimumvakantie-
ig werden geregeld.
(0lf[ t wetsontwerp betreffende het mi-
ardi önuminlomen hoopt hij het ko-
isir tende zitingsjaar aan het parle-
voo te leggen. De wet over
vakantebijslag wil hij het ko
ude jas: voorbereiden in samen-
werking net de minister van Justi
ce,
g 73, ministei heeft geen bezwaar te-
iwoeren van een vakantie-
ure ••"?voor mensen die aow of
l0C4 ww geniten. Dat zou moeten ge-
^uren dor reservering van een
van de uitkeringen als het
an-indscijfer stijgt.
(?n
«VERACHTING VOOR 1968.
•Dep'roduWie
u ^svandeinduslri®
■^islijgt-meh.»
lingsbalans met honderd miljoentenstijging niet uitgaat boven de stij-
hulden tegen een tekort in
640 miljoen gulden.
Bij een volumevergroting van de
particuliere consumptie met 3,5 pro
cent bedraagt de groei van de pro-
duktie 3,5 procent. De werkgelegen
heid loopt naar schatting met 1 pro
cent terug. Er wordt gerekend op
een werkloosheidscijfer van 90.000
man (jaargemiddelde).
Volgend jaar
Voor 1968 verwacht het Planbu
reau een verdere verbetering van de
betalingsbalans, n.l. tot een over
schot van 800 miljoen. Daarbij wordt
uitgegaan van een gunstiger export
positie door een herstel van de bui
tenlandse vraag. Behalve de export
delen de overheidsinvesteringen in
de snellere stijging van het afzetvo-
lume. De investeringen van bedrij
ven blijven nog op het lage peil van
1967. Aangenomen, dat de loonkos-
De regering gaat de hulp aan ont
wikkelingslanden drastisch vergroten.
Op de begroting van 1968 wordt 525
miljoen gulden voor ontwikkelings
hulp uitgetrokken. Dat is 75 mil
joen meer dan vorig jaar.
Het kabinet-De Jong, dat grote voor
rang toekent aan de ontwikkelings
hulp, zal ook het initiatief nemen
tot het oprichten van een financie
ringsmaatschappij, die leningen zal
verstrekken aan bedrijven die zich
in ontwikkelingslanden gaan vesti
gen. In die maatschappij zullen over
heid en bedrijfsleven samenwerken.
De maatschappij zal met staats
garantie geld lenen op de kapi
taalmarkt (totaal 15 milj. gulden).
Dat betekent, dat Nederland vol
gend jaar de arme landen met onge
veer 90 miljoen gulden meer zal
steunen dan vorig jaar.
Bovendien wordt het bedrag voor
mede fihanciering van niet-commer-
oiële projecten vorig jaar 15 mil
joen verhoogd tot 19,5 miljoen.
Van het bedrag van 525 miljoen
.1 133 miljoen in Suriname en de
Nederlandse Antilleh worden besteed.
Middenberm Begin volgend
jaar zullen alle autosnelwegen voor
zien zijn van een middenbermbevei
liging, zo blijkt uit de begroting 1968.
De totale lengte van de vangrails is
dan ongeveer 670 kilometer.
ging van de produktiviteit (hetgeen
neerkomt op een loonstijging van 3
procent voor de kortlopende contrac-
(Van onze parlementaire redactie).
jet Centraal Planbureau is optimistisch over de economische ontwikkeling.
wordt een verdere verbetering van de betalingsbalans verwacht bij een herstel van de
dustriële produktie en een enigszins dalende werkloosheid.
{ortom: een licht herstel van de kleine recessie, die wft hebben beleefd.
kentering in de situatie doet
volgens de prognoses van het
bureau reeds in de tweede helft
üt jaar voor.' Weliswaar ligt een
jag van de bedrijfsinvesteringen
niet in het verschiet, maar de
jging van de directe belastingen,
enchte programma's van open
werken en de voorraadvorming
ai nieuwe impulsen,
ilangrijk is ook, dat de recessie
fest-Duitsland over haar diepte-
I heen is. Onder deze omstandig-
;n openen zich gunstiger perspec-
en voor de ontwikkeling van de
jjktie en komt er een eind aan
jierke toeneming van de werk
meid. Het lichte herstel wordt be
rt door een verbetering op de
ale rekening van de betalings
ten) handhaaft de particuliere con
sumptie haar stijgingstempo.
Loonstijging
Het Planbureau rekent voor 1968
verder op een gemiddelde prijsstij
ging van 3 procent (dit jaar 4 pro
cent), een blijvend krappe kapitaal
markt en een langzame daling van
de geregistreerde werkloosheid in de
loop van het jaar, dit laatste mede
als gevolg van een geringer arbeids
aanbod. Gegeven een produktiever-
groting van 4 procent en een stijging
van deloonsom met 5 procent wordt
een vergroting van het overig inko
men met bijna 5 procent nominaal
verwacht. De invoer van goederen
neemt weer in een wat hoger tempo
dan in 1967 toe, namelijk met 4,5
procent in volume.
DE INKOMSTEN EN UITGAVEN VAN DE STAAT
Cijfers in miljoenen guldens
Kostprijs-
verhogende
belastingen
(omzetbel.,
accijns etc.)
7753
Belastingen
opjnkomen,
winst en
vermogen
9829
Winsten etc. Opbrengst
v. bedrijven. Ivan .rente
206 1 573
Belasting-'-1 Luistergelden
maal-regelen en
en6em.fbnd5| kijkgelden ek
<88 f 201
Domeinen
80
Oivemen
1230
Diversen
138B
Buitenl.
betrekk.
Landbouw.
Justitie
t*olitie
Alg.
bestuur
Vofksgez
Waterst.
Nation
schuld
Volks.
ring5
Dnderw.
Wèïenlcï
Mlitaire
uitgaver
®EI
608
911
1116
938
2813
2264
1635
2462
5764
3238
De regering wil het advies van de
commissie-Götzen om de schadeloos
stelling voor de leden van de Tweede
Kamer op f40.000 te brengen, op
volgen. Op het departement van Bin
nen!. Zaken wordt thans gewerkt
aan een wetsontwerp, dat deze ver
hoging moet regelen. De commissie
heeft de regering onlangs geadvi
seerd de andere inkomsten, die Ka
merleden genieten, op dit bedrag in
mindering te brengen. Het is de be
doeling van de commissie van het
lidmaatschap van het parlement
(thans f20.000) meer een volledige
dagtaak te maken. Daartoe wil zij de
vergoedingen koppelen aan de sala
rissen in vergelijkbare ambtelijke
rangen.
Tachtig miljoen
meer voor de
werkgelegenheid
De regering hoopt op korte ter
mijn advies te ontvangen van de cen
trale commissie inzake het in de
naaste toekomst te voeren werkge
legenheidsbeleid.
Op de begroting 1968 is tachtig
miljoen meer dan op de begroting
1967 uitgetrokken voor de bestrijding
van de conjuncturele werkloosheid.
Het bedrag is opgenomen in het
hoofdstuk onvoorzien en bedoeld als
stelpost. Vorig jaar stond in het
hoofdstuk onvoorzien 20 miljoen
voor de bestrijding van de werkloos
heid.
Ook de uitgaven ingevolge de wet
werkloosheidsvoorziening en de uit
gaven voor aanvullende arbeidsvoor
zieningen zijn verhoogd. Vergeleken
met de raming 1967 bedraagt de ver
hoging 140 miljoen gulden.
Volgens de filosofie, die sinds 1961
aan het uitgavenbeleid van de elkaar
opvolgende kabinetten ten grondslag
ligt, mogen de rijksuitgaven volgend
jaar met 1250 miljoen stijgen. Als de
stijging groter is, moet deze worden
gedekt door belastingverhogingen.
Aan de hand van dit uitgangspunt
zet minister Witteveen in zijn mil
joenennota uiteen, dat de begrotings
ruimte voor 1968 met 123 miljoen
wordt overschreden. De 'minister
meent, dat deze overschrijding voor
één jaar verantwoord is, omdat het
kabinet overtuigd dat een ombui
ging van het beleid noodzakelijk is
tevens een aantal maatregelen voor
stelt, die na 1968- tot bezuinigingen
zullen leiden.
Deze bezuinigingen na 1968 zijn:
het niet indexeren van de rijksbij
dragen krachtens de algemene wet
bijzondere ziektekosten (zware ge
neeskundige risico's gedurende drie
jaren, financiering van de Wereldom
roep uit de opbrengst van luister- en
kijkgelden en geleidelijk terugbren
gen van de kindertoelage voor amb
tenaren tot het peil van de kinderbij
slagen van de sociale verzekering.
NEGEN MILJARD AAN
LONEN EN SALARISSEN
Aan lonen en salarisseh zal het (40 man), Centraal Bureau voor de
Rijk het komende jaar ruim negen
miljard gulden uitbetalen, zo blijkt
uit de miljoenennota voor 1968. Ook
bij het overheidspersoneelsbeleid zal
rekening worden gehouden met de
beperkte financiële mogelij khedeh.
Enkele regelingen in de sfeer van de
rechtspositie van het overheidsperso
neel zullen worden beperkt. Dit be
spaart de schatkist ongeveer vijftien
miljoen. De vergoeding voor dienst
gesprekken via de privételefoon van
ministers en staatssecretarissen en
hogere ambtenaren zal worden her
zien. Verder zal worden voorkomen
dat de overheid in bepaalde situaties
meer premie voor AOW en AWW be
taalt dat zij verschuldigd is. Door de
ze maatregelen wordt ongeveer tien
miljoen
Twee pet.
Op 30 juni van dit jaar had het
Rijk 134.129 personen in dienst,
ruim vijfduizend minder dan op de
begroting voor dit jaar was geraamd.
De begroting voor 1968 voorziet in
142.146 ambtenaren. Vergeleken met
de vorige begroting is dat een toe
neming van twee procent.
Deze vermeerdering wordt vooral
veroorzaakt door toeneming van de
sterkte ten behoeve van ontwikke
lingshulp (70 personen), politie, we
tenschappelijk onderwijs (1163
man), invoering mammoetwet (150
man op departement van O. en W.),
belastingdienst (70 man), sociale ver
zekeringsfondsen (100 man), land
meetkundige dienst vah het kadaster
(177 man), luchtverkeersbeveiliging
Statistiek (75 man)
Daarentegen is het bij het depar
tement van Defensie mogelijk geble
ken, het personeelsbestand te vermin
deren.
giiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiuiiin
Financieel
commentaar
op dans der
miljoenen
9IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
(Van onze financiële medewerker)
Bittere pillen zijn moeilijk te verteren en de minister van
Financiën heeft er heel wat moeten slikken voor hij zijn begro
ting voor 1968 aan de Staten Generaal kon voorleggen.
Ondanks het handhaven van enkele belastingmaatregelen van het
vorige kabinet en de voortdurende groei van de belastinginkomsten,
is er een begrotingstekort uit de bus gekomen, dat even groot is als
het werkelijke tekort dat over 1967 wordt becijferd. Het tekort is zelfs
groter dan kon worden voorzien, toen het kabinet-Cals struikelde
over de uitgavendrempel. Het is allemaal wel begrijpelijk maar dat
maakt daarom de pil, die ons volk moet slikken, niet minder bitter.
ting en sociale voorzieningen zijn het
kind van de rekening geworden en
toch zijn de begrotingsuitgaven tot
een zodanig peil gestegen, dat zij een
groter deel van het nationale inko
men in beslag nemen dan ooit het
geval is geweest (29,3 procent tegen
28,6 procent in 1967 en bijv. 24,3 pro
cent in 1960).
Inflatoir
Het kabinet zit met de moeilijke
erfenis, dat het niet eenvoudig is om
'n eenmaal op gang gekomen stijging
van het uitgavenpeil in toom te hou
den. Vooral bfj de huidige conjunc
tuur, die in sommige delen van het
land ernstige moeilijkheden in het le
ven riep, kan niet met het hakmes
worden gewerkt om rigoureus te be
zuinigen. De uitgaven voor het ko
mende jaar worden niet telkenmale
bij de begrotingsvoorbereiding geheel
opnieuw afgesproken. Zij worden in
belangrijke mate bepaald door eer
der genomen beslissingen. Deze op
merking in de miljoenennota doet
haast oudtestamentisch aan van de
zonde der vaderen, die worden be
zocht aan de kinderen tot in het der
de en vierde geslacht.
Onderwijs, Defensie, Volkshuisves- overheidsuitgaven weer bij de ban
ken terugkeert, waarna het opnieuw
kan worden aangewend voor de aan
koop van schatkistpapier. Zo blijft
de molen draaien, maar het blijft in
feite een inflatoire financiering.
Komt de nood aan de man, dan zal
Nederlandse Bank op de bres moe
ten staan om te voorkomen dat de
overheidsfinanciering vast loopt.
Krachtens de Bankwet mag de over
heid f 150 min renteloos voorschot
opnemen, maar daarna bestaan kre-
dietmogelijkheden, welke in overleg
tussen het ministerie en de Neder
landse Bank kunnen worden gescha
pen. Zolang een dergelijke financie
ring er niet toe leidt dat de beta
lingsbalans verder uit het lood wordt
getrokken kan een dergelijke finan
ciering er toe bijdragen dat de con-
punctuur over het dode punt heen-
komt.
Ten gevolge van de stagnatie in de
conjunctuur blijven de belastingin
komsten beneden het gewenste peil,
de kapitaalmarkt is niet in staat om
de leemte te overbruggen en dienten
gevolge zal de staat in toenemende
mate langs inflatoire weg financie
ren. Dar kan door het plaatsen van
schatkistpapier bij de banken, die
wellicht door de salarisbetaling per
bankgiro in de toekomst maande
lijks minder geld nodig hebben om de
schommelingen in de bankbiljetten-
circulatie op te vangen. Bovendien is
er een wisselwerking doordat het op
schatkistpapier aan het Rijk uitge
leende geld door de betaling van de
Het ministerie van Financiën werkt aan een meerjarenplan 8en berusten, maar waarvan de uit-
voor de overheidsuitgaven, aldus minister Witteveen in de
miljoenennota. Het plan zal de uitgaven tot en met 1971 om
vatten. Bij de samenstelling van het plan wordt voortgebouwd
op een oude studie, die gebaseerd was op de begroting 1967.
Werkgroepen
uitgesteld
De regering heeft een aantal werk
groepen Ingesteld, die zich moeten
bezighouden met de diverse uitga
venposten. De werkgroepen moeten
vóór 1 april 1968 verslag uitbrengen.
De resultaten van de studies zullen
worden gebruikt voor de begroting
1968 en voor het uitgavenplan tot
1971. Indien nodig zullen ook niet-
ambtelijke werkgroepen aan de voor
bereiding van de meerjarenplan
ning deelnemen. Als voorbeelden
noemt mimiüer Witteveen de So
ciaal Economische Raad en de
Academische Raad.
Drie soorten
De minister van Financiën vindt,
dat bij de samehstelling van meerja
renplannen drie soorten uitgaven
moeten worden onderscheiden.
De eerste groep omvat de uitga
ven waarvoor een plafond kan wor
den vastgelegd.
De tweede groep omvat uitga
ven die zonder meer uit wetten en
regelingen voortvloeien.
De derde groep bestaat uit uit
gaven die ook op wetten en regelin-
voering enige soepelheid toelaat.
Bfj de eerste groep is het plafond
bedrag het directe gevolg van het be
leid, bij de tweede en derde groep
zijn de uitgaven het gevolg van ba
sisregelingen.
Afspraken
Bij de eerste groep kunnen bin
dende afspraken worden gemaakt,
die enkele jaren gelden. De uitga
ven voor de andere groepen kun
nen slechts worden geraamd met
het risico dat de ramingen te laag
uitvallen.
Dit gevaar kan worden voorkomen
door een deel van de uitgaven voor
de tweede en derde uitgavengroep
voor een paar jaar vast te leggen en
daarnaast een marge aan te houden
waarover zal worden beslist bij de
samenstelling van de jaarlijkse be
grotingen.
Hachelijk
De begroting heeft daarom ook
belangrijke conjuncturele aspec
ten, zolang voorkomen kan wor
den, dat er door het financieren
van het tekort geen impulsen wor
den gegeven, die tot een nieuwe
overspanning zouden kunnen lei
den. De vraag is evenwel, wat er
gaat gebeuren als het is haast
ieder jaar het geval het uitein
delijke tekort groter zal zijn dan
de nu gegeven raming. Vooral als
de betalingsbalans niet het ver
wachte overschot gaat opleveren,
dat door het Centraal Plan Bureau
wordt voorzien, kan er een hache
lijke situatie ontstaan.
Een belangrijk deel van het tekort
van het lopende jaar is al gefinan-
vierd met middelen, die door het
bankwezen in het buitenland zijn ge
leend. De eigen buitenlandse reserves
van de banken zijn al opgesoupeerd.
In het internationale verkeer is het
een stelregel, dat particuliere instel
lingen niet minder middelen op de
geldmarkt mogen opnemen dan de
vorderingen, waarover zij zelf be
schikken. Is er geen onderpand, dan
heeft men geen krediet meer. De
speelruimte is verdwenen, zodat de
volgende fase is dat de Nederlandsche
Bank zelf deviezen zou moeten af
staan. Worden er deviezen bij de cen
trale bank gekocht, dan verdwijnen
de daarvoor betaalde guldens auto
matisch uit de circulatie. Het gevolg
zou zijn, dat er in het binnenland
minder geld beschikbaar komt, het
geen de financiering van de staat
huishouding nog moeilijker zou
ken.
Leentjebuur
Voor de buitenlandse geldgevers
zou deze ontwikkeling niet onopge
merkt blijven, hetgeen wellicht aan
leiding kan geven tot het terugtrek
ken van saldi. De betalingsbalans
zou er nog benarder door worden.
Uiteindelijk zal dan het Internatio
nale Monetaire Fonds te hulp moe
ten komen, doch dat betekent dat
we geen baas meer in eigen huis zou
den zijn. Het IMF komt onmiddellijk
met voorschriften voor beperkingen,
die de betalingsbalans weer in even
wicht moeten brengen
Het is daarom een onbehaaglijke
situatie, waarin de overheidsfinan
ciën verkeren. Het is te hopen, dat
niet behoeft te worden overgegaan
tot een beroep op de buitenlandse
kapitaalmarkt. Die weg staat, als de
geboden rente hoog genoeg is, na
tuurlijk altijd open wanneer er in
het binnenland niet genoeg midde
len bijeen geschraapt kunnen wor
den. Na de oorlog moest minister
Lieftinck enige malen een dergelijke
noodsprong maken, doch het zou be
paald niet meer passen in de stan
ding van ons land, dat eertijds een
der grote financiële centra in de we
reld was, om leentjebuur in andere
landen te spelen.
Voorzichtig
Het is daarom verstandig, dat ge
tracht wordt met de maatregelen,
die de werkgelegenheid kunnen ver
groten, heel voorzichtig te manoeu
vreren. In de begroting is naast een
uitgetrokken bedrag van f 140 min.
een ruimte van omstreeks f 100 min
voor eventuele calamiteiten. Daar
om is ook de verzachting op de be
perking van de fiscale investerings
faciliteiten beperkt tot gebouwen.
De investeringsaftrek, die in 1964
was opgeschort, blijft (voorlopig?)
buiten beschouwing.
Het Is goed, dat het Centraal Plan
Bureau een betrekkelijk optimistische
prognose kon geven van de verwach
te ontwikkeling op economisch ge
bied in het komende jaar, anders
zou de begroting niet een bittere,
maar een onverteerbare pil zijn ge
weest. Met de veronderstellingen van
het Centraal Plan Bureau is het ech
ter net als met de begroting, dat
hoop doet leven. „Als alles meeloopt,
krijgen we een optocht", zei de oude
schoolmeester.
De regering Is van plan tijdens het nieuwe parlementaire jaar
een wetsontwerp tegen de luchtverontreiniging in te dienen,
zo blijkt uit de miljoenennota. In de loop van 1968 zal naar ver
wachting een begin kunnen worden gemaakt met een meer
gecoördineerde aanpak van de vuilverwerking en -verwijde
ring. De regering is voorts van plan onderzoek en voorlichting
inzake het verband tussen longkanker en roken uit te breiden.
