Niet verschuilen achter
„onf eilbaar heidsdogma
j Fatale fouten
Patou: vrijwel alle
rokken tot de knie
HERSCHEPPEND ORGELSPEL
VAN JIRI ROPEK UIT PRAAG
De praktijk van het
medisch tuchtrecht (1)
Van inkeer tot
verantwoording
99
WOENSDAG 26 JULI 1967
LEIDSCH DAGBLAD
(door mf. F. Kuitenbrouwer)
Iedere arts heeft zijn eigen kerkhof en hij moet zich daar
an tijd tot tijd terugtrekken om zich te bezinnen", aldus
ïspeichreef eens de Fransman Farabeuf. Deze uitspraak laat op het
dieerste gezicht niets aan duidelijkheid te wensen over, maar
lijkt bij nader inzien toch één grote en netelige vraag
ltpen te laten: waar houdt deze inkeer van de medicus op een
articuliere aangelegenheid te zijn en worden anderen geroe
pen hem om verantwoording te vragen?
Deze probleemstelling ligt ten gronde aan de voortdurende,
de laatste tijd weer actuele, discussies over medische fouten
dub-R medische ethiek. Een belangwekkende bijdrage tot deze
idachtenwisseling vormt het dezer dagen bij Kluwer in
■nleventer verschenen boek „De praktijk van het medisch lucht
dicht", door mr. D. Sanders, voorzitter van het medisch tucht-
illege te Zwolle.
Ongrijpbaar
ieder tuchthuis is het me
sr^h tuchtrecht een tamelijk on-
npbare zaak. Mr. Sanders kwalifi-
srjrt niet zonder reden de medische
rou4htwet van 1930 als een „weeskind-
,e re|. Vanaf het ontstaan van de wet
'uimjer voortdurend kritiek geweest. De
man^ering heeft dan ook bij herhaling
ngekondigd herziening en zelfs een
i hefuwe wet te overwegen. Mr. San-
scha-fs levert als zijn bijdrage tot dit
b| het oog nogal trage proces een
vastflt van maar liefst 30 kritische op-
ornilfrkingen, die een vaak onthutsend
par-'idooi vormen voor spoedige wets-
elsperziening-
te^it is daarom zo belangrijk, om-
Haai}, de praktijk van het medisch
vai}htrecht wc kunnen rustig zeg-
t t>le-jide praktijk van de hele me-
i uitjche ethiek vrijwel volledig bui-
I de openbaarheid blijft,
elspefot 1964 zijn 2755 zaken aanhan-
63 gemaakt bij de vijf medische
2. Dhtcolleges en het centraal college
6OtDen Haag. Dit leidde tot 2193 uit-
8—%ken (544 zaken werden ingetrok-
i) en een totaal van 223 bekend-
gkingen. Dit berekende dr. J. F.
in 1965 in het Juristenblad.
qSanders schrijft dat slechts 5
g_4|cent van de uitspraken die een
|'oes_iuldigverklaring inhouden is gepu-
rj5ieerd. en de laatste jaren neemt
,ergJ aantal bekendmakingen af.
2. H
^or^|en dergelijke geheimzinnigheid
Tnt een ongerechtvaardigde ont-
ning van het publiek belang dat
i deze tuchtrechtspraak is ge-
eid en kan bovendien ongecontro-
de geruchten in de hand werken,
weinig bevordelijk zijn voor een
pnde relatie medicus-patient. En
er eens iets in de rubliciteit komt
li ^oals onlangs de Emdhovense in-
i-affaire dan kan het haast
anders of dergelijke incidenten
iCllgen onevenredig veel aandacht.
ook „intern" is er het grote
IBMjïvaar dat een belangrijke gelegen-
verlóren gaat om de normen
de medische ethiek met prak-
Heifeevallen te verduidelijken.
Ghife zijn het dan ook hartgrondig
ar. Sanders eens als hij een
■uccefoe openbaarmaking van de tucht-
Eneiteliike uitspraken bepleit. Daar-
s des te minder bezwaar
Idoenjlat de identiteit van de bcoordeel-
n uitspraak in de regel on-
eersienbaar moet M'orden gemaakt,
onder de psychologie van de ver
ding arts-patiënt uit het oog te
kan een ..doorbraak" op dit
bovendien een stimulans zijn j
de mythevorming rond de me-
ejev-Jhe ethiek wat op te klaren. De
gewe ilemen die mr. Sanders aan-
Pachit omvatter namelijk méér dan 1
a stuk etstechniek.
Lijn-
l-f'
eide-
ng:-ni
Betovering
Koto
(Ned
oldseiu is het zeker voor de leek, ont-
Pach ind moeilijk vast te stellen
Scho^renzen van de geneeskunst lig-
Het oordeel daarover kan eigen
alleen toekomen aan de medici
Zij hebben daar ook altijd op
en op deze basis een hechte
epsclan opgebouwd. Iets anders is
echter als het gaat om fouten
iet ethische vlak. Dan gaat het
niet zozeer om de ontoerei-
^Iheid van een wetenschap,
Smefal om tekorten in de instelling
medicus als persoon.
1st op dit punt willen de art-
zich echter nogal eens verschui-
achter de „betovering
jas" een aureool dat
lijk niet op hun eentje hebben
'l hapen. Een op zichzelf begrijpe-
terughoudcndlieid leidt op dit
gemakkelijk tot een soort on-
laarheidsdogma,
be't dit dogma onhoudbaar en ge
el is wordt geïllustreerd door de
laatshandigheid dat het (betrekkelijk
el ie) aantal verslaafden
inde middelen in ons land naar
verhouding een groot aantal artsen
bevat, die kennelijk de eigen zwakhe
den hebben onderschat.
Het geeft ook te denken als de ge
neeskundig hoofdinspecteur van de
volksgezondheid in zijn jaarverslag
over 1963 vermeldt, dat, hoewel het
moeilijk is zulks door vergelijkend
feitenmateriaal te bewijzen, de in
druk bestaat dat de bereidheid van
de Nederlandse arts om ogenblikke
lijk hulp te verlenen wanneer deze
wordt ingeroepen, dalende is.
dringen" en bepleiten daarom een
controlesysteem „wil men voortdu
rend op de hoogte zijn van eigen
tekortkomingen".
Aansprakeli j kheid
Het geeft te denken over het
ethisch inzicht van de medische
stand dat de noodzaak om de medi
cus er ook aan te houden dat de
gevolgen van „eigen tekortkomingen"
niet tot hemzelf beperkt blijven, ken
nelijk niet wordt gevoeld. En toch
is dat een van de grondbegrippen
van het recht. Volgens burgerlijk
recht kan de arts wel degelijk ver
plicht worden schadevergoeding voor
zijn fouten te betalen. Bovendien
kan hij (bijvoorbeeld wegens dood
door schuld of eventueel mishande
ling) voor de strafrechter geroepen
worden. Weer daarnaast staat zijn
tuchtrecht, beter gezegd de twee
soorten tuchtrecht die er zijn.
De naar schatting 14.000 genees
kundigen. 3000 tandartsen, 850 apo
thekers en 800 vroedvrouwen in ons
land vallen namelijk onder de me
dische tuchtwet. De artsen die lid zijn
van de Kon. Maatschappij ter Be
vordering van de Geneeskunde bo
vendien onder de eigen rechtspraak
van de maatschappij.
Dubbele
berechting
Eén i
Op het tuchtrecht valt in de prak
tijk ook de meeste nadruk. In begin
sel is het slechts een groepsrecht
naast het gewone recht en stelt het
een speciale code naast, liever ge
zegd boven de algemene rechtsre-
de zeldzame gelegenheden vanuit de gedacht „noblesse
Doodsoorzaken
dat de medici deze problematiek open
hartig aan de orde hebben gesteld,
vormt het onderzoek van Kuijer, van
Rhede en Logeman naar de doods
oorzaken in een der afdelingen van
de Haagse gemeenteziekenhuizen, dat
'n foutenpercentage van 20 oplever
de.
Schokkender dan deze vaststelling
is hun concluse: „Schuldgevoelens
zijn hierbij niet op hun plaats. Onze
doden vallen niet door boos opzet,
maar door onkunde, onverschilligheid
gemakzucht, gevoelloosheid, kortom
door menselijke tekortkomingen, het
blyven beneden het object van ons
werk: de medemens in doodsnood".
Als dit werkelijk een onder artsen
gebruikelijke gedachtengang is, is dat
niet minder dan ontstellend. Waar
sprake is van „onkunde, onverschil
ligheid, gemakzucht stellen recht
en ethiek wel degelijk de schuld
vraag! Dat is, om met Sherlock hol
mes te spreken, elementair, m'n bes
te Watson.
De drie Haagse artsen merken al
leen op „Wij hebben de menselijke
neiging onze onaangename herinne
ringen te vergeten, ja zelfs te ver-
oblige". Theoretisch is dan ook dub
bele berechting mogelijk, zelfs door
alle vier soorten rechters naast el
kaar. Maar de praktijk streeft er
naar de zaken zoveel mogelijk af te
doen in de tuchtsfeer Niet alleen om
dat dubbele berechting als onbillijk
wordt ervaren, maar zeker ook om
dat de ..gewone justitie" zich niet al
tijd geëigend voelt om de speciale
problemen op dit gebied aan te pak
ken.
Dit speelt het sterkst op het straf
rechtelijke vlak. Mr. Sanders noemt
het geval van een chirurg die zijn
patiënt niet duidelijk maakte dat een
operatie castratie tot gevolg zou heb
ben. Men kan er vrede mee hebben
als zo'n geval voor de tuchtrechter in
plaats van voor de strafrechter komt.
De patiënt blijft dan in veel gevallen
echter met een aanzienlijke schade
zitten. Het tuchtrecht voorziet dan
niet in het veroordelen tot schade
vergoeding, zodat men blijft aange
wezen op het burgerlijk recht.
In dit verband kan men zich overi
gens afvragen of de Nederlandse
rechtspraak zeker in vergelijking
met de Angelsaksische jurisprudentie
In een der heelkundige af
dingen van de Haagse ge
meenteziekenhuizen is van
1958 tot 1963 een stelselma
tig onderzoek verricht naar
de oorzaken van het overlij
den van patiënten. De on
derzoekers, de chirurg dr. P.
Kuijer, de chirurg J. F. van
Rhede van der Kloot en de
arts J. Logeman, kwamen
daarbij tot de conclusie: „Bij
jén van iedere vijf overle-
len patiënten bleken ernsti-
re fouten gemaakt te zijn".
Iet betrof in totaal 259
overleden patiënten. De ge
middelde leeftyd was vrij
hoog: 68j,2 jaar. Eenderde
van hen bleek te zijn opge
nomen in een zo ernstige
toestand dat achteraf kan
worden gezegd dat zij redde
loos waren. De rest had vol
gens de onderzoekers, ach
teraf geredeneerd, wél kan
nen op herstel.
In hun verslag in het Ne-
erlands Tijdschrift voor
eneeskunde in 1963 vervol-
en zij: „Bij eenderde van
leze ons inziens niet redde-
oze patiënten dat is dus
ruim 20 procent van alle
overleden patiënten kon
den wij achteraf ernstige te
kortkomingen of vergissin
gen vaststellen die als voor
naamste oorzaak van de
dood moesten worden be
schouwd:
De drie medici formuleren
cht „foutenrubrieken": in-
ormatie, onderzoek, diagno-
e, voorbehandeling, beodr
ieling, techniek, nabehande-
ing, beleid. Enkele voor
belden
Beleidsfout: Een jongeman
verd na een vechtpartij op
zondagochtend binnenge
bracht met een schotverwon
ding in de borst. Spoedope
ratie had hem kunnen red
den. De jongste assistent, die
er meteen bij was. zag de
noodzaak tot ingrijpen in,
maar durfde het zelf niet
aan. Door het ontbreken
van een oproepsysteem ver
liep een half uur, voordat
men het het hoofd van de
afdeling, die notabene in
huis was, te pakken had.
Toen was het echter te laat.
Technische fout: Hier werd
een onjuist instrument ge
bruikt bij het openen van
een leverabces. Dit instru
ment gleed onbemerkt op het
abceskapsel af, in plaats van
in het abces door te dringen.
Het abces werd onvoldoende
geopend: de patiënt is niet
geholpen en overleed.
De helft van de fouten ble-
Ifen te liggen in de rubriek
beoordeling, 20 bij de di
agnose en 10% in de catego
rietechniek. Ten aanzien
van de grootste foutenfactor
(9,7% van het totaal: onjuis
te oordeelstelling) merken
de rapporteurs op dat hier
de medicus ook voor de
zwaarste opgave staat: het
afwegen van mogelijk
heden en waarschijnlijkhe
den. Zy zijn bang dat juist
deze meest voorkomende
foutenbron zich het moei
lijkst zal laten terugdringen.
Op grond van hun onder
zoek werd een controlesy
steem ingevoerd, dat bestaat
uit het bijhouden van ne
crologierapporten en een
diagnoseboek. Het waarde
volle hiervan is, dat men
voortdurend met zijn behan
delingsresultaten wordt ge
confronteerd en met éér
oogopslag de mislukkinger
ziet.
dit aspect van het smartegeld niet
onderwaardeert. Te gauw komt men
aanzetten met het schrikbeeld van
de Amerikaanse rechtspraktijk, waar
het „sue the doctor" inderdaad tot
waanzinnige gevolgen leidt. Maar
ook als de Nederlandse rechter wat
ruimer gaat rekenen, is het hoogst
onwaarschijnlijk dat hy het tot
Amerikaanse excessen zal laten ko-
In ieder geval maakt de praktijk
duidelijk dat het tuchtrecht functio
neert als een soort buffer in het
spanningsveld van zuiver morele en
professionele verantwoordelijkheid
van de arts en vooral diens straf
rechtelijke aansprakelijkheid. Daar
door komt een zeer zware nadruk te
liggen op de doelmatigheid van het
medisch tuchtrecht. Over de conse-
kwenties daarvan meer in een vol
gend artikel.
De weduwe van de beroemde Edward Steichen, bij de kerk,
Amerikaanse dichter Carl Sand- waar Sandburg werd herdacht,
burg (r.) arriveert met haar broer,
Parijs spreekt
(Van onze Parijse correspondent)
„Je moet een beetje geluk in je leven hebben", vindt Michel
Goma, sinds vier jaar de ontwerper en artistiek directeur van
het Franse modehuis Patou.
Goma behoort met Mare Bohan
van Dior, Yves Saint Laurent
Givenchy en Balenciaga tot
's werelds invloedrijkste coutu
riers: de Parijse modekoningen
die uitmaken welke kleren be
roemdheden als Sophia Loren. de
Belgische prinses Paola, Jacky
Kennedy en bankiersechtgenote
mevrouw Rotschild zullen dra
gen.
„Als het aan mijn vader had ge
legen dan was ik omdat ik zo goed
kon tekenen architect geworden,
maar ik werd het niet omdat ik op
mijn zeventiende met wat zelf ver
diend geld en een pak modeschetsen
van mijn geboorteplaatsje Nerac in
Zuid-Frankrijk naar Parijs reisde.
Ik wist het kantoor van de bond van
Parijse couturiers binnen te komen
en kreeg de toenmalige directrice
mevrouw Castigny te spreken, die
wel wat in mij zag en zo begon ik &ls
speldenjongen op het atelier van
Jeanne Lanvin. Voila dat was het
begin van mijn
„Mijn collectie voor deze winter?
Die zal jong zijn. Je kan een wouw
van veertig als je het een beetje
geraffineerd doet, er als vijfentwin
tig uit laten zien en haar ook zo
jeugdig laten voelen.
Ik heb de new look
bewaard. Wat langere rokken
cocktailparties en zo vind ik wel zo
elegant. Voor overdag komen alleen
mijn rokken van sportensembles een
flink eind op de kuit, maar voor de
rest reiken al mijn rokken tot op de
knie.
Schilder Parthenis
- 88 - overleden
Constantiue Parthenis, een van
Griekenlands meest bekende schil
ders, is in Athene op 88-jarige leef
tijd overleden.
Europese tournee
New York Philh.
Orchestra
Dank zij giften van Trans
World Airlines en het Amerikaan
se departement van Buitenlandse
Zaken zal het New York Philhar
monic Orchestra de volgende zo
mer een tournee van vijf weken
door 10 landen van Europa kun
nen maken.
Leonard Bernstein zal de 20 tot
25 concerten, die het orkest in de
op de periode tussen 25 augustus en 26
september 1968 in Europa zal ge-
„Dieprood, wit, bruin en paars
koos ik naast zwart tot mijn favo
riete kleuren voor deze winter". Als
u toch van plan bent om iets nieuws
te kopen voor deze winter dan raadt
Michel Goma u aan de breedste
zwarte ceintuur van uw warenhuis
te bemachtigen.
Uit te kijken naar coljaponnen
met nauw aansluitende lange mou
wen. Een jockej'petje uit te zoeken
met ultra lange klep. Mollières te
kopen met een niet te hoge blokhak.
En tenslotte wilt u met de nieuwe
mode meedoen, draag dan deze win
ter zoals de klanten van Patou. veel
dieprood, zwart, wit, bruin, in alle
variaties, en niet te vergeten
paars
Ralph Prins wint
weer foto-prijs
De Nederlandse fotograaf Ralph
Prins heeft op de internationale
fototentoonstelling „Moskou en Mos-
avonds vleten" de Nowosjti-persprys ge- P. Zonneveld; 4, 10 A. Pracht; 5 G.
De uit Egypte stammende Griek
heeft gedurende vele jaren les gege
ven aan de Akademie in Athene.
Zijn werken hangen in de voor
naamste musea van Europa en
Amerika.
In 1938 heeft hij de gouden me
daille van de internationale tentoon
stelling in Parijs behaald. Hij heeft
geëxposeerd in New York
Biennale in Venetië.
Parthenis schilderen voornamelijk j vp*n dirio-prpn
historische en rellgeuze taferelen j B
Het orkest zal deelnemen aan
Uitvinder vail liet I Z€ven muziekfestivals in zes lan-
„Surrealisme" in
Parijs overleden
den. Een
is dat 1
die muziekfestivals
Vlaanderen.
De Franse dichter Pierre-Albert
Birot, die het woord „surrealisme"
uitvond, is op 91-jarige leeftyd ln
Parfjs overleden. Hjj was aanvanke
lijk beeldhouwer en schilder.
Als dichter richtte hij het tijd
schrift „Sic" op waarin bijdragen
van OA. Apollinaire, Aragon en
profeten van het surrealisme ver
schenen. Toen het genre uit de mode
raakte volhardde Birot en publiceer
de een tijdschrift dat hij „La quin-
zaine de Pierre-Albert Birot" noem-
Het kortste
boek
De auteur van korte boeken,
Radivoj Momirski zegt zijn re
cord van ongeveer 30 jaar gele
den verbeterd te hebben toen hij
een internationale onderschei
ding kreeg.
In 1938 won hij een wedstrijd
uitgeschreven door het Franse
dagblad Le Matin voor het kort
ste boek ter wereld. De titel van
zijn boek was: „Wie regeert de
wereld?" en de tekst van zijn
boek bestond slechts uit één
ivoord: „geld".
Zijn laatste twee edities die hij
juist gepubliceerd heeft, zijn:
De Leidse Postduiven Club „Bestaat er rechtvaardigheid in
Wedvlucht Vilvoorde. In concours de wereld?", en de tekst van het
458 duiven. Uitslag: l, 9 J. van Ai- boek bestaat alleen maar uit een
phen Sr.; 2, 6, 8 W. Onstenk; o. H. j vraagteken.
Het andere is: „Wat zal er
Zijn eigen gedichten in proza
vorm publiceerde hij voor het eerst
n 1933 onder de titel „Grabinoulor".
De reportage fotografeerde Prins
I toen hij in oktober jl. in Ruslard
de Grand-Prix in ontvangst nam
op de internationale tentoonstelling
Interpress met zijn werk over Hi-
rosjima.
Stein; 7 L. v. d. Nieuwendijk. overblijven na de derde wereld-
Wedvlucht Survilliers Fosses. In I
concours 113 duiven. Uitslag: i J.
Knynenburg; 2. 6. 7, W. v. d. Nieu
wendijk; 3. W. Onstenk; 4.
Schenkelveld: 5 Bink-v. d. IJssel;
J. van Alphen Sr.; 9 L. v. d. Nieu
wendijk; 10 G. van Stein.
Daarop volgt geen tekst.
Concert in Katwijk:
FEILLOZE REGISTRATIE-KEUZE
Het Orgelcomité Katwijk" van de Nieuwe Kerk boekte
gisteren een blijde dag: de Praagse organist Jiri Ropek (die
vrijdag 4 augustus ook in de Leidse Pieterskerk optreedt) is
er weer komen concerteren. Honderden luisterdeit toe, maar
niet de 2000, op wie hij, naar hij vertelde, bij zijn Praagse be
spelingen steeds kan rekenen. Van die 2000 is dan 80% jeugd
Ropek blijkt een kunstenaar, die het programma dat hij aan
biedt niet alleen maar vertolkt, maar van hart tot hart over
draagt. Van wélke componist hij ook speelt, hij treedt in de
plaats van diens scheppende persoonlijkheid. Elk nieuw werk
spreekt ons weer aan in de eigen individualiteit.
Dat is Ropek's gave.
„Mijn nieuwe wintercollec
tie zal in de eerste plaats zeer
jeugdig zijn en om aan alle crea
ties de juiste finishing touch te
geven vind ik, dat een goed ge
kozen knoop bijzonder belangrijk
is", aldus Michel Goma, de ont
werper van het huis Patou
Verbluffen doet Ropek niet.
Vijf zich niet opdringende stukken
zijn voorbijgegaan, voordat men in
een Praeludium et Fuga in D van
Bach (BWV 532) toegeven moet: hier
is een grandioze virtuoos aan het
woord, een virtuoos met een benij
denswaardige elasticiteit in de voor
dracht, een „herschepper" met een
feilloze intuïtieve kijk op registratie.
Door deze gesteldheid verandert elk
notenbeeld in levende spraak. Op een
hoogtepunt van deze Bach-fuga ont
staat een pedaal-solo: hoe fris en
welbespraakt zelfs dit voetenspel, dat
een van de technische geheimen
verraadt van deze hoogstaande kapi
tale speelwijze.
Rapek schijnt niet van onveran
derbare principes uit te gaan: hij ge
bruikte de zweller in een Bach-fuga.
Ook Flor Peeters durfde dat. In deze
Bach-koraalbewerkingen. Dit waren:
„Allein Gott in der Höh", „Wachet
auf" en „Nun komm' der Heiden
Heiland". Een later koraalvoorspel
was van Flor Peeters (Von Liebe
kommt gross* Leiden), stuk van een
aanminnige cantabilitelt, waarin
a.h.w. aan de „koraalman" Bach een
devote dankzegging wordt gewijd.
Over een dansant Scherzo van
Kenneth Leigh ton en wonderlijk sug
gestieve Alleuyas van Simon Preston
vermoedelijk geavanceerde Engelsen)
bereikte de concertgever een Post-
lude („pour l'office des complies")
van Alain, mystieke avondmuziek in
de lijn Franck-Messiaen met 'n cen
trale plaats voor de geregoriaanse
reciteertoon.
met een Toc-
Wledermann,
Een
cata und Fuge In f
bijna vrolijke fuga kan dat overigens
best. Bach is er zelf vrijmoedig in I R"P'k PrlaKM "*™eester.
door de fuga-bouw niet „wettelijk" te j wekkend-Improvisatorisch de stoere
doen verlopen.
Van klaarheid van exposeren wis
ten we al door een vormschone Toc
cata e Canzone van Frescobaldi, door
een kleine aantrekkelijke barokke h-
moll Fuga van Joseph Seeger
een Boheems tijdgenoot van Haijdn
door Buxtehude's magistraal
koraalspel „In dulci jubilo" en
diens Fuge in C, waarin de organist
het typische gigue-ritme terechtver
bond met een luchtige registratie.
Verder door de drie niet aangeduide
opzet van de toccata met kabbelende
Intermezzi. Knap, klankrijk, van
vlotte concertallure en duizelende ge
zwindheid de fuga, die meer een fu-
gatische fantasie lijkt ln romantische
lijn Liszt-Joachim Raff. Een echt
„organistenstuk" met een koraal-co
da toe, een tegenhanger van onze
Jan Zwart.
V.
