Wereldwijd kijkspel
via vier kunstmanen
Aaaaaardbeien
volop smullen!!
Revolutionaire ontwikkeling
van mondiale communicatie
staat pas in kinderschoenen
„Torens"
zonder
voetstuk
„Geef de stadswegen
een kleurtje
,GEJO'
Niets is
definitief
LEIDSCH m DAGBLAD;
POWDERDA0 M TOW 1901
lBTOSCH DAGBtAD
PAGINA 1
Beelden uit achttien landen door
ruimte naar 600 miljoen kijkers
(Van onze redacteur ruimtevaart)
Vier kunstmanen zullen op 25 juni van aclit tot tien uur des avonds
(Nederlandse tijd) worden ingeschakeld voor de verzorging van een
televisie-programma, dat over de gehele wereld in de huiskamers wordt
gebracht: de Early Bird boven de Atlantische Oceaan, de Lani Bird en de
ATS-I boven de Pacific en een Molniya boven Aziatisch Rusland.
Het is voor het eerst, dat een dergelijk experiment op deze schaal onder
nomen wordt. Er zullen beelden uit achttien landen aan alle zijden van
ijzeren gordijnen en oceanen worden getoond die naar schatting door zes
honderdmiljoen kijkers zullen worden gadegeslagen. De kosten van de
uitzending zijn geraamd op achttienmiljoen gulden.
In het golflengtegebied, dat voor
televisie gebruikt wordt, worden de
draaggolven niet door een hoge laag
in de atmosfeer naar de aarde te
ruggekaatst, zoals dat bij de langere
radiogolven het geval is. Die langere
golven volgen daardoor de kromming
van het aardoppervlak en kunnen
theoretisch op aarde een onbeperkt
bereik hebben. Televisie-golven ech
ter kunnen zonder technische hulp
middelen slechts langs een rechte
lijn van zender naar ontvanger gaan,
waardoor hun bereik niet verder
strekt dan de „horizon" van de zen
der. Men zou een wereldbereik voor
televisieuitzendingen kunnen berei
ken door overal op aarde hoge to
rens te bouwen met relayeringssta-
tions die zioh in eikaars „zicht" be
vinden. Dat is echter een zeer kost
baar en voor vele gebieden ook om
andere redenen niet te verwezenlij
ken systeem.
De technische ontwikkeling heeft
juist op tijd de communicatiekunst
maan mogelijk gemaakt die een op
lossing voor het probleem van de
wereldcommunicatie kan brengen.
Een communicatiekunstmaan is
eigenlijk niets anders dan
hoog relayeringsstation, dat welis
waar niet op een vaste toren is aan
gebracht. maar dat in wezen dezelfde
functie kan vervullen als de hon
derden meters hoge masten die over
al in Amerika, Europa en elders in
de wereld verrezen zijn.
Door hun zeer grote hoogte (die
van 200 tot vele tienduizenden kilo
meters kan variëren) hebben deze
kunstmanen een zeer groot bereik,
dat wil zeggen dat zeer grote gebie
den op aarde er een ongestoorde
rechtlijnige verbinding mee hebben.
Eén kunstmaan kan daardoor de
functie vervullen van vele honderden
vaste televisietorens. Een kunstmaan
mag dan wel duur zijn, maar zij
vervangt zoveel per stuk veel goed-
Er zijn evenwel allerlei redenen,
waarom men zich niet tot een derge
lijk simpel kunstmaan-net wil beper
ken. De lancering van ander types
kunstmanen ging dan ook door.
Zo volgden de Telstar II op 7 mei
1963, de Syncom II op 26 juli 1963,
de Relay II op 21 januari 1964, de
Echo II op 25 januari 1964 en de
Syncom III op 19 augustus 1964.
Commercieel
Een nieuwe fase begon op 6 april
1965, toen de eerste commerciële ver
bindingssatelliet werd gelanceerd, de
Early Bird. Deze Early Bird was ge
bouwd in opdracht van een particu
liere organisatie waarin grote onder
nemingen uit verschillende landen
(maar in hoofdzaak de VS) samen
werkten, namelijk de Communications
Satellite Corporation, kortweg Com
sat genoemd.
De Comsat verhuurt de appara
tuur van de Early Bird aan tele
foonmaatschappijen, radio- en tele-
visistations en andere gegadigden zo-
-als persbureaus en persfotodiensten.
De Early Bird werd op een „vaste"
plaats boven de Atlantische Oceaan
gestationeerd, dus op 35.800 km hoog
te, en heeft sindsdien zeer intensief
dienst gedaan hoewel de gebruikers
nogal wat kritiek hadden op de hoge
huurtarieven. Mettertijd zullen deze
tarieven dank zij efficiëntere appa
ratuur en serieproduktie verlaagd
kunnen worden. De Early Bird is
een van de kunstmanen, die bij de
wereld-televisieuitzending van 25
juni ingeschakeld zal worden.
ADVERTENTIE
Verbeteringen
op komst
Ook de Russen
ADVERTENTIE
Hij voelt zich als in een doolhof.
Het drukke verkeer laat hem nog
weinig tyd om naar de lang niet al
tijd duidelijke wegwijzers te kijken.
Gelegenheid om naar de weg te vra-
is er meestal ook niet, want dan
moet hij stoppen. Meestal is er geen
parkeerplaatsje meer te vinden en
als er wel ruimte is, kan men er
wel haast verzekerd van zijn, dat er
«en parkeerverbod geldt. En als men
wel even kan stoppen, moet er ook
nog maar direct iemand bij de hand
zijn, die de verdwaalde wegwijs kan
maken.
Trouwens op drukke kruispunten
Iheeft men meestal wel wat meer
zijn hoofd dan om zich te oriën-
fteren. De verkeerssituaties zijn vol
komen vreemd, soms staan de ver
keerslichten aan de zijkant van de
weg, soms bevinden ze zich boven de
straat.
Vaak zyn er opstelvakken zonder
aanduiding in welke daarvan men
zich moet opstellen. Kruisende of af
slaande tramrails kunnen de situaties
nog verwarder maken.
Daarbij moet hij letten op de ver
keersborden, straatvernieuwingen,
oversteekplaatsen, wegen met een
richting-verkeer enz. En de onverbid
delijke verkeersstroom heeft geen
medelijden met wegzoekenden.
Velen, die met vakantie per auto
naar onbekende streken gaan, zullen
binnenkort weer met dit beklemmen
de gevoel te maken hebben.
In Duitsland gaan dan ook stem
men op en het is niet de eerste
keer om doorgangsroutes door een
stad een bepaalde kleur wegdek te
geven, zodat men alleen maar de
kleur van de weg heeft te volgen om
de gewenste uitvalsweg te vinden.
's Avonds zouden lampen in dezelf
de kleur de weg kunnen markeren.
Het idee lijkt zeer aantrekkelijk,
maar aan de uitvoering van een der
gelijk plan zitten natuurlijk heel wat
haken en ogen.
Stel je voor dat een hoofdstraat
tenslotte naar meer uitvalswegen
leidt, dan zullen sommige stukken
een kakelbont patroon vertonen.
Niettemin lijkt ons het idee alleszins
het overdenken waard.
Een schets van het systeem vol
gens hetwelk drie „vaste" kunst
manen hoven de evenaar die als
voetstuklozetelevisietorens van
35.800 km hoogte voor een wereld
wijd verbindingsnet kunnen zor
gen.
kopere torens, dat de plaatsing van
een communicatiekunstmaan in de
ruimte in principe een grote bespa
ring betekent.
Bescheiden begin
De revolutie, die de ruimte
vaart bracht in de communica
tie over grote afstand, begon bij
zonder bescheiden met de lancering
van een Atlas-raket op 16 december
1958 van Kaap Kennedy (toen nog
Kaap Canaveral geheten). In die ra
ket werd een bandopname meege-
roerd van een kerstboodschap van
president Eisenhower. Toen de raket
eenmaal in een baan om de aarde
gekomen, werd deze kerstbood
schap herhaalde malen afgedraaid,
waardoor voor het eerst over de hele
wereld een menselijke stem te be
luisteren was, die vanuit de ruimte
„sprak". Veel meer dan een propa
gandistisch stuntje was dit experi
ment echter niet.
De eerste satelliet, die werkelijk
>or communicatie tussen twee pun
ten op aarde werd gebruikt, was de
op 12 augustus 1960 gelanceerde
Echo I. een reusachtige ballon met
sterk reflecterend oppervlak dat
als „spiegel" kon dienen voor radio
signalen. Veel praktisch waarde voor
communicatiedoeleinden hebben der
gelijke „passieve" satellieten echter
niet.
Van Telstar
naar Syncom
(ADVERTENTIE)
KOUSENHUIS.
HAARLEMMERSTR.
LEIDEN
Een grote sprong voorwaarts werd
gemaakt, toen op 10 juli 1962 de Tel
star I werd gelanceerd als eerste ac
tieve communicatie-satelliet. Deze
Telstar bevatte een ontvangstinstal
latie, een zeer krachtige versterker
en zendapparatuur. Via Telstar kon
den daardoor over zeer grote afstan
den (bv over de Atlantische Oceaan)
telefoongesprekken worden gevoerd
en radio- en televisieuitzendingen
worden gerelayeerd. De op 13 de
cember 1962 gelanceerde Relay I was
een sterk verbeterd type.
Weer een nieuwe vooruitgang werd j
geboekt op 14 februari 1963, toen
de eerste „stationaire" satelliet, de
Syncom I de ruimte inging. Op een
bepaalde hoogte is de omwentelings-
tijd van een satelliet om de aarde
precies 24 uur, dus dezelfde tijd
waarin de aarde om de eigen as
draait. Op deze hoogte .die ongeveer
35.000 km bedraagt, blijft een sa tel-
liet boven de evenaar steeds boven
hetzelfde punt van de aarde „han
gen" doordat de satelliet synchroon
met de aarde meedraait. Vandaar
ook de naam Syncom als samentrek
king van synchrone communicatie
satelliet.
In principe zfjn drie van dergelijke
satellieten op gelijke afstanden van
elkaar in het equatoriale vlak op
35.800 km hoogte voldoende om een
permanent contact tussen alle pun
ten op 90 procent van het aardop
pervlak mogelijk te maken. Alleen de
gebieden nabij de polen vallen bui
ten het bereik van deze kunstmanen.
Op 23 april 1965 ging de eerste
Russische satelliet voor communica
tie de ruimte in. Dat was de Molniya
1, die in een langgerekte elliptische
baan van 1210 tot 39880 km hoogte
werd gebracht. Rusland, dat in de
eerste plaats belang heeft bij com-
municatie uitsluitend op het noorde-
lijk halfrond en dan nog voor stre
ken die vrij noordelijk liggen, had
nauwelijks belangstelling voor syn
chrone („vaste") satellieten boven de
evenaar. Daarom werd voor de Mol
niya een baan gekozen waarin de
satelliet driekwart van de tijd boven
het noordelijk halfrond vertoeft en
daardoor een maximale bruikbaar
heid geeft voor de gebieden, waarin
Rusland is geïnteresseerd.
De Molniya's volgden elkaar daar
na vrij snel op, terwijl Amerika even
„uitblies" en ervaringen verzamelde.
De tweede Molniya ging op 13 okto
ber 1965 de ruimte in (doch
dween weer op 17 februari jj.) w
na de derde volgde op 25 april 1966,
de vierde op 20 oktober 1966 en d<
vijfde op 26 mei 1967, dus nog maai
zeer onlangs. Een van deze Molni
ya's neemt ook deel aan het wereld
televisie-experiment van 25 juni.
Inmiddels lanceerde de Comsat nog
de Lani Bird (Itelsat-ü, nummer 1
was mislukt) op 11 januari j.l. naar
een vaste plaats boven de Pacific
Deze Lani Bird is een sterk verbe
terde versie van de Early Bird. Ook
de Lani Bird neemt deel aan het
periment van 25 juni.
Het Amerikaanse ruimtevaartbu
reau Nasa stuurde voorts nog de
perimentele satelliet ATS-I naar
ruimte op 6 december 1966. Ook deze
ATS (Applications Technology Sa
tellite) wordt op 25 juni ingescha-
De Lani Bird, die hoven de Pa
cific een van de belangrijkste
schakels vormt in het komende
wereldtelevisieprogramma.
Hoewel de communicatiekunstma-
»n door verbeterde micro-technie-
»n en door wijzigingen op grond
in opgedane ervaringen met de
eerste exemplaren geleidelijk aan al
zyn uitgegroeid tot wonderen van
techniek en vermogen, staan nog
weer verbeterde versies op stapel.
Men kan zelfs stellen, dat de verbin
dingskunstmanen nog maar in de
kinderschoenen staan.
De Comsat heeft opdrachten ver
strekt tot de constructie van Intel-
sat-kunstmanen met een vijftigvou-
dige capaciteit van die van de Lani
Bird. De eerste van deze nieuwe ver
sies, de Intelsat III van ongeveer
duizend kg (tegen 40 en 85 kg van
de Early en Lani Bird) moet vol
gend jaar de ruimte in gaan. de In
telsat IV in 1969.
Groot werkterrein
Ctammunicatie-kunstmanen hebben
een onvoorstelbaar grote toekomst
voor zich. Zij zyn beslist niet alleen
van nut voor telefoon, radio, tele
visie en nieuwsvoorziening.
Men verwacht veel van kunstma
nen ten behoeve van het onderwijs
in grote ontwikkelingsgebieden,
waar het normale onderwijs door al
lerlei omstandigheden slechts moei
lijk van de grond kan komen. Via
kunstmanen kunnen honderden of
duizenden scholen bereikt worden en
kunnen in ontwikkelingsgebieden
tienduizenden leerkrachten ontbeerd
worden die toch niet voorhanden
zijn.
Een enkele maal is al voor medi
sche doeleinden van communicatie
satellieten gebruik gemaakt, toen een
specialist in Amerika geconsulteerd
werd ten behoeve van een patiënt in
Europa, waarbij een cardiogram
werd overgeseind.
De stroom van wetenschappelijke
publicaties over de gehele wereld
kan nooit door alle bibliotheken wor
den bijgehouden. Dank zij kunstma
nen kunnen nu micro-foto's van ar
tikelen van waar ook ter wereld
naar iedere andere plaats worden
overgeseind in zeer korte tijd, waar
door gewenste lectuur overal beschik
baar kan zijn. Ditzelfde geldt voor
afschriften van documenten, die el
ders op korte termijn gewenst zijn.
In noodgevallen, wanneer de nor
male verbindingen verbroken zijn,
kan via kunstmanen de verbinding
met rampgebieden onderhouden 1
den. Vanzelfsprekend zijn de kunst
manen ook voor militaire verbindin
gen van belang.
Het experiment van 25 juni zal
slechts een bescheiden begin zijn i
wat de toekomst in petto zal blij-
De „oud rot" onder de commu
nicatiekunstmanende Early Bird,
getekend tegen de achtergrond
van de aarde met Europa en de
Verenigde Staten, waartussen de
ze „vaste kunstmaan een verbin
ding legt.
ken te hebben voor een wereld, die
onderling begrip, onderlinge
nicatie en het afbreken vai
steeds meer nodig heeft om leefbaar
te blijven.
KROMMENIE
VINYLiïm
Bijgaand artikel over de we-
reldtel'evisieuitzending was ge- t
schreven voordat bekend werd,
dat Rusland en enkele andere
landen achter het yzeren gordijn t
weigerden hun toezeggingen van
meer dan een jaar geleden ge-
stand te doen en besloten, niet
aan deze uitzending mee te doen
op grond van de internationale
toestand. a
Onlangs heeft de Russische
premier Kosigin gezegd, in New
York geen gesprek met Johnson
te willen hebben maar een dag j
later verklaarde „Niets is defi-
nitief". Hij doelde daarmee dat g
er misschien toch nog een kans- p
je op een topgesprek in zat.
Zo schijnt het ook te zijn met r
het wereldwijde kijkspel, waar
over bijgaand artikel handelt.
Er bestaat tot het laatste mo-
ment nog hoop, dat Rusland op t,
zijn bruuske besluit tot weige-
ren van medewerking terugkomt, .V.
al wordt die kan sniet hoog aan-
geslagen. V
Vandaar toch maar dit ver- 5
-a-' haal, dat gebaseerd is op het
x oorspronkelijke plan, „onze we- 9
g reld" te laten zien over oceanen
g èn ijzeren gordijnen heen.
ADVERTENTIE
MEE OP VAICAAISTTIE1
MAAR ALLEEN, als U ONZE VOORSCHRIFTEN goed opvolgt.
U maakt gebruik van de ln ons blad afgedrukte vakantiebon. Volle*
invullen en als brief (gefrankeerd met 30 at. postzegel) inzenden,
aan ons bureau bezorgen.
TENMINSTE 7 dagen voor de eerste opzendingsdag
3 medewerking schenken.
berekend.
Buiten de Beneluxlanden f 0,40 per dag.
Luchtposttoezending f 0,60 per dag.
Voor regelmatige ontvangst op de vakantieadr
Europa kunnen wij niet instaan.
i prettige vakantie,
Luxemburg f 1,25 per vakantie periode
vooral in Zuid-
Als BRIEF te verzenden. Frankeren met 20 ot
Het LEIDSCH DAGBLAD gaat met U mee - wanneer U deze bon
Ingevuld aan ons toezendt.
HUISADRES:
Woonplaats:.
Kwartaal abonnee j doorhalen
Maand wat Qlet van
Post tcpssaog u.
Bezorging van ons blad in adresband is POST abonnement.
VAKANTIEADRES
Eerste dag van toezending:
Laatste dag van toezending:
ALLE gegevens invullen.
