9
Verlies- en winstpunten
tussen Haydn en Debussy
Schatten uit de Leidse
U ni v er si t ei t s bibliotheek
EEN MODERN
'ZAKEN'KOSTUUM
WEEKS FESTIVAL GEOPEND:
Unieke solisten
BERT SCHRIER
ledereen krijgt nu 6 mooie stuiters
bij IGLO patates frites!
Engelse clochard 75)
leidde dubbel leven
ZELDZAME EXPOSITIE
Uniek en onvervangbaar bezit
VRIJDAG I JUNI 1987
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA t
(Van onze Weense correspondent)
Niet alleen Tsjecho-Slowakije, Hongarije en Joegoslavië zijn
„Naburen aan de Donau", zoals het motto van het Weense Fes
tival luidt, maar ook Oostenrijk zelf is een Donau-land en daar
om heeft de gastheer zelf ook het recht om zijn eigen speciali
teiten te serveren.
„Orfeo ed Euridice"
Na het eerste grote concert waarin
Karl Böhm met de Wiener Philhar-
moniker werken van Mozart. Mah
ler en Brahms ten gehore bracht,
leerde* men van de goede oude „papa"
Haydn een opera kennen die eerst in
1950 werd ontdekt. De wereldpremiè
re van deze „Orfeo ed Euridice"
werd een jaar later in Florence ge
geven, maar zij vond geen weerklank.
Dat is begrijpelijk, want Haydn is
wel de vader van de symphonie, maar
geen grootmeester op het terrein van
de opera. Dat weet de jongste mu
ziekstudent, maar de directie van
het Festival blijkbaar niet. Daarbij
komt nog dat de opera-virtuoos
Gluok hetzelfde thema al 30 jaar
vroeger in zijn onovertroffen gelijk
namige opera had behandeld. De op
voering in Wenen bewijst dat het
van tevoren uitgesproken wantrou
wen gemotiveerd was. Dit werk van
Haydn mist alle dramatiek, ook al is
het rijk aan melodieën. Bovendien
blUkt dat de componist niet gevoelig
is voor het dramatische conflict,
waarvan de opera toch afhangt. In
plaats daarvan sohonk hij ons een
symfonische parafase op een zwakke
tekst. De toehoorder is dus teleurge
steld.
Toch kan men slechts van een ge
deeltelijke teleurstelling spreken want
waar de opera-componist tekort
schoot, daar won het de onvergete
lijke muzikant, die vooral voor de
aria's uit een onuitputtelijke rijk
dom aan motieven en muzikale
vondsten schijnt te putten. Daarom
maakt de opvoering ook niet de in
druk van een misgreep, omdat het
zwakke werk door de zuiver muzikale
kwaliteiten en tevens door twee voor
treffelijke vertolkers wordt gered.
In de twee hoofdrollen treden de
Engelse zangeres Joan Sutherland en
de Italiaan Gedda op die alle kri
tiek laten verstommen, omdat zij de
muzikale weelde zo prachtig tot uit
drukking weten te brengen. Het
Weense Festival is dan misschien
met een verliesrekening begonnen,
maar zuiver artistiek beoordeeld
blijkt het toch winst te zijn!
„Pelléas et Mélisande"
De tweede specifiek Oostenrijkse
bijdrage is de opvoering van „Pelléas
et Melisande", de enige opera van
Debussy. Wie deze laatste echo van
de romantiek enkele jaren geleden in
de Kara jan-vertolking mocht bele
ven, zal die opvoering nooit ver
geten. In de huidige reprise is Von
Karajan weliswaar taboe, maar zijn
interpretatie en enscenering werd in
haar geheel overgenomen en de di
rectie was wel zo fatsoenlijk om dit
op het programma uitdrukkelijk te
vermelden. De opera is een typisch
impressionistisch werk waarin het
pathos van Wagner bewust wordt
vermeden om plaats te maken voor
het epische in een verdoezelde at
mosfeer.
De gastdirigent Serge Baude houdt
zich aan de interpretatie van Von
Karajan en bereikt daarmee een
hoog niveau, zonder ons echter te be
toveren. Dramatische spanningen ko
men behalve op het einde niet
voor in dit libretto van de symbolist
Maeterlinck, maar des te fijner en
genuanceerder is de als matglanzend
mozaïek opgebouwde partituur die
met subtiele klankschakeringen een
echte impressie oproept: een fijn
gepenseeld psychologisch schilderij i
pointillistische stijl, ais was het een
aquarel. Muzikaal uitgedrukt is het
een groot symphonisch gedicht van
welks filigrane planisslml een grote
betovering uitgaat.
Daarop is de gehele enscenering
(eveneens van Von Karajan) afge
stemd. Een gordijn van fijn
gaas wordt voor het eigenlijke to
neel gespannen, waardoor zowel de
gestalten als de achtergrond verva
gen. Het is een goede vondst die vol
komen past bij de romantisch-im-
pressionistische opzet.
Na Von Karajan die op het stand
punt staat dat opera's in hun oor
spronkelijk tekst gezongen dienen te
worden, heeft ook de huidige direc
tie aan dit beginsel vastgehouden en
daarom enkele Parijse zangers als
vaste leden van het ensemble gecon
tracteerd, wanneer er een Franse
opera wordt opgevoerd. In dit geval
waren het Henri Gui als Pelléas en
Baquier als Golau, twee voortreffe
lijke solisten die zo duidelijk zingen
dat men de tekst zeer goed kan vol
gen. Nicole Menut die als gast de rol
van Mélisande zingt, is een openba
ring. Een dergelijke weergave is al
leen mogelijk bij een zangeres die uit
het land van Debussy zelf komt. Ook
nu weer kon men onze landgenote
Hilda de Groote in de jongensrol be
groeten. Ze is voor kleinere rollen
aan de opera verbonden en acteert
Veel buitenlanders
Het hoogtepunt bereikt echter de
„halve" Oostenrijker Walter Kreppel
met zijn prachtige bas In de rol van
Koning Arkel. Dat is ook de mening
van het publiek dat grotendeels uit
buitenlanders bestaat. Het zijn voor
namelijk Amerikanen, Fransen en
Italianen, maar vlak voor mij zat
een heel gezin uit Japan van 8 perso
nen die minstens even enthousiast
waren als de filmster Maria von
Koclan en de kaalhoofdige Yul Bryn-
ner die in zjjn donkergroene smoking
met fluwelen kraag door de dames
uit alle werelddelen werd herkend en
bewonderd.
Querido-reisbeurzen
Gisteren zjjn de Jaarlijkse drie
Querido-reisbeurzen voor auteurs
weer verloot. Deze beurzen zijn voor
het eerst beschikbaar gesteld toen in
1965 Em. Querido's uitgeverij N.V.
50 jaar bestond. Dit jaar zijn zij
toegevallen aan Alfred Kossmann,
Beb Vuyk en Ellen Warmond tijdens
een drukbezochte bijeenkomst ten
huize van uitgeverij Querido in Am
sterdam.
ADVERTENTIE
Vlot zakendoen voor 228,-
Modern zakendoen vraagt om een modern pak. Een kostuum dat
perfect zit. Ook na lange zakenreizen. Ook na uitgebreide zakenlunches.
Een gemakkelijk kostuum. Een pak dat na een hele lange dag de
volgende ochtend nog keurig in de plooi zit. Wij hebben dit ideale
'zaken'pak in een uitgekiende combinatie van wol en dacron. Voor een,
natuurlijk, zéér scherp gestelde prijs, f 228,-
BREESTRAAT 152-154 LEIDEN I TELEFOON 20905
ADVERTENTIE
Nu willen ze wel twéé keer in de week
patates frites! Zó lekker zijn ze van Iglo.
En zó machtig vinden ze die kleurige
stuiters. In elk pak zitten er 6. Gauw halen!
Beeldenexpositie
voor blinden
22 beeldhouwwerken zjjn in het
Haags Gemeentemuseum bijeengezet
en voorzien van bijschriften in brail
le. Het Is voor het eerst, dat een
specifieke tentoonstelling voor blin
den en slechtzienden in een Neder
lands museum is georganiseerd. De
ze expositie is gisteren door mr. drs.
L. J. F. Wijsenbeek. directeur van
de dienst voor Schone Kunsten in
Den Haag, geopend.
Hij sprak de hoop uit, dat deze
proef zal aanslaan.
Mr. Wijsenbeek kondigde aan, dat
de leiding van het museum bereid
is na een geslaagde proef een hoek
of zaal in het museum blijvend te
bestemmen voor exposities voor blin
den.
De tentoonstelling heeft, daar het
een proef is, een tijdelijk karakter.
Ze is slechts vandaag, zaterdag en
zondag as. geopend.
Compositie-opdrachten
Holland Festival
De Nederlandse componisten Lex
van Delden, Robert Heppener en Otto
Ketting hebben een opdracht van het
bestuur van de Stichting Holland
Festival aanvaard voor het compo
neren van kamermuziekwerken ter
uitvoering in het Holland Festival
1967.
Van Delden schreef een „Musical
notturna a cinque" op. 90 voor 4 celli
en harp. Heppener componeerde een
werk getiteld „Kwartet (1967)".
De uitvoering van de compositie
van Otto Ketting zal worden uitge
steld omdat het Danzi kwartet, waar
voor dit werk geschreven werd, ver
hinderd is in het komende festival
op te treden.
Buitenkansje voor twee
Parijse danseressen
Een onopvallende zwerver
uit Blackpool, Julian, die dezer
dagen op 75-jarige leeftijd is
overleden, blijkt een dubbel
leven te hebben geleid.
Van zijn erfenis van ruim 620.000
gld is een deel bestemd voor twee
danseressen van de Folies Bergères
in Parys, die hij al jaren kende. In
Blackpool leurde hij overdag met
zeep en scheermesjes en bezocht
vaak het tëhuis van het Leger des
Heils. In de avond begaf hij zich
naar huis. Een luxueus ingericht
apartement. Hy beschikte over een
dure auto met chauffeur.
Regelmatig begaf hij zich naar Pa
rijs of de Franse Rivièra. In de licht
stad ging hij bij voorkeur naar de
Folies Bergères, waar hij een vaste
plaats had. De danseressen, voor wie
hy steeds geschenken meebracht,
kenden hem als „de oude Engelse
heer". Twee van hen de 38-jarige
Micheline Roine en de 33-jarige Ni
cole Delatt-re blijkt hy in zyn tes
tament te hebben bedacht. Voorts
heeft Julian 300.000 gld nagelaten
aan een jonge zangeres uit het. koor
van het Leger des Heils in Black
pool.
Bende De rechtbank te Antwer
pen heeft twee leiders van een ben
de, die terechtstonden op beschuldi
ging van meer dan 224 diefstallen
en overvallen tot een bedrag van
f 400.000, veroordeeld tot resp. 15 en 5
jaar gevangenisstraf, zy zullen ook
nog terecht moeten staan op beschul
diging van moord op een Antwerpse
diamanthandelaar.
ADVERTENTIE
Grand Hotel Kurhaus
HUIS TER DUIN
Restaurant DE BRUG
Riant uitzicht op zee
Gerenommeerde keuken
met internationale
specialiteiten
Uitgelezen wynen
Zeelucht - sport - rust
Eigen strand en
zonnebad
Sauna, warme en koude
zeewaterbaden.
Bidloo's „Ontleding des mensenhely-
cken lichaams". Bidloo was genees
heer en hoogvoorleezer in de ontle-
dings- en heelkunst en hoogleraar
aan de Leidse Academie. Naar het
leven in 105 aftekeningen door de
heer Gerard de Lairesse.
Tenslotte is er nog de afde
ling „Oosterse handschriften", on
dergebracht in drie vitrines. De col
lectie omvat zeer vele exemplaren uit
het Nabye Oosten ln het Arabisch,
Perzisch, Syrisch en Armeens.
Ook een grote verscheidenheid uit
de Indonesische Archipel, in welhaast
onnoemeiyk ryke variatie. Het i
Wist U dat de Leidse Universiteitsbiblio
theek, om maar iets te noemen niet minder
dan 11.000 oude Oosterse-, 7000 Westerse
handschriften, plus minus anderhalf miljoen
boekbanden, 40.000 kaarten en 40.000 prenten
en tekeningen bevat?
Al deze unieke exemplaren zyn voor het ge
wone publiek nimmer te zien, slechts bestaat
daartoe de gelegenheid voor de wetenschap
pelijke onderzoeker.
En tóch verdienen deze, in de meeste ge
vallen onvoorstelbaar kostbare kunstschatten,
de volle aandacht van iedereen.
Daarom is er een prachtig initiatief geno
men: in het kader van het Holland Festival is
van heden af in het Museum „De Lakenhal"
uit dit alles een zorgvuldige selectie te zien,
een zodanige dat iedere geïnteresseerde er
niet anders dan de grootste bewondering voor
kan hebben.
De keuze van het zeldzame mate- f
riaal is gedaan door de beheerders
van de diverse afdelingen: drs. E.
Braches voor de gedrukte werken en
de boekbanden, ir. A. van Lutsenburg
Maas voor de cartografische en to
pografische afdeling, drs. P. F. Ob-
bema voor de Westerse- en dr. R.
Roolvink voor de Oosterse hand
schriften.
In drie zalen is deze prachtige col
lectie ondergebracht. De eerste om
vat het geschreven boek van 1800 tot
1500, alsmede een vitrine met spec
taculaire boekbanden en byzondere
uitgaven, de tweede is gewyd
aan cartografie en topografie, als
mede reisbeschryvingen, de derde
bepaalt zich tot het geïllustreerde
wetenschappelyke boek en de Oos
terse handschriften.
De keuze is er, ook door middel
m een groot aantal gevarieerde
a's, op gericht, een indruk te ge
in van de hoofdlijnen van de ge
schiedenis van het geschreven boek.
De Leidse collectie is het resultaat
van het speuren van geleerden als
Vossius, Scaliger, Vulcanius en an
deren. Handschriften, die getuigen
van het eindeloos geduld van de ver
vaardigers, o.a. monniken in een pe
riode, dat men hiervoor nog de tijd
had, zijn uit gans Europa byeenge-
bracht. Met name Noord-Frankrjjk
is uitstekend vertegenwoordigd. Spe
ciaal komt men onder de diepe in
druk van de briljante versierings-
Allereerst zy genoemd het oudste
bewaarde handschrift, dat stamt uit
de bibliotheek van de Dom te Mainz,
nl. „Lucretius, de Rerum Natura",
daterend uit de aanvang van de
9de eeuw. Voorts de Latynse bewer
kingen van de gedichten van Aratos
„Aratea" uit midden 9de eeuw
(Reims). Niet minder dan 39 be
waarde miniaturen van de 43. Aan
dacht verdienen ook het „Liber Ma-
chabeaorum. „Flavius" uit de eerste
helft van 10de eeuw, het eerste boek
over de krijgshaftige Maccabeeën.
Van de talryke andere kunstzinni
ge handschriften moeten in het by-
zonder genoemd worden het „Psal
terium van Lodewyk de Heilige", af
komstig uit Engeland (ca 1200).
waarin de heilsgeschiedenis in 23
miniaturen is vastgelegd. Dat is ver-
moedeiyk in de Zuidelyke Neder
landen geroofd door de Leidse ka
pitein J. van den Bergh en in 1741
aan de Universiteitsbibliotheek ge- ateliers), het vermaarde .Getyden-
schonken. boek van Van Zaers" (ca. 1440. met
polychrome miniaturen, door sommi
gen toegeschreven aan de Meester
van Catherina van Kleef, het 15de
eeuwse Kroniekboek ..Enguerrand
de Monstrelet", geïllumineerd in de
styl van de Bourgondische hand
schriften, dan werken voor het eerst
neergeschreven in het humanistische
handschrift, daterend uit de 15 de
eeuw. Tenslotte „Vergilius", Opera",
een exemplaar vervaardigd voor An
drea Matteo III Aquaviva, hertog
van Atri. De teksten openen met mi
niaturen over de gehele pagina, op
purper geverfd perkament.
Sepciale vermelding verdienen ver
der het chirurgisch handboek uit de
13 de eeuw .Theodorici dei Borgognon'
afkomstig uit Italië (tweede helft
van de 14 de eeuw), de „Kroniek van
Beka", het eerste Leidse handschrift
van vóór 1380, dat behoord heeft tot
de bibliotheek van Phlips van Lei
den. die zyn verzameling na zyn
dood in 1380 voor gemeen gebruik in
Leiden beschikbaar stelde. Jacob van
Maerlants „Der natueren bloeme"
(14de eeuw), het beroemde „Miroir
Historial" van Vincent de Beauvais
(1340, vervaardigd in Franse
Ook de boekbanden onderscheiden
zich door een uitzond er iy khoog ar
tistiek niveau. Zy zyn uit spectaculair
oogpunt tevens byzonder interes
sant. Gewezen zy op de band, af
komstig uit de bibliotheek van kardi
naal De Granvelle (16de eeuw), die
met het merk van Christoffel Plan-
tijn, het in Wandsbeek gedrukte
„Tycho Brahe" met een uitvoerige
opdracht in handschrift van deze be
roemde sterrekundige aan Josephus
Scaliger de band gemerkt Leyden,
een van de tien, uitgegeven door de
Officina Plantiniana in Leiden en
talrijke andere bezienswaardige
In de afdeling kaarten en atlas
sen vormt Melchior Lorichs „By
zantium sive Constantineopolis", niet
minder dan 21 bladen, welke een
overzicht geven van Konstan-
tlnopel een uniek hoogtepunt. Het ls
door Nicolaas Stalpert van der Wie-
Ie vóór 1599 aan de Leidse Univer
siteit geschonken. In 1653 verwij
derd wegens plaatsgebrek, werd het
ln 1869 In deplorabele toestand ln het
stadhuis teruggevonden. Een der bla
den is vrywel geheel vergaan.
Een grote plaats neemt op de ex
positie in het geïllustreerde weten
schappelyke boek, met ook weer il
lustraties, geheel met de hand gete
kend
tal „man-uren" dat hiermee ge
moeid moet geweest zyn, is niet te
tellen. Een groot aantal kunstenaars
van formaat heeft hieraan in de loop
der eeuwen minutieuze aandacht be-
steeds en blyk gegeven van hoogst
smaakvol kleurgevoel (o.a. wat Per-
zië betreft het blauw en goud). Ook
hier een versieringskunst van uit
zonderlijke orde. Aparte vermelding:
het kleine Leidse charter, oorkonde
op koper van de Zuid-Indische ko
ning Koelottoenga (Radjendratjola
n, 1070-1118), gegeven in het bwicv-
tigste jaar van zyn regering.
Het is ondoenlijk op dit alles na
der In te gaan. Doch wie zich ver
lustigen wil in deze weelde van kleur
en een fabelachtige veel verscheiden
heid aan conscientueuze handwerk-
kunst, die het trotse bezit van de
Leidse Universiteitsbibliotheek
vormt waarvan getuigd mag worden,
dat het al te zamen een onvervang
bare schat is, moge niet verzuimen
er kennis van te nemen.
De kans daartoe bestaat slechts
éénmaal.
Tot 25 juni kan men hiertoe In „De
Lakenhal terecht.
gekleurd, wy wyzen o.a. op gravure van Woudanus.
