Radio-journalistiek bezig
volwassen te worden
w
Charles Lloyd en
jazz in Rusland
Zuid-Afrika zit
steeds zonder
nog
tv
Oud-bokser leidt
een bar voor
filmsterren
BATERDAO 29 MEI lS6f
ED.-EXTRA 4
Jan de Visser, 1
J acq Grijpink
Philip
MEN kan radio en televisie vergelijken met een rijpe, charmante vrouw op middelbare
leeftijd, die een heel aantrekkelijke, jonge dochter heeft: wie let er nog op de moeder
met al haar verworvenheden? Aller ogen zijn immers gericht op de koketterende
jonge dochter.
Er zit iets onredelijks in, wellicht. Maar aan de andere kant ook
iets begrijpelijks: radio was tot vóór de komst van televisie zachtjes
ingedut. Met frisse journalistiek had zij, voorzover die ter sprake
kwam, weinig of niets meer te maken. In vele gevallen heeft juist de
geboorte van de t.v., het verschijnen van nieuw opgezette actuali
teitenprogramma's die gemaakt werden door jonge journalisten
afkomstig van dagbladen, de radio uit haar versuffing gehaald. De
radio heeft zich opnieuw van haar waarden bewust moeten maken,
ze heeft een duidelijke richting moeten kiezen. En die is geworden:
het belichten van achtergronden, het commentariëren van nieuws,
het geven van het nieuws aanvullende informatie.
Over het algemeen heeft men
over de luisterdichtheid bepaald
geen klagen, al hebben die rubrie
ken die in de t.v.-uren vallen, dui
delijke terugslag te boeken. Frustre
rend werkt dit echter niet: ieder
vindt zijn eigen formule om dit ver
schijnsel op te vangen.
Financieel heeft men niet al te
brede armslag. Daar staat
echter tegenover dat radio-
journalistiek minder duur kan zijn,
omdat men met weinig technisch
materiaal te maken heeft en over
het algemeen één verslaggever vol
doende is dit in tegenstelling tot
de t.v., waar men zit met de pro
blemen van straalzenders, NTS-wa-
gens, verslaggevers, belichtingsman,
cameraman, kabelsjouwer enz.
De personeelsbezetting van de ra
dio-actualiteitenprogramma's is
over het algemeen genomen te wei
nig. Eigen mensen worden vaak
overbelast en er moet veel hulp
worden ingeroepen van free lance
medewerkers en buitenlandse cor
respondenten.
Met de vijf hoofden van de ra
dio-actualiteitenrubrieken hebben
wij een gesprek gehad over hun
wijze van werken en hun inzichten.
De TROS hebben wij in dit over
zicht even buiten beschouwing ge
laten: men heeft daar nu eenmaal
op dit punt nauwelijks nog erva
ring.
Jacq. Grijpink
(KRO)
„De sfeer van radio- en televi
sie journalistiek loopt parallel, al
leen de mogelijkheden zijn totaal
anders. Toen, om een voorbeeld te
noemen, Sjastri overleed, was uiter
aard zowel radio als televisie te
laat. De mensen van „Brandpunt"
zijn er toch heengegaan: ze maak
ten een reportage van de begrafenis
en dat werd een dramatisch docu
ment van een aparte dimensie. Zo
iets kan de radio natuurlijk niet.
Wij zitten dichter op de directe
actualiteiten en dichter op het com
mentaar daarop. In dat opzicht
staan wij meer in de buurt van een
krant dan de televisie.
De radiojournalistiek wordt vol
wassen. Pas nu gaat de functionele
informatie pas goed van de grond
komen en dat is ons sterke punt
én ons belang. Vroeger wilden we
slechts cultuur bij de mensen bren
gen de confessionele omroepen
hadden voorts hun verkondigende
taak. de niet-confessionele hun
verstrooiing. Maar de echte goede
informatie is altijd verwaarloosd.
Daar komt nu allemaal verande
ring in. Lang heeft de radio ach
terop gelegen, maar het verschij
nen van en de aanpak van de ac
tualiteitenrubrieken bij de televisie
(zonder hinderlijke tradities)
heeft de radio veel goed gedaan.
Dat de luisterdichtheid, overdag al
leszins redelijk te noemen, 's avonds
terugloopt onder invloed van de te
levisie, is een zaak die op zeer veel
mensen ontmoedigend heeft ge
werkt. Ik voor mij: t.v. doet mij
geen pijn, ik ga er bepaald niet
gebukt onder.
De schittering van het „bij de
radio werken" is er een beetje af,
gelukkig maar: het komt de jour-
nalistiekè werkzaamheid echt wel
ten goede je hoeft geen mooie
stem meer te hebben, het gaat er
slechts om wat je te vertellen
hebt".
Simon Mol
(NCRV)
„Wij zijn als eerste van alle ra
dio-actualiteiten-programma's be
zig om te komen tot een verregaan
de coördinatie tussen de correspon
derende actualiteitenrubrieken in
radio en televisie. Wij streven naar
een parallel lopende gedach-
tengang.
Aan het brengen van puur
nieuws hebben we weinig behoefte:
waarom zouden wij gaan concurre
ren met de radio-nieuwsdienst?
Vroeger hebben wij teveel gelet-op
vormgeving, nu letten we uitsluitend
op de inhoud: de problemen op po
litiek, sociaal en economisch ter
rein in eigen land. De buitenland
se politiek heeft wel onze volle
aandacht, maar niet al onze be
schikbare tijd: de buitenlandse po
litiek voltrekt zich nu eenmaal
langzamer en de kranten besteden
er bovendien zeer veel ruimte aan.
Van duidelijk waarneembare in
vloed is de televisie op onze radio-
journalistiek nooit geweest. Daar
voor ls t.v. te langzaam, mist ze te
veel continuïteit.
Tele visie
niet
frustrerend"
Al zyn wjj dan deel van de
NCRV, ons beleid is bepaald niet
politiek gebonden. Dat kan niet: in
onze groep zyn teveel uiteenlopende
gedachten, al beperken zich die
thans dan wel tot AR en CHU.
Natuurlijk hebben we wel een gro
tere interesse voor wat in de CHU
gebeurt dan in de VVD plaatsheeft,
maar het is bepaald niet zo dat
wanneer er iets aan de hand is met
vakbonden of organisaties wij
meteen naar het CNV of naar
Christelijke organisaties hollen. Dat
was in het begin wél zo. Daarna
hebben we een oecumenische pe
riode doorgemaakt, nu komt ieder
een aan bod",
Jan de Visser
(AVRO)
„Een tijdlang is televisie
een voorbeeld geweest voor de ra
dio, die te beperkt was wat jour
nalistiek betreft. Lang hebben we
ons uitsluitend gehouden aan het
binnenlandse nieuws, thans zijn
wij noodgedwongen, maar gelukkig
overgeschakeld op een ander genre.
Het binnenland gaat voornamelijk
over sociale en politieke proble
matiek. We beogen hierbij geen
nieuwsfeiten te brengen, maar we
reageren op dat nieuws en lichten
het toe. Naast het binnenlandse
nieuws hebben we dan het buiten
landse, waarbij we gebruik maken
van een net van correspondenten.
Onze kracht zie ik in de snel
heid waarmee wij kunnen werken.
Van grote of teruglopende luis
terdichtheid trekken wij ons niet
veel aan: we werken 's avonds, als
de luisterdichtheid het geringste is.
niet op een bepaald publiek. We
realiseren ons alleen dit: we heb
ben een groep trouwe luisteraars
en die moeten we onder alle om
standigheden service geven, ook al
loopt die luisterdichtheid soms te
rug tot een minimum, zoals Lijvoor
beeld by schaatswedstrijden en ko
ninklijke huwelijken die tevens
door de televisie worden uitgezon
den. Wij vergeten nooit dat er in
derdaad nog een grote groep is die
uitsluitend op radio is aangewezen
en die mensen hebben toch ook hun
recht op informatie: je bent nu
eenmaal een dienstverlenend be
drijf.
Objectiviteit is bij ons een eerste
vereiste. Wij willen namelijk niet
de meningsvorming bevoogden, we
dragen slechts gegevens en menin
gen aan, de luisteraars zelf moe
ten hun conclusies trekken. Wij
streven ernaar om verschillende
meningen naast elkaar te leggen".
Vervalt men dan niet in een
grauwe, kleurloze quasi-objectivi-
teit?
„Nee, zover gaat dat nu ook weer
niet.
Als er in een bepaalde situatie
een conclusie getrokken moet wor
den, dan schuwen wij die niet. We
weigeren echter al bij voorbaat een
keuze te maken, door gebonden
heid aan partij of confessie".
Plu Scheltema
(VPRO)
„Wij bewegen ons voornamelijk
op sociaal politiek gebied. Als jour
nalist mis je soms wel het dag
bladeffect we hebben per slot
weinig zendtyd en van continuïteit
is er dus nauwelijks sprake. We
hebben gewoon een andere aanpak
moeten kiezen. De kracht van een
radioactualiteitenprogramma is de
achtergrondinformatie. We pik
ken er uit het aanbod van
nieuws iets uit, en dat rafelen we
uiteen. We kunnen niets anders
doen dan ons specialiseren; want
parallel met de beperking van tyd
loopt de beperking van financiën
en dus van personeelsbezetting. Ik
zit hier in mijn eentje, samen met
produktie - assistentie in admi
nistratieve zin. Wel heb ik voor al
lerlei terreinen figuren aangetrok
ken die op een bepaald gebied goed
ingevoerd zijn en zo beschikk<_n we
hier over mensen die veel weten
van communisme, Amerikaanse po
litiek, Azië, Afrika, Vietnam enz.
Wij zien daardoor kans de gehele
politieke ontwikkeling in een bre
der vlak te trekken.
Ten aanzien van de politieke
partijen stellen wij ons geheel on
afhankelijk op zonder daarbij
„grijs" te zyn. Toch noemt men
ons wel eens rood. Maar dat is het
Onlangs werd in de Sowjet-
Unie het eerste grote inter
nationale jazzfestival gehou
den. Dat gebeurde in de hoofdstad
van de Sowjetrussische republiek
Estland, Tallinn, aan de Finse Golf.
Daar verschenen de langharigen,
de baardigen, de rumoerigen en
daar kwam ook Charles Lloyd, lei
der van een van de toonaangeven
de avant-garde jazzgroepen in de
Verenigde Staten. Maar dat is een
verhaal apart.
Op de tweede dag van het vier
dagen durende festival ontketende
Kurt Ernberg, een hot-trompettist
uit Zweden, een lawine van applaus
met een serie New Orleans-ritmen.
Daarna had een hoogst merkwaar
dige gebeurtenis voor de Sowjet-
Unie plaats. De baardige Zweedse
jazzpianist Thomas Utterström
speelde in een tentoonstellingsge
bouw van een jeugdclub. Dat was
nog tot daaraantoe, maar de mu-
redenen". Men vroeg Llovd een
jam-session by te wonen. Dat deed
hij, maar tot zijn woede bleek dat
hij niet zelf mocht optreden. Lloyd,
die een graad in de muziek ver
wierf aan de universiteit van Cali-
fornië, voerde zijn groep terstond
het sportpaleis uit waarin op dat
moment zo'n 5000 jazzliefhebbers
zaten. „Wij zyn geen tweederangs
burgers", zei de Amerikaan. „We
zijn hierheen gekomen in de geest
van vrede en harmonie en wij wil
len niets anders dan onze muziek
spelen. Die muziek is universeel en
overschrijdt alle politieke grenzen.
Het is hier een heel vreemde toe
stand: toen we onze instrumenten
al hadden uitgepakt, zei de een of
andere politieke figuur: „stop, dat
gaat niet door"
De volgende dag kreeg Lloyd een
nieuwe teleurstelling te ver
werken. Men had hem ge
vraagd met zijn kwartet naar de
ren waren bij dit optreden bedekt plaatselijke tv-studio te komen voor steden.
De emotionele srubbelingen tus
sen Lloyd en het festival-bestuur
zijn typerend voor ie pogingen van
de Russische autoiteiten om de
Russische jazz te beorderen en de
Amerikaanse invloeón zoveel mo
gelijk te verkleinen. Dit alles dan
twee jaar nadat het Kremlin jazz
in de Sowjet-Unie heet toegestaan.
Vele Russische jazzliehebbers zien
dat gerommel met le(e ogen aan.
Vandaar ook de wat mysterieuze
wijze waarop Lloyd in Tallinn op
dook. Hij gold er aanhankelijk als
toerist, maar later bliek dat hy
wel degelijk een uitr.odiging had
ontvangen. De op twee gedachten
hinkende festival-leiters wilden
Lloyd wel laten zien kennelijk
ter meerdere glorie vin het festi
val maar niet laten horen
Met dat a: had Lloyd nog altijd
niet gespeelc. Hy bleef tot zondag
wachten. Intussen traden 26 jazz
groepen op, ifkomslig uit Zweden,
Polen en verscheidene Russische
merkwaardige in dit land: steeds
als ergens een harde manier van
analyse inzit, komt men hier aan
dragen met de dooddoener „rood".
Dat is natuurlijk onzin. We willen
ook helemaal niet dat de mensen
onze analyse klakkeloos overnemen:
we willen slechts voldoende gege
vens bfj elkaar brengen om de men
sen te latén kiezen".
Max v. Gijn j
(VARA
„Zolang de televisie niet de hele
dag uitzendt, blijft er vooralsnog
voor de radio voldoende ruimte
over. Als de t.v. wel uitzendt, moet
je gaan werken voor een geselec-
teerder publiek. Er luisteren
's avonds al tyd mensen. In de
eerste plaats heeft niet iedereen
t.v., in de tweede plaats is er een
groep die geen bevredigende t.v.-
keus kan maken, in de derde plaats
is er een groep die wat de t.v.
biedt te oppervlakkig vindt. Op de
ze groepen kun je je programma
richten. Radiojournalistiek moet
aansluitend zyn op de feitelijke
nieuwsmededelingen wij geven
daarop toelichting en commenta
ren.
ij werken erop vooral kort
en informatief te zyn. On
ze onderwerpen duren zel
den langer dan drie minuten. We
proberen zoveel mogelijk afwisse
ling te brengen. We hebben bij
voorbeeld ook onze „krantekoppen"
verwerkt op radiomanier. Moeilijk
is dat je natuurlijk altijd sterk af
hangt van je nieuwsaanbod. Heb je
teveel, dan pas je lastig in he», uit
zendschema. Heb je te weinig, dan
is er bij ons niet de minste be
hoefte de onderwerpen te rekken.
Opzouten bij een te groot nieuws
aanbod is er bij ons niet bij wat
niet meekan, wordt weggegooid.
Doe je dat niet, dan raak je je voor
spong van snel informeren kwijt."
met moderne, abstracte afbeeldin
gen en dat kan in Rusland nu net
niet? Want abstracte kunst is daar
nog steeds taboe. Eerder dit jaar
hadden de autoriteiten in Moskou
een tentoonstelling van abstracte en
moderne schilders anderhalf uur
na de opening gesloten
Op de tweede dag was voor de
Russische jazzliefhebbers de grote
vraag: „Waar is Lloyd?" en „Waar
gaat hij spelen". Critici hebben deze
Amerikaanse jazzleider bijzonder
geprezen tijdens zijn optreden op
de belangrijkste Europese en Ame
rikaanse festivals. En het Lloyd-
kwartet wès in Tallinn, zy het
zo heette het officieel als toerist.
Maar waar? Jeugdige jazzliefheb
bers gingen op zoek en vonden de
Amerikanen, maar de autoriteiten
lieten doorschemeren dat Lloyd niet
zou mogen optreden „om politieke
het maken van opnamen, die later
zouden worden uitgezonden. Men
bracht de Amerikanen echter niet
naar de studio, doch naar het lege
sportpaleis. Lloyd zei toen: „Nu
voor de laatste keer: we zijn hier
gekomen om Amerikaanse jazz voor
Russisch publiek te spelen. Ik wei
ger voor een zaal met lege stoelen
te spelen en op een podium waar
van ik gisteren ben geweerd. In
zo'n sfeer kan ik onmogelijk inspi
ratie vinden". Hij speelde niet, maar
dat wilde in het geheel niet zeggen
dat hij de strijd met de autoritei
ten nu maar opgaf. Want als hy
vertrok, zo zei de kennelijk in alle
politieke wateren gewassen Ameri
kaan, dan zouden de Russen later
zeggen dat hij een aanbod om op
een later tijdstip op te treden had
afgewezen. Lloyd wenste het zijn te
genstrevers zo ongemakkelijk mo
gelijk te maken.
Tenslotte gngen de autoriteiten
toch maai overstag en gaf
men Lloyd toestemming op te
treden. Het werddie zondag in Tal
linn een grandioo. hoogtepunt in de
korte jazzhistorie van de Sowjet-
Unie. Het optrede bracht de 5000
in oppeste verrukking.
Het applaus, geroep gefluit en ge
stamp na afloop beioeg meer dan
acht minuten. ie Russische
jazzmusici waren ht er unaniem
over eens dat Llyod en fenomeen,
een genie is. Het kwaiet van Lloyd
was de eerste Amerikanse groep,
die op een Russisch fstival heeft
gespeeld. En dan no, wel met
Amerikaanse avant-garc> jazz. Het
viel zeer in de smaak bj de Rus
sische jazzliefhebbers. i[aar het
festival-bestuur zal er d^ondanks
wel een nachtje slecht dor gesla
pen hebben
/N het Zuidafrikaanse parlement is onlangs weer eens gediscus
sieerd over het televisie-vraagstuk. Zuid-Afrika heeft nog altijd
geen tv en de schuld daarvan geven alle vooruitstrevenden in het
land aan de bejaarde en conservatieve minister voor PTT-zaken,
Herzog. Deze heeft het ook dit keer weer bont gemaakt door in
het parlement te vertellen, dat onlangs uit Engeland teruggekeerde
vrienden van hem hadden verteld, dat daar geen tv-programma
kan worden vertoond zonder dat men blank en bruin ziet samen
leven.
Zo'n opmerking zal in het „boeren -
milieu" wel inslaan, maar het wer
kelijke probleem is veel gecompli
ceerder. Juist op het culturele ter
rein is de scheiding tussen „boer"
en „Brit" in het land nog altijd
zeer scherp. Voor een Afrikaans
sprekende „boer" zal een Engels
talig programma met Afrikaanse
ondertiteling onverteerbaar zijn.
Voor de blanke Zuidafrikanen zul
len er dan ook programma's moe
ten komen, waarin beide talen even
sterk vertegenwoordigd zijn. Omdat
niet mag worden gediscrimineerd
zal echter ook onmiddellijk een pro
gramma voor het niet-blanke deel
van de bevolking moeten worden
uitgezonden. Er zijn aoht ver
schillende bantoe-talen, waarvan er
twee het meest als voertaal worden
gebruikt. Waarschijnlijk zal dus
naast de beide „blanke" talen in
twee bantoe-talen moeten worden
gewerkt.
Deze gecompliceerde situatie en
het feit dat Zuid-Afrika een gewel
dig groot land is, waar de commu
nicatie al gauw moeilijkheden op
levert, zijn door de vele tegenstan
ders van de invoering van televi
sie voortdurend ten tonele gevoerd
in de vele discussies, welke de
laatste jaren over het onderwerp
zyn gevoerd. Men krijgt bovendien
de indruk dat de immigranten erin
zyn geslaagd een schrikbeeld te
vormen van de altyd aan zijn beeld
buis gekluisterde Europeaan, die de
deur niet meer uitkomt en wiens
kinderen thuis geen schoolboek
meer in handen nemen.
Oadanks die stemming hebben
progresaeve Z.Afrikaanse blan
ken echter hun voorbereidin
gen getroffen om snel verandering
in de bestaande situatie te brengen
als minister Herzog van het toneel
is verdwenen. Prof. Engelen, een
Belgische dramaturg die aan de
universiteit van Steilenbosch do
ceert, beschikt sinds enkele jaren
over een imponerende schouwburg,
met uitgebreide mogelijkheden voor
opleiding ook in de technische fa
cetten van het toneel-bedrijf. In
deze schouwburg zyn alle noodzake
lijke voorbereidingen getroffen om
onmiddellijk na een fiat van de re
gering te kunnen beginnen aan de
opleiding van tv-personeel, zowel
presentators als technici. De
schouwburg is bovendien zo inge
richt, dat er verschillende mogelijk
heden zijn om tv-opnamen te ma
ken.
Voorts heeft Zuid-Afrika sinds
kort een FM.-radiozendsysteem,
waarvoor op verschillende plaatsen
in het land hoge masten zijn ge
bouwd, die ook onmiddellijk voor
het relayeren van televisie-bealden
gebruikt zullen kunnen worden. De
voorbereidingen zijn dus getroffen.
Het wachten is, vinden velen in het
land, op het aftreden van de 08-
jarige minister Her zog.
Gisteravond dineerde ik met
Anita Ekberg ze is erg
veranderd en haar man
Rik van Nutter, vanmiddag had ik
een lunch met Edi Chapman en
Joseph Levine
Schijnbaar achteloos en in bijna
onverstaanbaar cockney-Engels
vertelt Dave Crowley zyn bezighe
den van de laatste vierentwintig
uur. Voor hem is het de gewoonste
zaak ter wereld dagelijks in het
gezelschap van filmberoemdheden
te verkeren. Hij is nl. eigenaar van
een der befaamdste bars in Rome:
„The Dave's Dive", een als oude
Engelse pub ingerichte bar in de
gewelven van het Savoy hotel.
Beroemdheden uit de internatio
nale filmwereld beschouwen deze
plaats min of meer als hun eigen
dom. Hier kunnen ze ongestoord
hun laatste roddels uitwisselen en
ondertussen ook nog naar het voor
al by Amerikaanse filmdiva's zeer
in de smaak vallende cockney-en
tertainment van Dave luisteren.
„Het kan vreemd gaan in de we
reld", zegt Dave, een goede vyfti-
ger, „twintig jaar geleden was ik
bokskampioen lichtgewicht in En
geland en nu de vriend van de
internationale filmbusiness".
Het is tien jaar geleden dat Dave
naar Rome kwam met een intro
ductie van de acteur Errol Flynn
in zyn zak om te figureren in
knokfilms en kleine rolletjes te spe-
„Na myn kampioenschap werkte
ik al als stand-in voor Errol Flynn,
we werden dikke vrienden en hy
raadde me aan naar Rome te gaan,
waar meer werk voor me was dan
in Londen. Errols introductie opende
de deuren van de filmstudio voor
mij en ik had al gauw volop werk".
Het goed betaalde werk stelde hem
in staat geld te sparen
„Ik wilde altyd graag een bar
hebben, en na enkele jaren heel
hard gewerkt te hebben, was ik zo
ver dat ik een bar over kon nemen,
The Colony. Ook had ik geleerd,
dat het uitgaande Romeinse pu
bliek steeds voor iets origineels, iets
nieuws, openstaat. Ik introduceerde
hier verder als eerste hotdogs, ham
burgers, tegen een voor Romaanse
begrippen bespottelyk lage prys".
De Colony werd al snel populair.
Dave's naam was gevestigd in Ro
me. hetgeen ook de directie van het
Savoy hotel niet ontging en aan
gezien dit hotel regelmatig beroem
de sterren herbergt, voelde de di
rectie er veel voor de bar over te
doen aan de kleine succesvolle En
gelsman.
«Na veel wikken en wegen heb Ik
Dave Crowley met Dalia
Lavi werpen pijltjes.
het aanbod aangenomen. Eigeniyk
had ik niets te verliezen, want myn
werk als acteur bleef ik doen".
Dave's Dive", zegt de eigenaar,
„moet je als een wereld in
een wereld zien, zoals trou
wens de hele filmwereld een schijn
wereld is, maar ook een wereld met
eigen kenmerken* problemen*
driestheid, geluk en show. Ik heb
èr myn hart aan verpand en niet
alleen uit zakelyke overweging.
En", voegt hy er peinzend aan toe,
„de sfeer, de vryheid en het ge
voel dat men onder ons is, is toch
wel de eerste vereiste voor een bar
als deze. Dat weet iedereen en hier
kunnen de beroemdste sterren zich
zelf zijn. Dacht je dat Peter
O'Toole en de Burtons hier kwa
men als ze niet met rust gelaten
werden—
