icjer
mLqeBRuiken en -qeBneken
Kruiswoordraadsel
O
dwijk
12321
Kom er ACHT-er
ft
Het fijlbare
onderweis (II)
-
Een dorp
dat in
1398 stad
liad
kunnen
worden
ZATERDAG 29 APRIL 1967
LD.-EXTRA 8
~W~ TIT een circulairede leerlingen van een lagere
I school ter hand gesteld door degenen van wie
ze feilloos Nederlands zouden moeten leren'
„Voor het nieuwe schooljaar is het gemakkelijk als
U enkele feiten weet.", een kreupelarij, die ik zou
willen vertalen door, h.v.: „Het is gemakkelijk als
u enkele feiten weet omtrent het nieuwe school
jaar." ofschoon ik zelfs dat nog niet de meest
soepele uitingswijze zou willen noemen. Hetzelfde
epistel vermeldt: „Melk is op school verkrijgbaar
op 4 dagen in de week. Tot op heden was de prijs
hiervoor f 0.55 per week."
7 A zo'n medeling verwacht men een aanvul-
I ling in de geest van „maar deze zal worden
verhoogd (c.q. „verlaagd") tot De op
steller van ons rondschrijven echter,vervolgt slechts
met: „De betaling dient voor een trimester tegelijk
te geschieden.". Kennelijk blijft de prijs f 0.55 per
week en dient dus de tirade „Tot op heden was de
prijs vervangen te worden door „De prijs hier
voor is (c.q. „blijft") o.i.d.
„Ik verzoek u beleefd," zo vervolgt onze fijlbare
onderweizer, „geen geld mee te geven aan de kin
deren om aan mij af te geven". Afgezien van het er
barmelijk gekreupel van de constructie „geen geld
mee te geven om aan mij af te ge
ven": men krijgt de indruk het is moeilijk te zeg
gen waardóór dat de auteur hier bezig is te
waarschuwen tegen zichzelf, in de geest van het
vroeger vaak geadverteerde„Verzoeke geen geld
of goederen af te geven aan mijn echtgenote N.N.,
daar door mij niets zal worden betaald".
Omtrent de gymkleding tenslotte, vernemen we:
„Deze kleren, alsmede alle andere kleren, moeten
gemerkt worden door de oudersOf hier nu inder
daad bedoeld is wat er staat, n.l. dat letterlijk elk
door de kinderen gedragen kledingstuk gemerkt
moet zijn (het lijkt vreemd1.), laten we nu maar in
het midden; wel vraagt men zich af of het bevoegde
schoolgezag er iets op tegen zou hebben als een an
der dan „de ouders" (ook pa dient zich blijkbaar in
het merken te bekwamen!zich met deze taak be
lastte; de nadrukkelijke toevoeging van „de
ouders" aan het slot van de mededeling, waar
door het nog een bijzondere nadruk krijgt schijnt
daar wel op te wijzen.
„Wij moeten ervoor waken", aldus een andere
pedagoog," dat het kind aan deze situatie te gronde
gaat.". Een béétje kindervriend zou er liever voor
waken dat het kind aan die situatie nietóf
er tegen waken dat het er w el aan te gronde
ging!
rEINIG naastenliefde toont ook dat school
hoofd, dat adviseert voor de komende
ouderavond een afspraak te maken met de
onderwijzer die men over de studieresultaten van
zijn kinderen wil interpelleren. Zo'n afspraak, be
toogt het hoofd met klem, „voorkomt dat u niet te
lang moet wachten". Het is jammer voor het hoofd,
maar in onze jachtige samenleving is men er meest
al op uit, te voorkomen dat men wel lang moet
wachten; hij zal dus wel niet veel afspraakjes kun
nen noteren.
JAPIN
Oplossingen onder het motto ten en aan de heer P. van der
„Kruiswoordraadsel" dienen voor Valk, Boshuizerkade 42 te Leiden,
woensdag a.s. te 9 uur vjn. in het De pry zen worden de winnaars
bezit te zyn van de redactie. Witte toegezonden.
Singel 1 te Leiden. Onder de goede
oplossingen stellen wij een eerste
prys van f 5 en twee prijzen
2,50 beschikbaar, waarnaar alleen
abonnees kunnen mededingen.
OPLOSSING VAN
HORIGE OPGAVE
De eerste prijs van f 5 werd toe
gekend aan de heer P. A. de Tom
be, Morslaan 32 te Leiden, de twee
prijzen van f 2,50 aan mevr. G. Vi-
veen, Raadhuislaan 6a te Voorscho-
Kunt u de acht afwijkingen in de beide bovenstaande tekeningen
vinden? De juiste oplossing vindt u elders in dit i
Kom er ACHT-er
1. parachute
2. veter van schoen is langer
3. hekje beneden
4. vleugel van vogel
5. handschoen
6. vogel minder in de lucht
7. ski van man met parachute
8. boom meer links
Horizontaal
1. altaarofferande
3. ramp voor het bos
10. Nederlandse Spoorwegen
12. ten bedrage van
14. zekerheid van optreden
15. plakmiddel
16. dubbelweefstof van dun katoen
19. aanwijzend voornaamwoord
20. durende vijandschap
21. misdaad
23. zinnelijke gewaarwording
26. zeer dun bladmetaal
28. riviertje in Friesland
29. als boven
31. man van een zeemeermin
33. maanstand
kloosterzuster
lange dunne paal
eerste melk van een kalfkoe
ploegsnede
knevel
reus met vele ogen
schoft
pro-: gratis
lengtemaat
lichte pijn door pijn elders ver
oorzaakt
rivier in Italië
element Tantalium
het gillen
stuk grasland
mist
verharde huid
metalen hechtpennetje
raadsel
uitholling in een muur
erwtachtige vruchten
roept de ezel
-buis: lichtgevende buis
modder uithalen
2. hetzelfde
4. onder anderen
5. ik groet u zeer
6. witte vlek op hoofd van een
paard
7. tak van een rozeboom
8. het zy zo
9. nota bene
10. begrip, idee
11. -kolen: fijne steenkolen
13. fantastisch toekomstbeeld
15. een bijzonder kenteken dragen
de
17. gezellig, leuk
18. stad in Zuid-Frankrijk
20. vanaf
22. wys (maken)
24. heilige
25. het aangrijpen
27. tijdsbeeld
30. gereedschap om gaten te ma
ken
32. toverkunst
33. vordering
34. hoeveelheid elektriciteit
36. wederom, opnieuw
39. (voor) gerecht
41. sterke drank uit suikerriet
42. hoge bergen
45. intuïtief gevoel
46. in hevige mate
47. roofdier
51. -leren: gelijkmaken
53. jaaglijn, kuilnet
54. heen en terug
56. stremsel
57. stad in België
58. heilige
59. waarvan geen tweede is
60. aanwijzend voornaamwoord
62. als woekerdier levend insekt
65. voorzetsel
67. vocht van een vrucht
69. muzieknoot, opbergruimte
70. element Neon
Noordivijk-Binnen (1630K
Kanonnen bulderden over het Noordwijkse strand. Kogels
van achttien pond en meer vielen neer in 't dorp. De bewoners
vluchtten weg uit hun huizen. De burgerwacht wapende zich;
nieuwsgierigen verzamelden zich achter de duinen. In de bran
ding voor het strand van het anders zo vreedzame Noordwijk
lag een Zweeds schip. Uit de geschutspoorten staken dreigend
de zwarte lopen van de kanonnen en de kruitdamp prikkelde
de vechtlust van de Franse kapers, die het schip hadden over
meesterd.
Verder in zee lagen drie Engelse
oorlogsschepen, die om het hardst
op de Zweedse koopvaarder scho
ten. Het richten gelukte echter niet
al te best bij de ruwe zee en het
dorp Noordwyk kreeg daardoor ook
zijn portie van de gietijzeren ko
gels. Het was 2 april van het jaar
1799. Het incident had zich als
volgt toegedaan: een Frans kaper
schip had voor de Hollandse kust
een rijke schoener buitgemaakt. De
kapers werden daarop achtervolgd
door drie Engelse schepen. Het ka
perschip nam op het kritieke mo
ment de vlucht en de Engelsen
concentreerden zich toen op het
door de Fransen buitgemaakte
Zweedse schip. Dat ging voor an
ker onder de Noordwijkse kust en
trachtte de aanvallers van zich af
te schudden.
De Noordwykers trokken party
voor de Fransen en dat had tot
gevolg dat de Engelsen zich terug
trokken in de stilte en duisternis
van de nacht. Maar in de ochtend
van de derde april verscheen het
drietal weer. De weerstand van de
Zweed of liever de Fransen
bleek zo sterk en de dorpelingen en
de burgerwacht weerden zich zo
ferm dat de Britten tenslotte maar
wegvoeren.
dat ledereen de handen uit de
stak om te redden wat er
te redden viel. Zelf gaf hij het goe
de voorbeeld door de branding in
te lopen en een stuk wrakhout met
daarop een uitgeputte zeeman naar
het strand te slepen. Hy bracht de
man (een hulp-loods) vervolgens
naar zyn huis en liet hem in zijn
eigen bed wat bijkomen.
Op het strand teruggekeerd, wil
de ds. Van Roijen geld ter beschik
king stellen van diegenen, die met
vissers-pinken het vastgelopen
ring dat Noordwijk, evenals het
kasteel onder Wassenaar dat Zuid-
wijk heet, de plaats aanduidt waar
de uit zuid-Duitsland afkomstige
Katten hun wijkplaatsen hadden.
Anderen zoeken verband tussen
de kuststreek Norhtgo of Noorder
go, die in 1064 werd genoemd in
een giftbrief van keizer Hendrik
IV. Een dergelijke naam vindt
men ook in Friesland, waar de
landstreek Oostergo of Oostergauw
is provincie) ligt. Mogelijk is een
dergelijke verklaring ook te vinden
voor de naam Noordwyk.
STAD
Nog altijd spreekt men van het
dorp Noordwijk, maar het aardige
is dat in een handvest van 12
maart 1398 door de hertog Al-
brecht van Beieren aan Noordwijk
stadsrechten zijn geschonken. Dit
scheen evenwel niet gebeurd
te zijn met goedvinden van omlig
gende plaatsen. Hierbij dient men
wel te bedenken dat de macht van
de Hollandse graaf sterk was
Overigens was dit niet de eerste
keer, dat een schip zijn redding
aan de Noordwijkers te danken
had. In 1781 strandde de Engelse
Oostindië-vaarder, „Generaal Par
ker", op de banken voor de kust
van Noordwyk. De kanonschoten,
die door de in nood verkerende be
manning werden afgevuurd, riepen
de dorpelingen naar het strand.
Onder hen was de predikant van
de Hervormde gemeente. A. van
Roijen. De dominee vuurde zijn ge
meenteleden óp dusdanige wijze
schip wilden enteren om de opva
renden in veiligheid te brengen.
Toen men tenslotte het benodigde
aantal schuiten bijeen had, begaf
de dominee zich aan boord van het
eerste vaartuig, dat koers zette
naar het in nood verkerende schip.
Door deze actie werden meer dan
honderd personen gered. Vijftien
kwamen om naar de toestand
gemeten een gering aantal. Van de
omgekomenen hadden de meesten
nog geprobeerd met behulp van
wrakhout de kust te bereiken.
Over de naam Noordwijk heb
ben velen zich in de historie
het hoofd gebroken. Som
migen houden vast aan de verkla-
teruggelopen. De steden deden zich
steeds sterker gelden en de graaf
moest wel de verdediger van stads
belangen zijn, wilde hij zich enigs
zins kunnen handhaven.
Noordwijk voelde er niet veel
voor in een kwestie als deze onmin
te krygen met zijn buren en ver
zocht daarom de hertog de ver
leende stadsrechten maar weer in
te trekken. De hertog voldeed aan
dit verzoek. Om toch zyn goede
bedoelingen aan de dorpelingen te
tonen verleende hij hun ondermeer
vrijdom van tolbetaling voor al
le tollen, zowel te water als op het
land, in heel Holland en Zeeland.
Met het dorp Noordwyk is nauw
verbonden de naam van het oude
huis Boeckhorst, dat lange tyd de
woonplaats is geweest van de He
ren van Noordwijk. In het jaar
1438 al werd Jan van den Boeck
horst door Margaretha van Bour-
gondië, de weduwe van graaf Wil
lem IV, met de heerlijkheid Noord
wyk beleend. Tot 1604 bleef een
vertegenwoordiger van dit geslacht
Heer van Noordwijk. Toen kwam
de zoon van de beroemde Johan
van der Does, ook wel Doeza ge
naamd, als Heer van Noord
wyk ten tonele. Deze Johan van
der Does werd in 1545 in Noord
wijk geboren en heeft een grote
rol gespeeld in het beleg van Lei
den. De Doezastraat is naar hem
genoemd.
Het kasteel Boeckhorst zelf da
teert uit de jaren voor 1272 toen
het reeds als Hollands leen werd
uitgegeven. Een van de bewoners,
Amelis van den Boeckhorst, bezat
belangrijke goederen in Wassenaar
en verbleef daar herhaaldelijk op
één van zyn fraaie buitenplaatsen,
GASTHUIS
Lange tyd heeft in de Voorstraat
het Gast- of Heilige-Geesthuis ge
staan, dat het midden hield tussen
een armenhuis en een ziekenhuis,
dat door het armbestuur moest
worden onderhouden. Onder Philip
II werd in 1570 in Noordwyk een
waaggebouw ingericht, waarbij te
vens werd bepaald dat de waaggel
den voor de helft ten goede moes
ten komen aan de exploitatie van
het Heilige-Geesthuis. In het Gast
huis is in latere jaren oa. de
dorpsschool gevestigd geweest, de
enige school van Noordwyk-Bin-
nen. Noordwijk aan Zee had zijn
eigen schoolgebouw. Van het oude
weeshuis is niets meer over dan
een klein poortje dat is opgenomen
in het uit 1887 daterende gemeen
tehuis.
In de oude Jeroenkerk, die sinds
de Hervorming door de hervorm
den wordt gebruikt, zijn nog graf
zerken te vinden van de oude He
ren van Noordwijk toch is de
oecumenische gedachte nog niet zo
oudl
E. JAN SON.