icjer mLqeBRuiken en -qeBneken Kruiswoordraadsel O dwijk 12321 Kom er ACHT-er ft Het fijlbare onderweis (II) - Een dorp dat in 1398 stad liad kunnen worden ZATERDAG 29 APRIL 1967 LD.-EXTRA 8 ~W~ TIT een circulairede leerlingen van een lagere I school ter hand gesteld door degenen van wie ze feilloos Nederlands zouden moeten leren' „Voor het nieuwe schooljaar is het gemakkelijk als U enkele feiten weet.", een kreupelarij, die ik zou willen vertalen door, h.v.: „Het is gemakkelijk als u enkele feiten weet omtrent het nieuwe school jaar." ofschoon ik zelfs dat nog niet de meest soepele uitingswijze zou willen noemen. Hetzelfde epistel vermeldt: „Melk is op school verkrijgbaar op 4 dagen in de week. Tot op heden was de prijs hiervoor f 0.55 per week." 7 A zo'n medeling verwacht men een aanvul- I ling in de geest van „maar deze zal worden verhoogd (c.q. „verlaagd") tot De op steller van ons rondschrijven echter,vervolgt slechts met: „De betaling dient voor een trimester tegelijk te geschieden.". Kennelijk blijft de prijs f 0.55 per week en dient dus de tirade „Tot op heden was de prijs vervangen te worden door „De prijs hier voor is (c.q. „blijft") o.i.d. „Ik verzoek u beleefd," zo vervolgt onze fijlbare onderweizer, „geen geld mee te geven aan de kin deren om aan mij af te geven". Afgezien van het er barmelijk gekreupel van de constructie „geen geld mee te geven om aan mij af te ge ven": men krijgt de indruk het is moeilijk te zeg gen waardóór dat de auteur hier bezig is te waarschuwen tegen zichzelf, in de geest van het vroeger vaak geadverteerde„Verzoeke geen geld of goederen af te geven aan mijn echtgenote N.N., daar door mij niets zal worden betaald". Omtrent de gymkleding tenslotte, vernemen we: „Deze kleren, alsmede alle andere kleren, moeten gemerkt worden door de oudersOf hier nu inder daad bedoeld is wat er staat, n.l. dat letterlijk elk door de kinderen gedragen kledingstuk gemerkt moet zijn (het lijkt vreemd1.), laten we nu maar in het midden; wel vraagt men zich af of het bevoegde schoolgezag er iets op tegen zou hebben als een an der dan „de ouders" (ook pa dient zich blijkbaar in het merken te bekwamen!zich met deze taak be lastte; de nadrukkelijke toevoeging van „de ouders" aan het slot van de mededeling, waar door het nog een bijzondere nadruk krijgt schijnt daar wel op te wijzen. „Wij moeten ervoor waken", aldus een andere pedagoog," dat het kind aan deze situatie te gronde gaat.". Een béétje kindervriend zou er liever voor waken dat het kind aan die situatie nietóf er tegen waken dat het er w el aan te gronde ging! rEINIG naastenliefde toont ook dat school hoofd, dat adviseert voor de komende ouderavond een afspraak te maken met de onderwijzer die men over de studieresultaten van zijn kinderen wil interpelleren. Zo'n afspraak, be toogt het hoofd met klem, „voorkomt dat u niet te lang moet wachten". Het is jammer voor het hoofd, maar in onze jachtige samenleving is men er meest al op uit, te voorkomen dat men wel lang moet wachten; hij zal dus wel niet veel afspraakjes kun nen noteren. JAPIN Oplossingen onder het motto ten en aan de heer P. van der „Kruiswoordraadsel" dienen voor Valk, Boshuizerkade 42 te Leiden, woensdag a.s. te 9 uur vjn. in het De pry zen worden de winnaars bezit te zyn van de redactie. Witte toegezonden. Singel 1 te Leiden. Onder de goede oplossingen stellen wij een eerste prys van f 5 en twee prijzen 2,50 beschikbaar, waarnaar alleen abonnees kunnen mededingen. OPLOSSING VAN HORIGE OPGAVE De eerste prijs van f 5 werd toe gekend aan de heer P. A. de Tom be, Morslaan 32 te Leiden, de twee prijzen van f 2,50 aan mevr. G. Vi- veen, Raadhuislaan 6a te Voorscho- Kunt u de acht afwijkingen in de beide bovenstaande tekeningen vinden? De juiste oplossing vindt u elders in dit i Kom er ACHT-er 1. parachute 2. veter van schoen is langer 3. hekje beneden 4. vleugel van vogel 5. handschoen 6. vogel minder in de lucht 7. ski van man met parachute 8. boom meer links Horizontaal 1. altaarofferande 3. ramp voor het bos 10. Nederlandse Spoorwegen 12. ten bedrage van 14. zekerheid van optreden 15. plakmiddel 16. dubbelweefstof van dun katoen 19. aanwijzend voornaamwoord 20. durende vijandschap 21. misdaad 23. zinnelijke gewaarwording 26. zeer dun bladmetaal 28. riviertje in Friesland 29. als boven 31. man van een zeemeermin 33. maanstand kloosterzuster lange dunne paal eerste melk van een kalfkoe ploegsnede knevel reus met vele ogen schoft pro-: gratis lengtemaat lichte pijn door pijn elders ver oorzaakt rivier in Italië element Tantalium het gillen stuk grasland mist verharde huid metalen hechtpennetje raadsel uitholling in een muur erwtachtige vruchten roept de ezel -buis: lichtgevende buis modder uithalen 2. hetzelfde 4. onder anderen 5. ik groet u zeer 6. witte vlek op hoofd van een paard 7. tak van een rozeboom 8. het zy zo 9. nota bene 10. begrip, idee 11. -kolen: fijne steenkolen 13. fantastisch toekomstbeeld 15. een bijzonder kenteken dragen de 17. gezellig, leuk 18. stad in Zuid-Frankrijk 20. vanaf 22. wys (maken) 24. heilige 25. het aangrijpen 27. tijdsbeeld 30. gereedschap om gaten te ma ken 32. toverkunst 33. vordering 34. hoeveelheid elektriciteit 36. wederom, opnieuw 39. (voor) gerecht 41. sterke drank uit suikerriet 42. hoge bergen 45. intuïtief gevoel 46. in hevige mate 47. roofdier 51. -leren: gelijkmaken 53. jaaglijn, kuilnet 54. heen en terug 56. stremsel 57. stad in België 58. heilige 59. waarvan geen tweede is 60. aanwijzend voornaamwoord 62. als woekerdier levend insekt 65. voorzetsel 67. vocht van een vrucht 69. muzieknoot, opbergruimte 70. element Neon Noordivijk-Binnen (1630K Kanonnen bulderden over het Noordwijkse strand. Kogels van achttien pond en meer vielen neer in 't dorp. De bewoners vluchtten weg uit hun huizen. De burgerwacht wapende zich; nieuwsgierigen verzamelden zich achter de duinen. In de bran ding voor het strand van het anders zo vreedzame Noordwijk lag een Zweeds schip. Uit de geschutspoorten staken dreigend de zwarte lopen van de kanonnen en de kruitdamp prikkelde de vechtlust van de Franse kapers, die het schip hadden over meesterd. Verder in zee lagen drie Engelse oorlogsschepen, die om het hardst op de Zweedse koopvaarder scho ten. Het richten gelukte echter niet al te best bij de ruwe zee en het dorp Noordwyk kreeg daardoor ook zijn portie van de gietijzeren ko gels. Het was 2 april van het jaar 1799. Het incident had zich als volgt toegedaan: een Frans kaper schip had voor de Hollandse kust een rijke schoener buitgemaakt. De kapers werden daarop achtervolgd door drie Engelse schepen. Het ka perschip nam op het kritieke mo ment de vlucht en de Engelsen concentreerden zich toen op het door de Fransen buitgemaakte Zweedse schip. Dat ging voor an ker onder de Noordwijkse kust en trachtte de aanvallers van zich af te schudden. De Noordwykers trokken party voor de Fransen en dat had tot gevolg dat de Engelsen zich terug trokken in de stilte en duisternis van de nacht. Maar in de ochtend van de derde april verscheen het drietal weer. De weerstand van de Zweed of liever de Fransen bleek zo sterk en de dorpelingen en de burgerwacht weerden zich zo ferm dat de Britten tenslotte maar wegvoeren. dat ledereen de handen uit de stak om te redden wat er te redden viel. Zelf gaf hij het goe de voorbeeld door de branding in te lopen en een stuk wrakhout met daarop een uitgeputte zeeman naar het strand te slepen. Hy bracht de man (een hulp-loods) vervolgens naar zyn huis en liet hem in zijn eigen bed wat bijkomen. Op het strand teruggekeerd, wil de ds. Van Roijen geld ter beschik king stellen van diegenen, die met vissers-pinken het vastgelopen ring dat Noordwijk, evenals het kasteel onder Wassenaar dat Zuid- wijk heet, de plaats aanduidt waar de uit zuid-Duitsland afkomstige Katten hun wijkplaatsen hadden. Anderen zoeken verband tussen de kuststreek Norhtgo of Noorder go, die in 1064 werd genoemd in een giftbrief van keizer Hendrik IV. Een dergelijke naam vindt men ook in Friesland, waar de landstreek Oostergo of Oostergauw is provincie) ligt. Mogelijk is een dergelijke verklaring ook te vinden voor de naam Noordwyk. STAD Nog altijd spreekt men van het dorp Noordwijk, maar het aardige is dat in een handvest van 12 maart 1398 door de hertog Al- brecht van Beieren aan Noordwijk stadsrechten zijn geschonken. Dit scheen evenwel niet gebeurd te zijn met goedvinden van omlig gende plaatsen. Hierbij dient men wel te bedenken dat de macht van de Hollandse graaf sterk was Overigens was dit niet de eerste keer, dat een schip zijn redding aan de Noordwijkers te danken had. In 1781 strandde de Engelse Oostindië-vaarder, „Generaal Par ker", op de banken voor de kust van Noordwyk. De kanonschoten, die door de in nood verkerende be manning werden afgevuurd, riepen de dorpelingen naar het strand. Onder hen was de predikant van de Hervormde gemeente. A. van Roijen. De dominee vuurde zijn ge meenteleden óp dusdanige wijze schip wilden enteren om de opva renden in veiligheid te brengen. Toen men tenslotte het benodigde aantal schuiten bijeen had, begaf de dominee zich aan boord van het eerste vaartuig, dat koers zette naar het in nood verkerende schip. Door deze actie werden meer dan honderd personen gered. Vijftien kwamen om naar de toestand gemeten een gering aantal. Van de omgekomenen hadden de meesten nog geprobeerd met behulp van wrakhout de kust te bereiken. Over de naam Noordwijk heb ben velen zich in de historie het hoofd gebroken. Som migen houden vast aan de verkla- teruggelopen. De steden deden zich steeds sterker gelden en de graaf moest wel de verdediger van stads belangen zijn, wilde hij zich enigs zins kunnen handhaven. Noordwijk voelde er niet veel voor in een kwestie als deze onmin te krygen met zijn buren en ver zocht daarom de hertog de ver leende stadsrechten maar weer in te trekken. De hertog voldeed aan dit verzoek. Om toch zyn goede bedoelingen aan de dorpelingen te tonen verleende hij hun ondermeer vrijdom van tolbetaling voor al le tollen, zowel te water als op het land, in heel Holland en Zeeland. Met het dorp Noordwyk is nauw verbonden de naam van het oude huis Boeckhorst, dat lange tyd de woonplaats is geweest van de He ren van Noordwijk. In het jaar 1438 al werd Jan van den Boeck horst door Margaretha van Bour- gondië, de weduwe van graaf Wil lem IV, met de heerlijkheid Noord wyk beleend. Tot 1604 bleef een vertegenwoordiger van dit geslacht Heer van Noordwijk. Toen kwam de zoon van de beroemde Johan van der Does, ook wel Doeza ge naamd, als Heer van Noord wyk ten tonele. Deze Johan van der Does werd in 1545 in Noord wijk geboren en heeft een grote rol gespeeld in het beleg van Lei den. De Doezastraat is naar hem genoemd. Het kasteel Boeckhorst zelf da teert uit de jaren voor 1272 toen het reeds als Hollands leen werd uitgegeven. Een van de bewoners, Amelis van den Boeckhorst, bezat belangrijke goederen in Wassenaar en verbleef daar herhaaldelijk op één van zyn fraaie buitenplaatsen, GASTHUIS Lange tyd heeft in de Voorstraat het Gast- of Heilige-Geesthuis ge staan, dat het midden hield tussen een armenhuis en een ziekenhuis, dat door het armbestuur moest worden onderhouden. Onder Philip II werd in 1570 in Noordwyk een waaggebouw ingericht, waarbij te vens werd bepaald dat de waaggel den voor de helft ten goede moes ten komen aan de exploitatie van het Heilige-Geesthuis. In het Gast huis is in latere jaren oa. de dorpsschool gevestigd geweest, de enige school van Noordwyk-Bin- nen. Noordwijk aan Zee had zijn eigen schoolgebouw. Van het oude weeshuis is niets meer over dan een klein poortje dat is opgenomen in het uit 1887 daterende gemeen tehuis. In de oude Jeroenkerk, die sinds de Hervorming door de hervorm den wordt gebruikt, zijn nog graf zerken te vinden van de oude He ren van Noordwijk toch is de oecumenische gedachte nog niet zo oudl E. JAN SON.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1967 | | pagina 11