Filmkeuring: vrijheid van
meningsuiting in geding?
Drie Nederlandse films afgekeurd
en cfióteren
Boeiende films over
ijszeilen in Zweden
Zo maakt u in een wip een vurrukkulluk toetje:
Voetbal
op de tv
|d piNSDAG 18 APRIL 1967
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA 5
eit
(Van onze juridische Medewerker mr. Kuitenbrouwer).
,,Er bestaat voor het Rijk eene centrale commissie voor de
keuring van filmsin het openbaar worden geen films ver
toond dan indien ze voor zoover zij door de centrale commissie
als niet in strijd met de goede zeden of de openbare orde voor
openbare vertooning zijn toegelaten".
Ziedaar de kern
letn 15
n 16 van de Bioscoopwet.
dateert van mei 1926. De
m luidt: „Wet tot bestry
de zedelijke en maatschap
pelijke gevaren van de bioscoop".
Dit visitekaartje spreekt voor zich-
de manier waarop men in de
jaren twintig het verschijnsel film
iag. Het eerste amendement dat bij
de behandeling in de Tweede Kamer
tafel kwam voorzag in een „ab-
ioluut bioscoop-verbod" ook
Tolwassenen. Dat is er niet van
komen, maar toch oordeelde
minister het raadzaam uitdrukkelijk
waarschuwen tegen moeilijke ach
terdeurtjes die al te ijverige afschaf
fers de wet meenden te ontdek
ken.
de artike- nuanceringen, die buiten het bereik
Drie films
stukje vooroorlogse be
tcherming van „dat groote zeden
ljjke ideaal" (kamerlid Visscher) i,
vrjjwel zonder enige wijziging
overgeleverd van generatie op gene
ratie Nederlandse filmkijkers en
filmmakers. Vorig jaar bleven twee
korte films uit de opbloeiende Neder
landse filmproduktie hangen in de
vun de commissie en vorige
week **erd „Ongewijde aarde" van
in der Heijden als eerste lange
Nederlandse speelfilm verboden voor
openbare vertoning.
Ideeën over filmgeven is. zo ty
peerde filmprofeet Menno ter Braak
1 voor de oorlog, oude ideeën
herzien en zich opnieuw vergewis-
Film is beweging, op artistiek
sociaal gebied. De muze var
twintigste eeuw heeft dit ook v
gemaakt. Zie de ontwikkelingen
filmtechniek en -visie. Zie ook het
ontstaan van een breed en ge
varieerd filmpubliek, maar de wet
1926 bleef, Pas vorig jaar na
veertig jaar Bioscoopwet en een he-
'oboel kritiek besloot de minister
Binnenlandse Zaken zich te la-
Wi adviseren over mogelijke wijzi
gingen in het stelsel van filmkeuring.
Naar goed vaderlandse gewoonte is
daarvoor een commissie gekomen,
'onder voorzittersschap van ir. H.
B. J. Witte, burgemeester van Eind
hoven. Zijn rapport is nog niet in de
openbaarheid gekomen. Dat heeft als
voorbeeld dat deze commissie lering
kan trekken uit de drie recente af
keuringen van Nederlandse films.
Homofilie, het thema van de korté
film „Schemerhoorn" van Mattijn
Seip.
Gezagsondermijning, in het geval
van „omdat mijn fiets daar stond"
van Louis van Gasteren: het wel op
televisie vertoonde filmpje over de
ongeregelheden rond de fototen
toonstelling over het politieoptreden
op 10 maart vorig jaar in Amster
dam.
Gebrek aan piëteit jegens de over
ledenen deed „Ongewijde aarde"
stranden. Als bijkomende grond werd
Van der Heijden verweten dat hij
gebruik had gemaakt van authentie
ke opnamen van geestelijke en we
reldlijke gezagsdragers, „waaraan zij
beslist nooit hun medewerking zou
den hebben gegeven".
Criter
•ium
Een directe grond in wettelijke
verboden hebben dergelijke motive
ringen niet. Met name niet in
de laatstgenoemde twee gevallen. Het
is dus zeer de vraag of deze films
ook door de rechter verboden zou
den kunnen worden. Dat geeft te
denken.
Bijvoorbeeld over de politieke
implicaties van het verbod van „Om
dat mijn fiets daar stond". Maar
daar gaat het niet om, want onze
tommissie keurt volgens het specia
le criterium van '..goede zeden
of openbare orde", dat met opzet va
ger is gehouden dan enige wettelijke
strafbepaling. Zoals de regering het
indertijd uitdrukte: „Het bioscoop
kwaad openbaart zich juist niet zo
doch vooral in die I
het strafwetboek vallen'
Dit lijkt bedenkelijk op een ver
doezeling van de grenslijnen tus
sen gemeenschapsbemoeienis en par
ticuliere moraal. En dit onderscheid
is van principieel belang. Ons straf
wetboek is immers niet alleen be
langrijk om wat het verbiedt, maar
ook om de dingen die het niet ver
biedt. De eisen die de wettetlyke
bepalingen stellen aan de strafbaar
heid bepalen tegelijk de speelruimte
voor het individu, waar de gemeen
schap buiten moet blijven. Daarom
staat ook in het eerste artikel van
het wetboek dat „geen feit straf
baar is zonder een daaraan vooraf
gegane wetsbepaling".
Het is duidelijk dat daarvan niet
veel terechtkomt als er buiten de
strafrechter om een commissie kan
optreden met zo'n onmogelijk vage
maatstaf en zo'n grote bevoegdheid.
Dan kan je inderdaad „gepakt" wor
den op een „gebrek aan piëteit" of
„gezagsondermijning", die in ieder
andere kunstuiting ongemoeid zou
den blijven, om niet te spreken van
die toestemming die „beslist" nooit
gegeven ..zou" zijn. Dit is des te be
denkelijker omdat hier de vrijheid
van meningsuiting op het spel staat.
Valt film daar echter wel onder? De
grondwet heeft het alleen over vrij
heid van drukpers. Ten aanzien
daarvan zou dit soort preventieve
censuur inderdaad ondenkbaar zijn
en onze Hoge Raad zal wel niet
zover willen gaan als zijn Amerikaan
se collega die al in 1948 de film een
voudig onder de grondwettelijk ge
waarborgde persvrijheid bracht.
Maar film wordt wel beschermd door
het Europees verdrag
senrechten, want dat garandeert heel
algemeen „het recht op vrijheid van
meningsuiting".
Minimumnormen
Dit verdrag is voor Nederland bin
dend. Toegegeven, het bevat zo
veel ontsnappingsclausules dat de
huidige' regeling van de filmkeuring
onder te brengen zal
zijn, maar het verdrag geeft dan
ook, zoals prof. Belinfante zegt, mi-
die ook gelden in
Turkije en Cyprus. In ons land mo-
toch wel wat meer verwach
ten. In ieder geval is ook zonder
het verdrag het beginsel duidelijk:
de film dient op gelijke voet behan
deld te worden als iedere andere
kunstzinnige categorie v. d. vrije me
ningsuiting. Een zedelijk oordeel, hoe
vrijheid gebruikt wordt, komt
moderne opvattingen de over
heid niet toe. Alleen de bevoegdheid
te waken voor schade aan anderen.
Over die „zedelijke en maatschap
pelijke gevaren" denken we heden
ten dage toch wel wat genuanceerder
dan in 1926. met name over het nooit
verband tussen film en mis
dadigheid. Veeleer groeit thans be
grip voor de waarde van de bioscoop
als uitlaatklep, de plaats waar men
zijn heimwee nadr de onwerkelijk
heid, die in het dagelijkse leven jiiet
te realiseren valt, kwijt kan.
Niet alleen het vage keurings-cri-
terium is verouderd en naar de
geest zelfs ongrondwettig. Ook de
formulering in de trant van „alles
verboden wat niet is toegestaan"
weinig geslaagd. En dan, wie zijn
eigenlijk die keurders die mogen
optreden waar zelfs de speciaal ge
kwalificeerde strafrechter zich bui-
moet houden? De centrale com-
ie bestaat uit „tenminste
(in de praktijk 70) leden, die
vijf jaar worden benoemd door
de minister van Binnenlandse Zaken
op voordracht van enkele instellin
gen.
Besloten kring
Er worden geen speciale eisen ge
steld met name niet ten aanzien
van filmische deskundigheid. De ho
norering maakt dat het feitelyk al
lemaal „amateurs" zyn. Voorzitter J.
C. Schuller <61) heeft eens de ge
middelde leeftijd geschat op „dich
ter bij de vijftig dan de zestig". Be
halve de intern geregelde herkeuring
is er geen beroep mogelijk. Natuur
lijk kunnen buiten de keuring om
films wel vertoond worden in beslo
ten kring, zoals de Utrechtse filmliga,
die „Ongewijde aarde" vanavond zal
draaien.
Zo'n Liga-publiek kan overigens
potentieel in de duizenden lopen en
dan is er nog de televisie, waarvoor
geen filmkeuring is voorgeschreven.
De buitenlandse televisie doet
natuurlijk helemaal wat zij wil en
dat kan een aardige complicatie op
leveren, zeker als straks de grote
Duitse zender by Wesel klaar is.
Als we de keuring op geschiktheid
voor de jeugd en de culturele keu
ring buiten beschouwing laten, pleit
alles voor afschaffing van de film
keuring voor volwassenen. Als vol
wassen medium kan de film maar
het beste behandeld worden als de
andere meningsuitingen. De strafwet
bevat voldoende bepalingen (bijvoor
beeld over „aanstoot voor de eer
baarheid" en opruiing) om maar niet
te spreken van de bevoegdheid van de
burgemeester om op te treden in het
belang van de openbare orde.
Toto beg
raven
Meer dan 50.000 Napolitanen heb
ben Toto, de clown die Italië een
halve eeuw aan het lachen heeft ge
maakt, gisteren naai- zijn laatste
rustplaats gebracht.
Toto wiens ware naam Antonio
de Curtis was overleed zaterdag in
zijn huis in Rome. Zyn laatste woor
den waren: „Ik ga dood. Breng me
naar Napels". In Napels werd hij 69
jaar geleden in een arm gezin ge
boren.
Toto ging op zijn zesde jaar in het
vak en was al beroemd als clown
voordat hy in 1940 ging filmen. Hij
maakte meer dan 100 films en wist
Italianen van jong tot oud en van
ryk tot arm te ontroeren met zyn
rake uitbeelding van de gewone
Samenvatting
kamerdebatten
De NTS zal morgen via Nederland
1 samenvattingen uitzenden van de
kamerdebatten over de regeringsver
klaring en wel van 20.30 tot 21.10
uur van de middagdebatten en van
23.05 tot 23.30 uur van de avondde-
batten.
NEDERLAND 1 AVRO
10.30 uur
10.35 uur
11.00 uur
11.30 uur
NEDERLAND 2
Pipo de clown
NTS-journaal
Zoo zoo; dierenprogramma
The Monkees
NTS-journaal
Edwin Rutten
AVRO's Televizier
De fantastische avonturen
schip Orion
NTS-journaal
Pauze
Kernfysica (27)
Sluiting
NTS
Nieuws in het kort
De zaak Blum; film
NTS-journaal
Sluiting
het ruimte-
UIT HET RADIOPROGRAMMA!
HILVERSUM 1:
HILVERSUM
Een roerloze vechter", vertelling
Gils
Muzikaal beeld van Zweden
Bouw van Wijk op praatstoel
De IJszeilvereniging „Braassemer-
eer" organiseerde in de bovenzaal
in café-restaurant „In de Woelige
Baren" in Roelofarendsveen een film
dia-avond naar aanleiding van de
prestaties van de Europese ijszeil-
kampioen Bouw van Wijk m Zweden
Polen en de zeiltocht van Kees
Kortenoever door de Sahara.
Bouw van Wijk sprak een kort wel
komstwoord, waarna hy de secreta-
verzocht Kees Kortenoever, aie
op de gang wachtte, binnen te la
ten. Kees Kortenoever verscheen in
Bedoeïnenkostuum. Bouw van
Wijk wenste hem geluk met de goed
volbrachte, maar ongekend zware
toch door de woestijn. Kees Korten
oever uitte zijn dank voor de hartelij
ke ontvangst door het aanbieden van
een prachtige woestynroos aan ae
heren Van Wijk en Wim van Acker.
De woestijnroos is een gesteente van
beige-witte kleur. Men vindt deze
op vele plaatsen in de Sahara
Hierna wenste de heer N. W. Mooye-
kind Van Wyk geluk met zijn knap
pe prestatie. Hij sprak de hoop uit.
dat dit resultaat ertoe zou leiden, dat
de deelname aan de Europese titel
strijd volgend jaar van Nederlandse
zijde nog veel groter zou mogen zijn.
Bouw van Wijk en Wim van Acker
ontvingen een boekenbon.
Aan de Europese ijszeilkampioen-
schappen in Zweden namen zes Ne
derlanders deel. Wim van Acker
werd tweede; 5. Dick Wevers. 6. Jan
Eindhoven, 14. Frits Meeuwissen en
19. Tjeerd v. d. Meulen. Nederland
telt op het ogenblik vijftien topzei
lers. hetgeen voor een klein land zon
der veel ijs behoorlijk is
ADVERTENTIE
A
Wim van Acker deelde mee, dat de
Nederlandse ijszeilteam op 16 decem
ber naar Polen vertrekt om te trai
nen.
Uitvoerig werd hierna verteld over
de tocht naar en verblijf in Polen en
Zweden en de filmbeelden gaven
daarvan een prachtig reliëf, waarbij
vooral naar voren kwam onder welke
moeilijke omstandigheden moest wor
den gewerkt op dikwijls zeer slecht
ijs.
Kees Kortenoever vertelde aan de
hand van prachtige dia's over zijn
tocht door de Sahara. Wie zou er
ooit van gedroomd hebben: van Al
gerije naar Mauretanië, een tocht
van dertig dagen onder een verzen
gende hitte van 45 graden en ijs
koude nachten, met allerlei moeilijk
heden by kamperen, eten, kapotte
banden etc. Aan het einde van de
ze avond bracht Janv an Eindhoven
nog een serie dia's over het ijszei
len in Canada, Polen en Zweden. De
bijeenkomst werd gesloten door bouw
van Wijk, die de leden hartelijk
dankte voor dexelangstelling.
The Fugitive
loopt af
Het langste vervolgverhaal in de
geschiedenis van de televisie The
Fugitive is afgelopen. Na vier jaren
op de vlucht te zijn geweest, heeft
dr. Richard Kimble eindelijk rust
gevonden.
Ongeveer twee weken geleden is de
opname van de laatste aflevering be
ëindigd. Hoofdrolspeler David Jans
sen, met het uiterlijk en de stem die
op Gable lijken, voelt zich opgelucht.
Hoe eindigt het?
Janssen is door de ABC en door
producer Quinn Martin geheimhou
ding opgelegd. De ontknoping bestaat
uit twee delen, die in de Verenigde
Staten na herhaling van vooraf
gaande delen in de herfst vertoond
worden. Het enige wat ik kan en mag
zeggen, aldus Janssen, is dat ik on
schuldig ben.
Na vier jaar waarin alles wat maar
mogelijk was er uit werd gehaald,
gaat The Fugitive verdwijnen. Toen
de serie begon, geloofden velen niet,
dat het langer dan een seizoen kon
duren. Want zoveel mogelijkheden
waren er niet, dacht men, voor het
verhaal over een man die na te zijn
veroordeeld wegens moord op zijn
vrouw ontsnapt en zijn onschuld
tracht te bewijzen terwijl hij voort
durend wordt nagezeten.
Niettemin zijn er variaties aan de
lopende band gevonden op dit thema
en bleef de spanning erin. Janssen
zei dat men nog wel een jaar had
kunnen doorgaan, maar dat het beter
was om er mee op te houden, nu de
kwaliteit nog eo goed is.
Voor de eerste maal in zeven
tig jaar gingen de meisjes van
de Fanö-eilanden aan Denemar-
kens westkust bij Esbjerg in het
kostuum van hun streek gekleed,
toen zij zondag j.l. als lid van de
Lutherse kerk werden bevestigd
door ds. H. B. Jensen, vader van
het tweede meisje van rechts.
Birgit. Van links naar rechts:
Inger, Birthe, Birgit en Bente.
Dit oude Deense kostuum roept
herinneringen op aan dat van
Volendam.
ADVERTENTIE
Want Doublemint kauwen bevor
dert de spijsvertering, 't Is heerlijk
zo gezond. Doublemint reinigt
tanden en verfrist mond
adem. Koop vandaag nog e
pakje - plezier voor twee -
merk zelf hoe goed Doublemint
u doet.
Morgenavond wordt via Nederland
I de Europa Cupwedstrijd Inter
Milaan CSKA Sofia in Milaan
uitgezonden. De reportage duurt van
21-22.45 uur. Commentator is Bob
Spaak.
De wedstrijd Hongarye-Nederland,
voor het officieuze Europese
kampioenschap voor landenteams
welke op woensdag 10 mei in Boe
dapest wordt gespeeld, zal door de
NTS via Nederland 1 worden uitge
zonden. Zaterdagmiddag 20 mei ver-
zox-gt de NTS een tv-uitzending van
de Engelse Cupfinal in het Wembley-
stadion in Londen. Op woensdag 25
mei wordt in Lissabon de finale voor
de Europa Cup I gespeeld. Ook deze
ontmoeting kan men op de televisie
volgen.
Geen coördinatie
Nederland I en Nederland II
hadden gisteravond allebei hun
eigen programma-opbouw, die
op zichzelf niets te wensen ove
liet. maar die ieder verband met
coördinatie miste. Mijn oom
van Mars werd opgeslokt door
Z-Cars op het tweede net, „Ach
ter het nieuws" ging teloor in
„Kompas", en „Coronation-
street" viel weg tegen het Duit
se televisiespel „Zwarte vrij
dag". Hierbij viel op dat ..Kom
pas", de actualiteitenrubriek
van de Tros, deze keer de
meerdere bleek van Vara's
„Achter het nieuws", dat geheel
gewijd was aan verbleekte
sportsterren.
Noord-Vietnam
„Kompas", zal de leden ver
baasd hebben doen staan door
een reportage van de links ge
oriënteerde Fransman Roger Pic
uit te zenden over Noord-
Vietnam, en de gevolgen en
niet-gevolgen van de Ameri
kaanse bombardementen. Wel:
slachtoffers onder de burgerij.
Niet: stagnatie in de aanvoer
en verzwakking van het moreel.
Althans volgens deze reportage,
die ongetwijfeld een eenzijdig
beeld gaf van de toestand en
gevoelens in Noord-Vietnam. Op
zichzelf is dat niet zo erg. De
cijfers wijzen uit dat de tele
visie, althans het journaal, on
geveer vier tot vijfmaal zoveel
beelden uit Zuid-Vietnam. van
Amerikaanse zyde vertoond, uit
zendt, zodat we mogen veronder
stellen dat er genoeg antistof
fen in ons lichaam opgezameld
zijn om zo'n kleine virus-aan
val van Noordvietnamese zijde
zonder schadelijke gevolgen voor
lichaam en geest te kunnen
doorstaan.
„Zwarte vrijdag
Na deze Tros-aitzending nam
de NCRV de estafette-stok over
met een aangekocht televi
sie-spel in Duitse bezet
ting: „Zwarte vrijdag", een ge
speelde documentaire over de
beurskrach in New York op
vrijdag 29 oktober 1929. Leek het
eerst alleen een handleiding
voor beurmanipulaties, gaande
weg werd het toch ook een
„spel", wat voor een niet
gering deel te danken was aan
de goede rolbezetting, met Curd
Jürgens, Dieter Borsche en in
een bijrolletje de befaamde ca
baretier Wolfgang Neuss van
„Wir Wunderkinder". Al de
ze spelers zouden echter weinig
hebben kunnen beginnen als de
schrijvers van deze semi-docu-
mentaire, Maria Matray en
Answald Kruger het materiaal
niet op zon geraffineerde, be
grijpelijke wijze hadden gerang
schikt. Matray en Kruger zijn
op dit gebied onverslaanbaar.
Zij behoren, tot de meest ge
speelde televisie-auteurs en heb
ben al vele van deze gespeelde
documentaires op him geweten,
waarvan u zich de serie over de
atoomspionnen Fuchs. Wenner
strom en Abel ongetwijfeld nog
herinneren zult. Het zou over
weging verdienen deze Duitse
vakmensen (die met die spiona
geverhalen een Engelsman, een
Zweed en een Amerikaan tot
hoofdpersoon kozen en daarmee
bewezen hebben internationaal
georiënteerd te zijn) ook eens
een typisch Nederlandse affaire
te laten uiteenrafelen tot een
bezienswaardig televisiespel.
Gesproken brief uit Parijs. 19.00 Voor
de kinderen. 19.05 Hersengymnastiek.
19.20 Lloh't miuz.progr. voor de jeugd.
20 00 Nws. 20.05 Hou Je aan Je woord:
propra
Waagt, die zingt:
liedjes.
22.60 V
muzikale lezing. 23.35 Licht platenpro-
gramma. 23.55-24.00 Nws
Hilversum 2 298 m.
KRO: 18.00 Koninklijke Harmonie
Caecilia. 18.20 Uitzending
Anti Revolutionaire Partij. Spreker:
mr. W de Kwaadsteniet. secretaris van
de Anti Revolutionaire Partij. 18.
zingende kerk: gedachten ov<
20.00 Stereo: Omroeporkest
geloven
volwassenen,
solist:
21.00 Voordracht.
21.15 Instrumentaal kwartet
muz. 21.30 Stereo: Radiokoor,
an het Radiophilharmonisch
gazlne waarin op de dingen
doorgepraat. 23.45 Lichte -
23.55-24.00 Nws.
VOOR WOENSDAG
.00 Nws. 11.02 Voor
it en klavecimbel t
Nederlandse muz. 12.00 Balalai
ka muz. uit Rusland (gr.). 12.22 Voor
het platteland, praatje. 12.27 Medede
lingen t.b.v. land-
zang. 13.50 Gespro
ken portret. 14.05 Koor en Noord-Hol
lands Philharmonisch orkest (opn.)i
klass. gewijde muz. 14.50 Blokfluit, cel
lo en klavecimbel: klass muz. 15.00
Voor de Jeugd. (16.00-16.02 Nws.). 17.00
Voor de zieken. 17.30 VARA-dansorkest
NCRV: 7.00 Nws. en herh. SOS-ber.
7.10 Dagopening. 7.15 Klass. gram.muz.
7.30 Nws. 7.32 Licht orkest (gr 7.40
Radiokrant. 8.00 Nws. 8.10 Gewijde
uw. 10.30 Morgendienst.
gram.muz. 12.27 Medede-
land- en tuinbouw. 12.30
Variant: act., reportages.
13.30 Stereo: Metropole
milie Leenhout!
(Herh. v. donderdag 13 a'pril JJ.j. 14.25
klass. gramjnuz. 15.20 Stereo:
ochtendgym
7.23 Lichte
(7.30-7.35
7.55 Deze
chte gram.
(8 30-8.35 Van alle
markten thuis, praatje voor c
vrouw). 9 00 Romantische orkes
(gr 9.35 Waterstanden AVRO: 9 40
Schoolradio. VARA: 10.00 Stereo: Pia
noduo: semi-klass. muz. 10.05 Stereo
Moderne en klass. gramjnuz. 10.45
ADVERTENTIE
derlandse volksliedjes. 17.35" Lichte
17.50 Overheidsvoorlichting:
.00 Nws 12.00 Nws.
12.02 Operette-varia. 13.00 Nws. 13.02
13.05 Vrolijk platenprogr. (14.00
i Country and Western
Voor de kinderen. NTS: 18.45 Pipo de
reportage van de voetbalwedstrijd
;r Milaan—C.SK.A. Sofia te Mi
laan. 22 45-22.50 Journaal
NTS: 20.00 Nws. in
21.50 In het leerhuis Gesprek c...
Waarvoor staat de mens? NTS: 22 15-
22.30 Journaal. 22.30-23.00 Teleac: De
ondernemer (10 herh.).
