tAAlqeBPuiken en -qeBReken
Kruiswoordraadsel
vroeger
;[om er ACHT-er
Nogmaals:
voorbarigheden
Een dorp
met
allure
jERDAO 15 APRIL 1967
LEIDSCH DAGBLAD
L.D.-£Ü I"KA 9
/i de vorige aflevering van deze rubriek vertelde
ik iets over het verschijnsel prolepshet te
vroeg gebruiken van een bepaald zinsdeel. Ik
wees er daarbij op, dat degeen, die zich aan
dergelijke „voorbarigheden" bezondigt, kennelijk
handelt uit een onderbewuste neiging om een min
of meer sterke emotie zo snel mogelijk „af te rea
geren".
Zo heeft de auteur van het volgende voorbeeld
zich door zijn verontwaardiging over het ge
bruik van inferieure materialen blijkbaar zo
zeer laten meeslepen, dat hij de mededeling
daaromtrent niet heeft kunnen bewaren tot het
juiste ogenblik: Doordat er inferieure materialen
waren gebruikt, bemerkte men, toen de woningen
nauwelijks in gebruik waren genomen, dat de mu
ren reeds scheuren vertoonden.
De schrijver schijnt hier te beweren, dat men
een en ander bemerkte doordat er inferieure mate
rialen waren gebruikt; hij bedoelt natuurlijk:
„Toen de woningen nauwelijks in gebruik waren
genomen, bemerkte men dat de muren reeds scheu
ren vertoonden. De oorzaak hiervan moest worden
gezocht in het feit dat er bij het bouwen inferieure
materialen waren gebruikt''. Een bedenkelijker ge
val nog dan de in onze vorige aflevering behandel
de gevallen: de proleps bewerkt hier dat bijeenbe-
horende delen worden gescheiden, waarbij een er
van (het gedeelte „doordat" t.m. „gebruikt"in
gezelschap raakt van een deel („bemerkte men")
waarbij het niet behoort en in welks gezelschap het
bij de lezer misverstand zou kunnen veroorzaken.
Na het voorgaande zal het weinig moeite kosten
de „voorbarigheid" te onderkennen van het school
hoofd, dat schrijft: Voor het schoolfonds der
oudercommissie aan de school is het de gewoonte
dat de ouders voor hun kinderen per jaar 6,bij
dragen."
Dit citaat, dat natuurlijk had moeten luiden-'
„Het is de gewoonte dat de ouders der leerlingen
voor het schoolfonds der oudercommissie per jaar
6,bijdragen", is afkomstig uit een circulaire, die
meer fraais te bewonderen geeft, zoals: „Door ver
schillende omstandigheden zijn wij dit jaar laat met
ons beroep op een bijdrage tot u te richten" en
„Wilt u zo goed zijn onderstaande strook ingevuld
op school te doen inleveren en zo mogelijk ook het
bedrag?"
ffet hoofd in kwestie staat helaas in het opstel
len van kreupele missieven niet alleenalom
in den lande ontvangen ouders ze geregeld
uit handen van hun schoolgaande kindéren.
Het stemt niet optimistisch ten aanzien van de ba
sis, welke ons lager onderwijs legt voor 'n verant
woord tadlgebruik. De leerkracht aan de lagere
school mag dan precies weten of hij „fijlloos taal-
onderweis" dan wel „feilloos taalonderwijs" moet
spellen, men vraagt zich vaak af of de onderwijzer
in het algemeen zelf wel voldoende Stilistisch ge
traind is om zijn leerlingen op dit gebied de onmis
bare grondslagen mee te geven. JAPIN
onder het motto
id Moordraadsel" dienen voor
lag a.s. te 9 uur vm. in het
zijn van de redactie, Witte-
fc gejl in Leiden. Onder de goede
manpgen stellen wij een eerste
en twee prijzen van
schikbaar waarnaar alleen
kunnen mededingen.
.^LOSSING VAN
[GE OPGAVE
i«c RI
A. L. Deegenaars. Irenestraat 12 in
Leiden.
De prijzen worden de winnaars
toegezonden.
0!
s. D eerste prijs van f5.- werd toe-
ruiud aan mevr. Lambrechts,
leta|)enkade 26 in Leiden, de twee
van f 2,50 aan mej. L.
ïïetjjman, Dorpstraat 9 in Koude-
Rjjn, en aan de heer
-ml
lot u de acht afwijkingen In de beide bovenstaande tekeningen
taden? De juiste oplossing vindt u elders in dit i
Kom er ACHT-er
1. vlieg minder
2. datum op kalender
3. verfdoos van man
4. strik groter in het haar van het
meisje
5. ei bij vrouw links
6. boek dunner
7. dopje op tube verf
8. krant.
HORIZONTAAL
1. dwaas gebabbel, slag
6. luchtbel
1. open plek in het ijs
4. moderne wasgelegenheid
5. halfedelsteen
6. soort van papegaai
7. landbouwwerktuig
8. roodgekleurde
0. Ned. Omroepvereniging
1. lichaamsdeel
2. toestel om snelheid te minderen
14. verdrag
6. voorzetsel
8. ongebuid tarwemeel
0. ontkenning
2. voorbeeld
5. klein materiedeeltje
8. ritueel gebruik
9. weer naar punt van uitgang
1. ijzer om vuur op te rakelen
3. vrijgevig
4. reeds
5. boomvrucht
8. hoofdtelwoord
'0 lichaamsdeel
1. in goede conditie
'3. schaapkameel
15. punthoed
7. vervelend wezen
i9. samenstellen van balken
2. uit Leiden
14. tedere
5. deel van het gelaat
:8. Griekse letter
0. japon
2. tocht
3. koude
5. zie 16
7. maatstaf, regel
9. element Tantalium
0. nachtkleding
1. gestold sap
3. kerel, vent
5. meisjesnaam
6. tussen
7. maakt open
VERTICAAL
1. kantoorbediende
2. op kleinere hoogte
3. eerstvolgende
4. voorzetsel
5. afsluiting
6. bloemenruiker
7. loco-president
8. rivierboot
9. wezen
0. suf, langzaam
1. eerbiedwekkend
2. arrondissement
3. toiletartikel
9. erkentelijkheid
3. moerassig land
15. in grasland opgeworpen hoogte
7. deel van het hoofd
!9. propje (watten)
1. hachelijke toestand
3. oefenstuk
4. niet bepaald mooi
6. stekelig zoogdiertje
7. gevangenis
9. meubelstuk
0. kleine groep van uitgelezenen
2. houten bergruimte
6. spinweefsel
7. vlek
9. voedsel tot zich nemen
12. verhoging
i4. Duits voegwoord
16. van een
8. gemeente op de Veluwe
10. bedekte spot
11. berg waar Mozes stierf
13. oefenproeftijd
;6. te kennen geven
17. vertrek
19. halmen
'1. dus
3. Kon. Paketvaart Mij.
[4. schaap
'6. zangstem
f8. grap
12. daar
14. zij
Kasteel in Voorschoten (1738) Middelgeest of Rouwkoop
Zoals met zoveel plaatsen in het gewest Holland het geval
was, was ook voor Voorschoten 1203 een waar rampjaar. In
dat jaar immers werd de erfopvolging tussen de dochter van
de Hollandse graaf Dirk VII, Ada en haar oom Willem van
Friesland op krachtdadige wijze geregeld. Het merkwaardige
is dat de oorlog, die nu ontstond, niet werd genoemd naar één
van de beide betrokkenen, maar naar de echtgenoot van Ada,
Hendrik, graaf van Loon. Deze Hendrik was niet van plan
zich Holland door zijn schoonfamilie te laten ontnemen. Hij
trok met veel geweld ten strijde en boekte menig succes. Toch
was de toestand voor Ada van Holland verre van rooskleurig,
want zij werd min of meer in een hoek gedreven, een hoek die
uitliep in de Leidse burcht. Voor het echter zo ver was, trok
Hendrik van Loon zijn troepen samen in het dorp Voor
schoten-
In het dorp zelf was een ruime
gelegenheid geschapen voor de mi
litairen om zich te ontspannen en
zich voor te bereiden op de slag
die komen zou. Er was een grote
markt ingericht met allerlei ver
snaperingen om het moreel van de
troepen wat op te vijzelen. Het ge
volg van dit alles was echter dat
de troepen zich bijzonder op hun
gemak gingen voelen; de weerbaar
heid begon dientengevolge aanmer
kelijk af te nemen. Toen de tyding
binnen kwam dat de troepen van
de Kennemers zich gereed maak
ten voor de aanval en bovendien
bleek dat de Zeeuwen zich niet lan
ger aan de kant van Hendrik van
Loon schaarden, was de paniek niet
van de lucht. Toch wist het leger
van graaf Hendrik de Kennemers
nog te verslaan, maar toen ook de
Hertog van Limburg hem in de
steek liet. was het met Hendrik
van Loon gedaan. De bevolking,
waaronder die van Voorschoten,
zette de vluchtende soldaten na,
maar de graaf zelf was niet meer
te achterhalen
tuinen werden fraaier dan zy ooit
waren geweest en het geheel hoef
de niet onder te doen voor de lust
oorden van de rykste kooplieden.
Terstond na deze bouw is het huis
echter weer afgebroken en werden
de prachtige tuinen herschapen in
bouwland, na eerst in 1728 te koop
te zijn aangeboden. Een reden voor
Station
Voorschoten heeft, zoals wel meer
dorpen in Holland, de beschikking
over een eigen station. Sinds jaren
is deze halteplaats al niet meer in
gebruik voor het personenvervoer.
Van tyd tot tyd brengt de N.S. een
Rosenburg
Het jaar 1350 ging ook niet on
opgemerkt aan het dorp Voorscho
ten voorby. Het oude huis Rosen
burg, dat al uit de eerste Jaren van
de dertiende eeuw moet dateren,
werd in dat jaar nameiyk inten-
tief belegerd, van 28 maart tot 15
mei. Nergens lezen we echter of het
huis toen ook verwoest is. In la
tere jaren heeft het wel verschil
lende malen het onderspit moeten
delven, zoals in 1573. Rond 1725 is
het huis opnieuw opgetrokken, de
deze plotselinge verandering geeft
de geschiedenis niet
Schuilkerk
Ook de Hervorming bracht in
Voorschoten de nodige drukte. Ie
dereen in deze omgeving kent het
fraaie Huis ter Wadding dat by de
spoorwegovergang „De Vink" ligt.
Vroeger heette dit huis waarschyn-
lyk „Huis te Keubel", terwyi in de
late middeleeuwen de naam „ter
Wadding" werd gebruikt. In de
plan op tafel om dergelyke sta
tionnetjes weer open te stellen.
Vroeger was dit heel anders. Het
station in Voorschoten was al vóór
het midden van de vorige eeuw in
gebruik. Het nare was alleen dat
de stopplaats van de Holland
se IJzeren Spoorweg niet zozeer
van belang was voor Voorschoten,
maar meer voor Wassenaar. In
vroeger tyd werd verwacht dat het
dorp Voorschoten zou uitgroeien
tot aan de spooriyn. Nu, in de tyd
dat deze gedachte bewaarheid gaat
worden, is het station gesloten!
eerste Jaren van de Hervorming
was het voor de gereformeerden
een byzonder hacheiyke zaak hun
byeenkomsten in het openbaar te
houden, want de Spaanse koning
Filips II was nog altyd actief. Ty-
dens een van de invallen in het
„Huis ter Wadding, dat tot schuil
kerk voor de gereformeerden was
ingericht, kwam het tot een uit
barsting. Verscheidene bezoekers
van de schuilkerk verloren het le
ven Slechts weinig jaren later
waren de rollen omgedraaid en
dienden de hervormden toezicht te
houden op de schuilkerken van de
katholieken
Het Huis ter Wadding werd, biy-
kens een jaartal boven de deur,
in 1770 geheel verbouwd en kreeg
meer en meer het aanzien van een
deftige buitenplaats. Van het ou
de huis, dat vroeger nog aan het
geslacht van Naeltwyk en zelfs
aan dat van de Werves heeft toe
behoord. is weinig meer over, maar
de „vervanger" heeft toch in elk
geval allure.
Wassenaar heeft heel lang dank
baar gebruik gemaakt van het sta
tion in het naburige dorp. Zo reed
er een paardentram van het voor
malige café de Posthoorn via de
Kerkdam en de Papenlaan naar
het station. De directie van de
H.IJ.S.M. zag veel liever dat de rei
zigers doorreden naar Den Haag of
Leiden. Zy stelden dan ook de ty-
den van aankomst in Voorschoten
zodanig vast dat de paardentram
altyd lang moest wachten, wilden
de passagiers niet lopend naar
Wassenaar moeten gaan. Er waren
hier trouwens nog meer moeiiyk-
heden voor de treinreizigers. Spe
ciaal in perioden dat de regen in
minder dan geen tyd het land in
een modderpoel had herschapen,
was een tocht met de paardentram
van het station Voorschoten geen
pretje.
Modderpoel
De Papenlaan heeft lange tyd
toebehoord aan de heren van Dui
venvoorde, en in de vorige eeuw
waren dit de leden van het geslacht
Steengracht. Aan deze periode her
innert nog altyd het voormalige
tolhuis aan deze weg. De weg was
smal en byzonder zanderig. Na re
genval was het geheel veranderd
in één grote modderpoel. Het
kwam dan ook vaak voor dat de
koetsier van de paardentram hal
verwege de weg van de bok klom
en de manlyke passagiers vriende-
lyk, maar beslist voor de keuze
stelde: duwen of wachten tot de
weg weer berydbaar is. Het laatste
kon vry lang duren; dus zag de
argeloze voorbyganger de treinrei
zigers diep door de modder waden
om het voertuig weer vlot te kry-
gen!.
Behalve veel oude kastelen, die
In later tyd zijn uitgegroeid tot
ware lustoorden, moet Voorschoten
ook een burcht hebben gehad, die
ln de stukken voorkomst als „het
huls te Voorschoten". Over dit ou
de kasteel Is weinig bekend, want
ln de loop van de middeleeuwen
was het al verdwenen. Het meest
waarschijniyk is het dat het
kasteel gelegen heeft aan de Noord-
zyde van het dorp, waar we nu
nog „het Hofland" aantreffen. Iets
definitiefs Iaat de geschiedenis
echter niet los.
E. Janson.
