TUNESIE Proeven van Afrika
Frank in
de kasbah
LEIDSCH DAGBLAD
9 Denk met. dat u in het seizoen
zo maar naar Tunesië kan. Uitge
sloten! U moet lang van te voren
reserveren. Anders heeft u geen
bed.
9 Het is vertraden dinars m of uit
te voeren. Harde valuta's zijn wel
kom.
9 Visum en pokkenprik zijn niet
nodig.
Voor meer inlichtingen: het reis
bureau of de ambassade van Tune
sië. Nassaulaon ?h. in Den Haag.
Onbeweeglijk rit de oude rimpe
lige Tunesische vrouw ais een
mummie weggedoken m rafelige
smoezelige kleding tegen de gevet
van het hoofdgebouw van het vlieg
veld Tunis-Carthage. Langs haar
heen stuift het bruisende leveo
var. de wereldstad Tunis: Cara vel
les stijgen en dalen, onooglijke
taxi's, die slechts dank zij de
persoonlijke interventie van Mo
hammed overeind lijken te blijven,
kruisen de weg van de gloednieuwe
glanzende sleeën, mondain gekle
de Europese en Amerikaanse toe
risten, de broodnodige deviezen-
brengers, kijken haar nieuwsgie
rig aan.
Het beroert haar niet- Sinds pre
sident Bourguiba tien jaar geleden
energiek zijn schouders zette onder
de ontwikkeling van zijn land, ver
wondert zij zich nergens meer over.
Zij heeft gezien hoe er hotels ver
rezen, fabrieken en moderne hui
zen, zij heeft de kleding zien ver-
europesen, het moderne ver
keer zien groeien, en de toeristen
zien komen. Bourguiba, vader des
vaderlands- zegt dat het -goed is
voor het land. Wat zou zij zich dan
nog verwonderen. Onbewust speelt
zij toch een bescheiden rol in de
plannen van haar president. Want
bij de toerist, de man die hier de
volkshuishouding met zijn harde
valuta op moet krikken, gaat het
om haar-
De vrouw in jurk en mantelpak
interesseert hem niet. Hij is lot
zijn Tunesisch avontuur verleid
door de vrouwen die bij het nade
ren vap een vreemdeling hun slui
er wat strakker om het hoofd trek
ken, door die vrouwen en de we
reld waarin zij leven. Een wereld
van oude lemen hutten zonder
raam of stookgat, waar mens en
dier inbekommerd ronddartelen,
van dromedarissen en ezels, die
langs dezelfde weg, waarover dat
gemotoriseerde verkeer raast,
traag en tijdloos voortsukkelen en
Afrika's vignet: een palmboom van mannen, die de hele dag in
en een negerjongen. groepen bij elkaar op de grond kof-
h Lr drinken.
Natuurlijk zijn de lange prachti
ge stranden, waar het woordje
ruimte nog volledig geldt, het sub
tropische klimaat van maart tot en
met november, dat aan de kust
door een koele zeebries toch aan
genaam büjft, aantrekkelijk voor
de toerist.
Van warmte, zee en zand kan h*|
echter in bet seizoen goedkoper in
Europa genieten. De toerist wil
proeven va® Afrika, van het ruige
geel-roestige landschap, dat door
sneden wordt door lange asfaltlin-
ten, van de oases, die groen, sap
pig en vruchtbaar ineens uit de
woestijn oprijzen, maar vooral van
de exotische sfeer van de kasbah.
De kasbah van Tunis: kilometers
lange nauwe straatjes, waar het
nooit heiemaal dag wordt, maar de
zon toch een wonderlijk spel speelt
met gevels, mensen en handel. De
kasbah, onbetwist domein van de
handelaren in alles en nog wat,
waar de geuren de vreemdeling
wijzen naar wat bij zoekt: de zwoe
le zware geur van de parfums, de
zoetige geur van het leer, de on
definieerbare geur van groente*,
fruit en vlees.
De kasbah, waar ook de man die
met twee handen op zijn porteinon-
naie loopt, zwak wordt en koopt;
een zilveren armband met geheim
zinnige tekens, een pop in bedoeï-
nenkleren, een fluit, gemaakt van
een ossehoorn, dadels, een rode
fez of toch een tapijt, al is het
maar een kleintje.
Daarvoor gaat de toerist naar
Tunesië. Hij wil de lange vrij
saaie tocht naar Nefta maken om
in de woestijn te zijn geweest, een
oase te hebben gezien en op een
dromedaris te hebben gereden. Hij
trotseert daarvoor een hitte, die in
de zomer de 40 graden nadert en
die het onmogelijk maakt om na
tien uur 's morgens bij voorbeeld
nog auto te rijden zonder dat de
banden door de hitte vernield wor
den-
Hij verlaat het paradijselijke zon-
ne-eiland Dierba. waar Homerus
zijn Ulysses rond liet dwalen bij
het volk der lotos-eters, om uren
lang op een terrasje achter een
groot glas sinaasappelsap vnnr
maar dertig cent te gaan zitten
kijken naar die bonte kleurige we
reld van de Noordafrikaan.
Daarvoor gaat de Europeaan
naar Tunesië. Om te proeven van
Afrika. De smaak is vernikkeliik-
De honger wordt gestild, maar de
trek blijft-
- 9 De ruïnee van wat eens een
wereldstad was: Carthago.
DOOR
HENK DE RIDDER
Op de helwitte minaret van de
moskee m Hammamet staat blon
de, 25-jarige Frank van Embden
sit Arnhem. Aan haar voeten het
gekrioel van de nauwe kronkelige
straatjes in de oude ommuurde
Arabische stad, de kasbah, voor
haar uk het strand met een groepje
dromedarissen, de Middellandse
zee en fel contrasterend met her
azuren water het glanzend wit van
de hotels, eigentijdse varianten van
Moorse bouwstijl, vol koepels en
zuüen. Frank werkt sinds mei van
bet vorig jaar in hotel Les Oran-
gers, (de sinaasappelbomen), voor
zover zij weet als enige Nederland
se in het hele Tunesische horeca-be-
drijf. Louter uk nieuwsgierigheid
boe zou het daar wel zijn? plaat
ste zij vorig jaar zelf een advertentie
bi het vakblad PHotellerie voor
een baan in Tunesië-
Zij is niet voor het eerst van
huis. Eigenlijk zwerft Frank nu al
bijna zes jaar. „Na het gymna
sium", vertelt zij even later drin
kend van de mierzoete Turkse kof
fie in een café, waarvan een vrouw
naar Arabische zede zich eigenlijk
verre dient te houden, ,,heb ik mijn
brood verdiend in een jeugdher
berg op Texel en als au pair in
Engeland, Frankrijk en Portugal.
Ik heb ook geprobeerd assistent
inkoopster in een Nederlands wa
renhuis te zijn, maar daar ben ik
te rusteloos voor."
Haar komst naar Hammamet
verwekte nogal wat opschudding.
[Franks zelfstandigheid en zelfbe
wustheid waren oorzaak van zowel
verbazing als afkeuring, die slechts
geleidelijk veranderden in bewonde
ring en waardering. Het meest bij
de leiding van het hotel, zodat ze
ai spoedig promoveerde van gids
voor de gasten tot linker- en rech
terhand van de directeur. „Ik ben
toch blij dat ik een tijdje gids ge
weest ben, want toen heb ik Tune
sië helemaal doorkruist".
Frank, die wel Frans, Duits en
Engels spreekt, maar slechts enke
le woorden Arabisch, had het in het
begin in dat Noord-Afrika, waar al
les draait om de nfan, niet gemak
kelijk. „Al heeft president Bourgui-
ba dan de bigamie bij de wet ver
boden", zegt ze, de verbaasd-bruta-
le ogen van de andere koffiedrin
kers volstrekt negerend „de vrouw
is hier nog volledig ondergeschikt
aan de man. In alles".
■•3 geen typ' zich snel
te t imponeren of dat in een
vreemd ver land heimwee krijgt.
Frank burgerde dan ook snel in en
veroverde een volwaardige plaats
in de leiding van het hotel.
Met gezag kan ze nu ook zeggen:
„De Tunesiër is aardig, hartelijk
en gastvrij, maar er is heel moei
lijk mee te werken, omdat hij ge
neigd is alle verantwoordelijkheid
af te schuiven. Dat komt, omdat
hij er nogal zwaar van langs krijgt
als hij fouten maakt. Maar het is
toch vooral een karaktertrek".
Frank van Embden is blij weer
eens Nederlands te k mnen spre
ken. Al zijn er in het voorbije sei
zoen wel landgenoten in Hamma
met geweest ook SER-voorzitter
drs. J. W. de Pous logaerde in Les
Orangers toch is het alweer
maanden geleden, dat ze zich an
ders dan in een vreemde faal ver
staanbaar kon maken.
Voor één keer weer gids door het
lieflijke Hammamet is haar woor
denstroom bijna niet te stuiten.
Wijzend naar een vrouw, gehuld in
een wit kleed, dat sifseri wordt ge
noemd, zegt ze„Kijk naar die voe
ten, die zijn met henna, een soort
p ree-' "O- r
doen de vrouwen hier als ze iets
vieren, een huwelijk of ee® geboor
te bij voorbeeld. Ze hebben in de
kasbah een huis. waar ze eens in
de week bij elkaar komen om te
verven, te praten en te breien".
Mei Frank voor het eerst naar
schroomd naar binnen. Ze ziet dat
haar gasten een beetje teleurge
steld zijn over het eenvoudige in
terieur en zegt, dat er in Tunesië
veel mooiere zijn, in Monastir, de
geboorteplaats van Bourguiba bij
voorbeeld en 'm Tunis zelf. Op de
rieten matten in de moskee liggen
enkele stenen, afkomstig uit een ri
vier, verklaart Frank. Het is voor
schrift dat de Mohammedaan ge
reinigd in de moskee komt. Maar
boe moet dart n>et oude mensen, die
het water te koud vinden of rnva-
Mden, die zich niet zo gemakkelijk
meer kunnen wassenDie rivier
stenen symboliseren het water.
Voor hen is voldoende om de han
den even over de steen te wrijven.
Later, tijdens de klimpartij in
de toren bij de moskee komt Frank
laas van de imam die te o«d of te
gemakzuchtig was daarover be
staat geen zekerheid om zoals
dat hoort vijf maal per dag boven
op de minaret het volk tot gebed
op te roepen. De slimme vos riep
de techniek te huip. Hij riep voort
aan per luidspreker en bandrecor
der de gelovigen op tot Hogere
Vormen van Zijn.
Het uur, dat Frank door haar di
recteur was toegemeten om de Ne
derlanders wat „wegwijs" te ma
ken, raakte om. Terug naar het ho
tel dus, in een taxi, een rit, die
veel weg had van een komische
eenakter. Want Frank begon aan
het traditioneel gepingel over de
prijs- Over en weer: de chauffeur
die volhield en daarbij zijn hele ge
zin en al zijn voorouders op liet
draven hij alléén moest ze alle
maal te eten geven en Frank
die onverstoord 100 millimes (70
cent) minder wilde betalen.
De Hollander gaf aan het einde
van de reis het volledige bedrag,
driehonderd millimes- Hij vond het
zo weinig dat hij zich schaamde om
daar wat van af te doen. Maar bij
vergiste zich. De Tunesiër, aldus
Frank, houdt ervan. Afdingen is
verplicht. Het behoort tot het le
ven, wie mee wil tellen biede co
love dus alsof zijn bestaan ervan
afhangt.
0 C.
