Kruiswoordraadsel
DE ZAKAGENDA
VAN DE LEIDER
Boeren en vogels
betwisten elkaar
polder Oosterwolde
Ilillllllllllll»
Kom er ACHT-er
ZATERDAG 31 DECEMBER 1966
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA XI
Boeren en vogels betwisten elkaar het toe
komstig gebruik van de polder Ooster-
wolde, gelegen in de Noordwest-Veluwse
gemeente Doornspijk aan de oever van het Ve-
luwe-randmeer. Winnen de boeren, dan zullen
op den duur de vogels moeten vertrekken; win
nen de vogels, dan zullen de boeren naar hun
mening ernstig worden belemmerd in de uitoefe
ning van hun bedrijf.
De polder Oosterwolde, die omstreeks 1100 door
monniken werd geschapen en die een opper
vlakte heeft van 6000 hectare, is niet alleen een
lanobouwgebied, maar tevens een unieke broed
plaats van weide- en watervogels. In deze dub
bele functie schuilt de oorzaak van de tegen
stelling, die ten aanzien van het toekomstig ge
bruik is ontstaan.
Tegenover elkaar staan de belangen van land
bouw en natuurbescherming. Van landbouwzijde
namelijk wordt ernaar gestreefd in de polder
de agrarische bedrijfsvoering te moderniseren.
Hierbij gaan de gedachten in de eerste plaats uit
naar verbetering van de waterbeheersing, de
grond in de polder is bijzonder dlrassig en als ge
volg hiervan laat de kwaliteit van het gras te
wensen over.
Voorts wordt gedacht aan een goede ontslui
ting door de aanleg van verharde landbouwwe-
gen en aan een efficiënte verkaveling van de
grond. Deze gedachten zouden verwezenlijkt
kunnen worden in de uitvoering van een ruil
verkavelingsplan, dat zou kunnen aansluiten op
de aanstaande ruilverkavelingen in het Gelders-
Overijsselse grensgebied.
Tegen deze nogal ingrijpende landbouw-ge
dachten maken de natuurbeschermers bezwaar.
Zij wensen het goede vogelklimaat In de polder
stilte en een drassige bodem! te behouden
er. hebben derhalve in de polder, vooralsnog op
papier, een vogelreservaat geprojecteerd met een
oppervlakte van 500 hectare. Om dit plan te
kunnen realiseren is de minister van Volkshuis-
grenzende nieuwe polder Flevoland, die nog
slechts ten dele in cultuur is gebracht, voldoende
gelegenheid om vogelbroedplaatsen in te richten.
En zelfs wanneer Flevoland hiervoor niet ge-
geschikt zou zijn, dan nog is het de vraag of in
de polder Oosterwolde niet volstaan zal kunnen
worden met een reservaat van kleiner omvang,
bijvoorbeeld van 50 hectare.
Voorts wijzen eU erop, dat de inrichting van
nieuwe broedplaatsen in Flevoland weinig effect
zal sorteren, omdat vogels zich nu eenmaal niet
laten dwingen planologische maatregelen be ac
cepteren. Tenslotte nog betogen de natuurbe
schermers, dat de gevreesde belemmering van de
agrarische bedrijfsvoering in de praktijk wel zal
blijken mee te vallen. Het eigendomsrecht zal
niet worden aangetast. Wèl zal de boeren wor
den verzocht geen eieren te rapen, op een andere
manier te maaien dan gebruikelijk is en het gras
land vóór een bepaalde datum te rollen.
Door deze laatste opmerkingen voelen de boe
ren zich evenwel allerminst gerustgesteld. De
stilte, zeggen zij, moet behouden blijven en dat
vesting en Ruimtelijke Ordening verzocht de
polder Oosterwolde aan te wijzen als „meldlnes-
gebied".
In de discussie, die Inmiddels rond het toe
komstige gebruik van de polder is gevoerd, zijn
door beide partijen gelijksoortige argumenten te
berde gebracht om voor de uiteenlopende stand
punten begrip te wekken.
De boeren zeggen, dat zij toch al in veel ge
vallen grond moeten afstaan ben behoeve van
stads- en dorpsuitbreiding, van wegenaanleg en
van de inrichting van industrie- en recreatieter
reinen. Van de noodzaak om in de polder Ooster
wolde een zo uitgestrekt vogelreservaat te stich
ten zijn zij niet overtuigd. Vandaar hun verzet
tegen deze plannen, die bij uitvoering de bedrijfs
voering zullen belemmeren.
Naar de mening van de boeren biedt de aan
plannen niet zullen worden uitgevoerd. Er is dus
stellig sprake van een dreigende belemmering in
de agrarische bedrijfsvoering.
Over deze concrete punten hebben de natuur
beschermers zich tot dusver niet uitgesproken.
Evenmin is van hun zijde een alternatief gesteld.
De vraag bijvoorbeeld kan worden opgeworpen
of het mogelijk zal zijn het geprojecteerde reser
vaat „los te maken" van de omringende gronden
om aldus voor die gronden toch een waberbe-
heersingsplan te kunnen uitvoeren. Zullen de
boeren, die binnen het reservaat gronden hebben
liggen in dat geval schadeloos worden gesteld
Op die vragen is nog geen antwoord gegeven,
waardoor de onzekerheid in het gebied voort
duurt.
Het moet niet uitgesloten worden geacht, dat
in de komende Gelderse statenvergadering de
kwestie-Oosterwolde op het tapyt zal worden
gebracht. Dit laatste om. op grond van het feit,
De natuurbeschermers (onder wie het Staats
bosbeheer) voeren aan, dat door de uitvoering
van allerhand noodzakelijke werken wegen,
havens, ruilverkavelingen de weidevogels in
Nedreland keer op keer worden verjaagd. Het
aantal broedplaatsen is daardoor beduidend te
ruggelopen, hetgeen een natuurwetenschappelijk
verlies inhoudt. Met het oog hierop achten zij
het verantwoord het bestaande, unieke vogel-
domein lm de polder Oosterwolde te beschermen
en daardoor te laten voortbestaan.
betekent, dat machines in de polder verboden
zyn, dat géén boerderijen gebouwd mogen wor
den, dat geen doorgaande wegen zullen worden
toegestaan. Ook zal de grond drassig moeten
blijven en dat betekent, dat waterbeheersings-
dat de Gelderse gedeputeerden de minister moe
ten adviseren ten aanzien van het verzoek de
polder aan te wijzen als „meldlngsgebied"
hetgeen concreet neerkomt op een verzoek in de
polder een vogelreservaat fte projecteren.
Oplossingen onder het motto
„Kruiswoordraadsel" dienen voor
woensdag a.s. te 9 uur v.m. in het
bezit te zijn van de redactie, Witte-
singel 1 te Leiden. Onder de goede
oplossingen stellen wij een eerste
prijs van f5,— en twee prijzen van
f2,50 beschikbaar waarnaar alleen
abonnees kunnen mededingen.
Oplossing van
vorige opgave
De eerste prijs van f 5.- werd
toegekend aan de heer M. C. Zee
straten, De Grunerie, Van Cuyk-
laan 14 te Oegstgeest, de twee prij
zen van f 2.50 aan de heer H. Ben-
nekers, Diamantlaan 126 te Leiden
Kunt u de acht afwijkingen in de beide bovenstaande tekeningen
vinden? De juiste oplossing vindt u elders In dit i
Kom er ACHT-er
en aan de heer G. F. Visser, Flora
laan 37 te Oegstgeest.
De prijzen worden de winnaars
toegezonden.
1; stoel
2. blad aan bloemen
3. gordijn
4. knoop meer aan mj
5. schoen van vrouw
6. R van radio-t.v. is
7. berg op televisie
8. knop van televisie
nauwgezet
zeezwaluw
bedaardheid
verloren gaan
Kreuzer
niet vroege
-skind: reus
üi het Jaar van de wereld
twijg
Turks bevelhebber
stekelig zoogdiertje
I. stad in Drente
i. het gratis meerijden
i. troef negen
heel veel
i. vervoeging van het werkwoord
dijen
voor niets
oude statige dans
groente
lidmaat
I. waarde, bedrag
l. heel bleek
L een zekere
5. B-verlaagd
r. vlaktemaat
l. landb. werktuig
plotseling
l. Ezau
meisjesnaam
i. een zekere
voegwoord
stad in Egypte
i. niet op slot
voorzetsel
gemeente aan de Lek
-jaars: iemand die reeds enige
Jaren student is
„Meneer de procureur-fis
caal", zei Anton Adriaan
Mussert tijdens zijn proces
op 27 november 1946 voor het
Bijzonder Gerechtshof in
Den Haag, „ik ben de eerste
Hollandse onderduiker ge
weest".
zonder jaartal
ten langen leste
voorganger in moskee
tante Pos, afk.
teerder dan andere
puntige uitwas
voorzetsel
vuur, verve
kledingstuk
windrichting
soldaat
heel fijn
dood dierenlichaam
niet glazende
muziekteken in Psalmen
opera van Verdl
vocht in een vrucht
werkruimte in circus
eetbaar knolletje
groente
medicijn
gemeente op Walcheren
keelziekte
ongevulde
sprekende vogel
(lijk)kleed
bedekte spot
lijmerig spreken
i. een kleur krijgen
i. taaie zoete vloeistof
i. gemakzuchtige
i. verstand
i. stel bijeenhorende dingen
gemeente op de Veluwe
i. vaas
l. spitse vogelbek
I. motorschip, afk.
Portugese munteenheid
Mussert herinnerde daarbij aan de
oorlogsdagen van mei 1940, toen hij,
bevreesd voor arrestatie, zich by een
party genoot in Hulzen voor korte
tyd aan het oog onttrok. Omtrent
dit feit schreef Nicolaas Went, voor
malig hopman der WJl., een werkje:
„Hoe de Leider voor volk en vader
land behouden bleef", opgedragen
aan de man die zyn huis aan de
leider beschikbaar stelde, „de trouwe
kameraad Gooyer en zyn vrouw".
Citaat: „Nieuwe zorgen voegden
zich by de vele, die kameraadske
Gooyer reeds in haar hart ronddroeg
en ze biecht het op„Hoe moest ik de
leider aanspreken", en verder ging
het door haar hoofd dat ze geen zil
veren eetgerei had en dat de leider
op het kleine, eenvoudige zolderka
mertje zou moeten slapen".
Mussert zelf noteerde, kenneiyk
nadat hy zyn onderduikadres min of
meer triomfanteiyk had verlaten, ln
zyn zakagenda slechts: „Op den zol
der van Goyer te Huizen". Deze zak
agenda is dezer dagen opgedoken uit
het bezit van een Hagenaar, die dit
unieke historische document ruim
twintig jaar in zyn bureaula heeft
gehad. De aantekeningen van Anton
Adriaan Mussert voegen zo op het
eerste oog weinig toe aan de talloze
gegevens over zyn doen en laten ty-
dens de Duitse bezetting, maar zyn
eenvoudige notities, meestal met be
trekking tot dingen die nog gebeuren
moesten, weerspiegelen niettemin op
hun eigen wyze de omvangryke pro
blematiek waarvoor de kleine leider
(volgens dr. R. van Genechten een
van de „grote" mannen uit de NSB,
„niet een van de snuggersten") zich
zag gesteld.
Ruim twintig jaar nadat op de
Waalsdorpervlakte „de eerste Hol
landse onderduiker" werd terechtge
steld, tien jaar nadat by een poging
om zyn ïyk van de Haagse algemene
begraafplaats te stelen, het verkeerde
stoffeiyk overschot werd meegeno
men, is zo'n agenda een merkwaar
dig. en ondanks alles zeer aandoen-
ïyk getuigenis, waarin menseiyke
kleinigheden even groot staan vast
gelegd als kwesties, die tenslotte voor
Nederland een zaak van leven en
dood werden.
man die het al genoemde boekje zou
schrüven. De 15de was de Leider
weer thuis. Deze man, die overal in
zyn agenda trouwhartig opschryft
waar en wanneer hy in uniform
moet verschynen, begon toen pas
echt aan zyn toekomst te bouwen, of
liever aan de toekomst zoals hy die
voor Nederland in de gegeven om
standigheden goed achtte en die hem
al yilngs op de weg bracht, zoals A.
den Doolaard, die in de uitzendingen
van Brandaris uit Engeland, schets
te:
Tussen de Dollard en Cadzand
staan hoge bomen in het land
en wat of Mussert nu ook kakelt
eens wordt hy iwjjgend opgetakeld.
Zelf besefte Mussert dit geenszins.
Hy was geprikkeld, omdat de Duit
sers hem aanvankeiyk in een lucht
ledig lieten hangen. In het dagboek
dat hy na de meidagen enkele maan
den by hield, schrijft hy dan ook:
„Geen spoor van enige welwillend
heid by de Duitse overheid. Geen
verklaringen, geen radio-rede, niets".
SEYSS-INQUART
Op 5 Juni volgt dan de eerste ont
moeting met Seyss-Inquart. En hoe
wel dit een afspraak was waarop
Mussert had gewacht, faalt daar
toch de agenda. Op die dag te half
één 6taat: „by Haersolte thuis". La
ter schetst hy de rykscommlssaris
voor bezet Nederland als „een nobel
eeriyk mens met zacht karakter, die
van de Führer opdracht heeft het
zo goed mogeiyk met ons land en
volk te maken".
Ook een andere dag van belang is
blanco: zondag 9 Juni. De dag waar
op SS-Brigadeführer Berger by
Mussert kwam met Hitiers bevel tot
de oprichting van de SS-Standarte
„Westland". Musserts dagboek
„Voelde dit als een klap in het ge
zicht. Betekent dit lniyving? Ge
sproken met hem over de verhou
ding Nederland-Duitsland als twee
broedervolken van het Germaanse
ras. Bleek my dat de hoogste SS-lei-
dlng het Nederlandse volk als een
Duits volk ziet. Het is ontzettend.
Wat moet ervan terechtkomen?"
Het requisitoir van procureur-fis
caal mr. J. Zaaijer schetst de con
flictsituatie van Mussert later tydens
het proces aldus: „zyn wens was
een Groot-Nederlands rijk, met In-
dië, georiënteerd op en verbonden
met een dominerend Duitsland. Van
annexatie van Nederland door Duits
land was hy een tegenstander en hy
heeft geopponeerd tegen maatrege
len, die die kant uitgingen. In zo ver
re moet men zeggen dat de politiek
die hy voerde, inderdaad Nederland
se politiek was, maar men zou ver
stomd staan over de naïeve manier,
waarop hy zich in de armen van
Duitsland wierp, zonder te weten of
hetgeen hy wenste ook strookte met
wat Duitsland begeerde, ware het
niet dat dit de natuuriyke conse
quentie is van zyn geesteiyke oriën
tering, van de overgave bij voorbaat
aan wat er van Duitse zijde zal wor
den gedecreteerd, mits hy er maar
een rol by spelen kan".
opgehouden te bestaan. En daaruit
volgde een voorbereiding van een
vervanging voor het staatshoofd. Op
het nationale vlak wilde hy zelf re
gent worden; wat de internationale
betrekkingen betreft richtte hy op
een Germaanse statenbond. Teleur
gesteld is hy nog steeds dat de Füh
rer hem niet onmiddeliyk heeft la
ten komen om zyn denkbeelden uit
een te zetten, zyn enige medestan
der in Duitse kring is de commissa
ris-generaal voor byzondere op
drachten Fritz Schmidt.
De agenda wordt wat voller. Seyss-
Inquart en Schmidt bespreken de be
stuursvorm van Nederland ln Beriyn
Op 16 augustus noteert hy een af
spraak met de rykscommissaris in
het kasteel Oud-Wassenaar. Op 21
augustus weer en de zondag daarop
zet hy ln Lunteren (het namaak -
Neurenberg van de NSB, waar hy
een werkkamer bezat onder het po
dium van het zogenaamde „Natio
nale Tehuis") de beruchte nota aan
Hitier op papier, over zyn Ideeën van
een Germaanse statenbond.
UJn". Mussert op bezoek by Hitler,
•indeiyk.
Van zyn nota over de statenbond
heeft niemand zich verder ooit Iets
aangetrokken, evenmin als van zyn
latere nota's. De kleine Mussert bleef
vergeefs vechten voor zyn opvattin
gen en werd zyns ondanks geduld
door bezetters, die ln het geheel niet
zich het hoofd wensten te breken
over de positie van Nederland. Mus
sert zegt van de verhouding tot
Seyss-Inquart, dat die er een was
van gewapende vrede. Dit wetende
biyven de agenda-aantekeningen
richtingwyzers op een by voorbaat
onbegaanbaar pad. Al die gesprek
ken, dat fotograferen in uniform, de
thee op Clingendael („met vrouw"),
het spreken overal, de notities aan
vankeiyk over de Duitse successen:
het bladeren in dit boekje is sprok
kelen in een bos zonder bomen
hout zoeken in een woud dat niet
bestaat.
„JARIG"
Op 11 mei staat niet alleen „op de
zolder van Goyer te Huizen", maar
ook Jarig" Mevrouw Gooyer, die zo
goed mogeiyk zorgde voor haar Lei
der, plukte „een paar meiklokjes ln
de tuin". De bescheiden bloemenhul
de werd Mussert op de zolder over
handigd. Maar haar Leider wist biy-
kens zyn agenda niet eens hoe de
naam Gooyer moest worden geschre-
Op de 14de mei waagde hy al wat
meer. Nietwaar: Rotterdam was ge
bombardeerd en dus kon Mussert op-
schryven: „Beneden by Goyer; naar
Tllenius Kruythof en ir. Went", die
RAUTER
Zaterdag 15 juni; 8.30 uur „Rau-
ter", leert de agenda. En van dat
bezoek biykt ineens een geheel an
dere Mussert terug te komen dan
men uit zyn weeklagen over het Hit-
Ierbevel over de SS-Standarte West-
land, meende te kennen. In zyn dag
boek staat: „Langdurig onderhou'
(voor het eerst) met SS-Brigadefüh
rer Rauter. Prima man. Gelooft vol
komen in zyn roeping. Heeft my
belangstelling, ja myn enthousiasnu
gewekt voor zyn SS".
5 Juli: Mussert schrijft in „Volk
en Vaderland" dat voor de NSB-er
het Oranjehuis als vorstenhuis heeft
En tenslotte lag daar ook na vyf-
entwintig Jaar Ln die agenda nog
steeds het stukje papier waarop een
klaverblaadje was vastgenaaid, met
de in onbeholpen kinder handschrift
mi iiiTirn &enot^rde wens: „Dat dit klaver-
B J HITLER blaadie u ma« brengen". Het
zal wel een klavertje-vier zyn ge
weest. Het heeft echter niet mogen
baten.
