De laatste dagen
van een eiland
Bouwput Haringvliet loopt
in januari
vol water
SLUIS IS
BIJNA KLAAR
VTERDAG 31 DECEMBER 1966
LEIDSCH DAGBLAD
PAGINA IX
- Bouwput Haringvliet Winter over Ne-
j lerlands duurste eiland. Een harde wind
aagt schuimkoppen over het zeegat van Goe-
ree. Regen striemt grauw en grijs het Haring
vliet. Daartussen: het spuisluiscomplex. Zeven-
len 56 meter brede doorstroomopeningen tus-
n en hoge betonnen pijlers. In elke opening aan
ee- en rivierkant een zwarte stalen schuif,
linnen de ringdijk die beschermend rondom
- (onderden miljoenen aan beton en staal ge-
pannen staat, jakkeren zware vrachtauto's
•ol zand en klei: het laatste grondverzet bin-
>en de put. Nog een paar weken, hoogstens en
iet werk in de bouwput is klaar. Het is de be-
loeling in januari het water toe te laten in de
Iiub het eerste contact tussen het kilometers-
ange sluiscomplex waaraan acht jaar is ge
werkt. en het element dat hij tot in lengte van
jaren moet keren.
De laatste dagen van een eiland. Dat is, nu
1966 opt zijn eind loopt, de sfeer in de-bouw
put. In de loop van het jaar zijn de laatste van
de zeventien zee- en zeventien rivierschuiven
op het werk aangevoerd.
Ze zijn gemonteerd en opgehangen. Van de
68 machinekamers is meer dan de helft klaar;
de dieselcentrale, die de energie levert voor de
elektromotoren in de machinekamers is ook
voltooid, en als trots bewijs dat langzamer
hand het gigantische zeewerings- en spuicom-
plex klaar is om zijn eigen leven te beginnen,
hangen verscheidene schuiven in de lucht: ge
heven op eigen kracht.
Op dit moment wordt het
vrijwel voltooide sluiscomplex
nog steeds overspannen door de
gigantische portaalkraan die op
niet al te nevelige dagen kilo
meters in het rond te zien is.
Hij staat op het punt gedemon
teerd te worden. Onder de hef-
balk is de toekomstige autoweg
te zien ruim 20 meter boven
het water), met daarboven de
ringdijk aan de zeekant van de
bouwput die begin volgend jaar
gedeeltelijk verwijderd wordt.
Helemaal bovenin: het stortebed
aan de rivierkant (13 meter be
neden NAP) met dwars erdoor
heen de tijdelijke verbindings
weg tusen sluisvloeren en werk
hoven. Deze steenbestorting
loopt het eerste onder als in
januari de bemaling wordt stop
gezet.
honderd meter buiten de zeeschui-
ven de bodem de extra ruwheid ge
ven die bij afvoer van grote hoe
veelheden rivierwater helpt de
stroom te verdelen en ontgrondin
gen tegen te gaan.
Als na een half jaar zinkstukken
en betonblokken op hun plaats lig
gen kunnen de restanten van de
ringdijk aan de zeezijde worden
weggebaggerd. In 1968 wordt dan
aan de rivierkant de laatste reep
bodem verdediging aangebracht
Daar kan de dijk direct in zijn ge
heel weg. want het werken gebeurt
ar in de bescherming van de neer
gelaten schuiven.
ANDERE WERKEN
Het materiaal van de ringdijk
die in 1958 rond zeventien miljoen
gulden gekost heeft gaat niet
verloren. Een groot deel van het
opgezogen zand wordt gebruikt voor
een kunstmatige duinaansluiting op
Goeree.
Aan de Goereese kant zijn trou
wens ook andere werken aan de
gang. De nieuwe vissershaven voor
Stellendam is vrijwel klaar, de
schutsluis is voltooid. Aan een paar
bruggen en viaducten wordt hard
gewerkt. Het zijn objecten die als
„kleine kunstwerken" een beetje in
het niet vallen vergeleken bij de
massaliteit van het sluiscomplex
Maar alleen aan bruggen en via
ducten is er voor 4,5 miljoen gul
Nog vrij snel zullen eerst de diep
ste punten van de put onderlopen,
maar naarmate het hoogteverschil
tussen binnen- en buitenwater klei
ner wordt zal het water steeds
langzamer stijgen.
De stortebedden 13 meter bene
den NAP zullen al gauw onder wa
ter verdwenen zijn. De sluisvloer zal
nog weken droog blijven <h;j ligt op
—5.50 meter). Daarom is er over
het stortebed aan de rivierkant een
verhoogde tijdelijke weg aangelegd,
zodat de eerste tijd vrachtautover
keer tussen ringdijk plus werkha-
ven en de sluisvloeren mogelijk
blijft. Nadat de sluisvloer over
spoeld is. duurt het nog weken voor
het water omhoog geklommen is tot
halverwege de van 6 meter tot
plus 6 meter reikende blauwwitte
NAP-schaal, die zorgzaam al aan
gebracht is tegen de betonwand
van het noordelijk landhoofd.
a '.N-- -
91 Het stortebed aan de zeekant van
11 sluizen is klaar, dat aan de ri-
P erkant bijna. Tenminste: voorzo-
r die stortebedden op de bodem
in de bouwput binnen de ring-
I jk liggen. Er moet aan allebei de
mten nog een stuk bodem ver de-
ging aangebreid worden, maar
it gebeurt straks „in de natte"
p Dat wil zeggen, nadat, als het wa
ll x in de bouwput gestroomd is, de
ngdijk vóór en achter de sluizen
t deeltelijk of helemaal is wegge-
- ggerd.
Het water in de bouwput: kort
t Nieuwjaar is het zover. Nu het
eton- en staal werk vrijwel gereed
wordt de ringdijk die acht jaar
pg het werken tot op een diepte
In bijna 20 meter beneden N.A.P.
ogelijk gemaakt heeft, langzamer-
ind een belemmering.
Vóór de bemaling stopgezet wordt
Iioet er nog het nodige grondwerk
daan worden en vooral: moeten
el zorgvuldig de taluds worden
ngebracht van de damgedeelten
S t aan de noord- en zuidkant aan
t betonwerk van de sluis aan-
üten.
Maar: het bestek van het weg-
- ggeren en zuigen van de ring-
11111 |k is al klaar, binnenkort zullen
jkswaterstaat en een aannemers-
0 nbinatie de briefjes uitwisselen
st raming en vraagprijs.
MAANDEN
Als begin volgend jaar de bema-
ïg wordt stopgezet betekent dat
et dat in een paar dagen het wa-
r in de nu ruim dertien meter
epe put even hoog staat als bui-
n. Zo hard regent het in Neder-
nd nu ook weer niet en evenmin
wordt zo snel het omringende zee-
en rivierwater onder de ringdijk
doorgeperst. Het wordt een kwestie
van weken, van maanden zelfs.
Als het water ooit de bovenkant
van de peilschaal, zelfs maar na
dert betekent dat voor het sluis
complex een enorme beproeving. De
zeeschuiven, die tot drie meter plus
NAP reiken, staan dan al ver on
der het opgezweepte buitenwater.
De schuiven aan de rivierkant rei
ken ruim twee meter hoger: alleen
een super-storm met alles tegen,
zoals zich misschien één keer in de
10.000 jaar voordoet, kan het wa
ter daar voorbij opjagen.
OVERDONDERD
Op een normale, zelfs wat storm
achtige herfstdag is het moeilijk te
geloven dat ooit de zwarte stalen
schuiven overdonderd zullen wor
den door brekende watermassa's, en
dat al dat staal, al dat beton de
kracht ente werken zullen krij
gen waarop broodnuchtere water
bouwkundigen ze berekend hebben.
Straks, in het nieuwe jaar, als de
sluis tot zijn middel in het water
staat, wordt in de noordwesthoek
van de ringdijk een gat gebaggerd.
Een cutterzuiger en een baggermo
len zullen dan de „put" invaren
die vijver geworden is, en van de
ringdijk aan de zeekant zullen ze
een brede reep wegzuigen en weg-
baggeren, zodat er ruimte vrij
komt om in het verlengde van de
bestaande bodemversterking de
laatsta tientallen meters aan te
brengen.
Eén seizoen lang zal het restant
van de dijk dan nog bescherming
dienen te geven, terwijl tot 15 me
ter diepte zinkstukken afgezonken
worden. Die zinkstukken worden
voorzien van twee meter hoge be
tonnen tetraëders (viervlakken met
gelijkhoekige driehoeken als om-
hoogstaande zijden). Dat betonnen
veld van spitse punten moet twee-
Zware, tienwielige vrachtauto's kruipen langzaam over de steentaluds van de landhoofden die
straks de overgang vormen van de dam naar het sluiscomplex in het Haringvliet. Ze brengen de
asfaltlaag aan waarmee de taluds extra weerbaar gemaakt worden tegen de schurende stroom van
straks. Het aanbrengen van het asfalt hoort tot de laatste werkzaamheden van een veeljarig karwei.
Rondom de haven aan de ri
jft trkant van de bouwput in het
K 0ringvliet beginnen steeds
ieer tekenen er op te wijzen
ot de bouw van het sluiscom-
lei na negen jaar hard wer-
l en op zijn eind loopt.Jfeel ma-
- triaal wordt geleidelijk af ge-
otrd.
voor materiaal, blijkt een dag later
ineens afgebroken te zijn. Wat spul
len liggen op de betonnen vloer in
de regen; vier arbeiders laden de
gebogen golfplaten op een vracht
auto en wég is weer een stukje tij
delijk onderkomen in het midden
van het Haringvliet.
De zware portaalkraan maakt
het ook niet lang meer. Aan de
noordkant zijn de rails al voor een
deel weggehaald.
Jarenlang heeft hij op elke over
zichtsfoto gestaan. De letters NES-
TUM (Nederlandse Sluis- en Tun
nelbouw Maatschappij waren een
merkteken, zoals ze op de 5 meter
hoge stalen balk 45 meter boven de
sluisvloer prijkten. Nog even en hij
wordt gedemonteerd.
Dicht bij de haven liggen de
laatste stalen blokken die gediend
hebben als steunen voor de schui
ven bij het monteren: klaar voor
de afvoer.
Fragmenten van een kraangiek:
klaar voor de afvoer.
Het zijn de laatste dagen van een
eiland. Van een tijdelijk eiland, dat
eiland gebleven Ls ook al is het al
jaren door een baileybrug verbon
den met Goeree.
En het ziet er op een stormach
tige dag hier en daar uit als een
landschap na de slag.
Maar centraal staan trots en so
lide twee maal zeventien stalen
schuiven tussen hoge betonnen pij
lers, gevat in één enorme construc
tie die tot in de lengte van Jaren
zee en binnenwater zal scheiden.
beïnvloed heeft, is de diepte tussen
sluiscomplex en Voorne van 11 me
ter gegroeid tot 20 meter. Het wordt
dus een sluiting van formaat in
1969-1970.
Het eerste begin is er al in de
vorm van funderingspalen voor de
drie pilonen die de draagkabels om
hooghouden Anders dan ble de
Grevelingen komt hier aan allebei
de kanten een laadplaats. Naar de
laadplaats aan het noordelijk eind
van de kabelbaan is van Helle-
voetsluis al over het strand een
weg aangelegd. Op 6 meter plus
NAP is aan de kust een opslagter-
rein voor stortmateriaal gemaakt.
Aan de kabelinstallatie zelf wordt
ook al gewerkt: de bij de Greve
lingen gebruikte kabels worden in
de fabriek in Grenoble die ze ge
maakt heeft van een nieuwe om-
manteling voorzien. De kern bleek
nog prima, maar de buitenste la
gen vertoonden slijtage.
AFBRAAK
den op dit puntje Goeree in aan
bouw Eind 1968 moeten ze klaar
zijn.
KABELBAAN
Intussen zijn ook voor de afdam
ming van het Rak van Scheelhoek
tussen de sluis en de Voornse dui
nen de maatregelen aan het aan
lopen. Als straks het water vrij en
onbelemmerd onder de omhoogge-
heven schuiven doorstroomt, moet
het zeegat hier op dezelfde manier
als bij de Grevelingen is gebeurd,
met behulp van een kabelbaan
worden afgesloten. In de acht jaar
dat de bouwput het stroomprofiel
Zo tekenen nieuwe fasen van de
werken in het Haringvliet zich al
duidelijk af, terwijl rondom het
voornaamste object de sfeer van
een voltooid karwei begint te han
gen.
Overal in de bouwput wordt af
gebroken. De tijdelijke elektrische
centrale die acht jaar de stroom
geleverd heeft voor de bronbema
ling werkt nog dapper door. maar
hij staat dan ook hoog en dicht
bij de werkhaven: over een paar
weken stopt hij en wordt in onder
delen afgevoerd.
Een plaatijzeren loods, die de ene
dag nog een solide bewaarplaats is
