De Horsten in
Wassenaar
kruiswoordraadsel
Riddermatige tweeling
[om er ACHT-er
Wraak
„Weerzien"
Goedendag
Meisje
Verbannen
Prenten uit 1738 van A. Ra
demakers. Hierboven het
huls Ter Horst van voren ge
ilen. Onderin de pagina de
achterzijde van het kasteel
Raephorst.
DAG 17 DECEMBER 1988
LBIDSCH DAGBLAD
Over
menten
dingen
dicht bij huit
35. strafkamertje
37. monseigneur
38. bedrog
41. deel van het lichaam
43. verzoekschrift
45. eiland voor Italiaanse kust
47. hemellichaam
49. Algemene Ouderdomswet
50. tak van een andere boom
51. meisjesnaam
53. niet warme
54. bloedvat
55. akelige
56. schepwerktuig
58. rivier in Duitsland
61. meisjesnaam
63. stremsel
Van het oude Ter Horst vinden
we nu nog een sterk gebouwd
jachtslot, van Raephorst rest ons
slechts een boerderij die nog nau
welijks in staat is de herinnering
aan het oude kasteel levend te
houden. Beide huizen Ter Horst
en Raephorst dateren ongeveer uit
dezelfde tijd. Daar Ter Horst, voor
al in de eerste jaren, van meer be
lang was dan Raephorst, zullen we
eerst een bezoekje brengen aan dit
kasteel.
Wij moeten daarvoor teruggaan
tot de eerste jaren van de der
tiende eeuw. In 1203 was Filips
van Wassenaer Burchtgraaf van
Leiden. Hij bouwde zich in Wasse
naar, tegen de grens met het am
bacht Voorschoten, een kasteel dat
hem een waardig onderdak moest
verschaffen Het is pest mogelijk dat
hij hiervoor een kasteel in Wasse
naar bewoonde, maar van deze be
faamde Burcht zijn weinig be
trouwbare gegevens bekend. In
1258 scheen de naam Ter Horst al
gemeen bekend te zijn en zelfs
werd in deze tijd vermeld dat het
een stijlvol en machtig slot was.
In 1393 luidde ook over Ter Horst
de noodklok. Zoals we al bij ver
schillende andere Rijnlandse kas-
stelen zagen, werd ook Ter
Horst vernield door de troepen van
Coenraet Kuser uit wraak voor de
moord op Aleida van Poelgeest.
In korte tijd werd het kasteel
echter weer opgebouwd en Filips
van Wassenaar verzoende zich met
de Hollandse graaf. Wij zien hem
in de volgende jaren samen met
de graaf strijden tegen de Friezen.
Zelfs zien we hem in de tijd, dat
zijn jeugdige overmoed zeker niet
meer overeen kwam met zijn ge
vorderde jaren, aan de zijde van
Jacoba van Beieren staan in de
strijd tegen haar oom, de elict van
Luik. Hij stond op de wallen van
Leiden, toen Jan van Beieren
zijn troepen voor de stad had sa
men getrokken en voerde zijn
mannen aan dat het een lust was.
Het nare voor heer Filips was al
leen, dat aan de andere zijde van
de muur zijn zoon Hendrik stond
als aanvoerder van de troepen van
Jan van Beieren.
<xn «n ilot)
Tussen de spoorlijn Den Haag-
Leiden en de Rijksweg langs Was
senaar liggen twee oude landgoe
deren die toebehoren aan de
Koningin. Veelal worden se aan
geduid als „Kroondomeinen" wat
overigens onjuist is, omdat het
hier privé-bezit van de Koningin
betreft. Hoewel toe duidelijk te
maken hebben met twee verschil
lende buitenplaatsen, horen we
vaak spreken over „de Horsten'',
alsof de terreinen bij elkaar ho
ren of iets met elkaar gemeen
hebben. Men beschouwt ze als
tweelingen, maar dan teel ridder
matig, want ze behoorden vroeger
toe aan heuse ridders
Kom er ACHT-er
5. bekende race te Assen
6. vordering
7. jonge vent
8. zouteloos
10. voorganger in moskee
12. Australische struisvogel
13. gifslang
15. kleine baai
17. vorderen en ontvangen
19. Europeaan
20. wandversiering
21. stad aan de Arabische Zee
23. vordering
26. zedenkundig
27. het droog zijn
30. de pret beminnende
32. Duitser
34. departement
acht afwijkingen in de beide bovenstaande tekeningen
i juiste oplossing vindt u elders in dit nummer.
64. Algemene Transport Onderne
ming
66. nummer
67. heilige
Toen de stad zich tenslotte toch
moest overgeven, haastte zoon
Hendrik zich dan ook zijn vader te
begroeten en als gevangene weg te
voerenDeze overwinning leverde
Hendrik de bezittingen van
zijn vader op, waartoe ook Ter
Horst behoorde.
Toch stiedf. ondanks al deze „moe
dige" daden, het geslacht Van
Wassenaer uit en wel in 1523 met
het overlijden van Jan van Was
senaer. Ter Horst ging over op de
oudste dochter van heer Jan, Ma
ria die huwde met de Gulden Vlies
ridder de Ligne. Via diverse over
drachten kwam het huis in 1667 aan
Reinier, de broer van de bekende
Adriaan Pauw. Tenslotte werd in
1838 het goed door de erfgenamen
van de laatste bewoner, mr.
Cauw, openbaar verkocht In het
ambachtshuis te Voorschoten.
Prins Frederik, de broer van ko
ning Willem II, werd de eigenaar
Hü liet het huis aanmerkelijk ver
bouwen en voegde een groot aan
tal Wassenaarse buitenplaatsen aan
elkaar. In 1881 overleed de prins
en in 1903 kocht koningin Wilhel-
mina het landgoed van zijn doch
ter Marie. Het huis is goeddeels
verdwenen: een povere herin
nering is achtergebleven.
De geschiedenis van het huis
Raephorst wijkt niet veel af van
die van het naburige Ter Horst.
Alleen kunnen we nu iets exac
ter zijn in de vaststelling van het
bouwjaar. We lezen namelijk dat
in 1230 ridder Kerstand van Raep
horst zich een huis bouwt in de
vorm die de meeste oude kastelen
waarschijnlijk zullen hebben
gekend, nl. een woontoren omgeven
door een gracht en een palisade-
ring. De heren van Raephorst wa
ren overigens geen onbekenden in
Rijnland. De geschiedenis wil, dat
voordat de heren van Wasse
naer burchtgraaf van Leiden wer
den, de heren van Raephorst dit
ambt bekleedden.
Ook zij waren zeer trouw aan
het Hollandse gravenhuis en wa
ren menigmaal te vinden aan de
zijde van de graaf in zijn strijd
tegen zijn naburen. Zo vinden we
in 1272 Dirk en Gerrit van Raep
horst onverschrokken in strijd ge
wikkeld met de Westfriezen.
In hetzelfde jaar echter worden
zij door enkele Noorderlingen met
de punten van een ouderwetse
Goedendag dusdanig aangemoe
digd, dat zij beiden bezwijken.
Toch waren ook de Raephors-
ten niet lang trouw aan hun prin
cipes. In 1296 werk graaf Floris
V vermoord en zoals we dit in de
geschiedenis hebben geleerd: on
der de snode edelen bevond
zich ook Gerard van Raephorst.
Samen met zijn zuster Catharina,
de vrouw van Gerard van Velzen.
werd hij verbannen.
Ook de dorpskerk van Wasse
naar heeft moeten ervaren wie de
heren van Raephorst waren.
Op 31 mei 1338 raakte Diederic
van Raephorst slaags met de heer
van Zanthorst, een nabijgelegen
kasteel ter hoogte van Den Deijl.
De pastoor van de dorpskerk
trachtte het geschil bij te leggen,
wat hem maar ten dele lukte.
Nog een ander verhaal over één
van de Raephorsten is het vertellen
meer dan waard: Heer Gerrit van
Raephorst bezocht zeer trouw de
zondagdiensten In de Wassenaarse
kerk. Zijn belangstelling ging
echter niet zozeer uit naar de pas
toor als wel naar een dertienjari
ge jongedame die zo aardig
met haar ogen kon draaien! Daar
heer Gerrit ook in deze dingen nog
al hebzuchtig was, nam hij zich
voor ook buiten de kerktijden van
haar aanwezigheid te zullen genie
ten.
Op een schone dag van het jaar
1508 rijdt een koets door het Raep-
horster duin. De passagiers zijn
o.a. vader Grebben en zijn dochter
Catharina. Opeens treden uit het
struikgewas enkele gemaskerde lie
den naar voren, die de koets laten
stoppen. Heer Gerrit van
Raephorst gunt zich geen tijd om
kennis te maken met zijn aan
staande schoonvader, maar neemt
de dochter, die danig tegenstrib
belt mee op zijn paard. Onder Lei-
muiden schijnt Catharina wat ge
kalmeerd te zijn, want zij stemt
toe in een huwelijk, waarvoor een
plaatselijke geestelijke inderhaast
wordt gemobiliseerd.
Vader Grebbe, een invloedrijke
Leidenaar, spant ogenblikkelijk
een proces aan tegen zijn onvrij
willig verkregen schoonzoon en
Gerrit van Raephorst wordt ..voor
altijd" verbannen. Dit ..altijd"
blijkt echter niet zo neel erg lang
te zijn, want zeven jaar later wordt
hem, met een brandende waskaars
in de hand, in de Leidse Pieters
kerk vergiffenis geschonken. Aan
de kerk in Wassenaar moet hij
een raam schenken waarop de
woorden „Vrouwenschaak" voorko
men. Een latere telg, Herpert van
Raephorst. zou tijdens de beelden
storm op 26 juli 1573 het raam
eigenhandig aan stukken hebben
gegooid! Nog menigmaal komen we
de naam van Raephorst tegen in
verband met minder fraaie voor
stellen, maar het zou ons te voe
ren daarover te vertellen
In 1712 wordt het huis overge
dragen aan de echtgenote van de
Engelse luitenant-generaal Cado-
gan als hoofdprij ijs van een in .711
gehouden loterij. Een schrijver uit
deze tijd verzucht: „Oh tijden, oh
tijden". In 1838 wordt ook Raep
horst gekocht door prins Frederik
en het wordt gevoegd bij Ter Horst.
Ons resten nu nog slechts frag
menten van het oude gebouw die
nu deel uitmaken van een boerde
rij.
Ed. Janson.
1. Vrouw haar rechter schoen
2. gordijn rechts
3. knopje aan kastje ontbreekt
4. oor van hondje
5. krant van man
6. vaas op tafeltje
7. bal
8. schilderij links
Horizontaal
1. winterpeil
3. nauwe doorgang
7. lengtemaat
9. deugdelijk
11. Jong Iemand
14. vrouw
16. eet lekker
18. godin van de jacht
20. nauw
22. invetten
24. naaldboom
25. wijze van werken
28. Engelse jenever
29. daar
31. keizer der Russen
33. scheikundig element
34. maar
36. voorteken
39. omzichtigheid
40. nachtverblijf
42. bier
44. greppel
46. Oostzijde
48. leerling van officiële opleiding
51. deel van de mast
52. kledingstuk
54. esdoorns
56. beteuterd
57. boosaardig
59. blijvende verordering
60. nauwelijks
62. nobel
64. zangstuk
65. kledingstukken
67. Immer
68. daar
69. gewicht
70. scheikundig element.
i
Verticaal
1. god der Germanen
2. ontwerp
3. gemeente op de Veluwe
4. scheikundig element
lig van
opgave
prijs van f5— werd
aan de heer H. Renier,
Waalsstraat 10 te Leiden,
prijzen van f2.50 aan de
C. Zeestraten, Van Cuyck-
te Oegstgeest en aan mevr.
eingen onder het motto
foordraadsel" dienen voor
ig a.s. te 9 uur v.m. in het
izijn van de redactie, Witte-
ïi» te Leiden. Onder de goede
«en stellen wij een eerste
erin f 5.en twee prijzen van
djeschikbaar waarnaar alleen
fes kunnen mededingen.
F. W. Lemmers-Verver, Vijf "Mei
plein 28 te Leiden.
De prijzen worden de winnaars
toegezonden.
