Metrootje spelej
onder de
Coolsingel
Velpse zakenman bouwde
uit protest een sporthal
in zijn achtertuintje
GEEN ADVISEURS
MEER HALLEN
„LEGAAL"
GROTER
„SPEELGOED"
GROOT WOORD
TREINSTELLEN
BASI
VAREN
ZATERDAG 10 DECEMBER 1966
LEIDSCH DAGBLAD
Er rijn nog geen rails. De eerste
trein zal pas begin 1968 of op zyn
vroegst eind volgend jaar zijn pas
sagiers komen halen. Maar Rotter
dam kan na zes jaar bouwen niet
langer meer wachten. De Rotter
dammers kunnen nu metrootje
spelen. Voor een kwartje. Er wordt
druk gebruik van gemaakt. Er niet
alleen door Rotterdammers.
Er is een hele generatie Rotter
dammers opgegroeid in een
stad die nog niet klaar is. Sinds
1940 immers is de hele Maas
stad één grote bouwplaats. Voor
de niet-Rotterdammers geeft de
stad sinds jaar en dag de indruk
van een grote choas. Wie enkele
maanden niet in de Rotterdamse
binnenstad is geweest, heeft er
geen flauw idee van welke wegen
wel en welke niet te berijden zul
len zijn. Het is de onvermijdelijk
consequentie geweest van een stad
die meent dat zij niet buiten een
metro kan.
LD-EXTJ
M
Het station stadhuis is wel geopend, maar is nog onoereikbaar voor de metro treinen. Onze foto
graaf monteerde daarom een treinstel in het lege station om het beeld te krijgen dat over een jaar
werkelijkheid wordt.
De Rotterdamse metro-bouw
heeft een nieuwe mijlpaal be
reikt. Op het eerste deel van
de Coolsingel, tussen Hilton-
hotel en de Bijenkorf, waar de
bouwputten sinds enige tijd
weer zijn toegedekt en voor
zien van een glad geasfalteerd
wegdek, is het eerste metro
station in gebruik genomen.
Het „station stadhuis" is met rol
trappen en gewone trappen bereik
baar aan de zijde van het stad
huis en aan de overzijde van de
Coolsingel. dus aan de kant van
de Lijnbaan. Onder de grond
strekt zich de stationsruimte uit,
die wat vormgeving en praktische
indeling betreft alle metro-stations
van Hamburg, Londen en Parijs
slaat.
Aan de muur hangen drie kaar
tjes-automaten. Na het inwerpen
van een kwartje krijgt men een
kaartje, waarmee men een
automaatje kan bedienen dat tel
kens één persoon tegelijk door een
tourniquet laat. Weer een roltrap
naar beneden en men staat op het
perron.
,HET HOEFT GEEN
TE KOSTEN"
Wat je al niet met je ach
tertuintje kunt doen. Boeren
kool planten bijvoorbeeld, an
dijvie of rozen kweken. Voor
de financieel draagkrachtigen
Is er dan nog de mogelijkheid
voor een privé-zwembad. De
Velpse aannnemer G A. J.
Berkhout koos geen van deze
mogelijkheden. Hij zal wel de
enige Nederlander zijn die een
complete sporthal in zijn ach
tertuin heeft staan. Waarom
bouwde hij deze sporthal? Lou
ter en alleen uit liefhebberij?
Zo'n hal zet Je er niet voor ei
gen gebruik neer. Dat was ook
kennelyk niet zijn bedoeling, want
sportverenigingen uit Velp en voor
al uit Arnhem maken er een dank
baar gebruik van. Deed hij het dus
uit een soort idealisme om de sport
een dienst te bewijzen? Wellicht
kan men de heer Berkhout zien
als een idealist, maar hij blijft
toch ook de aannemer, de zaken
man. De waarheid zal hier ergens
in het midden liggen. Uit dit oog
punt bezien zijn ook zijn beweeg
redenen te verklaren.
„Ik heb dat ding er aanvanke
lijk neergezet als een soort uiting
van protest. Een protest tegen de
opvatting, dat een sporthal miljoe
nen moet kosten. Men hoort on
zinnige bedragen noemen, terwijl
het toch echt niet zo duur behoeft
te zijn". De heer Berkhout is geen
man die lang naar woorden be
hoeft te zoeken. Moeiteloos bouwt
hU aan een fel betoog en het lukt
ons nauwelijks er een vraag tus
sen te wrikken.
„Wanneer je zegt dat het niet
zo kostbaar behoeft te zijn', dan
moet je dat ook bewijzen en dat
heb ik met deze sporthal willen
doen. Geen „goedkoop halletje
maar een volwassen sporthal" en
niet alleen om te bewijzen dat de
bouwkosten niet zo hoog behoeven
te zijn, ook om te laten zien dat
zo'n gebouw te exploiteren is zon
der de sportverenigingen het vel
over de oren te halen. Daarvoor
heb ik van wie dan ook geen cent
subsidie nodig".
„De narigheid is, dat wanneer er
plannen voor een sporthal worden
gemaakt, je te maken krijgt met
allerlei mensen en instanties die
er wijzer van willen worden. Ad
viseurs zus en adviseurs zo. Nog
Het interieur van de sporthal in de achtertuin.
voor Je gaat bouwen, ben je al
een kapitaal kwijt. Die adviseurs
heb ik niet nodig. Ik heb zo mijn
eigen raadgevers en mijn eigen er
varing en die kosten me niets".
Wanneer de heer Berkhout een
maal een plan in zijn hoofd heeft,
moet men van goede huize komen
om het er weer uit te krijgen. De
sporthal, bedoeld als protest, ont
ketende in het begin slechts nieu
we protesten. Eerst van zijn vrouw,
die zo'n gevaarte achter het huis
toch wel bezwaarlijk vond („ze is
inmiddels van fel anti overtuigd
pro geworden"). Toen van de om
wonenden, die naarstig de hinder
wet raadplegen. En niet in de laat
ste plaats uit de ambtelijke wereld,
waar men zich het hoofd brak over
de vraag, of een sporthal op die
plaats wel paste in de uitbrei-
dings-, bestemmings-, of wat voor
plannen dan ook. Een koetshuis,
dat mocht wel, maar er is wel enig
verschil tussen een sporthal en een
koetshuis.
zoek en ook Tweede-Kamerleden
bleken interesse te koesteren voor
dit Velpse initiatief. Een van de
eerste die van het gebouw gebruik
ging maken, was het CIOS-2 uit
Arnhem. Oorspronkelijk was de
heer Berkhout in de eerste plaats
de aannemer die iets wilde bewij
zen met de sport als bijkomende
factor. Per slot van rekening was
hij geen sportman en was dat ook
booit geweest.
„Als het fout loopt kan lk de hal
nog altijd als opslagloods gebrui
ken", meende de heer Berkhout en
zette zijn plannen door. Hij kreeg
zijn zin, want intussen is de sport
hal een „legaal" bouwwerk gewor
den. Aan de periode, dat de sport
hal wel eens als zodanig in gebruik
was, maar er officieel nog niet
stond, herinnert de naam „Het
Koesthuis'.
Officiële instanties tonen ook op
andere manier hun belangstelling
voor deze particuliere hal. Zelfs
oud-minister Vrolijk kwam op be-
„Toen we met de hal gingen
draaien, begonnen we het steeds
meer als liefhebberij te beschou
wen. We kregen er allemaal lol in,
mijn vrouw, mijn dochters, mijn
zoons en ik. We merkte toen pas
goed, welk een grote behoefte de
sport aan dergelijke accommoda
ties heeft".
„Kijk, en dan komen er vanzelf
nieuwe plannen. Je besluit er mee
door te gaan, om nog meer sport
hallen te bouwen met de bedoeling
ze in eigen explotatie te nemen.
Tenslotte moet je je geld ergens in
beleggen, en waarom dan niet in
sporthallen? Niet om er veel aan
te verdienen, want dat gaat toch
maar naar de belasting". Drie
nieuwe sporthallen kwamen er op
het programma van het inmiddels
in het leven geroepen „Velpse
bouw- en adviesbureau voor sport
en recreatiehallen, Berkhout te
staan.
„We gingen van het standpunt
uit, dat de gemeente ons alleen de
grond in erfpacht behoeft te geven
en dat wij voor de rest zorgen".
De vraag waar hij zou gaan bou-
Als de metro gaat rijden, zullen
er ruim zeven jaren zyn gebouwd
en een kleine 250 miljoen gulden
zijn uitgegeven, die door de Rot
terdamse gemeenschap zijn op
gebracht. Voor die opofferingen be
schikt men dan over een stads-
spoor van zeseneenhalve kilome
ter en zeven stations. Naast de
uitgebreide ondergrondse tramnet
ten van Parijs, Londen en New
York is het Rotterdamse lijntje
niet meer dan een speelgoedtrein
tje. Er wordt dan ook bijna al
tijd buiten de stad zelf vaak ge
vraagd, of Rotterdam nu wel zo
nodig moest.
Ja, het moest. Men kon er zelfs
niet meer onderuit. Het grote pro
bleem voor Rotterdam is, dat de
stad door de kilometers brede nieu
we Maas ln tweeën wordt gedeeld.
Dagelijks moet alleen al het ste
delijke vervoerbedrijf, de RET,
een kleine 100.000 mensen
'een vijfde van het totale tram-
en busvervoer) van de ene oever
naar de andere brengen. Dat ge
beurt met bussen via de Maastun
nel en met trams via de Willems
brug. De tunnel heeft de top van
zijn capaoiteit allang bereikt en
kent lange files en lange wachttij
den. De Willemsbrug, gebouwd in
1878, is aan vervanging toe en zou,
om de scheepvaart tevens van een
hindernis te bevrijden, de
bouw van een nieuwe verkeerstun-
nel vragen.
De tunnel die de Willemsbrug
moet vervangen, zal een zo
grote capaciteit voor het gemoto
riseerde verkeer moeten heb
ben, dat de tram er geen plaats in
zal kunnen vinden. Een aparte
tram-tunnel dus. Maar dat be
tekent bij op- en afritten hinder
lijke kruisingen met het wegver
keer. Het logische gevolg is, dat
de tramtunnel in de stad wordt
voortgezet en dan kan men im
mers spreken van een metro.
D« Rotterdamss metro is geen
uiting van grootheidswaan. De
metro is noodzakelijk om het
openbaar vervoer tussen noord
en zuidoever veilig to stellen.
Toch is „metro" een wat groot
woord. In feite zullen de stadstrei-
nen het traject slechts voor de
helft ondergronds afleggen. Het
kopstation komt ondergronds bij
het Centraal Station. Op de Cool
singel zal men straks kunnen in-
en uitstappen op de stations stad
huis en beurs en alvorens de trein
door de 1050 meter lange buis on
der de Maas schiet, wordt er nog
gestopt op station Leuvehaven.
Op de zuidoever is er geen spra
ke meer van metro. Daar rijdt de
stadstrein op een viaduct hoog
boven de straat. Er zijn drie sta
tions gebouwd: Rijnhaven, Maas
haven en Zuidplein, welke laatste
het voorlopige eindpunt zal bete
kenen. Als Rotterdam in de toe
komst een mogelijkheid ziet om de
lijn door te trekken naar de sa
tellietstad Hoogvliet, zal het Rijk
een aansluiting tussen Hoogvliet
en Hellevoetsluis tot stand bren
gen. Dat alles zal zich bovengronds
afspelen.
Het grootste probleem van de
metro-bouw vormde uiteraard de
aanleg van het ondergrondse ge
deelte, dat bovendien in het drukste
deel van de binnenstad plaatshad
en nog plaats heeft. Afgezien van
de verkeerschaos die de bouw zou
uitlokken, kreeg men te maken met
de slappe bodem en met een hoge
grondwaterstand die het werken in
open bouwput vrijwel onmogelijk
maakte.
rivier op dezelfde wijze aangelegd;
een spectaculair karwei, waarbij
de tunnelbuis op sommige plaat
sen op twintig meter diepte moest
worden gebracht, rustend op jukken
die steun vinden op betonnen pa
len.
De viaduct-bouw op de zuidelij
ke oever gaf minder proble
men. Het is een zeer geperfectio
neerde bouw geworden, waarbij de
betonnen onderdelen in een fa
briek werden vervaardigd en la
ter op de bouwplaats aan el
kaar werden gepast. Een viaduct
draagt zelden bij tot verfraaiing
van een stadsdeel. De vormgeving
van de treinbaan die op kolommen
rust, die 48 meter uit elkaar staan,
mag zeer geslaagd worden ge
noemd. Niettemin zijn de be won-
ners van de Maashaven en de
Mijnsherenlaan die het gevaarte
voor hun huis kregen, weinig
enthousiast.
3LINBB
De treinstellen staan reeds te
wachten in de nieuwe remise aan
de Hilledijk. Werkspoor-Utrecht
bouwde de wagens, die smaakvol
en praktisch zijn ingedeeld en van
veel brede, automatisch sluitende
deuren zijn voorzien. Op het via
duct dat reeds van rails is voor
zien, wordt al proef gereden en tot
voldoening van de RET en de be
woners langs de route is het lawaai
van de rijdende wagens minder
dan werd verwacht.
Nieuwe
attractie in
Rotterdam
kost een
kwartje
in een rustig tempo geweri
van de redenen hiervoor
gedurende de bouw nog tal
tails werden uitgewerkt, welk?1
cedure zjjn tijd vroeg. Voort|
een continu-arbeid vele klaj
van de omwonenden hebben
ven. Om de gasten van de p
aan de Coolsingel te gerieveii_
men op bepaalde plaatsen bij
beeld nooit voor 's morgens I
uur *met het werk beginne!}"""
wen, bleef niet lang een vraag. De
gemeente Nijmegen stond als eer
ste by de heer Berkhout in Velp
op de stoep en zo gaan in deze da
gen op het sportpark „Grootstal'
aan de Nieuwe Mollenhutseweg de
spanten voor de eerste hal omhoog.
Ook de tweede is al „verkocht".
Die komt eveneens in Nymegen, in
Neerbosch, of in een ander stads
deel, dat is nog geen uitgemaakte
zaak. Voor de derde sporthal heeft
zich ook reeds een gemeente als
gegadigde gemeld.
Ir. O. Planteman (82), chef af
deling tunnelbouw, heeft een ande
re weg gevolgd. Hy heeft het sy
steem van afzinken van „tunnel
moten", zoals by riviertunnels ge-
bruikelyk is, ook toegepast in de
binnenstad. Dat wil zeggen dat hy
eerst grachten liet graven, waarin
de tevoren in bouwdokken vervaar
digde tunnelstukken naar hun
plaats werden gevaren, gevaarten
van 75 meter lang, tien meter breed
en zes meter hoog. Zelfs de stations
werden kant en klaar naar hun
plaats gevaren. Vanzelfsprekend
werd het tunnelgedeelte onder de
De signalering is al tot in details
uitgedokterd. De metro-treinen
zyn vol-automatisch en kunnen
worden bestuurd in het sein
huis aan de Hilledyk. Toch zal de
RET voorlopig de wagens be
mannen met bestuurders.
De treinen zullen hun elektrische
stroom niet via een bovenleiding
krygen via een derde rail. Dit sy
steem is fraaier en goedkoper, al
zal men natuurhjk met zyn
handen van die rail moeten af-
biy'ven. De toegangen van het via
duct zyn dan ook beveiligd door
hekken en waarschuwingsborden.
Een voorlichtingsactie onder de
Rotterdamse jeugd zal moeten
voorkomen, dat baldadige knapen
over de hekken klimmen.
De metro-iyn nadert zyn vol
tooiing. Op het ogenblik moeten
op de noordeiyke oever nog enige
verbindingen tot stand worden ge
bracht en is het station Beurs nog
in wording. Zeven jaar mag een
lange bouwtyd lyken voor het be-
trekkeiyk korte traject, maar er is
De metro betekent niet
lossing van alle vervoersprobjj
in Rotterdam. Het wordt ee!
sis-iyn, waarop andere vq
van openbaar vervoer zullenj
sluiten. De trams op de nooró—
blyven normaal ryden, maai;
metro-tram en bus zullen de[_
tarieven en overstap-bevoei
den gelden. Het station Beurs]
zelfs uitgerust met een <p
grondse tramhalte, die in dW
komst eventueel kan worden fj
bouwd tot een overstapstation
«en oost-west-metrolyn.
Rotterdam-Zuid wordt 1
van zyn huidige trams. Er
echter wel een sneltram, 1
voor in de plaats, die van
lois naar Lombar dye rydt
station Maashaven aansl
geeft op de metro. Voorts
bussen van de metro-station
zwermen om de bewoners
wyken te brengen. Het station
plein wordt zelfs voorzien va»s|
compleet busstation, waarbta
aankomende passagiers met c
tot op het viaduct worden gebat
d<
Als omstreeks de jaarwi^el
1967-'68 de metro gaat rijdef"
dat gebeuren met een freq'^
van één trein per drie mi
buiten de spitsuren om d
minuten en kunnen er Q
mensen per uur in één rit
worden vervoerd. De rytyd v»
Centraal-Station naar het
plein, die thans drie kwartiy
draagt, zal dan zyn teruggefct'
tot tien minuten!
m
In het station stadshuis fa
de neon-verlichting en de red
vitrines zyn alle bezet. Het dini
is compleet op het voorJIW
ste element, de trein, na, maf
is een bezoek alleszins t
Fraaie tegelvloeren, geharde'
we glaswanden, een plafond
perforeerde alluminium-platJ
tonen dat Rotterdam onderj
even vooruitstrevend
bouwmethoden als boven de i
Het station is tevens een
grondse oversteekplaats vooife
gangers, er zyn telefooncel)
bagagekluizen en kiosken
letten.
Metrootje «pelen voor
kwartje. Er wordt eeni
gebruik van gemaakt. Rottf
is nu reeds een attractie rjj
„De hallen die we nu bouwen
worden aanmerkelyk groter dan
die in Velp. Myn tuin was nu een
maal niet groter. Het worden vol
waardige sporthallen van alle ge
makken voorzien. Misschien niet zo
vorsteiyk als men zich in een gro
te stad zou wensen, maar toch wel
voldoende als wykhal of voor een
middelgrote plaats". Na deze drie
hallen stopt de Velpenaar er voor
lopig mee. Dat wil zeggen, met het
in exploitatie nemen van sporthal
len, niet met het bouwen ervan.
Dan wordt de heer Berkhout weer
de aannemer, die voor andermans
rekening gaat bouwen.
„Gemeenten die interessen heb
ben, kunnen dan byvoorbeeld in
Nymegen zien wat voor hal ze voor
hun geld kunnen krygen. Boven
dien kunnen we dan uit eigen er
varing voorbeelden geven van een
sluitende exploitatie, zonder dat
men met grote tekorten komt te
zitten en zonder dat de sportlieden
zich al te grote offers behoeven t«
getroosten".
De Rotterdamse metro is slechts voor de helft van het traject ondergronds. Op
den de treinen straks op een viaduct.
