Kruiswoordraadsel Sinterklaas van Abbenes
Dr. Jan Pieter Heije
Kom er ACHT-er
lkTERDAG 3 DECEMBER 1966
«I
Over
menten
en
dingen
dicht bij huis
KATWUK
LLlDbC'H DAGBLAD LJD.-EXTRA 5
De door dr. Heije
gestichte „bewaar -
brei- en naaischool
voor meisjes", welke
in 1980 werd opgehe
ven. Nu zit de kleu
terschool van Abbe-
nes er in.
Horizontaal
1. plakmiddel
4. bergweide
6. boom
9 ..dieren verbllj f
12. slootplank
16. ijzerhoudende grond
17. in orde
18. voorzetsel
19. priester van Silo
20. rijksduiker
21. paar
23. doelpunt
25. Greenwich-tijd
26. windrichting
27. projectiel
29. deel van het hoofd
30. titel
32. pagina
33. gouverneur-generaal
34. Alg. Kiosk Onderneming
36. riviertje in Noord Brabant
38. daar
39. school voor meisjes
41. soort fabriek
42. rund
44. profeet Ezegheël
45. voegwoord
46. plaats voor balspel
48. reeds
49. sprookjeswezen
51. heilige
53. insect
54. broodbeleg
56. grafvaas
57. mij
58. breuk, scheur
60. vissoort
62. loco-burgemeester
64. ieder
66. en dergelijke
67. voorzetsel
68. collectieve arbeids overeenkomst
69. kweker
72. deel van het gebit
74. meisjesnaam
75. vogel
76. lor
Verticaal:
1. goedhartig persoon
2. zie 16 horizontaal
3. motorschip
5 meervoud
6. voorzetsel
7. gemeente op de Veluwe
8. iemand met religieus reisdoel
9. sleepnet
10. voorzetsel
11. putemmer
13. takje
14. bloedverwante
15. tocht
21. bedrag
22. wetenschappelijke werkplaats
23. gezusters
24. plomp en traag
28. baksteen
31. losgeraakt draadje
33. denkbeeldige lijn!
34. rivierschip
35. Zweedse munteenheid
37. afzender
38. gemeente op de Veluwe
39. stapel, hoop
40. groente
43. vader en moeder
47. stroomgebied van de Rijn in
Duitsland
48. woonboot
49. zeil voor de mast
50. boom
52. begerig
54. lijkkleed, wit laken
55. drietal
57. gehakt varkensvlees
59. Nederlands
61. titel
63. aanbieding
65. deel van het hoofd
68. zie 68 horizontaal
70. achter
71. geloofsovertuiging
72. uitgeput
73. televisie
TROUW
Dr. Heije was een kindervriend,
liever gezegd een volksvriend in de
ware zin des woords. Maar ondanks
al zijn drukke werkzaamheden
in zowel Amsterdam waar hij
ook nog enkele jaren gemeente
raadslid was als op landelijk
niveau, bleef hy ..zyn" Abbe
nes trouw. En Abbenes blijft
hem trouw. Jaarlijks staken de
kleuters enkele momenten hun
..wild geraas" om de kindervriend
te herdenken, die hier al meer dan
driekwart eeuw begraven ligt.
Oplossing van
vorige opgave
De eerste prijs van f 5.- werd
tgekend aan mevr. H. Buysen,
asteinstraat 34 te Leiden, de twee
fjzen van f 2.50 aan de heer W.
Scipio, Dahliastraat 23 te Rijns-
>rg en aan de heer R. A. Rob-
rs, Hofbrouckerlaan 27 te Oegst-
ïest.
Zie de maan schijnt door de bomen, makkers staakt uw wild
geraas
Dit schone lied klinkt deze dagen in tienduizenden Neder
landse huiskamers, uit volle borst gezongen of bedeesd gesta
meld door verwachtingsvol gestemde kinderen. Zoals het ook
al ten gehore werd gebracht door hun ouders, grootouders en
overgrootouders, toen diè jong waren en nog vurig geloofden in
de heilige stoomboot-passagier uit Spanje.
De maker van deze sinterklaas
topper en talrijke andere vesjee Is
dr. Jan Pfeter Heije, in de negen
tiende eeuw een bekend geneeskun
dige en filantroop. Aan hem is het
proefschrift gewijd, waarop dr. Al-
phons J. M. Asselbergs uit Bunnik
onlangs promoveerde. De titel: „Dr.
Jan Pieter Heije of de Kunst van
het Leven". In dit boekwerk heeft
de auteur iets anders gezocht dan
„historische kennis". Het is een
soort biografie geworden van Heije
door diens eigen bril gezien.
Jan Pieter Heije werd als zoon
van Casper Herman us Heije en
Anna Sluyp op 1 maart 1809 ge
boren in een huis aan het Oude
Kerksplein in Amsterdam. En hoe
wel hij altijd Amsterdammer is ge
bleven, ging zijn hart toch uit naar
het weidse polderland: de Haar-
lenimermeer. Nog steeds trouwens
bestaat er een band tussen de pol
der en dr. Heije. In Abbenes, een
een buurtschap in de Haarlem
mermeer, leeft dr. Jan Pieter Heije
voort als een tweede sinterklaas.
Elk jaar wordt daar zijn geboorte
dag gevierd met een feest op de
kleuterschool. Een potret van dr.
Heije hangt in de collegekamer van
het gemeentehuis in Hoofddorp.
PIONiERS
Toen de Haarlemmermeer was
drooggelegd omdat deze „water
wolf" een gevaar betekende voor de
steden Amsterdam en Lelden, wel
ke herhaaldelijk dreigden te wor
den omstroomd kwamen stoere
kerels naar de nieuwe polder om
daar een bestaan op te bouwen.
Zij hadden het niet makkelijk;
want toendertijd moest dat soort
pionierswerk worden gedaan zon
der bijstand van de regering.
Er waren enkele heren uit de
stad die de grond kochten, bij vele
hectaren tegelijk. Een van hen was
een Amsterdamse predikant, J. J.
van Voorst, die grond kocht voor
900.000 gulden! Zijn land lag in het
uiterste zuiden van de polder, vlak
bij de Kaag (tussen Lisserweg,
Hoofdvaart en Huigsloterdijk). Ab
benes was een eilandje gebleven,
dat later werd afgegraven; de over
gebleven grond kreeg een van de
dochters van de dominee. Deze jon
ge vrouw, Maria Margaretha,
trouwde met Jan Pieter Heije, die
van stond af aan grote belangstel
ling voor Abbenes aan de dag legde.
Hij wijdde zijn leven aan de ont
wikkeling van zJjrn „heerlijkheid" en
besloot zelfs er een familiegraf te
stichten.
HERDENKING
Dit familiegraf ligt nu midden in
een bos, dat slechts te bereiken is
door een ijzeren hek. Toen dr. Heije
er werd begraven, zorgde de Ne
derlandse Jeugd er voor, dat er geld
kwam voor een grote gedenksteen,
vervaardigd door de beeldhou
wer W. B. G. Molkenboer. Op de
grafsteen staat aan de ene kant te
lezen: „Een lied, een lied, Uw le
ven lang", en aan de andere'kant:
„De Nederlandsche jeugd aan den
kindervriend en dichter dr. J. P.
Heye 18091876". Elk jaar wordt,
voor het feest op de kleuterschool
begint, by het graf een herdenking
gehouden. De kleuters leggen er
bloemen neer en een lid van het
schoolbestuur houdt een toespraak.
Op school worden de kinderen ge
trakteerd. Het laatste wordt bekos
tigd van de rente van een legaat,
dat dr. Heye Abbenes naliet.
Niet voor niets treft men In
het Haarlemmermeerse dorp een
dr. J. P. Heye-brug en een dr. J.
P. Heyelaan aan. Op initiatief
van dr. Heye werd een plan ont
worpen voor de bebouwing en be
planting van Abbenes, voor een
verkeersweg en een laan. Zeer
voordelig waren de voorwaarden
waarop hy de grond verkocht,
waarop een openbare lagere
school en een hervormde kerk
werden gebouwd. Zelf stichtte
Heye de „bewaar-, brei- en naai
school voor meisjes". Bovendien
schonk hy de openbare lagere
school een bibliotheek met be-
langryke werken.
De hervormde kerk, waarvoor
Heyes dochter Sophie op 8 juli 1868
de eerste steen legdel is nog steeds
in gebruik. Abbenes heeft geen
openbare school meer; het ge
bouwtje wordt nu gebruikt als
dorpshuis. De „bewaar-, brei- en
naaischool" werd in 1930 opgehe
ven; nu zitten de kleuters er in.
Dr. Heye heeft in niet geringe
mate by gedragen aan de bloei van
Abbenes, dat er vroeger veel fraaier
moet hebben uitgezien dan thans.
Haarlemmermeer is hem daar nog
steeds dankbaar voor. Dat biykt
wel uit de zorgvuldige wyze, waar
op het familiegraf en de tuin er
omheen in 1919 door de gemeen
te aangekocht worden onder
houden.
VOLKSVRIEND
Jan Pieter Heye was een volks
vriend. Hy studeerde medicynen
aan de Leidse Universiteit. Hoewel
zo hoog werd aangeslagen, werd
hy aanvankeüjk als medicus niet
hij later toch secretaris.
Als secretaris van de Nederlandse
Maatschappy tot Bevordering der
Geneeskunde. Hy yverde voor een
herziening van de geneeskundige
wetgeving, waarby hy tal van
moeilykheden ondieirvond. Het duur
de vele, vele jaren, alvorens de Eer
ste Kamer de nieuwe wetsont
werpen betreffende staatstoezicht,
verkryging van bevoegdheid, uit
oefening der geneeskunde en art-
senybereidkunst aannam. Hy
spande zich ook erg in voor de op
bouw van een medische bibliotheek
en de oprichting van een tydschrift
van de Maatschappy. In verband
met de moeilijkheden rond de me
dische wetgeving bedankte hy later
als secretaris.
In 1360 besloot Heye trouwens
zyn hele artsenpraktijk aan de
kant te doen en concentreerde hy
zich op activiteiten ter veredeling
van de volkssmaak.
Het dichten zat hem In het
bloed; reeds in zyn studententyd
publiceerde hy verzen. In 1873 ver
scheen het eerste deel van „Innigst
leven eens dichters", in 1874 ge
volgd door het tweede deel.
MUZIEK
Voordien had dr. Heye zich ove
rigens al op meer dan één artistiek
gebied verdiensteiyk gemaakt. In
de oprichting van de Vereeniging
voor Nederlandsche Muziekge
schiedenis door de Maatschappy
tot Bevordering van de Toonkunst
had hy een werkzaam aandeel.
Ook de Maatschappy tot Nut van
't Algemeen heeft veel aan hem
te danken gehad.
Maar hier gold, evenals by de
geneeskunde, dat hy maar matig
werd gewaardeerd, zyn ideeën, die
later toch werden gerealiseerd,
konden in die tyd niet ledereen be
koren. Hy ontwikkelde een plan
voor het uitgeven van een volks
encyclopedie en deed in 1852 het
voorstel tot het byeenbrengen van
een „Algemeene Boekerij". Een ini
tiatief tot het houden van zoge
naamde „volksvoorlezingen" werd
eerst goedgekeurd, maar later af
gestemd. Heye was hierover zo ont
stemd, dat ry voor 't Nut bedank
te.
Van de Maatschappy tot Bevor
dering der Toonkunst was hy
in 1842 hoofdbestuurslid geworden.
Toen hy was afgetreden als secre
taris van de Maatschappy tot Be
vordering der Geneeskunst en ook
geen bemoeienis meer had met 't
Nut, kreeg de toonkunst zyn ruime
aandacht. Zo werd op zyn Initiatief
in 1864 de Nederlandsche Koraal
vereniging opgericht en een jaar
daarna verscheen de eerste uitgave
van Heyes volksdichten.
Het familiegraf in Abbenes, omgeven door ]aui geboomte en planten en struiken. Jaarlijks herdenken
her kleutert de geboortdag van dr. Jan Pieter Heije.
Kom er ACHT-er
1. vlag is kleiner
2. toeschouwer meer rechts
3. tong ontbreekt tweede hardloper
4. beker boven voorste man zyn
hoofd
5. rook van sigaret man rechts
6. vogel meer ln de lucht
7. been van voorste man
8. neus van man jn het gras.
