n 7 jaar 52 km meer aan rijwielpaden
10.000 dollar schuld,
f van 135.000 dollar
aan een Nederlandse farmer in Canada
miljonair
Eigenaars van
zuivelf abrieken
Demonstratie van ontevreden
melkboeren met tractors op
de hoofdwegen
Enorme keien aan de
'cant van de weg, die
uit het land verwij-
Jerd moesten wor
den.
(Foto links)
Mevrouw Schalij, de opgewekte, dappere farmersvrouw op het bordes
voor haar keuken. Alles in haar huis ziet er even proper uit. Net als in
Holland! Bloemen zijn haar troetelkinderen en staan in elke vensterbank.
Daarnaast heeft ze de handen vol aan haar groentenen bloementuin.
Alle brood bakt ze zelf. ,,We zaten soms wel eens met z'n dertigen aan
tafel. Ik verwerkte dan wel 100 pond meel".
De heer Schalij molk deze zomer 30
koeien; een pasgetrouwde zoon had de
andere dertig meegekregen. Dit najaar
verwachtte hij echter, dat er weer van
60 koeien melk naar de fabriek zou
kunnen gaan. De melkkamer met haar
grote container is indrukwekkend. De
melk wordt hier koel gehouden en via
een pijpleiding wordt zij in een tank
auto gepompt. Alles erg hygiënisch
Daar mag niets aan mankeren, want
de controle is streng.
In grote stallen lagen 500 varkens;
gewoonlijk waren het er 1.000. De
prijzen wisselen nog wel eens. Geen
contractmesterlj. Alles gaat naar de
vrije markt. Daar kun je echter nooit
van op aan.
Naar grotere eenheden
HET BOERENBEDRIJF ln Canada
kent overigens dezelfde problemen als
de Nederlandse landbouw. Kleine be
drijven zUn niet meer rendabel te ma
ken. Het streven Is tot grotere eenhe
den te komen, paecies als ln ons
land.
Op de weg naar Thornton zagen wij
heel wat leegstaande boerenbehulzln-
gen met het bordje ..For sale" (Te
koop). In het dagblad de „Globe and
Mail" werd gepleit voor het maken
van grote rendabele bedrijven en de
uitkoop of omscholing van de bewo
ners van te kleine boerenbedrijven.
Een zelfde methode dus als in ons
land wordt gevolgd. Een regeling hier
voor bestaat er in Qanada nog niet.
maar het zal er wellicht eens van ko-
Gelukkige mensen
WE HOUDEN VAN ons bedrijf met
al zijn goede en slechte zijden, zo ver
zekerden ons de Schalij's. Er is geen
enkele reden voor ons om ontevreden
te zijn. Veeleer tot dankbaarheid. Te
zamen met 120 andere Nederlandse
gezinnen, die in de buurt van Barrie
wonen, vormen zij een hechte gemeen
schap.
Die 120 families bouwden een eigen
kerk de Christian Reformed Church
(een gemeenschap van hervormd en
gereformeerd)-, ze onderhouden een
eigen predikant, ze bouwden hun eigen
school, stelden leerkrachten aan en
kochten lesmateriaal voor de leerlin
gen; het vervoer per schoolbus komt
er nog boven op. En dat alles uit
eigen zak, zonder dat het gouverne
ment één cent subsidie betaalt.
Ze hadden allen hun moeilijkheden,
maar ze waren gewapend met vele
goede eigenschappen uit hun geboorte
land: energie, vastberadenheid, de wil
om te slagen, maar bovenal een rots
vast geloof „dat bergen verzet."
Daarom voelen ze zich zo gelukkig
met hun kinderen en kleinkinderen In
het nieuwe vaderland, dat zij met so-
veel verwachting betraden.
CANADESE
NOTITIES (2)
door H. de Lange
WOENSDAG 30 LEIDSCH DAGBLAD
het verslag 1966 van het pro-
idJwielpadenplan van Zuid-
'lland, meegedeeld door G. S. aan
tovinciale Staten, blijkt over de
f van zaken in deze periode on-
meer het volgende:
rijwielroute door de duinen van
oek van Holland tot de Noordhol-
Mse grens met ten noorden van
tordwjjk aan Zee een zijtak naar
Duinweg en ter hoogte van de
llndamseslag zijtakken naar het
tod en de Schulpweg.
De benodigde vergunningen voor
L aanleg van de gedeelten van dit
l tussen de Noordlandse dijk (s-
ivensande) *n Ter Heyde en tus-
Ter Heyde en de grens van de
teente Den Haag zijn door het
(heemraadschap van Delfland
>nd.
plan voor eerstgenoemd ge
deelte is in een gevorderd stadium
ren voorbereiding. Omtrent het tra
cé van het tweede gedeelte wordt
nog nader overleg gepleegd met
genoemd hoogheemraadschap.
Rijwielroute van de Ruigekade
naby Hoogmade via de Kaag naar
Lisse en het Lange veld met zijtak
ken van de buurtschap Zevenhuizen
naar de zyiweg en oostwaarts via
de Poeldijk en langs de Hanepoel
naar Oude Wetering en rijwielrou
te no. 35.
Aan de minister van Verkeer en
Waterstaat zijn de onteigeningsbe-
schelden toegezonden voor het ver
krijgen van de eigendommen, nodig
voor de aanleg van het gedeelte Lis-
se-Langeveld. De werken voor het
verbeteren van de Poeldijk (onder
RUpwetering) zijn in de eerste helft
van 1966 tot stand gebracht (kos
ten f72.550,-).
3. Rijwielroute van de Rijndijk
langs de Does, Wijde Aa, Braasse-
mermeer en Langeraarse plassen
Onderhandelingen zijn gaande over
het aankopen van terreinen ten be
hoeve van de aanleg van het gedeel
te langs de zuidzijde van het Braas-
semenneer op de kade van de Zwet-
polder ideel van de polder Vieram-
bacht)
4. Rijwielpad van de oostzijde van
Boskoop naar Bodegraven. Met
de Cultuurtechnische dienst is over
eenstemming bereikt over het «Uzi-
gen van het tracé en van de bestem
ming (wegje in plaats van rywiel-
pad) van het oostelyke deel van dit
pad in het kader van de uitvoering
van de ruilverkaveling „Zwammer-
dam". De aanleg van dit gedeelte is
voor een belangryk deel reeds ge
reed gekomen.
5. rijwielpaden tussen Benthuizen,
Stompwijk en Weipoort onder Zoe-
terwoude. Het verlenen van een pro
vinciale bijdrage ln de kosten van
verbetering van de weg in de Geer-
polder tussen de brug over de Noord-
Aase vliet en de Zuidbuurt is voor
lopig aangehouden. Dit ln afwach
ting van de mogelijkheden, die de
Wet Uitkeringen Wegen eventueel
zal bieden.
f 1,3 miljoen beschikbaar geatald, mei
de verwachting het ln 10 jaren te
I voltooien.
Thans ls ongeveer 90 km rtjwlel-
pad gereed, een toeneming van rond
plaats van in 1966 en 1967 in 1967 i het plan ls opgenomen. km ,lnd*
en ln 1968 te doen plaatsvinden. i Het grootwaterschap van Woerden In het verslagjaar 1 oktober 1966-
7. rijwielroute „achter langs' Lel- heeft zicht bereid verklaard de kos- 1 oktober 1966 zijn de volgende pa
den, Den Haag en het Westland naar I ten van het ophogen van de Hol- den ln het venichyningagebled
de Brielse Maas met zijtak van de landsekade voor haar rekening te
N.A.M.-weg in Rijswijk naar de nemen.
Dorpskade in Wateringen. De ver
betering van gedeelten van de Ka- I
naalweg en de Noord-Llerweg door
de gemeente De Lier, waarvan door
de provincie in de kosten wordt bij
gedragen, is voltooid.
rijwielpad van de weg langs de
Meije (Meije en Nieuwkoop) en van
de Hazekade (Zegveld) naar de Rijn
bij Nieuwerbrug. De reeds ln het vo
rige verslag genoemde onderhande
lingen over een ruil van een in het
dwarsverbinding van de duin- I 8. Rywlelroute over de Hollandse- i tracé van het pad gelegen perceel
kust door het binnendulnlandschap j kade ln Nieuwkoop van de weg langs tegen een deel van een daar door de
naar de polders. Met de N.S. zijn de Mejje naar de buurtschap Slik- provincie eerder aangekocht land,
onderhandelingen gaande over deikendam. Het ontworpen pad no. geslaagd.
I bouw van een tunnel in de rou- 47 in Nieuwkoop door de Nieuwkoop- in het verslag delen G.S. verder
t te (gedeelte Horstlaan in Voorscho- se plassen tussen Noorden en de mee. dat ongeveer 230 km van het doorverbinding in westelijke rich
ten) onder de aan te leggen pro- Hollandsekade is van het rijwiel- basisplan omvattende 400 km ting ca.; het 2.5 km lange gedeelte
vinciale weg no. 16 bis en onder de i padenplan afgevoerd, terwijl de m het beperkte uitvoeringsplan Is i Langevelderslag-Ruigenhoek van de
I spoorbaan Lelden-Den Haag. De Hollandsekade daar tussen de weg opgenomen. In 1959 werd hiervoor route langs de duinzoom van Was-
'n.s. Is verzocht de bouw hiervan in'langs de Meye en SUkkendam in door Provinciale Staten per jaarlsenaar tot bi) de Zilk.
van onze courant gereed ofwel ln
uitvoering gekomen: een gedeelte
van 1.5 km (kosten f72,550) bi) de
Poeldijk onder RUpwetering van de
rywlelroute van de Ruigekade naby
Hoogmade ca.; het gedeelte Ka-
naalweg en Noord-Llerweg (lengte
0.7 km en kosten f 45.625,-) van
de rywlelroute „achter langs" Lei
den, Den Haag en het Westland ca.;
een 2,3 km lang gedeelte (Licht
paar sluisje in Roelof arendsveen)
van de rywlelroute langs de west-
zyde van het Braassemermeer met
Voor hen, die aan kaas-, boter-, en
ice-cream-fabrieken leveren alle
maal particuliere bedryven be
draagt de prijs drie en een kwart dol
lar plus 75 dollarcent overheidssubsi
die totaal dus vier dollar per hundred
weight (plm 50 kilo).
Van dit bedrag moet door de far
mers 25 dollarcent voor vervoer der
melk worden betaald. De boeren in
Ontario eisten nu van de regering van
deze provincie een zodanig subsidie,
dat in elk geval de vervoerskosten zou
den worden goedgemaakt.
De regering in Ontario wees deze
eis van de hand, verklarende, dat het
een zaak was van de federale regering
in Ottawa, die op haar beurt niet
meer subsidie wilde verlenen. Er wer
den in juli grote demonstraties gehou
den door boeren, die met hun tracto
ren optrokken naar het regeringsge
bouw in Queens Park in Toronto, dat
zelfs bestormd werd. Veel heeft dat
niet mogen baten. Hoe de zaak uitein
delijk wordt opgelost of al reeds ls
opgelost ls ons niet bekend.
Geen coöperaties
DAT ER ontevredenheid heerst, is
begrUpeiyk. „Kijk eens", xo zette
de heer Sobaiy ons uiteeen..
„de onkosten voor de farmers stegen
de laatste Janen met 60 procent, ter
wijl de melkprUs slechts met 3 procent
gestegen ls". ..Er ls een JWilkboard"
een soort landbouwschap xou men kur.
nen zeggen, doch hierin hebben de
melkfabrlkanten een grote stem. Dat
zUn de mlljonaira.
U BEVOND ZICH by een groep
Nederlandse gasten en Canadese gast
heren en gastvrouwen, die een bezoek
brachten aan de Edward Gardens.
Een pittige kleine vrouw. Eenvoudig
in het donker gekleed. Uit haar ogen
•(raaide Intelligentie, haar hele hou
ding verraadde vastberadenheid. Er
volgde een prettige kennismaking. Met
haar en met enkele anderen. „Ik ben
Jannen uit Boven-Smilde en heb een
«oon wonen aan de Prinsenkampsweg
In Almelo." Zo gaat het vaak als je
duizenden myien ver weg bent; je
ontmoet er dikwijls familie of kennis
sen van kennissen. De wereld is maar
klein.
Zij was de vrouw van een farmer.
Toen we wat meer over het Canadese
boerenleven wilden weten, nodigde ze
ons op een zondag na kerktijd op de
boerderij te komen. Haar man heette
W. Schalij; ze woonden aan een grint
weg tussen de Highways 400 en 28 in
Thornton in de buurt van Barrie, een
zeventig mijl ten noorden van Toronto.
Weerzien op farm
ZO BEZOCHTEN we dan voor het
•errat een Canadese boerderij, waar
Nederlanders woonden en werkten. De
familie Sohaiy de wieg van de man
stond aan de Vleutenseweg in Utrecht,
later verhuisde hij naar Vreeswijk,
omdat de grote stad de landbouw
grond opslokte was op 7 mei 1948
met de Kota Inten naar Canada ver
trokken. Vader en moeder met zeven
kinderen, het oudste 14, het jongste 3.
„Dat ls ook grappig", zegt ze als ze
hoort, dat onze oudste zoon met dezelf
de boot naar Canada vertrokken was
•n die ze nu als 36-Jarlge terugzag! Zij
was de dochter van een winkelier ln
Hoek van Holland. Terwijl* haar man
een middagslaapje deed, vertelde me
vrouw Schalij ons van de eerste Jaren
te Canada. Die waren erg moeiiyic ge
weest. Ze praat er liever niet meer
over. De ervaringen opgedaan met Ca
nadese boeren waren niet zo erg best.
O, er *yn er heel wat goede boeren,
tftfaar, omdat ze zo laat in het seizoen
Mn Canada waren aangekomen, waren
Ide besten van personeel voorzien en
Jbleven de zwakke broeders over. Een
uitgebuit. Later stak de Canadese re
gering daar een stokje voor en moes
ten minimum-lonen betaald worden.
Geen weg terug
De koeien tn de wei - allemaal Sleesw\jk Hocstem - wtitn al pre-
ctes wanneer het voeder- en melktijd is. Opeengedrongen wachten i
ze hun baas op. Een eigenaardigheid is, dat alle Canadese koeien e
geen hoorns hebbendie worden al vroeg verwijderd.
Ze if doen i» het u>achtxcoord op een Canadese farm. Je moet kunnen
timmeren, metselen, de elektrische installatie kunnen aanleggen «n re
pareren. Hier een schuur, welke gebouwd werd ven gekloofde blokken
csdsrhous aangevuld met cement. Zomert binnen koe', en dee winters
e grote koestal, zelf
oor de heer Schali
-•crplaatst en ver-
troot. De koeien
'runnen zelf de weg
naar de stal wel vin
den. Links het woon-
(Foto rechts)
DE EERSTE ONTMOETING met haar was in een park. De
Edward Gardens. Een der vele prachtige parken waar Toronto
to rijk aan is. Kleurrijke bloembedden en borders en sierlijke
boomgroepen in de diepe vallei, waar een kreek door heen
stroomt. Alles even zorgvuldig onderhouden- Al kostte het deze
uitermate droge zomer - regen bleef maanden uit - moeite om
de gazons groen te houden. Zo was het in alle parken van On
tario's hoofdstad. Vreemde gewaarwording. Temidden van
hoge huizenzeeën, omhoog torenende flatgebouwen en 't stads
gewoel, de stilte van het groene park. Sommige gedeelten zijn
wild en woest gelaten in ongerepte natuurstaat. Wat het ver
toeven er zoveel te aantrekkelijker maakt.
van die zwakken was de boer In King
City, waar ze hard hadden moeten
werken tegen een schamel loon. Uit
verhalen van anderen bleek ons, dat
ln de eerste jaren van het op gang ko
men van de emigratie naar Canada,
de Nederlandse families danig werden
Wel een hezoek
HET BEDRIJF is nu onbezwaard
eigendom van de Schalij's. Het is zo'n
135.000 dollar waard. Geen slecht re
sultaat na achttien jaren. Maar daar
voor hebben ouders en kinderen dan
ook hard moeten ploeteren. Alle zonen
en dochters zijn nu getrouwd. Twee
zonen hebben een eigen bedrijf vlak
bij het ouderlijk huis. De jongste zoon
zal met vader en moeder de zaak
voortzetten, bijgestaan door zyn Jonge
Canadese vrouw. De ouders zouden
het wel eens wat kalmer aan willen
doen, maar rentenieren is er nog niet
bij.
„Zou u naar Nederland terug wil
len?" vroegen we. Eigenlijk hadden
we deze vraag niet behoeven te stellen
want in de meeste gevallen luidt het
antwoord positief „neen." We lieten
mevrouw Schalij enkele dia's zien van
prachtig bloeiende heidevelden op de
Lemelerberg. Haar ogen kregen een
dromerige glans en met een zucht
kwamen haar woorden: „Ja, als Ik
ALS FARMERSVROUW wist me
vrouw Sohaiy van doorzetten. Haar
man had zes maagbloedingen gehad,
vóórdat de dokters hem hadden willen
opereren. Nadat dit eindelijk geschied
was, was hij kerngezond. In 1951 kwam
de heer Schaiy op een dag thuis met
de mededeling, dat hij een boerderij
in Thornton had gekocht
„Waar heb je dat van gedaan0"
vroeg zijn vrouw. „Wel, ik heb 10.000
dollar bankschuld gemaakt
Toen begon het harde werk op de
200 acre (is 80 hectare) grote boerde
rij. Het was goede grond, maar er
moesten keien uit de weiden worden
gehaald, zó groot dat te geen slecht fi
guur in een hunebed zouden slaan.
Twee maanden na de aankoop kreeg
farmer Schalij de zoveelste maagbloe
ding. De arbeid moest toen verricht
worden door mevrouw Schalij en haar
inmiddels groter geworden zijnde kin
deren. Het viel niet mee. maar men
kwam er.
„Je wist dat er geen weg terug
was; alleen maar een weg vooruit",
zo vertelde ons deze dappere en ener
gieke vrouw. „Only ahead!", beklem
toonde ze nog eens ln het Engels. In
welke taal het gesprek gnotendeels
werd gevoerd.
Een van de fabrieken maakte ln
1964 een winet van niet minder dan 34
miljoen dollan Geen wonder dat de
boeren razend worden."
„Waarom dan geen coöperatief",
vroegen we. „Ja kyk eens, de Canade
se boer is absoluut niet coöperatief-
minded. Hij houdt van de vrije markt.
Er zijn maar weinig coöperatief op
gang gekomen. De Canadezen willen er
niet aan."
dit zie, zou ik nog wel eens weer te
rug willen.." Direct er op klinkt het
resoluut: „Maar niet voor altijd. Hier
is ons tweede vaderland, waar we wil
len blyven wonen en sterven." Bewon
derenswaardige vrouw
Ontevreden farmers
HET boeren in Canada gaat met
ups en downs, vertelde ons de heer
Schaiy. Hij ls een rustige man, die
evenals zyn echtgenote, van doorzet
ten weet en over visie beschikt. Deze
zomer was er onder de Canadese melk
boeren heel wat beroering over de
melkprijs.
Zelf heeft de heer Schalij minder te
klagen, omdat hij consumptiemelk ver
koopt aan de stad. Door middel van
een particuliere fabriek dan altijd. Hij
krijgt voor 2,5 proc vet 6,25 dollar
per 50 kilo en 5.75 dollar voor 4 pro
cent vet. Hij moet echter 125 dollar
per maand voor vervoerskosten beta
len. Dat hakt er aardig in
