E BETUWE
Meer vrijheid betekent nog
4een democratie
veus
iUw!
beschermt
uw hemden
als een
handschoen
Pril is streng voor vuil
mild voor uw handen
Pleegzuster
„Onzekerheid"
FAMILIEDRAMA
CHTENSAPPEN
E FRISHEID VAN
1/IERS FRUIT
tew**
NERVEUS Pleegzuster
Bloedwijn geeft u rust en
levenslust, maakt u even
wichtiger en opgewekter en
bevrüdt u van dat gejaagde
gevoel. Néém die bekende
en aangenaam smakende,
geneeskrachtige wijn met
zenuwsterkende, bloedvor-
mende en opbouwende be
standdelen-en voel u béter.
Bloedwijn
schenkt nieuwe
levenskracht
Alleen lnj apotheker of drogist
MEISJE
Gevr. voor witte pomp aai
het Haagsche Schouw.
Tevens
PERSOON
voor de weekeinden.
Na 17.00 uur 42878
0er ONDERDAG 17 NOVEMBER 1966 LEIDSCH DAGBLAD
!n )e liberalisering in Joego-Slavië
waarvan de partij de meest uitge- Duitsers in het veterden komt te
sproken exponent is. 't Is veel meer j liggen, hoe minder sterk de nationa-
uit de partij zelf dat de aandrang le idee zal aanspreken
tot economische liberalisering komt.
(Van een medewerker)
er deze weken in Joego-Slavië iets te mer-
m de moeilijkheden die er in de communis-
partij zijn geweest en die hebben geleid
jal ingrijpende hervormingen in het begin
|e vorige maand? Wie als toerist door het
reist zal er weinig van tegenkomen. Maar
wie zo'n reis maakt met daarnaast beroepsmatige
belangstelling voor die politiek, kan toch wel be
paalde kenmerken van onzekerheid registreren
en met veel navragen ook wel iets meer te
horen krijgen dan tot nog toe bekend was.
in grote een gekozen vertegenwoor
diging is van vijf tot 150 leden. Deze
raad kiest een uitvoerend orgaan en
ook de directeuren. In beginsel be
slist deze arbeidsraad, na te zijn
voorgelicht door de technische uit
voerders en de directie, ook over de
produktieplannen, de investeringen
1 de verdeling van de winst.
Natuurlek *t kan niet anders in
een communistische staat is er 1
centrale controle waarbij de econo- I
mische plannen als leidraad dienen.
Maar binnen de grote lijnen van
het .sociale plan" bestaat er bij de
bedrijven een vrij grote mate van
lekerheid: een gezelschap journalisten dat in het vooruitzicht
teld in Skopje een gesprek te kunnen hebben met Joegoslavi-
collega's, krijgt bij aankomst in die stad te horen dat „de"
alist zijn been heeft gebroken
in de lijst van disgenoten opgenomen redacteur van het meest
n blad „Politika", blijkt in Belgrado zonder verdere mededelin-
,tg te blijven.
j woordvoerder van het ministerie van Voorlichting, die bereid
gen te beantwoorden, blijkt te worden gesouffleerd door een
jk-kijkende vrouwelijke en een vriendelijk kijkende manne-
olk. Als de vragen moeilijk worden, beantwoordt hij ze niet
n het Engels, maar valt terug op het Joegoslavisch, dat door de
1 voor hem wordt vertaald.
lankovitsf'
wat gebeurd in de politieke
in Joego-Slavië en wat er
I is heeft ook nu nog geen
gemaakt aan het proces van
inpassing aan de nieuwe si-
oornaamste oorzaak van deze
ran onzekerheid is dat op
L de vice-president Alexan-
nkovitsj werd gedwongen zijn
te nemen, niet alleen uit deze
taatsfunctie, maar ook als lid
politiek bureau en als secre-
an het cenntraal comité van de
inistische partij. Hem werd
ien dat hij misbruik had ge-
van zijn zeggenschap over de
eidsdienst, niet om zijn per-
;e positie te verbeteren, maar
rvormingen tegen te houden
en wensen daartoe te verstikken.
Tijdens een vergadering van de
155 leden van het centrale comité
op Tito's buitenverblijf op 't eiland
Brioni werd een commissie ingesteld
die de „afwijkingen en abnormali
teiten" in de staatsveiligheidsdienst
moet onderzoeken. Bij de zelfkritiek
die kort daarna Rankovitsj uitte, er
kende de gevallen rechterhand van
Tito dat hy afluisterapparaten had
geïnstalleerd in appartementen en
bureaus van party- en regeringslei
ders.
Andere kwesties
Sinds de zitting in Brioni is ver
der duideiyk geworden dat ook twee
andere kwesties hebben meegespeeld
by het veroorzaken van de val van
Rankovitsj. De eerste is de altijd
aanwezige tegenstelling tussen de
Joegoslavische volksgroepen. Een re
geringsambtenaar zei me: wy heb
ben zes republieken, vijf hoofdna
ties, drie religies, plus nog een groot
aantal andere nationale minderhe
den; daarom moeten wy wel reke
ning houden met een zo geiyk mo
gelijke verdeling van de uitgaven
van de staat over al die verschil
lende belangen. Rankovitsj nu, was
een Serviër, zoals de meeste van de
leiders van zyn veiligheidsdienst
Serviërs bleken te zyn. Vooral in de
meer ontwikkelde, welvarender de
len van het land, Slovenië en Kroa
tië, die vroeger tot Oostenryk en
Hongarije hebben behoord, ligt een
dergelijke dreiging van Servische he
gemonie byzonder slecht.
Verzet
De tweede kwestie, die een be.
langryke oorzaak is geweest var
Rankovitsj's val, is zyn verzet ge
weest tegen de ontwikkeling die leid
de naar toenemende zelfstandigheid
van bedrüven en fabrieken. In Joe-
go-Slavië is vrijwel het gehele be-
dryfsleven gecollectiviseerd.
De uitzondering wordt slechts ge
vormd doe-- ondernemingen die niet
meer dan jf werknemers in dienst
hebben u. door handwerkslieden.
Maar gecollectiviseerde bedrijven ge
nieten een grote mate van eigen be
slissingsbevoegdheid, wat de Joego-
slaven noemen: zelfbeheer. Dat be
heer wordt gevoerd onder de autori-
de arbeidersraad die in klei-
er gebeuren zal is. dat er
\j .meer vryheid van meningsuiting zal
ader zyn en dat die ook nog verder zal
toenemen. Er zullen ook duidelyker
I stromingen zichtbaar worden in de
j top van de leiding van staat en par-
tij, die na de hervormingen van be-
I gin deze maand scherper van elkaar
j zyn gescheiden.
Maar het is onjuist te denken dat
I de vader des1 vaderlands. De presi- j Joego-Slavië als gevolg
Eensdeels is dat een gevolg van
de meer Westers georiënteerde delen
van het land. Slovenië en Kroatië
een nieuwe party wilde oprichten. dus anderdeels ock waarschynlijk
Beide voorvallen, zou men zeggen, 1 van ^et persoonlyk verlangen van
wiizen toch overduldeliik od een ver- Tit0 de geschiedenis in te gaan als
dent wil niet alleen leider zyn van I aftreden van Rankovitsj en van de
staat en partij, hy streeft er ook reorganisaties daarna, op weg is naar
jnaar by zoveel mcgelyk burgers po-I iets wat vergelijkbaar is met
Maar een goed beoordelaar van de pulair te zijn. En cmdat hij dus 1 Westeuropese democratiën. Want
Joegoslavische situatie vertelde me. i meegaat in de richting die het beste een van de meest essent'ele
dat deze redenering teveel uitgaat j aansluit by de meer ideologische kenmerken daarvan vrije party-
stroming in de top en bij de meer vorming is in het land van Tito
van de Westerse denktrant.
Djilas, zei hij, is 1
het buitenland, niet hier.
En van Michajlow had ik zelf al
gemerkt dat Joegoslaven die overi-
martelaar in praktische stroming onder het volk, 1 een onmogelijke en
uBuiyvcu ecu vijj givtc maLc tan - - i onder de all
autonomie. De neiging bestond, die eens goed van de gebeurt en jssen in
autonomie te laten uitgroeien en het [hun land cp de hoogte waren zijn s° Rp70ei
loopt hij niet het gevaar als een tegenwoordige omstandigheden zelfs
tweede Scekarno op een zijspoor te- wel een onwenselijke zaak.
recht te komen. Tito's gezag heeft
onder de affaire-Rankovitsj dus niet I
dat gezag is byzonder
groot. Bezoekers aan Belgrado wordt
uitgroeien
was Rankovitsj die. via de invloed naam nauwelijks kender^OKdat "0, het museum ven de 25-ste
die hij kon uitoefenen met zijn vei- Is die professor in Zagreb geweest, toond dat w genDemd is om-
"gheldsdienst, zich daartegen verzet- nu De Sa» MiZjlowj^t op die dag de pres.de „t zijnver- j van*r
heeft, lijkt het. in het Westen veel viert' Er. wordt daD m arden
Politiek
Dat leidt tot de vraag of de aan
drang naar meer eigen zeggenschap
van de bedryfsgenoten als collectivi
teit, kan worden gezien als onder
deel van een verlangen der Joego
slaven ook naar meer politieke zeg
genschap.
In het Westerse denken zou dat
een volstrekt logische samenhang
zyn. In Nederland beleven we op 't
ogenblik zelfs een situatie waarin
vele kiezers, ondanks de mogehjk-
heid op een hele reeks verschillende
partyen te kunnen stemmen, toch
het onbehaagiyke gevoel hebben ge
kregen dat ze op de gang van zaken
eigeniyk geen invloed kunnen uit
oefenen. Het lykt dus voor de hand
te liggen, dat, als er in Joego-Sla
vië een aandrang bestaat het zelfbe
heer van de bedrijven te versterken,
dat zal zyn gebaseerd op, of zal sa
mengaan met een verlangen naar
meer invloed op het staatsbestel in
het algemeen.
Die gedachte wordt nog versterkt
door de herinneringen aan de rebel
lie van een andere naaste medewer
ker van Tito die in ongenade viel:
de vice-president Milovan Djilas die
al in 1954 een sterkere liberalisering
wenste van het bewind. Veel recen
ter, van augustus van dit jaar, is er
dan nog geweest het geval van
nere fabrieken alle arbeiders omvat, 'geleerde en schryver Michajlow, die
worden aangeboden. Het halve mu
seum hangt vol met honderden van
dergelyke staven. Alles tezamen een
bizar staaltje persoonsverheerlyking.
Ook door zyn leefwyze als een vorst,
met zyn jachtpartyen en ontvang
sten draagt Tito ertoe by het sym
bool te zyn van de nationale een
heid en de nationale trots.
meer indruk gemaakt dan in zyn
eigen land. Er bestaat wel zo menen
tot oordelen bevoegde waarnemers,
een a-andrang om zelf meer te kun
nen meepraten. Maar 't is een drang
in de richting van hét praktische,
niet van het ideologische. Dat wil
zeggen: men wil zoveel mogelijk zeg
genschap hebben in de zaken die de
eigen welstand aangaan. Maar men
is niet geïnteresseerd in uitingsmo-
geiykheden op politiek gebied.
De geschoolde arbeider, de admini
strateur wil zo weinig mogelyk ge-
hinderd worden to het nastreven ~dat eenmaal was gebeurd
van zyn materiële doeleinden: eigen
woning, tv en auto. En de bemoei
ingen van de veiligheidsdienst van
Rankovitsj gingen daartegen in. Een
van die praktische problemen waar
in meer zeggenschap wordt gewenst
is het besluit welk deel van de winst
van een onderneming onder de
werknemers zal worden uitgekeerd
en welk deel zal worden geïnvesteerd.
In dat opzicht hebben nu al in de
zelfbesturende bedrijven de arbeiders
in sommige opzichten meer vrij-
heden dan in het Westen.
De tragedie die rich in de nacht
dinsdag op woensdag in Leeu-
heeft voorgedaan (het be-
na bij gelegen stadion een massaby- j richt publiceerden wy gisteren in een
eenkomst gehouden waar naar oud I groot deel van onze oplage) blijkt
gebruik de heerser estafette-staven 1 een familiedrama te zyn. Een 62-ja-
tegen tè felle kritiek heeft ge
waarschuwd. Er is nu een zekere rust
ingetreden, maar de sfeer is opener
geworden, mede doordat de journa
listen fors gebruik hebben gemaakt
van de nieuwe mogelykheden tot
kritiek, ook op met name genoemde
personen.
Dat daaruit toch geen verlangen
Dat betekent niet, dat by een vrije voortpruit naar partyvorming, komt
verkiezing, als zoiers in Joego-Sla- mede omdat de waarschynlykheid zo
vië denkbaar zou zijn, de commu- groot lijkt dat de partyiynen dan
nistisehe party veel stemmen zou I zullen verlopen volgens de scheidslij-
krygen. De party heeft een miljoen nen van de nationaliteiten en niet
leden op een bevolking van negen- j volgens de scheidslijnen van ideolo-
tien miljoen. Naar schatting zou zij gie of belang. En partyvorming op
niet meer dan tien procent van de nationaliteiten-basis zou de nog al-
stemmen behalen. 1 tyd precaire eenheid van de staat
rige man doodde zyn vrouw (58) en
zyn geestelijk gestoorde zoon (34)
waarna hij zelfmoord pleegde. Het
motief van de daad zoekt de politie
in spanningen rondom de zoon.
Cabaret bij het
Selskip Fryslan
Het Selskip Fryslan de vereni-
is er een stroom van andere kritiek van Friezen in Leiden en om-
losgekomen op allerlei gebied, waar- streken heeft gisteravond de
by de kranten een belangrijke rol j tweede byeenkomst van het winter -
hebben gespeeld in de verspreiding. seizoen 1966 1967 gehouden. In het
Dat is zo ver gegaan, dat Tito on- j Ar/cniusclubhuis in Leiden werd een
cabaretfantasie ten tonele gebracht,
door de toneelgroep van de Haar
lemse zustervereniging ..Gysbert Ja-
picx". Het uit 17 nummers bestaande
programma werd met enthousiasme
gebracht en viel by de leden en gas
ten. die de slechte weersomstandig
heden hadden getrotseerd, goed in de
smaak. In de pauze werd de gebrui
kelijke verloting gehouden. Het lid
de heer wygmans mocht uit de ge
zongen reacties uit de zaal conclu
deren. dat hij met zyn Friese liede
ren de juiste snaar had getroffen.
Het Selskip Fryslan gaat. op vrijdag
9 december de traditionele St.-Nico-
laasavond vieren.
E poche®moderne
i zomers FRungezinsfles
14 verschillende
Asmaken
geboorte
verloving
ondertrouw
overlijden
rtfn rebcortexÜMMi die
hei noodzakelijk yrk+n
kennisgevingen aan
familie, vrienden en
bekenden te venenden.
Schakelt n. om zekerheid
te hebben dat n niemand
vergeet het LEIDSCH
DAGBLAD in. Met sfjn
ruim 27.000 abonnees is
het verreweg de meest
gelezen courant In Leiden
en omstreken en dus het
aangewezen advertentie
medium voor
familie
berichten
Eigen geld plm. f 6500,
I nieuwe regeling van het rijk nu met subsidie.
a Nog enkele, woningen beschikbaar.
ID deze ruime eengezinswoningen (met rijksby-
voor- en achtertuin (eigen grond) ls als volgt:
id: royale woonkamer 7.35x3.62 m„ keuken
3,25 x 2,20 m.. w.c.
'Ping: 3 slaapkamers, grobe badruimte van
2.20 x 2.00 m.
ieping; grote bevloerde zolderruimte van 6.00x4.00
lV met vaste trap. Goede loophoogte, gr. dakraam.
aantal woningen zijn garages beschikbaar.
Ij9 Vrye vestiging.
lichtingen vrydagavond 18 november as. van
dut in „Centraal", Breestraat 49, Leiden.
ii'V. - Nic. Anslijnstraat 104 - Amsterdam.
"l ik aan den Rijn
tier van Leiden
a> e woning voor 225,- p.m.
